| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
३-८. पिण्डोलभारद्वाजत्थेरअपदानवण्णना
3-8. Piṇḍolabhāradvājattheraapadānavaṇṇanā
पदुमुत्तरो नाम जिनोतिआदिकं आयस्मतो पिण्डोलभारद्वाजस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले सीहयोनियं निब्बत्तित्वा पब्बतपादे गुहायं विहासि। भगवा तस्स अनुग्गहं कातुं गोचराय पक्कन्तकाले तस्स सयनगुहं पविसित्वा निरोधं समापज्जित्वा निसीदि। सीहो गोचरं गहेत्वा निवत्तो गुहद्वारे ठत्वा भगवन्तं दिस्वा हट्ठतुट्ठो जलजथलजपुप्फेहि पूजं कत्वा चित्तं पसादेन्तो भगवतो आरक्खणत्थाय अञ्ञे वाळमिगे अपनेतुं तीसु वेलासु सीहनादं नदन्तो बुद्धगताय सतिया अट्ठासि। यथा पठमदिवसे, एवं सत्ताहं पूजेसि। भगवा ‘‘सत्ताहच्चयेन निरोधा वुट्ठहित्वा वट्टिस्सति इमस्स एत्तको उपनिस्सयो’’ति तस्स पस्सन्तस्सेव आकासं पक्खन्दित्वा विहारमेव गतो।
Padumuttaronāma jinotiādikaṃ āyasmato piṇḍolabhāradvājassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbattitvā pabbatapāde guhāyaṃ vihāsi. Bhagavā tassa anuggahaṃ kātuṃ gocarāya pakkantakāle tassa sayanaguhaṃ pavisitvā nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi. Sīho gocaraṃ gahetvā nivatto guhadvāre ṭhatvā bhagavantaṃ disvā haṭṭhatuṭṭho jalajathalajapupphehi pūjaṃ katvā cittaṃ pasādento bhagavato ārakkhaṇatthāya aññe vāḷamige apanetuṃ tīsu velāsu sīhanādaṃ nadanto buddhagatāya satiyā aṭṭhāsi. Yathā paṭhamadivase, evaṃ sattāhaṃ pūjesi. Bhagavā ‘‘sattāhaccayena nirodhā vuṭṭhahitvā vaṭṭissati imassa ettako upanissayo’’ti tassa passantasseva ākāsaṃ pakkhanditvā vihārameva gato.
सीहो बुद्धवियोगदुक्खं अधिवासेतुं असक्कोन्तो कालं कत्वा हंसवतीनगरे महाभोगकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो नगरवासीहि सद्धिं विहारं गन्त्वा सत्थु धम्मदेसनं सुत्वा पसन्नो सत्ताहं बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स महादानं पवत्तेत्वा यावजीवं पुञ्ञानि कत्वा अपरापरं देवमनुस्सेसु संसरन्तो अम्हाकं भगवतो काले कोसम्बियं रञ्ञो उदेनस्स पुरोहितस्स पुत्तो हुत्वा निब्बत्ति। भारद्वाजोतिस्स नामं अहोसि। सो वयप्पतो तयो वेदे उग्गहेत्वा पञ्च माणवकसतानि मन्ते वाचेन्तो महग्घसभावेन अननुरूपाचारत्ता तेहि परिच्चत्तो राजगहं गन्त्वा भगवतो भिक्खुसङ्घस्स च लाभसक्कारं दिस्वा सासने पब्बजित्वा भोजने अमत्तञ्ञू हुत्वा विहरति। सत्थारा उपायेन मत्तञ्ञुताय पतिट्ठापेन्तो विपस्सनं पट्ठपेत्वा नचिरस्सेव छळभिञ्ञो अहोसि। छळभिञ्ञो पन हुत्वा भगवतो सम्मुखा ‘‘यं सावकेहि पत्तब्बं, तं मया अनुप्पत्त’’न्ति, भिक्खुसङ्घे च ‘‘यस्स मग्गे वा फले वा कङ्खा अत्थि, सो मं पुच्छतू’’ति सीहनादं नदि। तेन तं भगवा – ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं सीहनादिकानं यदिदं पिण्डोलभारद्वाजो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८८, १९५) एतदग्गे ठपेसि।
Sīho buddhaviyogadukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkonto kālaṃ katvā haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā vayappatto nagaravāsīhi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthu dhammadesanaṃ sutvā pasanno sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattetvā yāvajīvaṃ puññāni katvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle kosambiyaṃ rañño udenassa purohitassa putto hutvā nibbatti. Bhāradvājotissa nāmaṃ ahosi. So vayappato tayo vede uggahetvā pañca māṇavakasatāni mante vācento mahagghasabhāvena ananurūpācārattā tehi pariccatto rājagahaṃ gantvā bhagavato bhikkhusaṅghassa ca lābhasakkāraṃ disvā sāsane pabbajitvā bhojane amattaññū hutvā viharati. Satthārā upāyena mattaññutāya patiṭṭhāpento vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Chaḷabhiñño pana hutvā bhagavato sammukhā ‘‘yaṃ sāvakehi pattabbaṃ, taṃ mayā anuppatta’’nti, bhikkhusaṅghe ca ‘‘yassa magge vā phale vā kaṅkhā atthi, so maṃ pucchatū’’ti sīhanādaṃ nadi. Tena taṃ bhagavā – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sīhanādikānaṃ yadidaṃ piṇḍolabhāradvājo’’ti (a. ni. 1.188, 195) etadagge ṭhapesi.
६१३. एवं एतदग्गं ठानं पत्वा पुब्बे कतपुञ्ञसम्भारं सरित्वा सोमनस्सवसेन अत्तनो पुञ्ञकम्मापदानं विभावेन्तो पदुमुत्तरोतिआदिमाह। तस्सत्थो हेट्ठा वुत्तोव। पुरतो हिमवन्तस्साति हिमालयपब्बततो पुब्बदिसाभागेति अत्थो। चित्तकूटे वसी तदाति यदा अहं सीहो मिगराजा हुत्वा हिमवन्तपब्बतसमीपे वसामि, तदा पदुमुत्तरो नाम सत्था अनेकेहि च ओसधेहि, अनेकेहि च रतनेहि चित्तविचित्तताय चित्तकूटे चित्तपब्बतसिखरे वसीति सम्बन्धो।
613. Evaṃ etadaggaṃ ṭhānaṃ patvā pubbe katapuññasambhāraṃ saritvā somanassavasena attano puññakammāpadānaṃ vibhāvento padumuttarotiādimāha. Tassattho heṭṭhā vuttova. Purato himavantassāti himālayapabbatato pubbadisābhāgeti attho. Cittakūṭevasī tadāti yadā ahaṃ sīho migarājā hutvā himavantapabbatasamīpe vasāmi, tadā padumuttaro nāma satthā anekehi ca osadhehi, anekehi ca ratanehi cittavicittatāya cittakūṭe cittapabbatasikhare vasīti sambandho.
६१४. अभीतरूपो तत्थासिन्ति अभीतसभावो निब्भयसभावो मिगराजा तत्थ आसिं अहोसिन्ति अत्थो। चतुक्कमोति चतूहि दिसाहि कमो गन्तुं समत्थो। यस्स सद्दं सुणित्वानाति यस्स मिगरञ्ञो सीहनादं सुत्वा बहुज्जना बहुसत्ता विक्खम्भन्ति विसेसेन खम्भन्ति भायन्ति।
614.Abhītarūpo tatthāsinti abhītasabhāvo nibbhayasabhāvo migarājā tattha āsiṃ ahosinti attho. Catukkamoti catūhi disāhi kamo gantuṃ samattho. Yassa saddaṃ suṇitvānāti yassa migarañño sīhanādaṃ sutvā bahujjanā bahusattā vikkhambhanti visesena khambhanti bhāyanti.
६१५. सुफुल्लं पदुमं गय्हाति भगवति पसादेन सुपुप्फितपदुमपुप्फं डंसित्वा। नरासभं नरानं आसभं उत्तमं सेट्ठं सम्बुद्धं उपगच्छिं, समीपं अगमिन्ति अत्थो। वुट्ठितस्स समाधिम्हाति निरोधसमापत्तितो वुट्ठितस्स बुद्धस्स तं पुप्फं अभिरोपयिं पूजेसिन्ति अत्थो।
615.Suphullaṃ padumaṃ gayhāti bhagavati pasādena supupphitapadumapupphaṃ ḍaṃsitvā. Narāsabhaṃ narānaṃ āsabhaṃ uttamaṃ seṭṭhaṃ sambuddhaṃ upagacchiṃ, samīpaṃ agaminti attho. Vuṭṭhitassa samādhimhāti nirodhasamāpattito vuṭṭhitassa buddhassa taṃ pupphaṃ abhiropayiṃ pūjesinti attho.
६१६. चतुद्दिसं नमस्सित्वाति चतूसु दिसासु नमस्सित्वा सकं चित्तं अत्तनो चित्तं पसादेत्वा आदरेन पतिट्ठपेत्वा सीहनादं अभीतनादं अनदिं घोसेसिन्ति अत्थो।
616.Catuddisaṃ namassitvāti catūsu disāsu namassitvā sakaṃ cittaṃ attano cittaṃ pasādetvā ādarena patiṭṭhapetvā sīhanādaṃ abhītanādaṃ anadiṃ ghosesinti attho.
६१७. ततो बुद्धेन दिन्नब्याकरणं पकासेन्तो पदुमुत्तरोतिआदिमाह। तं उत्तानत्थमेव।
617. Tato buddhena dinnabyākaraṇaṃ pakāsento padumuttarotiādimāha. Taṃ uttānatthameva.
६१८. वदतं सेट्ठोति ‘‘मयं बुद्धा, मयं बुद्धा’’ति वदन्तानं अञ्ञतित्थियानं सेट्ठो उत्तमो बुद्धो आगतोति सम्बन्धो। तस्स आगतस्स भगवतो तं धम्मं सोस्साम सुणिस्सामाति अत्थो।
618.Vadataṃ seṭṭhoti ‘‘mayaṃ buddhā, mayaṃ buddhā’’ti vadantānaṃ aññatitthiyānaṃ seṭṭho uttamo buddho āgatoti sambandho. Tassa āgatassa bhagavato taṃ dhammaṃ sossāma suṇissāmāti attho.
६१९. तेसं हासपरेतानन्ति हासेहि सोमनस्सेहि परेतानं अभिभूतानं समन्नागतानं तेसं देवमनुस्सानं। लोकनायकोति लोकस्स नायको सग्गमोक्खसम्पापको मम सद्दं मय्हं सीहनादं पकित्तेसि पकासेसि कथेसि, दीघदस्सी अनागतकालदस्सी महामुनि मुनीनमन्तरे महन्तो मुनि। सेसगाथा सुविञ्ञेय्यमेव।
619.Tesaṃhāsaparetānanti hāsehi somanassehi paretānaṃ abhibhūtānaṃ samannāgatānaṃ tesaṃ devamanussānaṃ. Lokanāyakoti lokassa nāyako saggamokkhasampāpako mama saddaṃ mayhaṃ sīhanādaṃ pakittesi pakāsesi kathesi, dīghadassī anāgatakāladassī mahāmuni munīnamantare mahanto muni. Sesagāthā suviññeyyameva.
६२२. नामेन पदुमो नाम चक्कवत्ती हुत्वा चतुसट्ठिया जातिया इस्सरियं इस्सरभावं रज्जं कारयिस्सतीति अत्थो।
622. Nāmena padumo nāma cakkavattī hutvā catusaṭṭhiyā jātiyā issariyaṃ issarabhāvaṃ rajjaṃ kārayissatīti attho.
६२३. कप्पसतसहस्सम्हीति साम्यत्थे भुम्मवचनं, कप्पसतसहस्सानं परियोसानेति अत्थो।
623.Kappasatasahassamhīti sāmyatthe bhummavacanaṃ, kappasatasahassānaṃ pariyosāneti attho.
६२४. पकासिते पावचनेति तेन गोतमेन भगवता पिटकत्तये पकासिते देसितेति अत्थो। ब्रह्मबन्धु भविस्सतीति तदा गोतमस्स भगवतो काले अयं सीहो मिगराजा ब्राह्मणकुले निब्बत्तिस्सतीति अत्थो। ब्रह्मञ्ञा अभिनिक्खम्माति ब्राह्मणकुलतो निक्खमित्वा तस्स भगवतो सासने पब्बजिस्सतीति सम्बन्धो।
624.Pakāsite pāvacaneti tena gotamena bhagavatā piṭakattaye pakāsite desiteti attho. Brahmabandhu bhavissatīti tadā gotamassa bhagavato kāle ayaṃ sīho migarājā brāhmaṇakule nibbattissatīti attho. Brahmaññā abhinikkhammāti brāhmaṇakulato nikkhamitvā tassa bhagavato sāsane pabbajissatīti sambandho.
६२५. पधानपहितत्तोति वीरियकरणत्थं पेसितचित्तो। उपधिसङ्खातानं किलेसानं अभावेन निरुपधि। किलेसदरथानं अभावेन उपसन्तो। सब्बासवे सकलासवे परिञ्ञाय पहाय अनासवो निक्किलेसो निब्बायिस्सति खन्धपरिनिब्बानेन निब्बुतो भविस्सतीति अत्थो।
625.Padhānapahitattoti vīriyakaraṇatthaṃ pesitacitto. Upadhisaṅkhātānaṃ kilesānaṃ abhāvena nirupadhi. Kilesadarathānaṃ abhāvena upasanto. Sabbāsave sakalāsave pariññāya pahāya anāsavo nikkileso nibbāyissati khandhaparinibbānena nibbuto bhavissatīti attho.
६२६. विजने पन्तसेय्यम्हीति जनसम्बाधरहिते दूरारञ्ञसेनासनेति अत्थो। वाळमिगसमाकुलेति काळसीहादीहि चण्डमिगसङ्गेहि आकुले संकिण्णेति अत्थो। सेसं वुत्तत्थमेवाति।
626.Vijane pantaseyyamhīti janasambādharahite dūrāraññasenāsaneti attho. Vāḷamigasamākuleti kāḷasīhādīhi caṇḍamigasaṅgehi ākule saṃkiṇṇeti attho. Sesaṃ vuttatthamevāti.
पिण्डोलभारद्वाजत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Piṇḍolabhāradvājattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ३-८. पिण्डोलभारद्वाजत्थेरअपदानं • 3-8. Piṇḍolabhāradvājattheraapadānaṃ
