Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමානවත්‌ථු-අට්‌ඨකථා • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    9. පීතවිමානවණ්‌ණනා

    9. Pītavimānavaṇṇanā

    පීතවත්‌ථෙ පීතධජෙති පීතවිමානං. තස්‌ස කා උප්‌පත්‌ති? භගවති පරිනිබ්‌බුතෙ රඤ්‌ඤා අජාතසත්‌තුනා අත්‌තනා පටිලද්‌ධා භගවතො සරීරධාතුයො ගහෙත්‌වා ථූපෙ ච මහෙ ච කතෙ රාජගහවාසිනී අඤ්‌ඤතරා උපාසිකා පාතොව කතසරීරපටිජග්‌ගනා ‘‘සත්‌ථු ථූපං පූජෙස්‌සාමී’’ති යථාලද්‌ධානි චත්‌තාරි කොසාතකීපුප්‌ඵානි ගහෙත්‌වා සද්‌ධාවෙගෙන සමුස්‌සාහිතමානසා මග්‌ගපරිස්‌සයං අනුපධාරෙත්‌වාව ථූපාභිමුඛී ගච්‌ඡති. අථ නං තරුණවච්‌ඡා ගාවී අභිධාවන්‌තී වෙගෙන ආපතිත්‌වා සිඞ්‌ගෙන පහරිත්‌වා ජීවිතක්‌ඛයං පාපෙසි. සා තාවදෙව තාවතිංසභවනෙ නිබ්‌බත්‌තන්‌තී සක්‌කස්‌ස දෙවරඤ්‌ඤො උය්‍යානකීළාය ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස පරිවාරභූතානං අඩ්‌ඪතියානං නාටකකොටීනං මජ්‌ඣෙ අත්‌තනො සරීරපභාය තා සබ්‌බා අභිභවන්‌තී සහ රථෙන පාතුරහොසි. තං දිස්‌වා සක්‌කො දෙවරාජා විම්‌හිතචිත්‌තො අච්‌ඡරියබ්‌භුතජාතො ‘‘කීදිසෙන නු ඛො ඔළාරිකෙන කම්‌මුනා අයං එදිසිං සුමහතිං දෙවිද්‌ධිමුපාගතා’’ති තං ඉමාහි ගාථාහි පුච්‌ඡි –

    Pītavatthepītadhajeti pītavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavato sarīradhātuyo gahetvā thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī aññatarā upāsikā pātova katasarīrapaṭijagganā ‘‘satthu thūpaṃ pūjessāmī’’ti yathāladdhāni cattāri kosātakīpupphāni gahetvā saddhāvegena samussāhitamānasā maggaparissayaṃ anupadhāretvāva thūpābhimukhī gacchati. Atha naṃ taruṇavacchā gāvī abhidhāvantī vegena āpatitvā siṅgena paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Sā tāvadeva tāvatiṃsabhavane nibbattantī sakkassa devarañño uyyānakīḷāya gacchantassa parivārabhūtānaṃ aḍḍhatiyānaṃ nāṭakakoṭīnaṃ majjhe attano sarīrapabhāya tā sabbā abhibhavantī saha rathena pāturahosi. Taṃ disvā sakko devarājā vimhitacitto acchariyabbhutajāto ‘‘kīdisena nu kho oḷārikena kammunā ayaṃ edisiṃ sumahatiṃ deviddhimupāgatā’’ti taṃ imāhi gāthāhi pucchi –

    795.

    795.

    ‘‘පීතවත්‌ථෙ පීතධජෙ, පීතාලඞ්‌කාරභූසිතෙ;

    ‘‘Pītavatthe pītadhaje, pītālaṅkārabhūsite;

    පීතචන්‌දනලිත්‌තඞ්‌ගෙ, පීතඋප්‌පලමාලිනී.

    Pītacandanalittaṅge, pītauppalamālinī.

    796.

    796.

    ‘‘පීතපාසාදසයනෙ, පීතාසනෙ පීතභාජනෙ;

    ‘‘Pītapāsādasayane, pītāsane pītabhājane;

    පීතඡත්‌තෙ පීතරථෙ, පීතස්‌සෙ පීතබීජනෙ.

    Pītachatte pītarathe, pītasse pītabījane.

    797.

    797.

    ‘‘කිං කම්‌මමකරී භද්‌දෙ, පුබ්‌බෙ මානුසකෙ භවෙ;

    ‘‘Kiṃ kammamakarī bhadde, pubbe mānusake bhave;

    දෙවතෙ පුච්‌ඡිතාචික්‌ඛ, කිස්‌ස කම්‌මස්‌සිදං ඵල’’න්‌ති.

    Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.

    සාපිස්‌ස ඉමාහි ගාථාහි බ්‍යාකාසි –

    Sāpissa imāhi gāthāhi byākāsi –

    798.

    798.

    ‘‘කොසාතකී නාම ලතත්‌ථි භන්‌තෙ, තිත්‌තිකා අනභිච්‌ඡිතා;

    ‘‘Kosātakī nāma latatthi bhante, tittikā anabhicchitā;

    තස්‌සා චත්‌තාරි පුප්‌ඵානි, ථූපං අභිහරිං අහං.

    Tassā cattāri pupphāni, thūpaṃ abhihariṃ ahaṃ.

    799.

    799.

    ‘‘සත්‌ථු සරීරමුද්‌දිස්‌ස, විප්‌පසන්‌නෙන චෙතසා;

    ‘‘Satthu sarīramuddissa, vippasannena cetasā;

    නාස්‌ස මග්‌ගං අවෙක්‌ඛිස්‌සං, න තග්‌ගමනසා සතී.

    Nāssa maggaṃ avekkhissaṃ, na taggamanasā satī.

    800.

    800.

    ‘‘තතො මං අවධී ගාවී, ථූපං අපත්‌තමානසං;

    ‘‘Tato maṃ avadhī gāvī, thūpaṃ apattamānasaṃ;

    තඤ්‌චාහං අභිසඤ්‌චෙය්‍යං, භිය්‍යො නූන ඉතො සියා.

    Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ, bhiyyo nūna ito siyā.

    801.

    801.

    ‘‘තෙන කම්‌මෙන දෙවින්‌ද, මඝවා දෙවකුඤ්‌ජර;

    ‘‘Tena kammena devinda, maghavā devakuñjara;

    පහාය මානුසං දෙහං, තව සහබ්‍යමාගතා’’ති.

    Pahāya mānusaṃ dehaṃ, tava sahabyamāgatā’’ti.

    795-6. තත්‌ථ පීතචන්‌දනලිත්‌තඞ්‌ගෙති සුවණ්‌ණවණ්‌ණෙන චන්‌දනෙන අනුලිත්‌තසරීරෙ. පීතපාසාදසයනෙති සබ්‌බසොවණ්‌ණමයෙන පාසාදෙන සුවණ්‌ණපරික්‌ඛිත්‌තෙහි සයනෙහි ච සමන්‌නාගතෙ. එවං සබ්‌බත්‌ථ හෙට්‌ඨා උපරි ච පීතසද්‌දෙන සුවණ්‌ණමෙව ගහිතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං.

    795-6. Tattha pītacandanalittaṅgeti suvaṇṇavaṇṇena candanena anulittasarīre. Pītapāsādasayaneti sabbasovaṇṇamayena pāsādena suvaṇṇaparikkhittehi sayanehi ca samannāgate. Evaṃ sabbattha heṭṭhā upari ca pītasaddena suvaṇṇameva gahitanti daṭṭhabbaṃ.

    798. ලතත්‌ථීති ලතා අත්‌ථි. භන්‌තෙති සක්‌කං දෙවරාජානං ගාරවෙන ආලපති. අනභිච්‌ඡිතාති න අභිකඞ්‌ඛිතා.

    798.Latatthīti latā atthi. Bhanteti sakkaṃ devarājānaṃ gāravena ālapati. Anabhicchitāti na abhikaṅkhitā.

    799. සරීරන්‌ති සරීරභූතං ධාතුං. අවයවෙ චායං සමුදායවොහාරො යථා ‘‘පටො ඩඩ්‌ඪො, සමුද්‌දො දිට්‌ඨො’’ති ච. අස්‌සාති ගොරූපස්‌ස. මග්‌ගන්‌ති ආගමනමග්‌ගං. න අවෙක්‌ඛිස්‌සන්‌ති න ඔලොකයිං. කස්‌මා? න තග්‌ගමනසා සතීති, තස්‌සං ගාවියං ගතමනා ඨපිතමනා න හොන්‌තී, අඤ්‌ඤදත්‌ථු භගවතො ථූපගතමනා එව සමානාති අත්‌ථො. ‘‘තදඞ්‌ගමනසා සතී’’ති ච පාඨො, තදඞ්‌ගෙ තස්‌ස භගවතො ධාතුයා අඞ්‌ගෙ මනො එතිස්‌සාති තදඞ්‌ගමනසා. එවංභූතා අහං තදා තස්‌සා මග්‌ගං නාවෙක්‌ඛිස්‌සන්‌ති දස්‌සෙති.

    799.Sarīranti sarīrabhūtaṃ dhātuṃ. Avayave cāyaṃ samudāyavohāro yathā ‘‘paṭo ḍaḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca. Assāti gorūpassa. Magganti āgamanamaggaṃ. Na avekkhissanti na olokayiṃ. Kasmā? Na taggamanasā satīti, tassaṃ gāviyaṃ gatamanā ṭhapitamanā na hontī, aññadatthu bhagavato thūpagatamanā eva samānāti attho. ‘‘Tadaṅgamanasā satī’’ti ca pāṭho, tadaṅge tassa bhagavato dhātuyā aṅge mano etissāti tadaṅgamanasā. Evaṃbhūtā ahaṃ tadā tassā maggaṃ nāvekkhissanti dasseti.

    800. ථූපං අපත්‌තමානසන්‌ති ථූපං චෙතියං අසම්‌පත්‌තඅජ්‌ඣාසයං, මනසි භවොති හි මානසො, අජ්‌ඣාසයො මනොරථො. ‘‘ථූපං උපගන්‌ත්‌වා පුප්‌ඵෙහි පූජෙස්‌සාමී’’ති උප්‌පන්‌නමනොරථස්‌ස අසම්‌පුණ්‌ණතාය එවං වුත්‌තං. ථූපං චෙතියං පන පුප්‌ඵෙහි පූජනචිත්‌තං සිද්‌ධමෙව, යෙන සා දෙවලොකෙ උප්‌පන්‌න. තඤ්‌චාහං අභිසඤ්‌චෙය්‍යන්‌ති තඤ්‌චෙ අහං අභිසඤ්‌චිනෙය්‍යං, පුප්‌ඵපූජනෙන හි පුඤ්‌ඤං අහං ථූපං අභිගන්‌ත්‌වා යථාධිප්‌පායං පූජනෙන සම්‌මදෙව චිනෙය්‍යං උපචිනෙය්‍යන්‌ති අත්‌ථො. භිය්‍යො නූන ඉතො සියාති ඉතො යථාලද්‌ධසම්‌පත්‌තිතොපි භිය්‍යො උපරි උත්‌තරිතරා සම්‌පත්‌ති සියාති මඤ්‌ඤෙති අත්‌ථො.

    800.Thūpaṃ apattamānasanti thūpaṃ cetiyaṃ asampattaajjhāsayaṃ, manasi bhavoti hi mānaso, ajjhāsayo manoratho. ‘‘Thūpaṃ upagantvā pupphehi pūjessāmī’’ti uppannamanorathassa asampuṇṇatāya evaṃ vuttaṃ. Thūpaṃ cetiyaṃ pana pupphehi pūjanacittaṃ siddhameva, yena sā devaloke uppanna. Tañcāhaṃ abhisañceyyanti tañce ahaṃ abhisañcineyyaṃ, pupphapūjanena hi puññaṃ ahaṃ thūpaṃ abhigantvā yathādhippāyaṃ pūjanena sammadeva cineyyaṃ upacineyyanti attho. Bhiyyo nūna ito siyāti ito yathāladdhasampattitopi bhiyyo upari uttaritarā sampatti siyāti maññeti attho.

    801. මඝවා දෙවකුඤ්‌ජරාති ආලපනං. තත්‌ථ දෙවකුඤ්‌ජරාති සබ්‌බබලපරක්‌කමාදිවිසෙසෙහි දෙවෙසු කුඤ්‌ජරසදිසො. සහබ්‍යන්‌ති සහභාවං.

    801.Maghavādevakuñjarāti ālapanaṃ. Tattha devakuñjarāti sabbabalaparakkamādivisesehi devesu kuñjarasadiso. Sahabyanti sahabhāvaṃ.

    802.

    802.

    ‘‘ඉදං සුත්‌වා තිදසාධිපති, මඝවා දෙවකුඤ්‌ජරො;

    ‘‘Idaṃ sutvā tidasādhipati, maghavā devakuñjaro;

    තාවතිංසෙ පසාදෙන්‌තො, මාතලිං එතදබ්‍රවී’’ති. –

    Tāvatiṃse pasādento, mātaliṃ etadabravī’’ti. –

    ඉදං ධම්‌මසඞ්‌ගාහකවචනං. තතො සක්‌කො මාතලිපමුඛස්‌ස දෙවගණස්‌ස ඉමාහි ගාථාහි ධම්‌මං දෙසෙසි –

    Idaṃ dhammasaṅgāhakavacanaṃ. Tato sakko mātalipamukhassa devagaṇassa imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi –

    803.

    803.

    ‘‘පස්‌ස මාතලි අච්‌ඡෙරං, චිත්‌තං කම්‌මඵලං ඉදං;

    ‘‘Passa mātali accheraṃ, cittaṃ kammaphalaṃ idaṃ;

    අප්‌පකම්‌පි කතං දෙය්‍යං, පුඤ්‌ඤං හොති මහප්‌ඵලං.

    Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ.

    804.

    804.

    ‘‘නත්‌ථි චිත්‌තෙ පසන්‌නම්‌හි, අප්‌පකා නාම දක්‌ඛිණා;

    ‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;

    තථාගතෙ වා සම්‌බුද්‌ධෙ, අථ වා තස්‌ස සාවකෙ.

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.

    805.

    805.

    ‘‘එහි මාතලි අම්‌හෙපි, භිය්‍යො භිය්‍යො මහෙමසෙ;

    ‘‘Ehi mātali amhepi, bhiyyo bhiyyo mahemase;

    තථාගතස්‌ස ධාතුයො, සුඛො පුඤ්‌ඤානමුච්‌චයො.

    Tathāgatassa dhātuyo, sukho puññānamuccayo.

    806.

    806.

    ‘‘තිට්‌ඨන්‌තෙ නිබ්‌බුතෙ චාපි, සමෙ චිත්‌තෙ සමං ඵලං;

    ‘‘Tiṭṭhante nibbute cāpi, same citte samaṃ phalaṃ;

    චෙතොපණිධිහෙතුහි, සත්‌තා ගච්‌ඡන්‌ති සුග්‌ගතිං.

    Cetopaṇidhihetuhi, sattā gacchanti suggatiṃ.

    807.

    807.

    ‘‘බහූනං වත අත්‌ථාය, උප්‌පජ්‌ජන්‌ති තථාගතා;

    ‘‘Bahūnaṃ vata atthāya, uppajjanti tathāgatā;

    යත්‌ථ කාරං කරිත්‌වාන, සග්‌ගං ගච්‌ඡන්‌ති දායකා’’ති.

    Yattha kāraṃ karitvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā’’ti.

    802. තත්‌ථ පසාදෙන්‌තොති පසන්‌නෙ කරොන්‌තො, රතනත්‌තයෙ සද්‌ධං උප්‌පාදෙන්‌තොති අත්‌ථො.

    802. Tattha pasādentoti pasanne karonto, ratanattaye saddhaṃ uppādentoti attho.

    803. චිත්‌තන්‌ති විචිත්‌තං අචින්‌තෙය්‍යං. කම්‌මඵලන්‌ති දෙය්‍යධම්‌මස්‌ස අනුළාරත්‌තෙපි ඛෙත්‌තසම්‌පත්‌තියා ච චිත්‌තසම්‌පත්‌තියා ච උළාරස්‌ස පුඤ්‌ඤකම්‌මස්‌ස ඵලං පස්‌සාති යොජනා. අප්‌පකම්‌පි කතං දෙය්‍යං, පුඤ්‌ඤං හොති මහප්‌ඵලන්‌ති එත්‌ථ කතන්‌ති කාරවසෙන සක්‌කාරවසෙන ආයතනෙ විනියුත්‌තං. දෙය්‍යන්‌ති දාතබ්‌බවත්‌ථුං. පුඤ්‌ඤන්‌ති තථාපවත්‌තං පුඤ්‌ඤකම්‌මං.

    803.Cittanti vicittaṃ acinteyyaṃ. Kammaphalanti deyyadhammassa anuḷārattepi khettasampattiyā ca cittasampattiyā ca uḷārassa puññakammassa phalaṃ passāti yojanā. Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalanti ettha katanti kāravasena sakkāravasena āyatane viniyuttaṃ. Deyyanti dātabbavatthuṃ. Puññanti tathāpavattaṃ puññakammaṃ.

    804. ඉදානි යත්‌ථ අප්‌පකම්‌පි කතං පුඤ්‌ඤං මහප්‌ඵලං හොති, තං පාකටං කත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘නත්‌ථි චිත්‌තෙ පසන්‌නම්‌හී’’ති ගාථමාහ. තං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.

    804. Idāni yattha appakampi kataṃ puññaṃ mahapphalaṃ hoti, taṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘natthi citte pasannamhī’’ti gāthamāha. Taṃ suviññeyyameva.

    805-6. අම්‌හෙපීති මයම්‌පි. මහෙමසෙති මහාමසෙ පූජාමසෙ. චෙතොපණිධිහෙතු හීති අත්‌තනො චිත්‌තස්‌ස සම්‌මදෙව ඨපනනිමිත්‌තං, අත්‌තසම්‌මාපණිධානෙනාති අත්‌ථො. තෙනාහ භගවා –

    805-6.Amhepīti mayampi. Mahemaseti mahāmase pūjāmase. Cetopaṇidhihetu hīti attano cittassa sammadeva ṭhapananimittaṃ, attasammāpaṇidhānenāti attho. Tenāha bhagavā –

    ‘‘න තං මාතාපිතා කයිරා, අඤ්‌ඤෙ වාපි ච ඤාතකා;

    ‘‘Na taṃ mātāpitā kayirā, aññe vāpi ca ñātakā;

    සම්‌මා පණිහිතං චිත්‌තං, සෙය්‍යසො නං තතො කරෙ’’ති. (ධ. ප. 43);

    Sammā paṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti. (dha. pa. 43);

    එවඤ්‌ච පන වත්‌වා සක්‌කො දෙවානමින්‌දො උය්‍යානකීළාය උස්‌සාහං පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙත්‌වා තතොව පටිනිවත්‌තිත්‌වා අත්‌තනා අභිණ්‌හං පූජනෙය්‍යට්‌ඨානභූතෙ චූළාමණිචෙතියෙ සත්‌තාහං පූජං අකාසි. අථ අපරෙන සමයෙන දෙවචාරිකං ගතස්‌ස ආයස්‌මතො නාරදත්‌ථෙරස්‌ස තං පවත්‌තිං ගාථාහෙව කථෙසි, ථෙරො ධම්‌මසඞ්‌ගාහකානං ආරොචෙසි, තෙ තථා නං සඞ්‌ගහං ආරොපෙසුන්‌ති.

    Evañca pana vatvā sakko devānamindo uyyānakīḷāya ussāhaṃ paṭippassambhetvā tatova paṭinivattitvā attanā abhiṇhaṃ pūjaneyyaṭṭhānabhūte cūḷāmaṇicetiye sattāhaṃ pūjaṃ akāsi. Atha aparena samayena devacārikaṃ gatassa āyasmato nāradattherassa taṃ pavattiṃ gāthāheva kathesi, thero dhammasaṅgāhakānaṃ ārocesi, te tathā naṃ saṅgahaṃ āropesunti.

    පීතවිමානවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Pītavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / විමානවත්‌ථුපාළි • Vimānavatthupāḷi / 9. පීතවිමානවත්‌ථු • 9. Pītavimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact