| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
9. පිණ්‌ඩපාතපාරිසුද්‌ධිසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Piṇḍapātapārisuddhisuttavaṇṇanā
438. ධම්‌මසෙනාපතිනො පටිසල්‌ලීයනස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා, උපරි ච පාළියං, ‘‘සුඤ්‌ඤතාවිහාරෙන ඛො අහං, භන්‌තෙ, එතරහි බහුලං විහරාමී’’ති (ම. නි. 3.438) වුත්‌තත්‌තා ‘‘පටිසල්‌ලානාති ඵලසමාපත්‌තිතො’’ති ආහ.
438. Dhammasenāpatino paṭisallīyanassa adhippetattā, upari ca pāḷiyaṃ, ‘‘suññatāvihārena kho ahaṃ, bhante, etarahi bahulaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 3.438) vuttattā ‘‘paṭisallānāti phalasamāpattito’’ti āha.
විප්‌පසන්‌නානීති විසෙසතො පසන්‌නානි. ඔකාසවසෙනාති ඉන්‌ද්‍රියානං පතිට්‌ඨිතොකාසවසෙන. නනු තානි ඉන්‌ද්‍රියානි සභාවතො විප්‌පසන්‌නානි හොන්‌තීති? සච්‌චං හොන්‌ති. න හිදං තාදිසං පසන්‌නතං සන්‌ධාය වුත්‌තං, ඉදං පන සන්‌තපණීතසමාපත්‌තිසමුට්‌ඨිතානං පච්‌චුපට්‌ඨිතානං චිත්‌තජරූපානං වසෙන සෙසතිසන්‌තතිරූපානං සෙට්‌ඨතරං පණීතභාවාපත්‌තිං සන්‌ධාය වුත්‌තං. ඵලසමාපත්‌තිතොති සුඤ්‌ඤතානුපස්‌සනාවසෙන සමාපන්‌නඵලසමාපත්‌තිතො. මහන්‌තානං බුද්‌ධාදීනං පුරිසානං විහාරො මහාපුරිසවිහාරො. තෙනාහ – ‘‘බුද්‌ධ…පෙ.… විහාරො’’ති. විහාරතො පට්‌ඨායාති පරික්‌ඛිත්‌තෙ ච විහාරෙ පරික්‌ඛෙපතො පට්‌ඨාය, අපරික්‌ඛිත්‌තෙ ච පරික්‌ඛෙපාරහට්‌ඨානතො පට්‌ඨාය. කෙචි පන ‘‘විහාරබ්‌භන්‌තරතො පට්‌ඨායා’’ති වදන්‌ති. යාව ගාමස්‌ස ඉන්‌දඛීලාති ගාමස්‌ස අබ්‌භන්‌තරින්‌දඛීලො. ගෙහපටිපාටියාචරිත්‌වාති පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා. යාව නගරද්‌වාරෙන නික්‌ඛමනාති නගරද්‌වාරෙන යාව නික්‌ඛමනපදෙසා. යාව විහාරාති යාව විහාරබ්‌භන්‌තරා. පටික්‌කන්‌තමග්‌ගොති නිවත්‌තනමග්‌ගො. ආරම්‌මණෙ පටිහඤ්‌ඤනාකාරෙන පවත්‌තමානම්‌පි පටිඝසම්‌පයුත්‌තං චිත්‌තෙ පටිහනන්‌තං විය පවත්‌තතීති ආහ – ‘‘චිත්‌තෙ පටිහඤ්‌ඤනකිලෙසජාත’’න්‌ති. දිවසඤ්‌ච රත්‌තිඤ්‌ච අනුසික්‌ඛන්‌තෙනාති එතංයෙව රාගාදිප්‌පහායිනිං සම්‌මාපටිපත්‌තිං දිවා ච රත්‌තිඤ්‌ච අනු අනු සික්‌ඛන්‌තෙන උපරූපරි වඩ්‌ඪෙන්‌තෙන.
Vippasannānīti visesato pasannāni. Okāsavasenāti indriyānaṃ patiṭṭhitokāsavasena. Nanu tāni indriyāni sabhāvato vippasannāni hontīti? Saccaṃ honti. Na hidaṃ tādisaṃ pasannataṃ sandhāya vuttaṃ, idaṃ pana santapaṇītasamāpattisamuṭṭhitānaṃ paccupaṭṭhitānaṃ cittajarūpānaṃ vasena sesatisantatirūpānaṃ seṭṭhataraṃ paṇītabhāvāpattiṃ sandhāya vuttaṃ. Phalasamāpattitoti suññatānupassanāvasena samāpannaphalasamāpattito. Mahantānaṃ buddhādīnaṃ purisānaṃ vihāro mahāpurisavihāro. Tenāha – ‘‘buddha…pe… vihāro’’ti. Vihārato paṭṭhāyāti parikkhitte ca vihāre parikkhepato paṭṭhāya, aparikkhitte ca parikkhepārahaṭṭhānato paṭṭhāya. Keci pana ‘‘vihārabbhantarato paṭṭhāyā’’ti vadanti. Yāva gāmassa indakhīlāti gāmassa abbhantarindakhīlo. Gehapaṭipāṭiyācaritvāti piṇḍāya caritvā. Yāva nagaradvārena nikkhamanāti nagaradvārena yāva nikkhamanapadesā. Yāva vihārāti yāva vihārabbhantarā. Paṭikkantamaggoti nivattanamaggo. Ārammaṇe paṭihaññanākārena pavattamānampi paṭighasampayuttaṃ citte paṭihanantaṃ viya pavattatīti āha – ‘‘citte paṭihaññanakilesajāta’’nti. Divasañca rattiñca anusikkhantenāti etaṃyeva rāgādippahāyiniṃ sammāpaṭipattiṃ divā ca rattiñca anu anu sikkhantena uparūpari vaḍḍhentena.
440. පහීනා නු ඛො මෙ පඤ්‌ච කාමගුණාති එත්‌ථ කාමගුණප්‌පහානං නාම තප්‌පටිබද්‌ධඡන්‌දරාගප්‌පහානං. තථා හි වුත්‌තං – ‘‘තිට්‌ඨන්‌ති චිත්‍රානි තථෙව ලොකෙ, අථෙත්‌ථ ධීරා විනයන්‌ති ඡන්‌ද’’න්‌ති. එකභික්‌ඛුස්‌ස පච්‌චවෙක්‌ඛණා නානාති එකස්‌සෙව භික්‌ඛුනො, ‘‘පහීනා නු ඛො මෙ පඤ්‌ච කාමගුණා’’තිආදිනා පාළියං ආගතා නානාපච්‌චවෙක්‌ඛණා හොන්‌ති. නානාභික්‌ඛූනන්‌ති විසුං විසුං අනෙකෙසං භික්‌ඛූනං. පච්‌චවෙක්‌ඛණා නානාති වුත්‌තනානාපච්‌චවෙක්‌ඛණා. ඉදානි තමෙව සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තමත්‌ථං විත්‌ථාරතො දස්‌සෙතුං, ‘‘කථ’’න්‌තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ ‘‘පච්‌චවෙක්‌ඛතී’’ති වුත්‌තං, කථං පන පච්‌චවෙක්‌ඛතීති ආහ ‘‘පහීනා නු ඛො’’තිආදි. වීරියං පග්‌ගය්‌හාති චතුබ්‌බිධසම්‌මප්‌පධානවීරියං ආරභිත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪිත්‌වා. මග්‌ගානන්‌තරං අනාගාමිඵලං පත්‌වාති වචනසෙසො. ඵලානන්‌තරං මග්‌ගන්‌ති තස්‌මිං අනාගාමිමග්‌ගෙ ඨිතො ඵලසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය අග්‌ගමග්‌ගත්‌ථාය විපස්‌සනං ආරභිත්‌වා තස්‌මිංයෙව ආසනෙ න චිරෙනෙව විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තමග්‌ගං ගණ්‌හන්‌තො නිරොධධම්‌මානුප්‌පත්‌තියා විපස්‌සනාපරිවාසාභාවතො ඵලානන්‌තරං මග්‌ගප්‌පත්‌තො නාම හොතීති කත්‌වා.
440.Pahīnā nu kho me pañca kāmaguṇāti ettha kāmaguṇappahānaṃ nāma tappaṭibaddhachandarāgappahānaṃ. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘tiṭṭhanti citrāni tatheva loke, athettha dhīrā vinayanti chanda’’nti. Ekabhikkhussa paccavekkhaṇā nānāti ekasseva bhikkhuno, ‘‘pahīnā nu kho me pañca kāmaguṇā’’tiādinā pāḷiyaṃ āgatā nānāpaccavekkhaṇā honti. Nānābhikkhūnanti visuṃ visuṃ anekesaṃ bhikkhūnaṃ. Paccavekkhaṇā nānāti vuttanānāpaccavekkhaṇā. Idāni tameva saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ, ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘paccavekkhatī’’ti vuttaṃ, kathaṃ pana paccavekkhatīti āha ‘‘pahīnā nu kho’’tiādi. Vīriyaṃ paggayhāti catubbidhasammappadhānavīriyaṃ ārabhitvā vipassanaṃ vaḍḍhitvā. Maggānantaraṃ anāgāmiphalaṃ patvāti vacanaseso. Phalānantaraṃ magganti tasmiṃ anāgāmimagge ṭhito phalasamāpattito vuṭṭhāya aggamaggatthāya vipassanaṃ ārabhitvā tasmiṃyeva āsane na cireneva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattamaggaṃ gaṇhanto nirodhadhammānuppattiyā vipassanāparivāsābhāvato phalānantaraṃ maggappatto nāma hotīti katvā.
තතො වුට්‌ඨායාති මග්‌ගානන්‌තරඵලතො වුට්‌ඨාය. මග්‌ගානන්‌තරතො හි වුට්‌ඨිතො මග්‌ගතො වුට්‌ඨිතො විය හොතීති තථා වුත්‌තං. ‘‘ඵලානන්‌තරං මග්‌ග’’න්‌ති එත්‌ථ ඵලං අනන්‌තරං එතස්‌සාති ඵලානන්‌තරං. ‘‘ඵලානන්‌තරං මග්‌ග’’න්‌ති පදද්‌වයෙනපි අනාගාමිමග්‌ගඵලානි චෙව වදතීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. නීවරණාදීසුපි එසෙව නයොති එත්‌ථ, ‘‘පහීනා නු ඛො මෙ පඤ්‌ච නීවරණා’’තිආදිනා යොජනා වෙදිතබ්‌බා. එතෙසන්‌ති එත්‌ථ එතෙසං නීවරණපඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධසතිපට්‌ඨානාදීනං. පහානාදීනීති පහානපරිඤ්‌ඤාභාවනාසච්‌ඡිකිරියා. නානාපච්‌චවෙක්‌ඛණා හොතීති තා පච්‌චවෙක්‌ඛණා නානාති අධිප්‌පායො. එතාසු පන පච්‌චවෙක්‌ඛණාසූති එතාසු කාමගුණපච්‌චවෙක්‌ඛණාදීසු ද්‌වාදසසු පච්‌චවෙක්‌ඛණාසු. එකං පච්‌චවෙක්‌ඛණං පච්‌චවෙක්‌ඛති ද්‌වාදසසු නයෙසු එකෙනෙව කිච්‌චසිද්‌ධිතො. අඤ්‌ඤො භික්‌ඛු. එකන්‌ති අඤ්‌ඤං පච්‌චවෙක්‌ඛති. අඤ්‌ඤත්‌ථො හි අයං එකසද්‌දො ‘‘ඉත්‌ථෙකෙ’’තිආදීසු (ම. නි. 3.21, 27) වියාති. නානාභික්‌ඛූනං පන එකා පච්‌චවෙක්‌ඛණා, නානාභික්‌ඛූනං නානාපච්‌චවෙක්‌ඛණාති එවං චතුක්‌කපච්‌චවෙක්‌ඛණම්‌පි එත්‌ථ සම්‌භවති. ඉමස්‌ස පන ද්‌වයස්‌ස වසෙන අභිසමයො නත්‌ථීති තදුභයං අට්‌ඨකථායං න උද්‌ධටං. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Tato vuṭṭhāyāti maggānantaraphalato vuṭṭhāya. Maggānantarato hi vuṭṭhito maggato vuṭṭhito viya hotīti tathā vuttaṃ. ‘‘Phalānantaraṃ magga’’nti ettha phalaṃ anantaraṃ etassāti phalānantaraṃ. ‘‘Phalānantaraṃ magga’’nti padadvayenapi anāgāmimaggaphalāni ceva vadatīti evamettha attho daṭṭhabbo. Nīvaraṇādīsupi eseva nayoti ettha, ‘‘pahīnā nu kho me pañca nīvaraṇā’’tiādinā yojanā veditabbā. Etesanti ettha etesaṃ nīvaraṇapañcupādānakkhandhasatipaṭṭhānādīnaṃ. Pahānādīnīti pahānapariññābhāvanāsacchikiriyā. Nānāpaccavekkhaṇā hotīti tā paccavekkhaṇā nānāti adhippāyo. Etāsu pana paccavekkhaṇāsūti etāsu kāmaguṇapaccavekkhaṇādīsu dvādasasu paccavekkhaṇāsu. Ekaṃ paccavekkhaṇaṃ paccavekkhati dvādasasu nayesu ekeneva kiccasiddhito. Añño bhikkhu. Ekanti aññaṃ paccavekkhati. Aññattho hi ayaṃ ekasaddo ‘‘ittheke’’tiādīsu (ma. ni. 3.21, 27) viyāti. Nānābhikkhūnaṃ pana ekā paccavekkhaṇā, nānābhikkhūnaṃ nānāpaccavekkhaṇāti evaṃ catukkapaccavekkhaṇampi ettha sambhavati. Imassa pana dvayassa vasena abhisamayo natthīti tadubhayaṃ aṭṭhakathāyaṃ na uddhaṭaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
පිණ්‌ඩපාතපාරිසුද්‌ධිසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Piṇḍapātapārisuddhisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 9. පිණ්‌ඩපාතපාරිසුද්‌ධිසුත්‌තං • 9. Piṇḍapātapārisuddhisuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 9. පිණ්‌ඩපාතපාරිසුද්‌ධිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Piṇḍapātapārisuddhisuttavaṇṇanā
