Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / උදාන-අට්ඨකථා • Udāna-aṭṭhakathā |
6. පිණ්ඩොලසුත්තවණ්ණනා
6. Piṇḍolasuttavaṇṇanā
36. ඡට්ඨෙ පිණ්ඩොලභාරද්වාජොති පිණ්ඩං උලමානො පරියෙසමානො පබ්බජිතොති පිණ්ඩොලො. සො කිර පරිජිණ්ණභොගො බ්රාහ්මණො හුත්වා මහන්තං භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ලාභසක්කාරං දිස්වා පිණ්ඩත්ථාය නික්ඛමිත්වා පබ්බජිතො. සො මහන්තං කපල්ලං ‘‘පත්ත’’න්ති ගහෙත්වා චරති, කපල්ලපූරං යාගුං පිවති, භත්තං භුඤ්ජති, පූවඛජ්ජකඤ්ච ඛාදති. අථස්ස මහග්ඝසභාවං සත්ථු ආරොචෙසුං. සත්ථා තස්ස පත්තත්ථවිකං නානුජානි, හෙට්ඨාමඤ්චෙ පත්තං නික්කුජ්ජිත්වා ඨපෙති, සො ඨපෙන්තොපි ඝංසෙන්තොව පණාමෙත්වා ඨපෙති, ගණ්හන්තොපි ඝංසෙන්තොව ආකඩ්ඪිත්වා ගණ්හාති. තං ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ ඝංසනෙන පරික්ඛීණං, නාළිකොදනමත්තස්සෙව ගණ්හනකං ජාතං. තතො සත්ථු ආරොචෙසුං, අථස්ස සත්ථා පත්තත්ථවිකං අනුජානි. ථෙරො අපරෙන සමයෙන ඉන්ද්රියභාවනං භාවෙන්තො අග්ගඵලෙ අරහත්තෙ පතිට්ඨාසි. ඉති සො පුබ්බෙ සවිසෙසං පිණ්ඩත්ථාය උලතීති පිණ්ඩොලො, ගොත්තෙන පන භාරද්වාජොති උභයං එකතො කත්වා ‘‘පිණ්ඩොලභාරද්වාජො’’ති වුච්චති.
36. Chaṭṭhe piṇḍolabhāradvājoti piṇḍaṃ ulamāno pariyesamāno pabbajitoti piṇḍolo. So kira parijiṇṇabhogo brāhmaṇo hutvā mahantaṃ bhikkhusaṅghassa lābhasakkāraṃ disvā piṇḍatthāya nikkhamitvā pabbajito. So mahantaṃ kapallaṃ ‘‘patta’’nti gahetvā carati, kapallapūraṃ yāguṃ pivati, bhattaṃ bhuñjati, pūvakhajjakañca khādati. Athassa mahagghasabhāvaṃ satthu ārocesuṃ. Satthā tassa pattatthavikaṃ nānujāni, heṭṭhāmañce pattaṃ nikkujjitvā ṭhapeti, so ṭhapentopi ghaṃsentova paṇāmetvā ṭhapeti, gaṇhantopi ghaṃsentova ākaḍḍhitvā gaṇhāti. Taṃ gacchante gacchante kāle ghaṃsanena parikkhīṇaṃ, nāḷikodanamattasseva gaṇhanakaṃ jātaṃ. Tato satthu ārocesuṃ, athassa satthā pattatthavikaṃ anujāni. Thero aparena samayena indriyabhāvanaṃ bhāvento aggaphale arahatte patiṭṭhāsi. Iti so pubbe savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti piṇḍolo, gottena pana bhāradvājoti ubhayaṃ ekato katvā ‘‘piṇḍolabhāradvājo’’ti vuccati.
ආරඤ්ඤකොති ගාමන්තසෙනාසනපටික්ඛිපනෙන අරඤ්ඤෙ නිවාසො අස්සාති ආරඤ්ඤකො, ආරඤ්ඤකධුතඞ්ගං සමාදාය වත්තන්තස්සෙතං නාමං. තථා භික්ඛාසඞ්ඛාතානං ආමිසපිණ්ඩානං පාතො පිණ්ඩපාතො, පරෙහි දින්නානං පිණ්ඩානං පත්තෙ නිපතනන්ති අත්ථො. පිණ්ඩපාතං උඤ්ඡති තං තං කුලං උපසඞ්කමන්තො ගවෙසතීති පිණ්ඩපාතිකො, පිණ්ඩාය වා පතිතුං චරිතුං වතමෙතස්සාති පිණ්ඩපාතී, පිණ්ඩපාතීයෙව පිණ්ඩපාතිකො. සඞ්කාරකූටාදීසු පංසූනං උපරි ඨිතත්තා අබ්භුග්ගතට්ඨෙන පංසුකූලං වියාති පංසුකූලං, පංසු විය වා කුච්ඡිතභාවං උලති ගච්ඡතීති පංසුකූලං, පංසුකූලස්ස ධාරණං පංසුකූලං, තං සීලං එතස්සාති පංසුකූලිකො. සඞ්ඝාටිඋත්තරාසඞ්ගඅන්තරවාසකසඞ්ඛාතානි තීණි චීවරානි තිචීවරං, තිචීවරස්ස ධාරණං තිචීවරං, තං සීලං එතස්සාති තෙචීවරිකො. අප්පිච්ඡොතිආදීනං පදානං අත්ථො හෙට්ඨා වුත්තොයෙව.
Āraññakoti gāmantasenāsanapaṭikkhipanena araññe nivāso assāti āraññako, āraññakadhutaṅgaṃ samādāya vattantassetaṃ nāmaṃ. Tathā bhikkhāsaṅkhātānaṃ āmisapiṇḍānaṃ pāto piṇḍapāto, parehi dinnānaṃ piṇḍānaṃ patte nipatananti attho. Piṇḍapātaṃ uñchati taṃ taṃ kulaṃ upasaṅkamanto gavesatīti piṇḍapātiko, piṇḍāya vā patituṃ carituṃ vatametassāti piṇḍapātī, piṇḍapātīyeva piṇḍapātiko. Saṅkārakūṭādīsu paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena paṃsukūlaṃ viyāti paṃsukūlaṃ, paṃsu viya vā kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlaṃ, paṃsukūlassa dhāraṇaṃ paṃsukūlaṃ, taṃ sīlaṃ etassāti paṃsukūliko. Saṅghāṭiuttarāsaṅgaantaravāsakasaṅkhātāni tīṇi cīvarāni ticīvaraṃ, ticīvarassa dhāraṇaṃ ticīvaraṃ, taṃ sīlaṃ etassāti tecīvariko. Appicchotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
ධුතවාදොති ධුතො වුච්චති ධුතකිලෙසො පුග්ගලො, කිලෙසධුනනකධම්මො වා. තත්ථ අත්ථි ධුතො, න ධුතවාදො, අත්ථි න ධුතො, ධුතවාදො, අත්ථි නෙව ධුතො, න ධුතවාදො, අත්ථි ධුතො චෙව, ධුතවාදො චාති ඉදං චතුක්කං වෙදිතබ්බං. තෙසු යො සයං ධුතධම්මෙ සමාදාය වත්තති, න පරං තදත්ථාය සමාදපෙති, අයං පඨමො. යො පන සයං න ධුතධම්මෙ සමාදාය වත්තති, පරං සමාදපෙති, අයං දුතියො. යො උභයරහිතො, අයං තතියො. යො පන උභයසම්පන්නො, අයං චතුත්ථො. එවරූපො ච ආයස්මා පිණ්ඩොලභාරද්වාජොති. තෙන වුත්තං ‘‘ධුතවාදො’’ති. එකදෙසසරූපෙකසෙසවසෙන හි අයං නිද්දෙසො යථා තං ‘‘නාමරූප’’න්ති.
Dhutavādoti dhuto vuccati dhutakileso puggalo, kilesadhunanakadhammo vā. Tattha atthi dhuto, na dhutavādo, atthi na dhuto, dhutavādo, atthi neva dhuto, na dhutavādo, atthi dhuto ceva, dhutavādo cāti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ. Tesu yo sayaṃ dhutadhamme samādāya vattati, na paraṃ tadatthāya samādapeti, ayaṃ paṭhamo. Yo pana sayaṃ na dhutadhamme samādāya vattati, paraṃ samādapeti, ayaṃ dutiyo. Yo ubhayarahito, ayaṃ tatiyo. Yo pana ubhayasampanno, ayaṃ catuttho. Evarūpo ca āyasmā piṇḍolabhāradvājoti. Tena vuttaṃ ‘‘dhutavādo’’ti. Ekadesasarūpekasesavasena hi ayaṃ niddeso yathā taṃ ‘‘nāmarūpa’’nti.
අධිචිත්තමනුයුත්තොති එත්ථ අට්ඨසමාපත්තිසම්පයොගතො අරහත්තඵලසමාපත්තිසම්පයොගතො වා චිත්තස්ස අධිචිත්තභාවො වෙදිතබ්බො, ඉධ පන ‘‘අරහත්තඵලචිත්ත’’න්ති වදන්ති. තංතංසමාපත්තීසු සමාධි එව අධිචිත්තං, ඉධ පන අරහත්තඵලසමාධි වෙදිතබ්බො. කෙචි පන ‘‘අධිචිත්තමනුයුත්තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා කාලෙන කාලං තීණි නිමිත්තානි මනසි කාතබ්බානීති එතස්මිං අධිචිත්තසුත්තෙ (අ. නි. 3.103) විය සමථවිපස්සනාචිත්තං අධිචිත්තන්ති ඉධාධිප්පෙත’’න්ති වදන්ති, තං න සුන්දරං. පුරිමොයෙවත්ථො ගහෙතබ්බො.
Adhicittamanuyuttoti ettha aṭṭhasamāpattisampayogato arahattaphalasamāpattisampayogato vā cittassa adhicittabhāvo veditabbo, idha pana ‘‘arahattaphalacitta’’nti vadanti. Taṃtaṃsamāpattīsu samādhi eva adhicittaṃ, idha pana arahattaphalasamādhi veditabbo. Keci pana ‘‘adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā kālena kālaṃ tīṇi nimittāni manasi kātabbānīti etasmiṃ adhicittasutte (a. ni. 3.103) viya samathavipassanācittaṃ adhicittanti idhādhippeta’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ. Purimoyevattho gahetabbo.
එතමත්ථං විදිත්වාති එතං ආයස්මතො පිණ්ඩොලභාරද්වාජස්ස අධිට්ඨානපරික්ඛාරසම්පදාසම්පන්නං අධිචිත්තානුයොගසඞ්ඛාතං අත්ථං සබ්බාකාරතො විදිත්වා. එවං ‘‘අධිචිත්තානුයොගො මම සාසනානුට්ඨාන’’න්ති දීපෙන්තො ඉමං උදානං උදානෙසි.
Etamatthaṃviditvāti etaṃ āyasmato piṇḍolabhāradvājassa adhiṭṭhānaparikkhārasampadāsampannaṃ adhicittānuyogasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā. Evaṃ ‘‘adhicittānuyogo mama sāsanānuṭṭhāna’’nti dīpento imaṃ udānaṃ udānesi.
තත්ථ අනූපවාදොති වාචාය කස්සචිපි අනුපවදනං. අනූපඝාතොති කායෙන කස්සචි උපඝාතාකරණං. පාතිමොක්ඛෙති එත්ථ පාතිමොක්ඛපදස්ස අත්ථො හෙට්ඨා නානප්පකාරෙහි වුත්තො, තස්මිං පාතිමොක්ඛෙ. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං අවීතික්කමලක්ඛණො සංවරො. මත්තඤ්ඤුතාති පටිග්ගහණපරිභොගවසෙන පමාණඤ්ඤුතා. පන්තඤ්ච සයනාසනන්ති විවිත්තං සඞ්ඝට්ටනවිරහිතං සෙනාසනං. අධිචිත්තෙ ච ආයොගොති අට්ඨන්නං සමාපත්තීනං අධිගමාය භාවනානුයොගො.
Tattha anūpavādoti vācāya kassacipi anupavadanaṃ. Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātākaraṇaṃ. Pātimokkheti ettha pātimokkhapadassa attho heṭṭhā nānappakārehi vutto, tasmiṃ pātimokkhe. Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamalakkhaṇo saṃvaro. Mattaññutāti paṭiggahaṇaparibhogavasena pamāṇaññutā. Pantañca sayanāsananti vivittaṃ saṅghaṭṭanavirahitaṃ senāsanaṃ. Adhicitte ca āyogoti aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ adhigamāya bhāvanānuyogo.
අපරො නයො – අනූපවාදොති කස්සචිපි උපරුජ්ඣනවචනස්ස අවදනං. තෙන සබ්බම්පි වාචසිකං සීලං සඞ්ගණ්හාති. අනූපඝාතොති කායෙන කස්සචි උපඝාතස්ස පරවිහෙඨනස්ස අකරණං. තෙන සබ්බම්පි කායිකං සීලං සඞ්ගණ්හාති. යාදිසං පනිදං උභයං බුද්ධානං සාසනන්තොගධං හොති, තං දස්සෙතුං – ‘‘පාතිමොක්ඛෙ ච සංවරො’’ති වුත්තං. චසද්දො නිපාතමත්තං. පාතිමොක්ඛෙ ච සංවරොති පාතිමොක්ඛසංවරභූතො අනූපවාදො අනූපඝාතො චාති අත්ථො.
Aparo nayo – anūpavādoti kassacipi uparujjhanavacanassa avadanaṃ. Tena sabbampi vācasikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti. Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātassa paraviheṭhanassa akaraṇaṃ. Tena sabbampi kāyikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti. Yādisaṃ panidaṃ ubhayaṃ buddhānaṃ sāsanantogadhaṃ hoti, taṃ dassetuṃ – ‘‘pātimokkhe ca saṃvaro’’ti vuttaṃ. Casaddo nipātamattaṃ. Pātimokkhe ca saṃvaroti pātimokkhasaṃvarabhūto anūpavādo anūpaghāto cāti attho.
අථ වා පාතිමොක්ඛෙති අධිකරණෙ භුම්මං. පාතිමොක්ඛෙ නිස්සයභූතෙ සංවරො. කො පන සොති? අනූපවාදො අනූපඝාතො. උපසම්පදවෙලායඤ්හි අවිසෙසෙන පාතිමොක්ඛසීලං සමාදින්නං නාම හොති, තස්මිං පාතිමොක්ඛෙ ඨිතස්ස තතො පරං උපවාදූපඝාතානං අකරණවසෙන සංවරො, සො අනූපවාදො අනූපඝාතො චාති වුත්තො.
Atha vā pātimokkheti adhikaraṇe bhummaṃ. Pātimokkhe nissayabhūte saṃvaro. Ko pana soti? Anūpavādo anūpaghāto. Upasampadavelāyañhi avisesena pātimokkhasīlaṃ samādinnaṃ nāma hoti, tasmiṃ pātimokkhe ṭhitassa tato paraṃ upavādūpaghātānaṃ akaraṇavasena saṃvaro, so anūpavādo anūpaghāto cāti vutto.
අථ වා පාතිමොක්ඛෙති නිප්ඵාදෙතබ්බෙ භුම්මං යථා ‘‘චෙතසො අවූපසමො අයොනිසොමනසිකාරපදට්ඨාන’’න්ති (සං. නි. 5.232). තෙන පාතිමොක්ඛෙන සාධෙතබ්බො අනූපවාදො අනූපඝාතො, පාතිමොක්ඛසංවරසඞ්ගහිතො අනූපවාදො අනූපඝාතොඉච්චෙව අත්ථො. සංවරොති ඉමිනා පන සතිසංවරො , ඤාණසංවරො, ඛන්තිසංවරො, වීරියසංවරොති ඉමෙසං චතුන්නං සංවරානං ගහණං, පාතිමොක්ඛසාධනං ඉදං සංවරචතුක්කං.
Atha vā pātimokkheti nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasamo ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti (saṃ. ni. 5.232). Tena pātimokkhena sādhetabbo anūpavādo anūpaghāto, pātimokkhasaṃvarasaṅgahito anūpavādo anūpaghātoicceva attho. Saṃvaroti iminā pana satisaṃvaro , ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti imesaṃ catunnaṃ saṃvarānaṃ gahaṇaṃ, pātimokkhasādhanaṃ idaṃ saṃvaracatukkaṃ.
මත්තඤ්ඤුතා ච භත්තස්මින්ති පරියෙසනපටිග්ගහණපරිභොගවිස්සජ්ජනානං වසෙන භොජනෙ පමාණඤ්ඤුතා. පන්තඤ්ච සයනාසනන්ති භාවනානුකූලං අරඤ්ඤරුක්ඛමූලාදිවිවිත්තසෙනාසනං. අධිචිත්තෙ ච ආයොගොති සබ්බචිත්තානං අධිකත්තා උත්තමත්තා අධිචිත්තසඞ්ඛාතෙ අරහත්තඵලචිත්තෙ සාධෙතබ්බෙ තස්ස නිප්ඵාදනත්ථං සමථවිපස්සනාභාවනාවසෙන ආයොගො. එතං බුද්ධාන සාසනන්ති එතං පරස්ස අනූපවදනං, අනූපඝාතනං, පාතිමොක්ඛසංවරො , පරියෙසනපටිග්ගහණාදීසු මත්තඤ්ඤුතා, විවිත්තවාසො, යථාවුත්තඅධිචිත්තානුයොගො ච බුද්ධානං සාසනං ඔවාදො අනුසිට්ඨීති අත්ථො. එවං ඉමාය ගාථාය තිස්සො සික්ඛා කථිතාති වෙදිතබ්බා.
Mattaññutā ca bhattasminti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanānaṃ vasena bhojane pamāṇaññutā. Pantañca sayanāsananti bhāvanānukūlaṃ araññarukkhamūlādivivittasenāsanaṃ. Adhicitte ca āyogoti sabbacittānaṃ adhikattā uttamattā adhicittasaṅkhāte arahattaphalacitte sādhetabbe tassa nipphādanatthaṃ samathavipassanābhāvanāvasena āyogo. Etaṃ buddhāna sāsananti etaṃ parassa anūpavadanaṃ, anūpaghātanaṃ, pātimokkhasaṃvaro , pariyesanapaṭiggahaṇādīsu mattaññutā, vivittavāso, yathāvuttaadhicittānuyogo ca buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti attho. Evaṃ imāya gāthāya tisso sikkhā kathitāti veditabbā.
ඡට්ඨසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / උදානපාළි • Udānapāḷi / 6. පිණ්ඩොලසුත්තං • 6. Piṇḍolasuttaṃ