Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
౯. పీతవిమానవణ్ణనా
9. Pītavimānavaṇṇanā
పీతవత్థే పీతధజేతి పీతవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవతి పరినిబ్బుతే రఞ్ఞా అజాతసత్తునా అత్తనా పటిలద్ధా భగవతో సరీరధాతుయో గహేత్వా థూపే చ మహే చ కతే రాజగహవాసినీ అఞ్ఞతరా ఉపాసికా పాతోవ కతసరీరపటిజగ్గనా ‘‘సత్థు థూపం పూజేస్సామీ’’తి యథాలద్ధాని చత్తారి కోసాతకీపుప్ఫాని గహేత్వా సద్ధావేగేన సముస్సాహితమానసా మగ్గపరిస్సయం అనుపధారేత్వావ థూపాభిముఖీ గచ్ఛతి. అథ నం తరుణవచ్ఛా గావీ అభిధావన్తీ వేగేన ఆపతిత్వా సిఙ్గేన పహరిత్వా జీవితక్ఖయం పాపేసి. సా తావదేవ తావతింసభవనే నిబ్బత్తన్తీ సక్కస్స దేవరఞ్ఞో ఉయ్యానకీళాయ గచ్ఛన్తస్స పరివారభూతానం అడ్ఢతియానం నాటకకోటీనం మజ్ఝే అత్తనో సరీరపభాయ తా సబ్బా అభిభవన్తీ సహ రథేన పాతురహోసి. తం దిస్వా సక్కో దేవరాజా విమ్హితచిత్తో అచ్ఛరియబ్భుతజాతో ‘‘కీదిసేన ను ఖో ఓళారికేన కమ్మునా అయం ఏదిసిం సుమహతిం దేవిద్ధిముపాగతా’’తి తం ఇమాహి గాథాహి పుచ్ఛి –
Pītavatthepītadhajeti pītavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavato sarīradhātuyo gahetvā thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī aññatarā upāsikā pātova katasarīrapaṭijagganā ‘‘satthu thūpaṃ pūjessāmī’’ti yathāladdhāni cattāri kosātakīpupphāni gahetvā saddhāvegena samussāhitamānasā maggaparissayaṃ anupadhāretvāva thūpābhimukhī gacchati. Atha naṃ taruṇavacchā gāvī abhidhāvantī vegena āpatitvā siṅgena paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Sā tāvadeva tāvatiṃsabhavane nibbattantī sakkassa devarañño uyyānakīḷāya gacchantassa parivārabhūtānaṃ aḍḍhatiyānaṃ nāṭakakoṭīnaṃ majjhe attano sarīrapabhāya tā sabbā abhibhavantī saha rathena pāturahosi. Taṃ disvā sakko devarājā vimhitacitto acchariyabbhutajāto ‘‘kīdisena nu kho oḷārikena kammunā ayaṃ edisiṃ sumahatiṃ deviddhimupāgatā’’ti taṃ imāhi gāthāhi pucchi –
౭౯౫.
795.
‘‘పీతవత్థే పీతధజే, పీతాలఙ్కారభూసితే;
‘‘Pītavatthe pītadhaje, pītālaṅkārabhūsite;
పీతచన్దనలిత్తఙ్గే, పీతఉప్పలమాలినీ.
Pītacandanalittaṅge, pītauppalamālinī.
౭౯౬.
796.
‘‘పీతపాసాదసయనే, పీతాసనే పీతభాజనే;
‘‘Pītapāsādasayane, pītāsane pītabhājane;
పీతఛత్తే పీతరథే, పీతస్సే పీతబీజనే.
Pītachatte pītarathe, pītasse pītabījane.
౭౯౭.
797.
‘‘కిం కమ్మమకరీ భద్దే, పుబ్బే మానుసకే భవే;
‘‘Kiṃ kammamakarī bhadde, pubbe mānusake bhave;
దేవతే పుచ్ఛితాచిక్ఖ, కిస్స కమ్మస్సిదం ఫల’’న్తి.
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
సాపిస్స ఇమాహి గాథాహి బ్యాకాసి –
Sāpissa imāhi gāthāhi byākāsi –
౭౯౮.
798.
‘‘కోసాతకీ నామ లతత్థి భన్తే, తిత్తికా అనభిచ్ఛితా;
‘‘Kosātakī nāma latatthi bhante, tittikā anabhicchitā;
తస్సా చత్తారి పుప్ఫాని, థూపం అభిహరిం అహం.
Tassā cattāri pupphāni, thūpaṃ abhihariṃ ahaṃ.
౭౯౯.
799.
‘‘సత్థు సరీరముద్దిస్స, విప్పసన్నేన చేతసా;
‘‘Satthu sarīramuddissa, vippasannena cetasā;
నాస్స మగ్గం అవేక్ఖిస్సం, న తగ్గమనసా సతీ.
Nāssa maggaṃ avekkhissaṃ, na taggamanasā satī.
౮౦౦.
800.
‘‘తతో మం అవధీ గావీ, థూపం అపత్తమానసం;
‘‘Tato maṃ avadhī gāvī, thūpaṃ apattamānasaṃ;
తఞ్చాహం అభిసఞ్చేయ్యం, భియ్యో నూన ఇతో సియా.
Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ, bhiyyo nūna ito siyā.
౮౦౧.
801.
‘‘తేన కమ్మేన దేవిన్ద, మఘవా దేవకుఞ్జర;
‘‘Tena kammena devinda, maghavā devakuñjara;
పహాయ మానుసం దేహం, తవ సహబ్యమాగతా’’తి.
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, tava sahabyamāgatā’’ti.
౭౯౫-౬. తత్థ పీతచన్దనలిత్తఙ్గేతి సువణ్ణవణ్ణేన చన్దనేన అనులిత్తసరీరే. పీతపాసాదసయనేతి సబ్బసోవణ్ణమయేన పాసాదేన సువణ్ణపరిక్ఖిత్తేహి సయనేహి చ సమన్నాగతే. ఏవం సబ్బత్థ హేట్ఠా ఉపరి చ పీతసద్దేన సువణ్ణమేవ గహితన్తి దట్ఠబ్బం.
795-6. Tattha pītacandanalittaṅgeti suvaṇṇavaṇṇena candanena anulittasarīre. Pītapāsādasayaneti sabbasovaṇṇamayena pāsādena suvaṇṇaparikkhittehi sayanehi ca samannāgate. Evaṃ sabbattha heṭṭhā upari ca pītasaddena suvaṇṇameva gahitanti daṭṭhabbaṃ.
౭౯౮. లతత్థీతి లతా అత్థి. భన్తేతి సక్కం దేవరాజానం గారవేన ఆలపతి. అనభిచ్ఛితాతి న అభికఙ్ఖితా.
798.Latatthīti latā atthi. Bhanteti sakkaṃ devarājānaṃ gāravena ālapati. Anabhicchitāti na abhikaṅkhitā.
౭౯౯. సరీరన్తి సరీరభూతం ధాతుం. అవయవే చాయం సముదాయవోహారో యథా ‘‘పటో డడ్ఢో, సముద్దో దిట్ఠో’’తి చ. అస్సాతి గోరూపస్స. మగ్గన్తి ఆగమనమగ్గం. న అవేక్ఖిస్సన్తి న ఓలోకయిం. కస్మా? న తగ్గమనసా సతీతి, తస్సం గావియం గతమనా ఠపితమనా న హోన్తీ, అఞ్ఞదత్థు భగవతో థూపగతమనా ఏవ సమానాతి అత్థో. ‘‘తదఙ్గమనసా సతీ’’తి చ పాఠో, తదఙ్గే తస్స భగవతో ధాతుయా అఙ్గే మనో ఏతిస్సాతి తదఙ్గమనసా. ఏవంభూతా అహం తదా తస్సా మగ్గం నావేక్ఖిస్సన్తి దస్సేతి.
799.Sarīranti sarīrabhūtaṃ dhātuṃ. Avayave cāyaṃ samudāyavohāro yathā ‘‘paṭo ḍaḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca. Assāti gorūpassa. Magganti āgamanamaggaṃ. Na avekkhissanti na olokayiṃ. Kasmā? Na taggamanasā satīti, tassaṃ gāviyaṃ gatamanā ṭhapitamanā na hontī, aññadatthu bhagavato thūpagatamanā eva samānāti attho. ‘‘Tadaṅgamanasā satī’’ti ca pāṭho, tadaṅge tassa bhagavato dhātuyā aṅge mano etissāti tadaṅgamanasā. Evaṃbhūtā ahaṃ tadā tassā maggaṃ nāvekkhissanti dasseti.
౮౦౦. థూపం అపత్తమానసన్తి థూపం చేతియం అసమ్పత్తఅజ్ఝాసయం, మనసి భవోతి హి మానసో, అజ్ఝాసయో మనోరథో. ‘‘థూపం ఉపగన్త్వా పుప్ఫేహి పూజేస్సామీ’’తి ఉప్పన్నమనోరథస్స అసమ్పుణ్ణతాయ ఏవం వుత్తం. థూపం చేతియం పన పుప్ఫేహి పూజనచిత్తం సిద్ధమేవ, యేన సా దేవలోకే ఉప్పన్న. తఞ్చాహం అభిసఞ్చేయ్యన్తి తఞ్చే అహం అభిసఞ్చినేయ్యం, పుప్ఫపూజనేన హి పుఞ్ఞం అహం థూపం అభిగన్త్వా యథాధిప్పాయం పూజనేన సమ్మదేవ చినేయ్యం ఉపచినేయ్యన్తి అత్థో. భియ్యో నూన ఇతో సియాతి ఇతో యథాలద్ధసమ్పత్తితోపి భియ్యో ఉపరి ఉత్తరితరా సమ్పత్తి సియాతి మఞ్ఞేతి అత్థో.
800.Thūpaṃ apattamānasanti thūpaṃ cetiyaṃ asampattaajjhāsayaṃ, manasi bhavoti hi mānaso, ajjhāsayo manoratho. ‘‘Thūpaṃ upagantvā pupphehi pūjessāmī’’ti uppannamanorathassa asampuṇṇatāya evaṃ vuttaṃ. Thūpaṃ cetiyaṃ pana pupphehi pūjanacittaṃ siddhameva, yena sā devaloke uppanna. Tañcāhaṃ abhisañceyyanti tañce ahaṃ abhisañcineyyaṃ, pupphapūjanena hi puññaṃ ahaṃ thūpaṃ abhigantvā yathādhippāyaṃ pūjanena sammadeva cineyyaṃ upacineyyanti attho. Bhiyyo nūna ito siyāti ito yathāladdhasampattitopi bhiyyo upari uttaritarā sampatti siyāti maññeti attho.
౮౦౧. మఘవా దేవకుఞ్జరాతి ఆలపనం. తత్థ దేవకుఞ్జరాతి సబ్బబలపరక్కమాదివిసేసేహి దేవేసు కుఞ్జరసదిసో. సహబ్యన్తి సహభావం.
801.Maghavādevakuñjarāti ālapanaṃ. Tattha devakuñjarāti sabbabalaparakkamādivisesehi devesu kuñjarasadiso. Sahabyanti sahabhāvaṃ.
౮౦౨.
802.
‘‘ఇదం సుత్వా తిదసాధిపతి, మఘవా దేవకుఞ్జరో;
‘‘Idaṃ sutvā tidasādhipati, maghavā devakuñjaro;
తావతింసే పసాదేన్తో, మాతలిం ఏతదబ్రవీ’’తి. –
Tāvatiṃse pasādento, mātaliṃ etadabravī’’ti. –
ఇదం ధమ్మసఙ్గాహకవచనం. తతో సక్కో మాతలిపముఖస్స దేవగణస్స ఇమాహి గాథాహి ధమ్మం దేసేసి –
Idaṃ dhammasaṅgāhakavacanaṃ. Tato sakko mātalipamukhassa devagaṇassa imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi –
౮౦౩.
803.
‘‘పస్స మాతలి అచ్ఛేరం, చిత్తం కమ్మఫలం ఇదం;
‘‘Passa mātali accheraṃ, cittaṃ kammaphalaṃ idaṃ;
అప్పకమ్పి కతం దేయ్యం, పుఞ్ఞం హోతి మహప్ఫలం.
Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ.
౮౦౪.
804.
‘‘నత్థి చిత్తే పసన్నమ్హి, అప్పకా నామ దక్ఖిణా;
‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;
తథాగతే వా సమ్బుద్ధే, అథ వా తస్స సావకే.
Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.
౮౦౫.
805.
‘‘ఏహి మాతలి అమ్హేపి, భియ్యో భియ్యో మహేమసే;
‘‘Ehi mātali amhepi, bhiyyo bhiyyo mahemase;
తథాగతస్స ధాతుయో, సుఖో పుఞ్ఞానముచ్చయో.
Tathāgatassa dhātuyo, sukho puññānamuccayo.
౮౦౬.
806.
‘‘తిట్ఠన్తే నిబ్బుతే చాపి, సమే చిత్తే సమం ఫలం;
‘‘Tiṭṭhante nibbute cāpi, same citte samaṃ phalaṃ;
చేతోపణిధిహేతుహి, సత్తా గచ్ఛన్తి సుగ్గతిం.
Cetopaṇidhihetuhi, sattā gacchanti suggatiṃ.
౮౦౭.
807.
‘‘బహూనం వత అత్థాయ, ఉప్పజ్జన్తి తథాగతా;
‘‘Bahūnaṃ vata atthāya, uppajjanti tathāgatā;
యత్థ కారం కరిత్వాన, సగ్గం గచ్ఛన్తి దాయకా’’తి.
Yattha kāraṃ karitvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā’’ti.
౮౦౨. తత్థ పసాదేన్తోతి పసన్నే కరోన్తో, రతనత్తయే సద్ధం ఉప్పాదేన్తోతి అత్థో.
802. Tattha pasādentoti pasanne karonto, ratanattaye saddhaṃ uppādentoti attho.
౮౦౩. చిత్తన్తి విచిత్తం అచిన్తేయ్యం. కమ్మఫలన్తి దేయ్యధమ్మస్స అనుళారత్తేపి ఖేత్తసమ్పత్తియా చ చిత్తసమ్పత్తియా చ ఉళారస్స పుఞ్ఞకమ్మస్స ఫలం పస్సాతి యోజనా. అప్పకమ్పి కతం దేయ్యం, పుఞ్ఞం హోతి మహప్ఫలన్తి ఏత్థ కతన్తి కారవసేన సక్కారవసేన ఆయతనే వినియుత్తం. దేయ్యన్తి దాతబ్బవత్థుం. పుఞ్ఞన్తి తథాపవత్తం పుఞ్ఞకమ్మం.
803.Cittanti vicittaṃ acinteyyaṃ. Kammaphalanti deyyadhammassa anuḷārattepi khettasampattiyā ca cittasampattiyā ca uḷārassa puññakammassa phalaṃ passāti yojanā. Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalanti ettha katanti kāravasena sakkāravasena āyatane viniyuttaṃ. Deyyanti dātabbavatthuṃ. Puññanti tathāpavattaṃ puññakammaṃ.
౮౦౪. ఇదాని యత్థ అప్పకమ్పి కతం పుఞ్ఞం మహప్ఫలం హోతి, తం పాకటం కత్వా దస్సేన్తో ‘‘నత్థి చిత్తే పసన్నమ్హీ’’తి గాథమాహ. తం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.
804. Idāni yattha appakampi kataṃ puññaṃ mahapphalaṃ hoti, taṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘natthi citte pasannamhī’’ti gāthamāha. Taṃ suviññeyyameva.
౮౦౫-౬. అమ్హేపీతి మయమ్పి. మహేమసేతి మహామసే పూజామసే. చేతోపణిధిహేతు హీతి అత్తనో చిత్తస్స సమ్మదేవ ఠపననిమిత్తం, అత్తసమ్మాపణిధానేనాతి అత్థో. తేనాహ భగవా –
805-6.Amhepīti mayampi. Mahemaseti mahāmase pūjāmase. Cetopaṇidhihetu hīti attano cittassa sammadeva ṭhapananimittaṃ, attasammāpaṇidhānenāti attho. Tenāha bhagavā –
‘‘న తం మాతాపితా కయిరా, అఞ్ఞే వాపి చ ఞాతకా;
‘‘Na taṃ mātāpitā kayirā, aññe vāpi ca ñātakā;
సమ్మా పణిహితం చిత్తం, సేయ్యసో నం తతో కరే’’తి. (ధ॰ ప॰ ౪౩);
Sammā paṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti. (dha. pa. 43);
ఏవఞ్చ పన వత్వా సక్కో దేవానమిన్దో ఉయ్యానకీళాయ ఉస్సాహం పటిప్పస్సమ్భేత్వా తతోవ పటినివత్తిత్వా అత్తనా అభిణ్హం పూజనేయ్యట్ఠానభూతే చూళామణిచేతియే సత్తాహం పూజం అకాసి. అథ అపరేన సమయేన దేవచారికం గతస్స ఆయస్మతో నారదత్థేరస్స తం పవత్తిం గాథాహేవ కథేసి, థేరో ధమ్మసఙ్గాహకానం ఆరోచేసి, తే తథా నం సఙ్గహం ఆరోపేసున్తి.
Evañca pana vatvā sakko devānamindo uyyānakīḷāya ussāhaṃ paṭippassambhetvā tatova paṭinivattitvā attanā abhiṇhaṃ pūjaneyyaṭṭhānabhūte cūḷāmaṇicetiye sattāhaṃ pūjaṃ akāsi. Atha aparena samayena devacārikaṃ gatassa āyasmato nāradattherassa taṃ pavattiṃ gāthāheva kathesi, thero dhammasaṅgāhakānaṃ ārocesi, te tathā naṃ saṅgahaṃ āropesunti.
పీతవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pītavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౯. పీతవిమానవత్థు • 9. Pītavimānavatthu