Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിമാനവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
൯. പീതവിമാനവണ്ണനാ
9. Pītavimānavaṇṇanā
പീതവത്ഥേ പീതധജേതി പീതവിമാനം. തസ്സ കാ ഉപ്പത്തി? ഭഗവതി പരിനിബ്ബുതേ രഞ്ഞാ അജാതസത്തുനാ അത്തനാ പടിലദ്ധാ ഭഗവതോ സരീരധാതുയോ ഗഹേത്വാ ഥൂപേ ച മഹേ ച കതേ രാജഗഹവാസിനീ അഞ്ഞതരാ ഉപാസികാ പാതോവ കതസരീരപടിജഗ്ഗനാ ‘‘സത്ഥു ഥൂപം പൂജേസ്സാമീ’’തി യഥാലദ്ധാനി ചത്താരി കോസാതകീപുപ്ഫാനി ഗഹേത്വാ സദ്ധാവേഗേന സമുസ്സാഹിതമാനസാ മഗ്ഗപരിസ്സയം അനുപധാരേത്വാവ ഥൂപാഭിമുഖീ ഗച്ഛതി. അഥ നം തരുണവച്ഛാ ഗാവീ അഭിധാവന്തീ വേഗേന ആപതിത്വാ സിങ്ഗേന പഹരിത്വാ ജീവിതക്ഖയം പാപേസി. സാ താവദേവ താവതിംസഭവനേ നിബ്ബത്തന്തീ സക്കസ്സ ദേവരഞ്ഞോ ഉയ്യാനകീളായ ഗച്ഛന്തസ്സ പരിവാരഭൂതാനം അഡ്ഢതിയാനം നാടകകോടീനം മജ്ഝേ അത്തനോ സരീരപഭായ താ സബ്ബാ അഭിഭവന്തീ സഹ രഥേന പാതുരഹോസി. തം ദിസ്വാ സക്കോ ദേവരാജാ വിമ്ഹിതചിത്തോ അച്ഛരിയബ്ഭുതജാതോ ‘‘കീദിസേന നു ഖോ ഓളാരികേന കമ്മുനാ അയം ഏദിസിം സുമഹതിം ദേവിദ്ധിമുപാഗതാ’’തി തം ഇമാഹി ഗാഥാഹി പുച്ഛി –
Pītavatthepītadhajeti pītavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavato sarīradhātuyo gahetvā thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī aññatarā upāsikā pātova katasarīrapaṭijagganā ‘‘satthu thūpaṃ pūjessāmī’’ti yathāladdhāni cattāri kosātakīpupphāni gahetvā saddhāvegena samussāhitamānasā maggaparissayaṃ anupadhāretvāva thūpābhimukhī gacchati. Atha naṃ taruṇavacchā gāvī abhidhāvantī vegena āpatitvā siṅgena paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Sā tāvadeva tāvatiṃsabhavane nibbattantī sakkassa devarañño uyyānakīḷāya gacchantassa parivārabhūtānaṃ aḍḍhatiyānaṃ nāṭakakoṭīnaṃ majjhe attano sarīrapabhāya tā sabbā abhibhavantī saha rathena pāturahosi. Taṃ disvā sakko devarājā vimhitacitto acchariyabbhutajāto ‘‘kīdisena nu kho oḷārikena kammunā ayaṃ edisiṃ sumahatiṃ deviddhimupāgatā’’ti taṃ imāhi gāthāhi pucchi –
൭൯൫.
795.
‘‘പീതവത്ഥേ പീതധജേ, പീതാലങ്കാരഭൂസിതേ;
‘‘Pītavatthe pītadhaje, pītālaṅkārabhūsite;
പീതചന്ദനലിത്തങ്ഗേ, പീതഉപ്പലമാലിനീ.
Pītacandanalittaṅge, pītauppalamālinī.
൭൯൬.
796.
‘‘പീതപാസാദസയനേ, പീതാസനേ പീതഭാജനേ;
‘‘Pītapāsādasayane, pītāsane pītabhājane;
പീതഛത്തേ പീതരഥേ, പീതസ്സേ പീതബീജനേ.
Pītachatte pītarathe, pītasse pītabījane.
൭൯൭.
797.
‘‘കിം കമ്മമകരീ ഭദ്ദേ, പുബ്ബേ മാനുസകേ ഭവേ;
‘‘Kiṃ kammamakarī bhadde, pubbe mānusake bhave;
ദേവതേ പുച്ഛിതാചിക്ഖ, കിസ്സ കമ്മസ്സിദം ഫല’’ന്തി.
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
സാപിസ്സ ഇമാഹി ഗാഥാഹി ബ്യാകാസി –
Sāpissa imāhi gāthāhi byākāsi –
൭൯൮.
798.
‘‘കോസാതകീ നാമ ലതത്ഥി ഭന്തേ, തിത്തികാ അനഭിച്ഛിതാ;
‘‘Kosātakī nāma latatthi bhante, tittikā anabhicchitā;
തസ്സാ ചത്താരി പുപ്ഫാനി, ഥൂപം അഭിഹരിം അഹം.
Tassā cattāri pupphāni, thūpaṃ abhihariṃ ahaṃ.
൭൯൯.
799.
‘‘സത്ഥു സരീരമുദ്ദിസ്സ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ;
‘‘Satthu sarīramuddissa, vippasannena cetasā;
നാസ്സ മഗ്ഗം അവേക്ഖിസ്സം, ന തഗ്ഗമനസാ സതീ.
Nāssa maggaṃ avekkhissaṃ, na taggamanasā satī.
൮൦൦.
800.
‘‘തതോ മം അവധീ ഗാവീ, ഥൂപം അപത്തമാനസം;
‘‘Tato maṃ avadhī gāvī, thūpaṃ apattamānasaṃ;
തഞ്ചാഹം അഭിസഞ്ചേയ്യം, ഭിയ്യോ നൂന ഇതോ സിയാ.
Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ, bhiyyo nūna ito siyā.
൮൦൧.
801.
‘‘തേന കമ്മേന ദേവിന്ദ, മഘവാ ദേവകുഞ്ജര;
‘‘Tena kammena devinda, maghavā devakuñjara;
പഹായ മാനുസം ദേഹം, തവ സഹബ്യമാഗതാ’’തി.
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, tava sahabyamāgatā’’ti.
൭൯൫-൬. തത്ഥ പീതചന്ദനലിത്തങ്ഗേതി സുവണ്ണവണ്ണേന ചന്ദനേന അനുലിത്തസരീരേ. പീതപാസാദസയനേതി സബ്ബസോവണ്ണമയേന പാസാദേന സുവണ്ണപരിക്ഖിത്തേഹി സയനേഹി ച സമന്നാഗതേ. ഏവം സബ്ബത്ഥ ഹേട്ഠാ ഉപരി ച പീതസദ്ദേന സുവണ്ണമേവ ഗഹിതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
795-6. Tattha pītacandanalittaṅgeti suvaṇṇavaṇṇena candanena anulittasarīre. Pītapāsādasayaneti sabbasovaṇṇamayena pāsādena suvaṇṇaparikkhittehi sayanehi ca samannāgate. Evaṃ sabbattha heṭṭhā upari ca pītasaddena suvaṇṇameva gahitanti daṭṭhabbaṃ.
൭൯൮. ലതത്ഥീതി ലതാ അത്ഥി. ഭന്തേതി സക്കം ദേവരാജാനം ഗാരവേന ആലപതി. അനഭിച്ഛിതാതി ന അഭികങ്ഖിതാ.
798.Latatthīti latā atthi. Bhanteti sakkaṃ devarājānaṃ gāravena ālapati. Anabhicchitāti na abhikaṅkhitā.
൭൯൯. സരീരന്തി സരീരഭൂതം ധാതും. അവയവേ ചായം സമുദായവോഹാരോ യഥാ ‘‘പടോ ഡഡ്ഢോ, സമുദ്ദോ ദിട്ഠോ’’തി ച. അസ്സാതി ഗോരൂപസ്സ. മഗ്ഗന്തി ആഗമനമഗ്ഗം. ന അവേക്ഖിസ്സന്തി ന ഓലോകയിം. കസ്മാ? ന തഗ്ഗമനസാ സതീതി, തസ്സം ഗാവിയം ഗതമനാ ഠപിതമനാ ന ഹോന്തീ, അഞ്ഞദത്ഥു ഭഗവതോ ഥൂപഗതമനാ ഏവ സമാനാതി അത്ഥോ. ‘‘തദങ്ഗമനസാ സതീ’’തി ച പാഠോ, തദങ്ഗേ തസ്സ ഭഗവതോ ധാതുയാ അങ്ഗേ മനോ ഏതിസ്സാതി തദങ്ഗമനസാ. ഏവംഭൂതാ അഹം തദാ തസ്സാ മഗ്ഗം നാവേക്ഖിസ്സന്തി ദസ്സേതി.
799.Sarīranti sarīrabhūtaṃ dhātuṃ. Avayave cāyaṃ samudāyavohāro yathā ‘‘paṭo ḍaḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca. Assāti gorūpassa. Magganti āgamanamaggaṃ. Na avekkhissanti na olokayiṃ. Kasmā? Na taggamanasā satīti, tassaṃ gāviyaṃ gatamanā ṭhapitamanā na hontī, aññadatthu bhagavato thūpagatamanā eva samānāti attho. ‘‘Tadaṅgamanasā satī’’ti ca pāṭho, tadaṅge tassa bhagavato dhātuyā aṅge mano etissāti tadaṅgamanasā. Evaṃbhūtā ahaṃ tadā tassā maggaṃ nāvekkhissanti dasseti.
൮൦൦. ഥൂപം അപത്തമാനസന്തി ഥൂപം ചേതിയം അസമ്പത്തഅജ്ഝാസയം, മനസി ഭവോതി ഹി മാനസോ, അജ്ഝാസയോ മനോരഥോ. ‘‘ഥൂപം ഉപഗന്ത്വാ പുപ്ഫേഹി പൂജേസ്സാമീ’’തി ഉപ്പന്നമനോരഥസ്സ അസമ്പുണ്ണതായ ഏവം വുത്തം. ഥൂപം ചേതിയം പന പുപ്ഫേഹി പൂജനചിത്തം സിദ്ധമേവ, യേന സാ ദേവലോകേ ഉപ്പന്ന. തഞ്ചാഹം അഭിസഞ്ചേയ്യന്തി തഞ്ചേ അഹം അഭിസഞ്ചിനേയ്യം, പുപ്ഫപൂജനേന ഹി പുഞ്ഞം അഹം ഥൂപം അഭിഗന്ത്വാ യഥാധിപ്പായം പൂജനേന സമ്മദേവ ചിനേയ്യം ഉപചിനേയ്യന്തി അത്ഥോ. ഭിയ്യോ നൂന ഇതോ സിയാതി ഇതോ യഥാലദ്ധസമ്പത്തിതോപി ഭിയ്യോ ഉപരി ഉത്തരിതരാ സമ്പത്തി സിയാതി മഞ്ഞേതി അത്ഥോ.
800.Thūpaṃ apattamānasanti thūpaṃ cetiyaṃ asampattaajjhāsayaṃ, manasi bhavoti hi mānaso, ajjhāsayo manoratho. ‘‘Thūpaṃ upagantvā pupphehi pūjessāmī’’ti uppannamanorathassa asampuṇṇatāya evaṃ vuttaṃ. Thūpaṃ cetiyaṃ pana pupphehi pūjanacittaṃ siddhameva, yena sā devaloke uppanna. Tañcāhaṃ abhisañceyyanti tañce ahaṃ abhisañcineyyaṃ, pupphapūjanena hi puññaṃ ahaṃ thūpaṃ abhigantvā yathādhippāyaṃ pūjanena sammadeva cineyyaṃ upacineyyanti attho. Bhiyyo nūna ito siyāti ito yathāladdhasampattitopi bhiyyo upari uttaritarā sampatti siyāti maññeti attho.
൮൦൧. മഘവാ ദേവകുഞ്ജരാതി ആലപനം. തത്ഥ ദേവകുഞ്ജരാതി സബ്ബബലപരക്കമാദിവിസേസേഹി ദേവേസു കുഞ്ജരസദിസോ. സഹബ്യന്തി സഹഭാവം.
801.Maghavādevakuñjarāti ālapanaṃ. Tattha devakuñjarāti sabbabalaparakkamādivisesehi devesu kuñjarasadiso. Sahabyanti sahabhāvaṃ.
൮൦൨.
802.
‘‘ഇദം സുത്വാ തിദസാധിപതി, മഘവാ ദേവകുഞ്ജരോ;
‘‘Idaṃ sutvā tidasādhipati, maghavā devakuñjaro;
താവതിംസേ പസാദേന്തോ, മാതലിം ഏതദബ്രവീ’’തി. –
Tāvatiṃse pasādento, mātaliṃ etadabravī’’ti. –
ഇദം ധമ്മസങ്ഗാഹകവചനം. തതോ സക്കോ മാതലിപമുഖസ്സ ദേവഗണസ്സ ഇമാഹി ഗാഥാഹി ധമ്മം ദേസേസി –
Idaṃ dhammasaṅgāhakavacanaṃ. Tato sakko mātalipamukhassa devagaṇassa imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi –
൮൦൩.
803.
‘‘പസ്സ മാതലി അച്ഛേരം, ചിത്തം കമ്മഫലം ഇദം;
‘‘Passa mātali accheraṃ, cittaṃ kammaphalaṃ idaṃ;
അപ്പകമ്പി കതം ദേയ്യം, പുഞ്ഞം ഹോതി മഹപ്ഫലം.
Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ.
൮൦൪.
804.
‘‘നത്ഥി ചിത്തേ പസന്നമ്ഹി, അപ്പകാ നാമ ദക്ഖിണാ;
‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;
തഥാഗതേ വാ സമ്ബുദ്ധേ, അഥ വാ തസ്സ സാവകേ.
Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.
൮൦൫.
805.
‘‘ഏഹി മാതലി അമ്ഹേപി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ മഹേമസേ;
‘‘Ehi mātali amhepi, bhiyyo bhiyyo mahemase;
തഥാഗതസ്സ ധാതുയോ, സുഖോ പുഞ്ഞാനമുച്ചയോ.
Tathāgatassa dhātuyo, sukho puññānamuccayo.
൮൦൬.
806.
‘‘തിട്ഠന്തേ നിബ്ബുതേ ചാപി, സമേ ചിത്തേ സമം ഫലം;
‘‘Tiṭṭhante nibbute cāpi, same citte samaṃ phalaṃ;
ചേതോപണിധിഹേതുഹി, സത്താ ഗച്ഛന്തി സുഗ്ഗതിം.
Cetopaṇidhihetuhi, sattā gacchanti suggatiṃ.
൮൦൭.
807.
‘‘ബഹൂനം വത അത്ഥായ, ഉപ്പജ്ജന്തി തഥാഗതാ;
‘‘Bahūnaṃ vata atthāya, uppajjanti tathāgatā;
യത്ഥ കാരം കരിത്വാന, സഗ്ഗം ഗച്ഛന്തി ദായകാ’’തി.
Yattha kāraṃ karitvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā’’ti.
൮൦൨. തത്ഥ പസാദേന്തോതി പസന്നേ കരോന്തോ, രതനത്തയേ സദ്ധം ഉപ്പാദേന്തോതി അത്ഥോ.
802. Tattha pasādentoti pasanne karonto, ratanattaye saddhaṃ uppādentoti attho.
൮൦൩. ചിത്തന്തി വിചിത്തം അചിന്തേയ്യം. കമ്മഫലന്തി ദേയ്യധമ്മസ്സ അനുളാരത്തേപി ഖേത്തസമ്പത്തിയാ ച ചിത്തസമ്പത്തിയാ ച ഉളാരസ്സ പുഞ്ഞകമ്മസ്സ ഫലം പസ്സാതി യോജനാ. അപ്പകമ്പി കതം ദേയ്യം, പുഞ്ഞം ഹോതി മഹപ്ഫലന്തി ഏത്ഥ കതന്തി കാരവസേന സക്കാരവസേന ആയതനേ വിനിയുത്തം. ദേയ്യന്തി ദാതബ്ബവത്ഥും. പുഞ്ഞന്തി തഥാപവത്തം പുഞ്ഞകമ്മം.
803.Cittanti vicittaṃ acinteyyaṃ. Kammaphalanti deyyadhammassa anuḷārattepi khettasampattiyā ca cittasampattiyā ca uḷārassa puññakammassa phalaṃ passāti yojanā. Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalanti ettha katanti kāravasena sakkāravasena āyatane viniyuttaṃ. Deyyanti dātabbavatthuṃ. Puññanti tathāpavattaṃ puññakammaṃ.
൮൦൪. ഇദാനി യത്ഥ അപ്പകമ്പി കതം പുഞ്ഞം മഹപ്ഫലം ഹോതി, തം പാകടം കത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘നത്ഥി ചിത്തേ പസന്നമ്ഹീ’’തി ഗാഥമാഹ. തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
804. Idāni yattha appakampi kataṃ puññaṃ mahapphalaṃ hoti, taṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘natthi citte pasannamhī’’ti gāthamāha. Taṃ suviññeyyameva.
൮൦൫-൬. അമ്ഹേപീതി മയമ്പി. മഹേമസേതി മഹാമസേ പൂജാമസേ. ചേതോപണിധിഹേതു ഹീതി അത്തനോ ചിത്തസ്സ സമ്മദേവ ഠപനനിമിത്തം, അത്തസമ്മാപണിധാനേനാതി അത്ഥോ. തേനാഹ ഭഗവാ –
805-6.Amhepīti mayampi. Mahemaseti mahāmase pūjāmase. Cetopaṇidhihetu hīti attano cittassa sammadeva ṭhapananimittaṃ, attasammāpaṇidhānenāti attho. Tenāha bhagavā –
‘‘ന തം മാതാപിതാ കയിരാ, അഞ്ഞേ വാപി ച ഞാതകാ;
‘‘Na taṃ mātāpitā kayirā, aññe vāpi ca ñātakā;
സമ്മാ പണിഹിതം ചിത്തം, സേയ്യസോ നം തതോ കരേ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൪൩);
Sammā paṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti. (dha. pa. 43);
ഏവഞ്ച പന വത്വാ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഉയ്യാനകീളായ ഉസ്സാഹം പടിപ്പസ്സമ്ഭേത്വാ തതോവ പടിനിവത്തിത്വാ അത്തനാ അഭിണ്ഹം പൂജനേയ്യട്ഠാനഭൂതേ ചൂളാമണിചേതിയേ സത്താഹം പൂജം അകാസി. അഥ അപരേന സമയേന ദേവചാരികം ഗതസ്സ ആയസ്മതോ നാരദത്ഥേരസ്സ തം പവത്തിം ഗാഥാഹേവ കഥേസി, ഥേരോ ധമ്മസങ്ഗാഹകാനം ആരോചേസി, തേ തഥാ നം സങ്ഗഹം ആരോപേസുന്തി.
Evañca pana vatvā sakko devānamindo uyyānakīḷāya ussāhaṃ paṭippassambhetvā tatova paṭinivattitvā attanā abhiṇhaṃ pūjaneyyaṭṭhānabhūte cūḷāmaṇicetiye sattāhaṃ pūjaṃ akāsi. Atha aparena samayena devacārikaṃ gatassa āyasmato nāradattherassa taṃ pavattiṃ gāthāheva kathesi, thero dhammasaṅgāhakānaṃ ārocesi, te tathā naṃ saṅgahaṃ āropesunti.
പീതവിമാനവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pītavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / വിമാനവത്ഥുപാളി • Vimānavatthupāḷi / ൯. പീതവിമാനവത്ഥു • 9. Pītavimānavatthu