Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
3. ඵෙණපිණ්ඩූපමසුත්තං
3. Pheṇapiṇḍūpamasuttaṃ
95. එකං සමයං භගවා අයුජ්ඣායං 1 විහරති ගඞ්ගාය නදියා තීරෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –
95. Ekaṃ samayaṃ bhagavā ayujjhāyaṃ 2 viharati gaṅgāya nadiyā tīre. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi –
‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අයං ගඞ්ගා නදී මහන්තං ඵෙණපිණ්ඩං ආවහෙය්ය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, ඵෙණපිණ්ඩෙ සාරො? එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යං කිඤ්චි රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං…පෙ.… යං දූරෙ සන්තිකෙ වා තං භික්ඛු පස්සති නිජ්ඣායති යොනිසො උපපරික්ඛති. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායති , තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායති, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායති. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, රූපෙ සාරො?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ayaṃ gaṅgā nadī mahantaṃ pheṇapiṇḍaṃ āvaheyya. Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya. Kiñhi siyā, bhikkhave, pheṇapiṇḍe sāro? Evameva kho, bhikkhave, yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati , tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati. Kiñhi siyā, bhikkhave, rūpe sāro?
‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරදසමයෙ ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ උදකෙ උදකපුබ්බුළං 3 උප්පජ්ජති චෙව නිරුජ්ඣති ච. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, උදකපුබ්බුළෙ සාරො? එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යා කාචි වෙදනා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා…පෙ.… යා දූරෙ සන්තිකෙ වා තං භික්ඛු පස්සති නිජ්ඣායති යොනිසො උපපරික්ඛති. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායති, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායති, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායති. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, වෙදනාය සාරො?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, saradasamaye thullaphusitake deve vassante udake udakapubbuḷaṃ 4 uppajjati ceva nirujjhati ca. Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya. Kiñhi siyā, bhikkhave, udakapubbuḷe sāro? Evameva kho, bhikkhave, yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā…pe… yā dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati. Kiñhi siyā, bhikkhave, vedanāya sāro?
‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගිම්හානං පච්ඡිමෙ මාසෙ ඨිතෙ මජ්ඣන්හිකෙ කාලෙ මරීචිකා ඵන්දති. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය…පෙ.… කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, මරීචිකාය සාරො? එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යා කාචි සඤ්ඤා…පෙ.….
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, gimhānaṃ pacchime māse ṭhite majjhanhike kāle marīcikā phandati. Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya…pe… kiñhi siyā, bhikkhave, marīcikāya sāro? Evameva kho, bhikkhave, yā kāci saññā…pe….
‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො සාරත්ථිකො සාරගවෙසී සාරපරියෙසනං චරමානො තිණ්හං කුඨාරිං 5 ආදාය වනං පවිසෙය්ය. සො තත්ථ පස්සෙය්ය මහන්තං කදලික්ඛන්ධං උජුං නවං අකුක්කුකජාතං 6. තමෙනං මූලෙ ඡින්දෙය්ය; මූලෙ ඡෙත්වා අග්ගෙ ඡින්දෙය්ය, අග්ගෙ ඡෙත්වා පත්තවට්ටිං විනිබ්භුජෙය්ය. සො තස්ස පත්තවට්ටිං විනිබ්භුජන්තො ඵෙග්ගුම්පි නාධිගච්ඡෙය්ය, කුතො සාරං! තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, කදලික්ඛන්ධෙ සාරො? එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි සඞ්ඛාරා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා…පෙ.… යෙ දූරෙ සන්තිකෙ වා තං භික්ඛු පස්සති නිජ්ඣායති යොනිසො උපපරික්ඛති. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායති, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායති, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායති. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරෙසු සාරො?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kuṭhāriṃ 7 ādāya vanaṃ paviseyya. So tattha passeyya mahantaṃ kadalikkhandhaṃ ujuṃ navaṃ akukkukajātaṃ 8. Tamenaṃ mūle chindeyya; mūle chetvā agge chindeyya, agge chetvā pattavaṭṭiṃ vinibbhujeyya. So tassa pattavaṭṭiṃ vinibbhujanto pheggumpi nādhigaccheyya, kuto sāraṃ! Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya. Kiñhi siyā, bhikkhave, kadalikkhandhe sāro? Evameva kho, bhikkhave, ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā…pe… ye dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati. Kiñhi siyā, bhikkhave, saṅkhāresu sāro?
‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මායාකාරො වා මායාකාරන්තෙවාසී වා චතුමහාපථෙ 9 මායං විදංසෙය්ය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, මායාය සාරො? එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යං කිඤ්චි විඤ්ඤාණං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං…පෙ.… යං දූරෙ සන්තිකෙ වා, තං භික්ඛු පස්සති නිජ්ඣායති යොනිසො උපපරික්ඛති. තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායති, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායති, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායති. කිඤ්හි සියා, භික්ඛවෙ, විඤ්ඤාණෙ සාරො?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, māyākāro vā māyākārantevāsī vā catumahāpathe 10 māyaṃ vidaṃseyya. Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya. Kiñhi siyā, bhikkhave, māyāya sāro? Evameva kho, bhikkhave, yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā, taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati. Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati. Kiñhi siyā, bhikkhave, viññāṇe sāro?
‘‘එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො රූපස්මිම්පි නිබ්බින්දති, වෙදනායපි… සඤ්ඤායපි… සඞ්ඛාරෙසුපි … විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති. නිබ්බින්දං විරජ්ජති; විරාගා විමුච්චති. විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති…පෙ.… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාති’’.
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako rūpasmimpi nibbindati, vedanāyapi… saññāyapi… saṅkhāresupi … viññāṇasmimpi nibbindati. Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti’’.
ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
මරීචිකූපමා සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා කදලූපමා;
Marīcikūpamā saññā, saṅkhārā kadalūpamā;
මායූපමඤ්ච විඤ්ඤාණං, දෙසිතාදිච්චබන්ධුනා.
Māyūpamañca viññāṇaṃ, desitādiccabandhunā.
‘‘යථා යථා නිජ්ඣායති, යොනිසො උපපරික්ඛති;
‘‘Yathā yathā nijjhāyati, yoniso upaparikkhati;
රිත්තකං තුච්ඡකං හොති, යො නං පස්සති යොනිසො.
Rittakaṃ tucchakaṃ hoti, yo naṃ passati yoniso.
‘‘ඉමඤ්ච කායං ආරබ්භ, භූරිපඤ්ඤෙන දෙසිතං;
‘‘Imañca kāyaṃ ārabbha, bhūripaññena desitaṃ;
පහානං තිණ්ණං ධම්මානං, රූපං පස්සථ 13 ඡඩ්ඩිතං.
Pahānaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ, rūpaṃ passatha 14 chaḍḍitaṃ.
‘‘ආයු උස්මා ච විඤ්ඤාණං, යදා කායං ජහන්තිමං;
‘‘Āyu usmā ca viññāṇaṃ, yadā kāyaṃ jahantimaṃ;
‘‘එතාදිසායං සන්තානො, මායායං බාලලාපිනී;
‘‘Etādisāyaṃ santāno, māyāyaṃ bālalāpinī;
වධකො එස අක්ඛාතො, සාරො එත්ථ න විජ්ජති.
Vadhako esa akkhāto, sāro ettha na vijjati.
‘‘එවං ඛන්ධෙ අවෙක්ඛෙය්ය, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො;
‘‘Evaṃ khandhe avekkheyya, bhikkhu āraddhavīriyo;
දිවා වා යදි වා රත්තිං, සම්පජානො පටිස්සතො.
Divā vā yadi vā rattiṃ, sampajāno paṭissato.
‘‘ජහෙය්ය සබ්බසංයොගං, කරෙය්ය සරණත්තනො;
‘‘Jaheyya sabbasaṃyogaṃ, kareyya saraṇattano;
චරෙය්යාදිත්තසීසොව, පත්ථයං අච්චුතං පද’’න්ති. තතියං;
Careyyādittasīsova, patthayaṃ accutaṃ pada’’nti. tatiyaṃ;
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 3. ඵෙණපිණ්ඩූපමසුත්තවණ්ණනා • 3. Pheṇapiṇḍūpamasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 3. ඵෙණපිණ්ඩූපමසුත්තවණ්ණනා • 3. Pheṇapiṇḍūpamasuttavaṇṇanā