Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൯. പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
9. Pilindavacchattheragāthāvaṇṇanā
സ്വാഗതന്തി ആയസ്മതോ പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരബുദ്ധകാലേ ഹംസവതീനഗരേ മഹാഭോഗകുലേ നിബ്ബത്തോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുണന്തോ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും ദേവതാനം പിയമനാപഭാവേന അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ തം ഠാനന്തരം പത്ഥേത്വാ യാവജീവം കുസലം കത്വാ തതോ ചുതോ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ കാലേ മനുസ്സലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ ഭഗവതി പരിനിബ്ബുതേ സത്ഥു ഥൂപസ്സ പൂജം കത്വാ സങ്ഘേ ച മഹാദാനം പവത്തേത്വാ തതോ ചുതോ ദേവമനുസ്സേസു ഏവ സംസരന്തോ അനുപ്പന്നേ ബുദ്ധേ ചക്കവത്തീ രാജാ ഹുത്വാ മഹാജനം പഞ്ചസു സീലേസു പതിട്ഠാപേത്വാ സഗ്ഗപരായണം അകാസി. സോ അനുപ്പന്നേയേവ അമ്ഹാകം ഭഗവതി സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണഗേഹേ നിബ്ബത്തി. ‘‘പിലിന്ദോ’’തിസ്സ നാമം അകംസു. വച്ഛോതി പന ഗോത്തം . തേന സോ അപരഭാഗേ ‘‘പിലിന്ദവച്ഛോ’’തി പഞ്ഞായിത്ഥ. സംസാരേ പന സംവേഗബഹുലതായ പരിബ്ബാജകപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ ചൂളഗന്ധാരം നാമ വിജ്ജം സാധേത്വാ തായ വിജ്ജായ ആകാസചാരീ പരചിത്തവിദൂ ച ഹുത്വാ രാജഗഹേ ലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പത്തോ പടിവസതി.
Svāgatanti āyasmato pilindavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto heṭṭhā vuttanayeneva satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ devatānaṃ piyamanāpabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle manussaloke nibbattitvā bhagavati parinibbute satthu thūpassa pūjaṃ katvā saṅghe ca mahādānaṃ pavattetvā tato cuto devamanussesu eva saṃsaranto anuppanne buddhe cakkavattī rājā hutvā mahājanaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā saggaparāyaṇaṃ akāsi. So anuppanneyeva amhākaṃ bhagavati sāvatthiyaṃ brāhmaṇagehe nibbatti. ‘‘Pilindo’’tissa nāmaṃ akaṃsu. Vacchoti pana gottaṃ . Tena so aparabhāge ‘‘pilindavaccho’’ti paññāyittha. Saṃsāre pana saṃvegabahulatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā cūḷagandhāraṃ nāma vijjaṃ sādhetvā tāya vijjāya ākāsacārī paracittavidū ca hutvā rājagahe lābhaggayasaggappatto paṭivasati.
അഥ യദാ അമ്ഹാകം ഭഗവാ അഭിസമ്ബുദ്ധോ ഹുത്വാ അനുക്കമേന രാജഗഹം ഉപഗതോ, തതോ പട്ഠായ ബുദ്ധാനുഭാവേന തസ്സ സാ വിജ്ജാ ന സമ്പജ്ജതി, അത്തനോ കിച്ചം ന സാധേതി. സോ ചിന്തേസി – ‘‘സുതം ഖോ പന മേതം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം ‘യത്ഥ മഹാഗന്ധാരവിജ്ജാ ധരതി, തത്ഥ ചൂളഗന്ധാരവിജ്ജാ ന സമ്പജ്ജതീ’തി, സമണസ്സ പന ഗോതമസ്സ ആഗതകാലതോ പട്ഠായ നായം മമ വിജ്ജാ സമ്പജ്ജതി, നിസ്സംസയം സമണോ ഗോതമോ മഹാഗന്ധാരവിജ്ജം ജാനാതി, യംനൂനാഹം തം പയിരുപാസിത്വാ തസ്സ സന്തികേ തം വിജ്ജം പരിയാപുണേയ്യ’’ന്തി. സോ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോച – ‘‘അഹം, മഹാസമണ, തവ സന്തികേ ഏകം വിജ്ജം പരിയാപുണിതുകാമോ, ഓകാസം മേ കരോഹീ’’തി. ഭഗവാ ‘‘തേന ഹി പബ്ബജാ’’തി ആഹ. സോ ‘‘വിജ്ജായ പരികമ്മം പബ്ബജ്ജാ’’തി മഞ്ഞമാനോ പബ്ബജി. തസ്സ ഭഗവാ ധമ്മം കഥേത്വാ ചരിതാനുകൂലം കമ്മട്ഠാനം അദാസി. സോ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നതായ നചിരസ്സേവ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. യാ പന പുരിമജാതിയം തസ്സോവാദേ ഠത്വാ സഗ്ഗേ നിബ്ബത്താ ദേവതാ, തം കതഞ്ഞുതം നിസ്സായ സഞ്ജാതബഹുമാനാ സായം പാതം ഥേരം പയിരുപാസിത്വാ ഗച്ഛന്തി. തസ്മാ ഥേരോ ദേവതാനം പിയമനാപതായ അഗ്ഗതം പത്തോ. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൨.൫൫-൬൭) –
Atha yadā amhākaṃ bhagavā abhisambuddho hutvā anukkamena rājagahaṃ upagato, tato paṭṭhāya buddhānubhāvena tassa sā vijjā na sampajjati, attano kiccaṃ na sādheti. So cintesi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yattha mahāgandhāravijjā dharati, tattha cūḷagandhāravijjā na sampajjatī’ti, samaṇassa pana gotamassa āgatakālato paṭṭhāya nāyaṃ mama vijjā sampajjati, nissaṃsayaṃ samaṇo gotamo mahāgandhāravijjaṃ jānāti, yaṃnūnāhaṃ taṃ payirupāsitvā tassa santike taṃ vijjaṃ pariyāpuṇeyya’’nti. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘ahaṃ, mahāsamaṇa, tava santike ekaṃ vijjaṃ pariyāpuṇitukāmo, okāsaṃ me karohī’’ti. Bhagavā ‘‘tena hi pabbajā’’ti āha. So ‘‘vijjāya parikammaṃ pabbajjā’’ti maññamāno pabbaji. Tassa bhagavā dhammaṃ kathetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi. So upanissayasampannatāya nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Yā pana purimajātiyaṃ tassovāde ṭhatvā sagge nibbattā devatā, taṃ kataññutaṃ nissāya sañjātabahumānā sāyaṃ pātaṃ theraṃ payirupāsitvā gacchanti. Tasmā thero devatānaṃ piyamanāpatāya aggataṃ patto. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.55-67) –
‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, സുമേധേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലേ;
‘‘Nibbute lokanāthamhi, sumedhe aggapuggale;
പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഥൂപപൂജം അകാസഹം.
Pasannacitto sumano, thūpapūjaṃ akāsahaṃ.
‘‘യേ ച ഖീണാസവാ തത്ഥ, ഛളഭിഞ്ഞാ മഹിദ്ധികാ;
‘‘Ye ca khīṇāsavā tattha, chaḷabhiññā mahiddhikā;
തേഹം തത്ഥ സമാനേത്വാ, സങ്ഘഭത്തം അകാസഹം.
Tehaṃ tattha samānetvā, saṅghabhattaṃ akāsahaṃ.
‘‘സുമേധസ്സ ഭഗവതോ, ഉപട്ഠാകോ തദാ അഹു;
‘‘Sumedhassa bhagavato, upaṭṭhāko tadā ahu;
സുമേധോ നാമ നാമേന, അനുമോദിത്ഥ സോ തദാ.
Sumedho nāma nāmena, anumodittha so tadā.
‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, വിമാനം ഉപപജ്ജഹം;
‘‘Tena cittappasādena, vimānaṃ upapajjahaṃ;
ഛളാസീതിസഹസ്സാനി, അച്ഛരായോ രമിംസു മേ.
Chaḷāsītisahassāni, accharāyo ramiṃsu me.
‘‘മമേവ അനുവത്തന്തി, സബ്ബകാമേഹി താ സദാ;
‘‘Mameva anuvattanti, sabbakāmehi tā sadā;
അഞ്ഞേ ദേവേ അഭിഭോമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.
Aññe deve abhibhomi, puññakammassidaṃ phalaṃ.
‘‘പഞ്ചവീസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, വരുണോ നാമ ഖത്തിയോ;
‘‘Pañcavīsamhi kappamhi, varuṇo nāma khattiyo;
വിസുദ്ധഭോജനോ ആസിം, ചക്കവത്തീ അഹം തദാ.
Visuddhabhojano āsiṃ, cakkavattī ahaṃ tadā.
‘‘ന തേ ബീജം പവപ്പന്തി, നപി നീയന്തി നങ്ഗലാ;
‘‘Na te bījaṃ pavappanti, napi nīyanti naṅgalā;
അകട്ഠപാകിമം സാലിം, പരിഭുഞ്ജന്തി മാനുസാ.
Akaṭṭhapākimaṃ sāliṃ, paribhuñjanti mānusā.
‘‘തത്ഥ രജ്ജം കരിത്വാന, ദേവത്തം പുന ഗച്ഛഹം;
‘‘Tattha rajjaṃ karitvāna, devattaṃ puna gacchahaṃ;
തദാപി ഏദിസാ മയ്ഹം, നിബ്ബത്താ ഭോഗസമ്പദാ.
Tadāpi edisā mayhaṃ, nibbattā bhogasampadā.
‘‘ന മം മിത്താ അമിത്താ വാ, ഹിംസന്തി സബ്ബപാണിനോ;
‘‘Na maṃ mittā amittā vā, hiṃsanti sabbapāṇino;
സബ്ബേസമ്പി പിയോ ഹോമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.
Sabbesampi piyo homi, puññakammassidaṃ phalaṃ.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി , യം ദാനമദദിം തദാ;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi , yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഗന്ധാലേപസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, gandhālepassidaṃ phalaṃ.
‘‘ഇമസ്മിം ഭദ്ദകേ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;
‘‘Imasmiṃ bhaddake kappe, eko āsiṃ janādhipo;
മഹാനുഭാവോ രാജാഹം, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Mahānubhāvo rājāhaṃ, cakkavattī mahabbalo.
‘‘സോഹം പഞ്ചസു സീലേസു, ഠപേത്വാ ജനതം ബഹും;
‘‘Sohaṃ pañcasu sīlesu, ṭhapetvā janataṃ bahuṃ;
പാപേത്വാ സുഗതിംയേവ, ദേവതാനം പിയോ അഹും.
Pāpetvā sugatiṃyeva, devatānaṃ piyo ahuṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
തഥാ ദേവതാഹി അതിവിയ പിയായിതബ്ബഭാവതോ ഇമം ഥേരം ഭഗവാ ദേവതാനം പിയമനാപഭാവേന അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി – ‘‘ഏതദഗ്ഗം, ഭിക്ഖവേ, മമ സാവകാനം ഭിക്ഖൂനം ദേവതാനം പിയമനാപാനം യദിദം പിലിന്ദവച്ഛോ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൨൦൯, ൨൧൫) സോ ഏകദിവസം ഭിക്ഖുസങ്ഘമജ്ഝേ നിസിന്നോ അത്തനോ ഗുണേ പച്ചവേക്ഖിത്വാ തേസം കാരണഭൂതം വിജ്ജാനിമിത്തം ഭഗവതോ സന്തികേ ആഗമനം പസംസന്തോ ‘‘സ്വാഗതം നാപഗത’’ന്തി ഗാഥം അഭാസി.
Tathā devatāhi ativiya piyāyitabbabhāvato imaṃ theraṃ bhagavā devatānaṃ piyamanāpabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ devatānaṃ piyamanāpānaṃ yadidaṃ pilindavaccho’’ti (a. ni. 1.209, 215) so ekadivasaṃ bhikkhusaṅghamajjhe nisinno attano guṇe paccavekkhitvā tesaṃ kāraṇabhūtaṃ vijjānimittaṃ bhagavato santike āgamanaṃ pasaṃsanto ‘‘svāgataṃ nāpagata’’nti gāthaṃ abhāsi.
൯. തത്ഥ സ്വാഗതന്തി സുന്ദരം ആഗമനം, ഇദം മമാതി സമ്ബന്ധോ. അഥ വാ സ്വാഗതന്തി സുട്ഠു ആഗതം, മയാതി വിഭത്തി വിപരിണാമേതബ്ബാ. നാപഗതന്തി ന അപഗതം ഹിതാഭിവുദ്ധിതോ ന അപേതം. നയിദം ദുമന്തിതം മമാതി ഇദം മമ ദുട്ഠു കഥിതം, ദുട്ഠു വാ വീമംസിതം ന ഹോതി. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യം ഭഗവതോ സന്തികേ മമാഗമനം, യം വാ മയാ തത്ഥ ആഗതം, തം സ്വാഗതം, സ്വാഗതത്തായേവ ന ദുരാഗതം. യം ‘‘ഭഗവതോ സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പബ്ബജിസ്സാമീ’’തി മമ മന്തിതം ഗദിതം കഥിതം, ചിത്തേന വാ വീമംസിതം ഇദമ്പി ന ദുമ്മന്തിന്തി. ഇദാനി തത്ഥ കാരണം ദസ്സേന്തോ ‘‘സംവിഭത്തേസൂ’’തിആദിമാഹ. സംവിഭത്തേസൂതി പകാരതോ വിഭത്തേസു. ധമ്മേസൂതി ഞേയ്യധമ്മേസു സമഥധമ്മേസു വാ, നാനാതിത്ഥിയേഹി പകതിആദിവസേന, സമ്മാസമ്ബുദ്ധേഹി ദുക്ഖാദിവസേന സംവിഭജിത്വാ വുത്തധമ്മേസു. യം സേട്ഠം തദുപാഗമിന്തി യം തത്ഥ സേട്ഠം, തം ചതുസച്ചധമ്മം, തസ്സ വാ ബോധകം സാസനധമ്മം ഉപാഗമിം, ‘‘അയം ധമ്മോ അയം വിനയോ’’തി ഉപഗച്ഛിം. സമ്മാസമ്ബുദ്ധേഹി ഏവ വാ കുസലാദിവസേന ഖന്ധാദിവസേന യഥാസഭാവതോ സംവിഭത്തേസു സഭാവധമ്മേസു യം തത്ഥ സേട്ഠം ഉത്തമം പവരം, തം മഗ്ഗഫലനിബ്ബാനധമ്മം ഉപാഗമിം, അത്തപച്ചക്ഖതോ ഉപഗച്ഛിം സച്ഛാകാസിം, തസ്മാ സ്വാഗതം മമ ന അപഗതം സുമന്തിതം ന ദുമ്മന്തിതന്തി യോജനാ.
9. Tattha svāgatanti sundaraṃ āgamanaṃ, idaṃ mamāti sambandho. Atha vā svāgatanti suṭṭhu āgataṃ, mayāti vibhatti vipariṇāmetabbā. Nāpagatanti na apagataṃ hitābhivuddhito na apetaṃ. Nayidaṃ dumantitaṃ mamāti idaṃ mama duṭṭhu kathitaṃ, duṭṭhu vā vīmaṃsitaṃ na hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ bhagavato santike mamāgamanaṃ, yaṃ vā mayā tattha āgataṃ, taṃ svāgataṃ, svāgatattāyeva na durāgataṃ. Yaṃ ‘‘bhagavato santike dhammaṃ sutvā pabbajissāmī’’ti mama mantitaṃ gaditaṃ kathitaṃ, cittena vā vīmaṃsitaṃ idampi na dummantinti. Idāni tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘saṃvibhattesū’’tiādimāha. Saṃvibhattesūti pakārato vibhattesu. Dhammesūti ñeyyadhammesu samathadhammesu vā, nānātitthiyehi pakatiādivasena, sammāsambuddhehi dukkhādivasena saṃvibhajitvā vuttadhammesu. Yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgaminti yaṃ tattha seṭṭhaṃ, taṃ catusaccadhammaṃ, tassa vā bodhakaṃ sāsanadhammaṃ upāgamiṃ, ‘‘ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo’’ti upagacchiṃ. Sammāsambuddhehi eva vā kusalādivasena khandhādivasena yathāsabhāvato saṃvibhattesu sabhāvadhammesu yaṃ tattha seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ, taṃ maggaphalanibbānadhammaṃ upāgamiṃ, attapaccakkhato upagacchiṃ sacchākāsiṃ, tasmā svāgataṃ mama na apagataṃ sumantitaṃ na dummantitanti yojanā.
പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pilindavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൯. പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരഗാഥാ • 9. Pilindavacchattheragāthā