| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. पिण्डोल्यसुत्तवण्णना
8. Piṇḍolyasuttavaṇṇanā
८०. अपकरीयति एतेनाति अपकरणं, पदं। अपकरणं पकरणं कारणन्ति अत्थतो एकं। तेनाह ‘‘किस्मिञ्चिदेव कारणे’’ति। नीहरित्वाति अत्तनो समीपचारभावतो अपनेत्वा। तथाकरणञ्च एवमेते एत्तकम्पि अप्पटिरूपं अकत्वा आयतिं सम्मा पटिपज्जिस्सन्तीति। लद्धबलाति लद्धञाणबला।
80. Apakarīyati etenāti apakaraṇaṃ, padaṃ. Apakaraṇaṃ pakaraṇaṃ kāraṇanti atthato ekaṃ. Tenāha ‘‘kismiñcideva kāraṇe’’ti. Nīharitvāti attano samīpacārabhāvato apanetvā. Tathākaraṇañca evamete ettakampi appaṭirūpaṃ akatvā āyatiṃ sammā paṭipajjissantīti. Laddhabalāti laddhañāṇabalā.
एकद्वीहिकायाति एकेकस्स चेव द्विन्नं द्विन्नञ्च ईहिका गति उपसङ्कमना एकद्वीहिका। तेनाह ‘‘एकेको चेव द्वे द्वे च हुत्वा’’ति। पुथुज्जनानं समुदितानं नाम किरिया तादिसीपि सियाति वुत्तं ‘‘केळिम्पि करेय्यु’’न्ति। परिकप्पनवसेन सम्मासम्बुद्धं उद्दिस्स पेसला भिक्खूपि एवं करोन्तीति।
Ekadvīhikāyāti ekekassa ceva dvinnaṃ dvinnañca īhikā gati upasaṅkamanā ekadvīhikā. Tenāha ‘‘ekeko ceva dve dve ca hutvā’’ti. Puthujjanānaṃ samuditānaṃ nāma kiriyā tādisīpi siyāti vuttaṃ ‘‘keḷimpi kareyyu’’nti. Parikappanavasena sammāsambuddhaṃ uddissa pesalā bhikkhūpi evaṃ karontīti.
युगन्धरपब्बतादीनं अन्तरे सीदन्तरं समुद्दं नाम। तत्थ किर वातो न वायति, पतितं यं किञ्चिपि सीदन्तरनदियं विलीयन्ता सीदन्तेव, तस्मा तं परिवारेत्वा ठिता युगन्धरादयोपि सीदपब्बता नाम। तं सन्धाय वुत्तं ‘‘सीदन्तरे सन्निसिन्नं महासमुद्दं विया’’ति। आहारहेतूति आमिसहेतु सप्पितेलादिनिमित्तं, तेसं पणामना।
Yugandharapabbatādīnaṃ antare sīdantaraṃ samuddaṃ nāma. Tattha kira vāto na vāyati, patitaṃ yaṃ kiñcipi sīdantaranadiyaṃ vilīyantā sīdanteva, tasmā taṃ parivāretvā ṭhitā yugandharādayopi sīdapabbatā nāma. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sīdantare sannisinnaṃ mahāsamuddaṃ viyā’’ti. Āhārahetūti āmisahetu sappitelādinimittaṃ, tesaṃ paṇāmanā.
पच्छिमन्ति निहीनं। तेनाह ‘‘लामक’’न्ति, लामकन्तो इधाधिप्पेतो –
Pacchimanti nihīnaṃ. Tenāha ‘‘lāmaka’’nti, lāmakanto idhādhippeto –
‘‘मिगानं कोट्ठुको अन्तो, पक्खीनं पन वायसो।
‘‘Migānaṃ koṭṭhuko anto, pakkhīnaṃ pana vāyaso;
एरण्डो अन्तो रुक्खानं, तयो अन्ता समागता’’ति॥ –
Eraṇḍo anto rukkhānaṃ, tayo antā samāgatā’’ti. –
आदीसु (जा॰ १.३.१३५) विय। उलतीति अभिचरति। अभिसपन्ति एतेनाति अभिसापो। अभिसापवत्थु पिण्डोल्यं। अत्थो फलं वसो एतस्साति अत्थवसं, कारणं, तम्पि तेसु अत्थि, तत्थ नियुत्ताति अत्थवसिका।
Ādīsu (jā. 1.3.135) viya. Ulatīti abhicarati. Abhisapanti etenāti abhisāpo. Abhisāpavatthu piṇḍolyaṃ. Attho phalaṃ vaso etassāti atthavasaṃ, kāraṇaṃ, tampi tesu atthi, tattha niyuttāti atthavasikā.
अन्तो हदयस्स अब्भन्तरे अनुपविट्ठा सोकवत्थूहि।
Anto hadayassa abbhantare anupaviṭṭhā sokavatthūhi.
अभिज्झायिताति अभिज्झायनसीलो। अभिण्हप्पवत्तिया चेव बहुलभावेन च बहुलरागो। पूतिभावेनाति कुथितभावेन। ब्यापादो हि उप्पज्जमानो चित्तं अपगन्धं करोति, न सुचिमनुञ्ञभावं। भत्तनिक्खित्तकाको वियाति इदं भत्तट्ठानस्स असरणेन काकस्स नट्ठसतिता पञ्ञायतीति कत्वा वुत्तं, न भत्तनिक्खित्तताय। असण्ठितोति असण्ठितचित्तो। कट्ठत्थन्ति कट्ठेन कत्तब्बकिच्चं।
Abhijjhāyitāti abhijjhāyanasīlo. Abhiṇhappavattiyā ceva bahulabhāvena ca bahularāgo. Pūtibhāvenāti kuthitabhāvena. Byāpādo hi uppajjamāno cittaṃ apagandhaṃ karoti, na sucimanuññabhāvaṃ. Bhattanikkhittakāko viyāti idaṃ bhattaṭṭhānassa asaraṇena kākassa naṭṭhasatitā paññāyatīti katvā vuttaṃ, na bhattanikkhittatāya. Asaṇṭhitoti asaṇṭhitacitto. Kaṭṭhatthanti kaṭṭhena kattabbakiccaṃ.
पापवितक्केहि कतो, तस्मा ते अनवसेसतो पहातब्बाति दस्सनत्थं। द्विन्नं वुत्तत्ता एको पुब्बभागो, इतरो मिस्सकोति वत्तुं युत्तन्ति अधिप्पायेन ‘‘एत्थ चा’’तिआदि वुत्तं। एवं तं भावेन्तस्स निरुज्झन्ति एवाति एकेकमिस्सकतावसेन गहेतब्बन्ति पोराणा। उपरि तिपरिवट्टदेसनाय अनिमित्तसमाधियेव दीपितो। तेनाह ‘‘यावञ्चिद’’न्ति। निद्दोसोति वीतरागादिना निद्दोसो।
Pāpavitakkehi kato, tasmā te anavasesato pahātabbāti dassanatthaṃ. Dvinnaṃ vuttattā eko pubbabhāgo, itaro missakoti vattuṃ yuttanti adhippāyena ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ taṃ bhāventassa nirujjhanti evāti ekekamissakatāvasena gahetabbanti porāṇā. Upari tiparivaṭṭadesanāya animittasamādhiyeva dīpito. Tenāha ‘‘yāvañcida’’nti. Niddosoti vītarāgādinā niddoso.
पिण्डोल्यसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Piṇḍolyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ८. पिण्डोल्यसुत्तं • 8. Piṇḍolyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ८. पिण्डोल्यसुत्तवण्णना • 8. Piṇḍolyasuttavaṇṇanā
