| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
८. पिण्डोल्यसुत्तवण्णना
8. Piṇḍolyasuttavaṇṇanā
८०. अट्ठमे किस्मिञ्चिदेव पकरणेति किस्मिञ्चिदेव कारणे। पणामेत्वाति नीहरित्वा। किस्मिं पन कारणे एते भगवता पणामिताति? एकस्मिञ्हि अन्तोवस्से भगवा सावत्थियं वसित्वा वुत्थवस्सो पवारेत्वा महाभिक्खुसङ्घपरिवारो सावत्थितो निक्खमित्वा जनपदचारिकं चरन्तो कपिलवत्थुं पत्वा निग्रोधारामं पाविसि। सक्यराजानो ‘‘सत्था आगतो’’ति सुत्वा पच्छाभत्ते कप्पियानि तेलमधुफाणितादीनि चेव पानकानि च काजसतेहि गाहापेत्वा विहारं गन्त्वा सङ्घस्स निय्यातेत्वा सत्थारं वन्दित्वा पटिसन्थारं करोन्ता एकमन्ते निसीदिंसु। सत्था तेसं मधुरधम्मकथं कथेन्तो निसीदि। तस्मिं खणे एकच्चे भिक्खू सेनासनं पटिजग्गन्ति, एकच्चे मञ्चपीठादीनि पञ्ञापेन्ति, सामणेरा अप्पहरितं करोन्ति। भाजनीयट्ठाने सम्पत्तभिक्खूपि अत्थि, असम्पत्तभिक्खूपि अत्थि। सम्पत्ता असम्पत्तानं लाभं गण्हन्ता, ‘‘अम्हाकं देथ, अम्हाकं आचरियस्स देथ उपज्झायस्स देथा’’ति कथेन्ता महासद्दमकंसु। सत्था सुत्वा थेरं पुच्छि ‘‘के पन ते, आनन्द, उच्चासद्दा महासद्दा केवट्टा मञ्ञे मच्छविलोपे’’ति? थेरो एतमत्थं आरोचेसि। सत्था सुत्वा ‘‘आमिसहेतु, आनन्द, भिक्खू महासद्दं करोन्ती’’ति आह। ‘‘आम, भन्ते’’ति। ‘‘अननुच्छविकं, आनन्द, अप्पतिरूपं। न हि मया कप्पसतसहस्साधिकानि चत्तारि असङ्ख्येय्यानि चीवरादिहेतु पारमियो पूरिता, नापि इमे भिक्खू चीवरादिहेतु अगारस्मा अनगारियं पब्बजिता, अरहत्तहेतु पब्बजित्वा अनत्थं अत्थसदिसं असारं सारसदिसं करोन्ति, गच्छानन्द, ते भिक्खू पणामेही’’ति।
80. Aṭṭhame kismiñcideva pakaraṇeti kismiñcideva kāraṇe. Paṇāmetvāti nīharitvā. Kismiṃ pana kāraṇe ete bhagavatā paṇāmitāti? Ekasmiñhi antovasse bhagavā sāvatthiyaṃ vasitvā vutthavasso pavāretvā mahābhikkhusaṅghaparivāro sāvatthito nikkhamitvā janapadacārikaṃ caranto kapilavatthuṃ patvā nigrodhārāmaṃ pāvisi. Sakyarājāno ‘‘satthā āgato’’ti sutvā pacchābhatte kappiyāni telamadhuphāṇitādīni ceva pānakāni ca kājasatehi gāhāpetvā vihāraṃ gantvā saṅghassa niyyātetvā satthāraṃ vanditvā paṭisanthāraṃ karontā ekamante nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ madhuradhammakathaṃ kathento nisīdi. Tasmiṃ khaṇe ekacce bhikkhū senāsanaṃ paṭijagganti, ekacce mañcapīṭhādīni paññāpenti, sāmaṇerā appaharitaṃ karonti. Bhājanīyaṭṭhāne sampattabhikkhūpi atthi, asampattabhikkhūpi atthi. Sampattā asampattānaṃ lābhaṃ gaṇhantā, ‘‘amhākaṃ detha, amhākaṃ ācariyassa detha upajjhāyassa dethā’’ti kathentā mahāsaddamakaṃsu. Satthā sutvā theraṃ pucchi ‘‘ke pana te, ānanda, uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilope’’ti? Thero etamatthaṃ ārocesi. Satthā sutvā ‘‘āmisahetu, ānanda, bhikkhū mahāsaddaṃ karontī’’ti āha. ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Ananucchavikaṃ, ānanda, appatirūpaṃ. Na hi mayā kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni cīvarādihetu pāramiyo pūritā, nāpi ime bhikkhū cīvarādihetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā, arahattahetu pabbajitvā anatthaṃ atthasadisaṃ asāraṃ sārasadisaṃ karonti, gacchānanda, te bhikkhū paṇāmehī’’ti.
पुब्बण्हसमयन्ति दुतियदिवसे पुब्बण्हसमयं। बेलुवलट्ठिकाय मूलेति तरुणबेलुवरुक्खमूले। पबाळ्होति पबाहितो। पवाळ्होतिपि पाठो, पवाहितोति अत्थो। उभयम्पि नीहटभावमेव दीपेति। सिया अञ्ञथत्तन्ति पसादञ्ञथत्तं वा भावञ्ञथत्तं वा भवेय्य। कथं? ‘‘सम्मासम्बुद्धेन मयं लहुके कारणे पणामिता’’ति पसादं मन्दं करोन्तानं पसादञ्ञथत्तं नाम होति। सलिङ्गेनेव तित्थायतनं पक्कमन्तानं भावञ्ञथत्तं नाम। सिया विपरिणामोति एत्थ पन ‘‘मयं सत्थु अज्झासयं गण्हितुं सक्खिस्सामाति पब्बजिता, नं गहेतुं असक्कोन्तानं किं अम्हाकं पब्बज्जाया’’ति? सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्तनं विपरिणामोति वेदितब्बो। वच्छस्साति खीरूपकवच्छस्स। अञ्ञथत्तन्ति मिलायनअञ्ञथत्तं। खीरूपको हि वच्छो मातु अदस्सनेन खीरं अलभन्तो मिलायति कम्पति पवेधति। विपरिणामोति मरणं। सो हि खीरं अलभमानो खीरपिपासाय सुस्सन्तो पतित्वा मरति।
Pubbaṇhasamayanti dutiyadivase pubbaṇhasamayaṃ. Beluvalaṭṭhikāya mūleti taruṇabeluvarukkhamūle. Pabāḷhoti pabāhito. Pavāḷhotipi pāṭho, pavāhitoti attho. Ubhayampi nīhaṭabhāvameva dīpeti. Siyā aññathattanti pasādaññathattaṃ vā bhāvaññathattaṃ vā bhaveyya. Kathaṃ? ‘‘Sammāsambuddhena mayaṃ lahuke kāraṇe paṇāmitā’’ti pasādaṃ mandaṃ karontānaṃ pasādaññathattaṃ nāma hoti. Saliṅgeneva titthāyatanaṃ pakkamantānaṃ bhāvaññathattaṃ nāma. Siyā vipariṇāmoti ettha pana ‘‘mayaṃ satthu ajjhāsayaṃ gaṇhituṃ sakkhissāmāti pabbajitā, naṃ gahetuṃ asakkontānaṃ kiṃ amhākaṃ pabbajjāyā’’ti? Sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ vipariṇāmoti veditabbo. Vacchassāti khīrūpakavacchassa. Aññathattanti milāyanaaññathattaṃ. Khīrūpako hi vaccho mātu adassanena khīraṃ alabhanto milāyati kampati pavedhati. Vipariṇāmoti maraṇaṃ. So hi khīraṃ alabhamāno khīrapipāsāya sussanto patitvā marati.
बीजानं तरुणानन्ति उदकेन अनुग्गहेतब्बानं विरूळ्हबीजानं। अञ्ञथत्तन्ति मिलायनञ्ञथत्तमेव। तानि हि उदकं अलभन्तानि मिलायन्ति। विपरिणामोति विनासो। तानि हि उदकं अलभन्तानि सुक्खित्वा विनस्सन्ति, पलालमेव होन्ति। अनुग्गहितोति आमिसानुग्गहेन चेव धम्मानुग्गहेन च अनुग्गहितो। अनुग्गण्हेय्यन्ति द्वीहिपि एतेहि अनुग्गहेहि अनुग्गण्हेय्यं। अचिरपब्बजिता हि सामणेरा चेव दहरभिक्खू च चीवरादिपच्चयवेकल्ले वा सति गेलञ्ञे वा सत्थारा वा आचरियुपज्झायेहि वा आमिसानुग्गहेन अननुग्गहिता किलमन्ता न सक्कोन्ति सज्झायं वा मनसिकारं वा कातुं, धम्मानुग्गहेन अननुग्गहिता उद्देसेन चेव ओवादानुसासनिया च परिहायमाना न सक्कोन्ति अकुसलं परिवज्जेत्वा कुसलं भावेतुं। इमेहि पन द्वीहि अनुग्गहेहि अनुग्गहिता कायेन अकिलमन्ता सज्झायमनसिकारे पवत्तित्वा यथानुसिट्ठं पटिपज्जमाना अपरभागे तं अनुग्गहं अलभन्तापि तेनेव पुरिमानुग्गहेन लद्धबला सासने पतिट्ठहन्ति, तस्मा भगवतो एवं परिवितक्को उदपादि।
Bījānaṃ taruṇānanti udakena anuggahetabbānaṃ virūḷhabījānaṃ. Aññathattanti milāyanaññathattameva. Tāni hi udakaṃ alabhantāni milāyanti. Vipariṇāmoti vināso. Tāni hi udakaṃ alabhantāni sukkhitvā vinassanti, palālameva honti. Anuggahitoti āmisānuggahena ceva dhammānuggahena ca anuggahito. Anuggaṇheyyanti dvīhipi etehi anuggahehi anuggaṇheyyaṃ. Acirapabbajitā hi sāmaṇerā ceva daharabhikkhū ca cīvarādipaccayavekalle vā sati gelaññe vā satthārā vā ācariyupajjhāyehi vā āmisānuggahena ananuggahitā kilamantā na sakkonti sajjhāyaṃ vā manasikāraṃ vā kātuṃ, dhammānuggahena ananuggahitā uddesena ceva ovādānusāsaniyā ca parihāyamānā na sakkonti akusalaṃ parivajjetvā kusalaṃ bhāvetuṃ. Imehi pana dvīhi anuggahehi anuggahitā kāyena akilamantā sajjhāyamanasikāre pavattitvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānā aparabhāge taṃ anuggahaṃ alabhantāpi teneva purimānuggahena laddhabalā sāsane patiṭṭhahanti, tasmā bhagavato evaṃ parivitakko udapādi.
भगवतो पुरतो पातुरहोसीति सत्थु चित्तं ञत्वा – ‘‘इमे भिक्खू भगवता पणामिता, इदानि नेसं अनुग्गहं कातुकामो एवं चिन्तेसि, कारणं भगवा चिन्तेसि, अहमेत्थ उस्साहं जनेस्सामी’’ति पुरतो पाकटो अहोसि। सन्तेत्थ भिक्खूति इदं सो महाब्रह्मा यथा नाम ब्यत्तो सूदो यदेव अम्बिलग्गादीसु रसजातं रञ्ञो रुच्चति, तं अभिसङ्खारेन सादुतरं कत्वा पुनदिवसे उपनामेति, एवमेव अत्तनो ब्यत्तताय भगवता आहटउपमंयेव एवमेतं भगवातिआदिवचनेहि अभिसङ्खरित्वा भगवन्तं याचन्तो भिक्खुसङ्घस्स अनुग्गहकरणत्थं वदति । तत्थ अभिनन्दतूति ‘‘मम सन्तिकं भिक्खुसङ्घो आगच्छतू’’ति। एवमस्स आगमनं सम्पियायमानो अभिनन्दतु। अभिवदतूति आगतस्स च ओवादानुसासनिं ददन्तो अभिवदतु।
Bhagavato purato pāturahosīti satthu cittaṃ ñatvā – ‘‘ime bhikkhū bhagavatā paṇāmitā, idāni nesaṃ anuggahaṃ kātukāmo evaṃ cintesi, kāraṇaṃ bhagavā cintesi, ahamettha ussāhaṃ janessāmī’’ti purato pākaṭo ahosi. Santettha bhikkhūti idaṃ so mahābrahmā yathā nāma byatto sūdo yadeva ambilaggādīsu rasajātaṃ rañño ruccati, taṃ abhisaṅkhārena sādutaraṃ katvā punadivase upanāmeti, evameva attano byattatāya bhagavatā āhaṭaupamaṃyeva evametaṃ bhagavātiādivacanehi abhisaṅkharitvā bhagavantaṃ yācanto bhikkhusaṅghassa anuggahakaraṇatthaṃ vadati . Tattha abhinandatūti ‘‘mama santikaṃ bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti. Evamassa āgamanaṃ sampiyāyamāno abhinandatu. Abhivadatūti āgatassa ca ovādānusāsaniṃ dadanto abhivadatu.
पटिसल्लानाति एकीभावा। इद्धाभिसङ्खारं अभिसङ्खासीति इद्धिं अकासि। एकद्वीहिकायाति एकेको चेव द्वे द्वे च हुत्वा। सारज्जमानरूपाति ओत्तप्पमानसभावा भायमाना। कस्मा पन भगवा तेसं तथा उपसङ्कमनाय इद्धिमकासीति? हितपत्थनाय। यदि हि ते वग्गवग्गा हुत्वा आगच्छेय्युं, ‘‘भगवा भिक्खुसङ्घं पणामेत्वा अरञ्ञं पविट्ठो एकदिवसम्पि तत्थ वसितुं नासक्खि, वेगेनेव आगतो’’ति केळिम्पि करेय्युं। अथ नेसं नेव बुद्धगारवं पच्चुपट्ठहेय्य, न धम्मदेसनं सम्पटिच्छितुं समत्था भवेय्युं। सभयानं पन ससारज्जानं एकद्वीहिकाय आगच्छन्तानं बुद्धगारवञ्चेव पच्चुपट्ठितं भविस्सति, धम्मदेसनञ्च सम्पटिच्छितुं सक्खिस्सन्तीति चिन्तेत्वा तेसं हितपत्थनाय तथारूपं इद्धिं अकासि।
Paṭisallānāti ekībhāvā. Iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsīti iddhiṃ akāsi. Ekadvīhikāyāti ekeko ceva dve dve ca hutvā. Sārajjamānarūpāti ottappamānasabhāvā bhāyamānā. Kasmā pana bhagavā tesaṃ tathā upasaṅkamanāya iddhimakāsīti? Hitapatthanāya. Yadi hi te vaggavaggā hutvā āgaccheyyuṃ, ‘‘bhagavā bhikkhusaṅghaṃ paṇāmetvā araññaṃ paviṭṭho ekadivasampi tattha vasituṃ nāsakkhi, vegeneva āgato’’ti keḷimpi kareyyuṃ. Atha nesaṃ neva buddhagāravaṃ paccupaṭṭhaheyya, na dhammadesanaṃ sampaṭicchituṃ samatthā bhaveyyuṃ. Sabhayānaṃ pana sasārajjānaṃ ekadvīhikāya āgacchantānaṃ buddhagāravañceva paccupaṭṭhitaṃ bhavissati, dhammadesanañca sampaṭicchituṃ sakkhissantīti cintetvā tesaṃ hitapatthanāya tathārūpaṃ iddhiṃ akāsi.
निसीदिंसूति तेसु हि सारज्जमानरूपेसु आगच्छन्तेसु एको भिक्खु ‘‘ममंयेव सत्था ओलोकेति, मंयेव मञ्ञे निग्गण्हितुकामो’’ति सणिकं आगन्त्वा वन्दित्वा निसीदि, अथञ्ञो अथञ्ञोति एवं पञ्चभिक्खुसतानि निसीदिंसु। एवं निसिन्नं पन भिक्खुसङ्घं सीदन्तरे सन्निसिन्नं महासमुद्दं विय निवाते पदीपं विय च निच्चलं दिस्वा सत्था चिन्तेसि – ‘‘इमेसं भिक्खूनं कीदिसी धम्मदेसना वट्टती’’ति? अथस्स एतदहोसि – ‘‘इमे आहारहेतु पणामिता, पिण्डियालोपधम्मदेसनाव नेसं सप्पाया, तं दस्सेत्वा मत्थके तिपरिवट्टदेसनं देसेस्सामि, देसनापरियोसाने सब्बे अरहत्तं पापुणिस्सन्ती’’ति। अथ नेसं तं धम्मदेसनं देसेन्तो अन्तमिदं, भिक्खवेतिआदिमाह।
Nisīdiṃsūti tesu hi sārajjamānarūpesu āgacchantesu eko bhikkhu ‘‘mamaṃyeva satthā oloketi, maṃyeva maññe niggaṇhitukāmo’’ti saṇikaṃ āgantvā vanditvā nisīdi, athañño athaññoti evaṃ pañcabhikkhusatāni nisīdiṃsu. Evaṃ nisinnaṃ pana bhikkhusaṅghaṃ sīdantare sannisinnaṃ mahāsamuddaṃ viya nivāte padīpaṃ viya ca niccalaṃ disvā satthā cintesi – ‘‘imesaṃ bhikkhūnaṃ kīdisī dhammadesanā vaṭṭatī’’ti? Athassa etadahosi – ‘‘ime āhārahetu paṇāmitā, piṇḍiyālopadhammadesanāva nesaṃ sappāyā, taṃ dassetvā matthake tiparivaṭṭadesanaṃ desessāmi, desanāpariyosāne sabbe arahattaṃ pāpuṇissantī’’ti. Atha nesaṃ taṃ dhammadesanaṃ desento antamidaṃ, bhikkhavetiādimāha.
तत्थ अन्तन्ति पच्छिमं लामकं। यदिदं पिण्डोल्यन्ति यं एवं पिण्डपरियेसनेन जीविकं कप्पेन्तस्स जीवितं। अयं पनेत्थ पदत्थो – पिण्डाय उलतीति पिण्डोलो, पिण्डोलस्स कम्मं पिण्डोल्यं, पिण्डपरियेसनेन निप्फादितजीवितन्ति अत्थो। अभिसापोति अक्कोसो। कुपिता हि मनुस्सा अत्तनो पच्चत्थिकं ‘‘चीवरं निवासेत्वा कपालं गहेत्वा पिण्डं परियेसमानो चरिस्सती’’ति अक्कोसन्ति। अथ वा पन ‘‘किं तुय्हं अकातब्बं अत्थि, यो त्वं एवं बलवा वीरियसम्पन्नोपि हिरोत्तप्पं पहाय कपणो विय पिण्डोलो विचरसि पत्तपाणी’’ति? एवम्पि अक्कोसन्तियेव। तञ्च खो एतन्ति एवं तं अभिसापं समानम्पि पिण्डोल्यं। कुलपुत्ता उपेन्ति अत्थवसिकाति मम सासने जातिकुलपुत्ता च आचारकुलपुत्ता च अत्थवसिका कारणवसिका हुत्वा कारणवसं पटिच्च उपेन्ति।
Tattha antanti pacchimaṃ lāmakaṃ. Yadidaṃ piṇḍolyanti yaṃ evaṃ piṇḍapariyesanena jīvikaṃ kappentassa jīvitaṃ. Ayaṃ panettha padattho – piṇḍāya ulatīti piṇḍolo, piṇḍolassa kammaṃ piṇḍolyaṃ, piṇḍapariyesanena nipphāditajīvitanti attho. Abhisāpoti akkoso. Kupitā hi manussā attano paccatthikaṃ ‘‘cīvaraṃ nivāsetvā kapālaṃ gahetvā piṇḍaṃ pariyesamāno carissatī’’ti akkosanti. Atha vā pana ‘‘kiṃ tuyhaṃ akātabbaṃ atthi, yo tvaṃ evaṃ balavā vīriyasampannopi hirottappaṃ pahāya kapaṇo viya piṇḍolo vicarasi pattapāṇī’’ti? Evampi akkosantiyeva. Tañca kho etanti evaṃ taṃ abhisāpaṃ samānampi piṇḍolyaṃ. Kulaputtā upenti atthavasikāti mama sāsane jātikulaputtā ca ācārakulaputtā ca atthavasikā kāraṇavasikā hutvā kāraṇavasaṃ paṭicca upenti.
राजाभिनीतातिआदीसु ये रञ्ञो सन्तकं खादित्वा रञ्ञा बन्धनागारे बन्धापिता पलायित्वा पब्बजन्ति, ते राजाभिनीता नाम। ते हि रञ्ञा बन्धनं अभिनीतत्ता राजाभिनीता नाम। ये पन चोरेहि अटवियं गहेत्वा एकच्चेसु मारियमानेसु एकच्चे ‘‘मयं सामि तुम्हेहि विस्सट्ठा गेहं अनज्झावसित्वा पब्बजिस्साम, तत्थ यं यं बुद्धपूजादिपुञ्ञं करिस्साम, ततो तुम्हाकं पत्तिं दस्सामा’’ति तेहि विस्सट्ठा पब्बजन्ति, ते चोराभिनीता नाम। तेपि हि चोरेहि मारेतब्बतं अभिनीताति चोराभिनीता नाम। ये पन इणं गहेत्वा पटिदातुं असक्कोन्ता पलायित्वा पब्बजन्ति, ते इणट्टा नाम, इणपीळिताति अत्थो । इणट्ठातिपि पाठो, इणे ठिताति अत्थो। ये राजचोरछातकरोगभयानं अञ्ञतरेन अभिभूता उपद्दुता पब्बजन्ति, ते भयट्टा नाम, भयपीळिताति अत्थो। भयट्ठातिपि पाठो, भये ठिताति अत्थो। आजीविकापकताति आजीविकाय उपद्दुता अभिभूता, पुत्तदारं पोसेतुं असक्कोन्ताति अत्थो। ओतिण्णाम्हाति अन्तो अनुपविट्ठा।
Rājābhinītātiādīsu ye rañño santakaṃ khāditvā raññā bandhanāgāre bandhāpitā palāyitvā pabbajanti, te rājābhinītā nāma. Te hi raññā bandhanaṃ abhinītattā rājābhinītā nāma. Ye pana corehi aṭaviyaṃ gahetvā ekaccesu māriyamānesu ekacce ‘‘mayaṃ sāmi tumhehi vissaṭṭhā gehaṃ anajjhāvasitvā pabbajissāma, tattha yaṃ yaṃ buddhapūjādipuññaṃ karissāma, tato tumhākaṃ pattiṃ dassāmā’’ti tehi vissaṭṭhā pabbajanti, te corābhinītā nāma. Tepi hi corehi māretabbataṃ abhinītāti corābhinītā nāma. Ye pana iṇaṃ gahetvā paṭidātuṃ asakkontā palāyitvā pabbajanti, te iṇaṭṭā nāma, iṇapīḷitāti attho . Iṇaṭṭhātipi pāṭho, iṇe ṭhitāti attho. Ye rājacorachātakarogabhayānaṃ aññatarena abhibhūtā upaddutā pabbajanti, te bhayaṭṭā nāma, bhayapīḷitāti attho. Bhayaṭṭhātipi pāṭho, bhaye ṭhitāti attho. Ājīvikāpakatāti ājīvikāya upaddutā abhibhūtā, puttadāraṃ posetuṃ asakkontāti attho. Otiṇṇāmhāti anto anupaviṭṭhā.
सो च होति अभिज्झालूति इदं सो कुलपुत्तो ‘‘दुक्खस्स अन्तं करिस्सामी’’तिआदिवसेन चित्तं उप्पादेत्वा पब्बजितो, अपरभागे, तं पब्बज्जं तथारूपं कातुं न सक्कोति, तं दस्सेतुं वुत्तं। तत्थ अभिज्झालूति परभण्डानं अभिज्झायिता। तिब्बसारागोति बहलरागो। ब्यापन्नचित्तोति पूतिभावेन विपन्नचित्तो। पदुट्ठमनसङ्कप्पोति तिखिणसिङ्गो विय गोणो दुट्ठचित्तो। मुट्ठस्सतीति भत्तनिक्खित्तकाको विय नट्ठस्सति, इध कतं एत्थ नस्सति। असम्पजानोति निप्पञ्ञो। खन्धादिपरिच्छेदरहितो। असमाहितोति चण्डसोते बद्धनावा विय उपचारप्पनाभावेन असण्ठितो। विब्भन्तचित्तोति बन्धारुळ्हमगो विय सन्तमनो। पाकतिन्द्रियोति यथा गिही पुत्तधीतरो ओलोकेन्तो असंवुतिन्द्रियो होति, एवं असंवुतिन्द्रियो।
So ca hoti abhijjhālūti idaṃ so kulaputto ‘‘dukkhassa antaṃ karissāmī’’tiādivasena cittaṃ uppādetvā pabbajito, aparabhāge, taṃ pabbajjaṃ tathārūpaṃ kātuṃ na sakkoti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha abhijjhālūti parabhaṇḍānaṃ abhijjhāyitā. Tibbasārāgoti bahalarāgo. Byāpannacittoti pūtibhāvena vipannacitto. Paduṭṭhamanasaṅkappoti tikhiṇasiṅgo viya goṇo duṭṭhacitto. Muṭṭhassatīti bhattanikkhittakāko viya naṭṭhassati, idha kataṃ ettha nassati. Asampajānoti nippañño. Khandhādiparicchedarahito. Asamāhitoti caṇḍasote baddhanāvā viya upacārappanābhāvena asaṇṭhito. Vibbhantacittoti bandhāruḷhamago viya santamano. Pākatindriyoti yathā gihī puttadhītaro olokento asaṃvutindriyo hoti, evaṃ asaṃvutindriyo.
छवालातन्ति छवानं दड्ढट्ठाने अलातं। उभतोपदित्तं मज्झे गूथगतन्ति पमाणेन अट्ठङ्गुलमत्तं द्वीसु ठानेसु आदित्तं मज्झे गूथमक्खितं। नेव गामेति सचे हि तं युगनङ्गलगोपानसिपक्खपासकादीनं अत्थाय उपनेतुं सक्का अस्स, गामे कट्ठत्थं फरेय्य। सचे खेत्तकुटियं कट्ठत्थरमञ्चकादीनं अत्थाय उपनेतुं सक्का, अरञ्ञे कट्ठत्थं फरेय्य। यस्मा पन उभयथापि न सक्का, तस्मा एवं वुत्तं। गिहिभोगा च परिहीनोति यो अगारे वसन्तेहि गिहीहि दायज्जे भाजियमाने भोगो लद्धब्बो अस्स, ततो च परिहीनो। सामञ्ञत्थञ्चाति आचरियुपज्झायानं ओवादे ठत्वा परियत्तिपटिवेधवसेन पत्तब्बं सामञ्ञत्थञ्च। इमञ्च पन उपमं सत्था न दुस्सीलस्स वसेन आहरि, परिसुद्धसीलस्स पन अलसस्स अभिज्झादीहि दोसेहि उपहतस्स पुग्गलस्स इमं उपमं आहरि।
Chavālātanti chavānaṃ daḍḍhaṭṭhāne alātaṃ. Ubhatopadittaṃ majjhe gūthagatanti pamāṇena aṭṭhaṅgulamattaṃ dvīsu ṭhānesu ādittaṃ majjhe gūthamakkhitaṃ. Neva gāmeti sace hi taṃ yuganaṅgalagopānasipakkhapāsakādīnaṃ atthāya upanetuṃ sakkā assa, gāme kaṭṭhatthaṃ phareyya. Sace khettakuṭiyaṃ kaṭṭhattharamañcakādīnaṃ atthāya upanetuṃ sakkā, araññe kaṭṭhatthaṃ phareyya. Yasmā pana ubhayathāpi na sakkā, tasmā evaṃ vuttaṃ. Gihibhogā ca parihīnoti yo agāre vasantehi gihīhi dāyajje bhājiyamāne bhogo laddhabbo assa, tato ca parihīno. Sāmaññatthañcāti ācariyupajjhāyānaṃ ovāde ṭhatvā pariyattipaṭivedhavasena pattabbaṃ sāmaññatthañca. Imañca pana upamaṃ satthā na dussīlassa vasena āhari, parisuddhasīlassa pana alasassa abhijjhādīhi dosehi upahatassa puggalassa imaṃ upamaṃ āhari.
तयोमे, भिक्खवेति कस्मा आरद्धं? इमस्स पुग्गलस्स छवालातसदिसभावो नेव मातापितूहि कतो, न आचरियुपज्झायेहि, इमेहि पन पापवितक्केहि कतोति दस्सनत्थं आरद्धं। अनिमित्तं वा समाधिन्ति विपस्सनासमाधिं। सो हि निच्चनिमित्तादीनं समुग्घातनेन अनिमित्तोति वुच्चति। एत्थ च चत्तारो सतिपट्ठाना मिस्सका, अनिमित्तसमाधि पुब्बभागो। अनिमित्तसमाधि वा मिस्सको, सतिपट्ठाना पुब्बभागाति वेदितब्बा।
Tayome, bhikkhaveti kasmā āraddhaṃ? Imassa puggalassa chavālātasadisabhāvo neva mātāpitūhi kato, na ācariyupajjhāyehi, imehi pana pāpavitakkehi katoti dassanatthaṃ āraddhaṃ. Animittaṃ vā samādhinti vipassanāsamādhiṃ. So hi niccanimittādīnaṃ samugghātanena animittoti vuccati. Ettha ca cattāro satipaṭṭhānā missakā, animittasamādhi pubbabhāgo. Animittasamādhi vā missako, satipaṭṭhānā pubbabhāgāti veditabbā.
द्वेमा, भिक्खवे, दिट्ठियोति इदं पन न केवलं अनिमित्तसमाधिभावना इमेसंयेव तिण्णं महावितक्कानं पहानाय संवत्तति, सस्सतुच्छेददिट्ठीनम्पि पन समुग्घातं करोतीति दस्सनत्थं वुत्तं। न वज्जवा अस्सन्ति निद्दोसो भवेय्यं। सेसमेत्थ उत्तानमेव। इति भगवा इमस्मिम्पि सुत्ते देसनं तीहि भवेहि विनिवत्तेत्वा अरहत्तेन कूटं गण्हि। देसनावसाने पञ्चसता भिक्खू सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पापुणिंसूति। अट्ठमं।
Dvemā, bhikkhave, diṭṭhiyoti idaṃ pana na kevalaṃ animittasamādhibhāvanā imesaṃyeva tiṇṇaṃ mahāvitakkānaṃ pahānāya saṃvattati, sassatucchedadiṭṭhīnampi pana samugghātaṃ karotīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Na vajjavā assanti niddoso bhaveyyaṃ. Sesamettha uttānameva. Iti bhagavā imasmimpi sutte desanaṃ tīhi bhavehi vinivattetvā arahattena kūṭaṃ gaṇhi. Desanāvasāne pañcasatā bhikkhū saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti. Aṭṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ८. पिण्डोल्यसुत्तं • 8. Piṇḍolyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ८. पिण्डोल्यसुत्तवण्णना • 8. Piṇḍolyasuttavaṇṇanā
