Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā

    [३३७] ७. पीठजातकवण्णना

    [337] 7. Pīṭhajātakavaṇṇanā

    ते पीठमदायिम्हाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अञ्‍ञतरं भिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो किर जनपदतो जेतवनं गन्त्वा पत्तचीवरं पटिसामेत्वा सत्थारं वन्दित्वा सामणेरदहरे पुच्छि ‘‘आवुसो, सावत्थियं आगन्तुकभिक्खूनं के उपकारका’’ति । ‘‘आवुसो, अनाथपिण्डिको नाम महासेट्ठि, विसाखा नाम महाउपासिका एते भिक्खुसङ्घस्स उपकारका मातापितुट्ठानिया’’ति। सो ‘‘साधू’’ति पुनदिवसे पातोव एकभिक्खुस्सपि अपविट्ठकाले अनाथपिण्डिकस्स घरद्वारं अगमासि। तं अवेलाय गतत्ता कोचि न ओलोकेसि । सो ततो किञ्‍चि अलभित्वा विसाखाय घरद्वारं गतो। तत्रापि अतिपातोव गतत्ता किञ्‍चि न लभि। सो तत्थ तत्थ विचरित्वा पुनागच्छन्तो यागुया निट्ठिताय गतो, पुनपि तत्थ तत्थ विचरित्वा भत्ते निट्ठिते गतो। सो विहारं गन्त्वा ‘‘द्वेपि कुलानि अस्सद्धानि अप्पसन्‍नानि एव, इमे भिक्खू पन ‘सद्धानि पसन्‍नानी’ति कथेन्ती’’ति तानि कुलानि परिभवन्तो चरति।

    Na te pīṭhamadāyimhāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira janapadato jetavanaṃ gantvā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā satthāraṃ vanditvā sāmaṇeradahare pucchi ‘‘āvuso, sāvatthiyaṃ āgantukabhikkhūnaṃ ke upakārakā’’ti . ‘‘Āvuso, anāthapiṇḍiko nāma mahāseṭṭhi, visākhā nāma mahāupāsikā ete bhikkhusaṅghassa upakārakā mātāpituṭṭhāniyā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti punadivase pātova ekabhikkhussapi apaviṭṭhakāle anāthapiṇḍikassa gharadvāraṃ agamāsi. Taṃ avelāya gatattā koci na olokesi . So tato kiñci alabhitvā visākhāya gharadvāraṃ gato. Tatrāpi atipātova gatattā kiñci na labhi. So tattha tattha vicaritvā punāgacchanto yāguyā niṭṭhitāya gato, punapi tattha tattha vicaritvā bhatte niṭṭhite gato. So vihāraṃ gantvā ‘‘dvepi kulāni assaddhāni appasannāni eva, ime bhikkhū pana ‘saddhāni pasannānī’ti kathentī’’ti tāni kulāni paribhavanto carati.

    अथेकदिवसं धम्मसभायं भिक्खू कथं समुट्ठापेसुं – ‘‘आवुसो, असुको किर जानपदो भिक्खु अतिकालस्सेव कुलद्वारं गतो भिक्खं अलभित्वा कुलानि परिभवन्तो चरती’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्‍निसिन्‍ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते तं भिक्खुं पक्‍कोसापेत्वा ‘‘सच्‍चं किर भिक्खू’’ति पुच्छित्वा ‘‘सच्‍चं, भन्ते’’ति वुत्ते ‘‘कस्मा त्वं भिक्खु कुज्झसि, पुब्बे अनुप्पन्‍ने बुद्धे तापसापि ताव कुलद्वारं गन्त्वा भिक्खं अलभित्वा न कुज्झिंसू’’ति वत्वा अतीतं आहरि।

    Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko kira jānapado bhikkhu atikālasseva kuladvāraṃ gato bhikkhaṃ alabhitvā kulāni paribhavanto caratī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira bhikkhū’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kasmā tvaṃ bhikkhu kujjhasi, pubbe anuppanne buddhe tāpasāpi tāva kuladvāraṃ gantvā bhikkhaṃ alabhitvā na kujjhiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्‍जं कारेन्ते बोधिसत्तो ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो तक्‍कसिलायं सब्बसिप्पानि उग्गण्हित्वा अपरभागे तापसपब्बज्‍जं पब्बजित्वा हिमवन्ते चिरं वसित्वा लोणम्बिलसेवनत्थाय बाराणसिं पत्वा उय्याने वसित्वा पुनदिवसे नगरं भिक्खाय पाविसि। तदा बाराणसिसेट्ठि सद्धो होति पसन्‍नो। बोधिसत्तो ‘‘कतरं कुलघरं सद्ध’’न्ति पुच्छित्वा ‘‘सेट्ठिघर’’न्ति सुत्वा सेट्ठिनो घरद्वारं अगमासि। तस्मिं खणे सेट्ठि राजुपट्ठानं गतो, मनुस्सापि नं न पस्सिंसु, सो निवत्तित्वा गच्छति। अथ नं सेट्ठि राजकुलतो निवत्तन्तो दिस्वा वन्दित्वा भिक्खाभाजनं गहेत्वा घरं नेत्वा निसीदापेत्वा पादधोवनतेलमक्खनयागुखज्‍जकादीहि सन्तप्पेत्वा अन्तराभत्ते किञ्‍चि कारणं अपुच्छित्वा कतभत्तकिच्‍चं वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्‍नो ‘‘भन्ते, अम्हाकं घरद्वारं आगता नाम याचका वा धम्मिकसमणब्राह्मणा वा सक्‍कारसम्मानं अलभित्वा गतपुब्बा नाम नत्थि, तुम्हे पन अज्‍ज अम्हाकं दारकेहि अदिट्ठत्ता आसनं वा पानीयं वा पादधोवनं वा यागुभत्तं वा अलभित्वाव गता, अयं अम्हाकं दोसो, तं नो खमितुं वट्टती’’ति वत्वा पठमं गाथमाह –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā aparabhāge tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavante ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya bārāṇasiṃ patvā uyyāne vasitvā punadivase nagaraṃ bhikkhāya pāvisi. Tadā bārāṇasiseṭṭhi saddho hoti pasanno. Bodhisatto ‘‘kataraṃ kulagharaṃ saddha’’nti pucchitvā ‘‘seṭṭhighara’’nti sutvā seṭṭhino gharadvāraṃ agamāsi. Tasmiṃ khaṇe seṭṭhi rājupaṭṭhānaṃ gato, manussāpi naṃ na passiṃsu, so nivattitvā gacchati. Atha naṃ seṭṭhi rājakulato nivattanto disvā vanditvā bhikkhābhājanaṃ gahetvā gharaṃ netvā nisīdāpetvā pādadhovanatelamakkhanayāgukhajjakādīhi santappetvā antarābhatte kiñci kāraṇaṃ apucchitvā katabhattakiccaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘bhante, amhākaṃ gharadvāraṃ āgatā nāma yācakā vā dhammikasamaṇabrāhmaṇā vā sakkārasammānaṃ alabhitvā gatapubbā nāma natthi, tumhe pana ajja amhākaṃ dārakehi adiṭṭhattā āsanaṃ vā pānīyaṃ vā pādadhovanaṃ vā yāgubhattaṃ vā alabhitvāva gatā, ayaṃ amhākaṃ doso, taṃ no khamituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    १४५.

    145.

    ‘‘न ते पीठमदायिम्हा, न पानं नपि भोजनं।

    ‘‘Na te pīṭhamadāyimhā, na pānaṃ napi bhojanaṃ;

    ब्रह्मचारि खमस्सु मे, एतं पस्सामि अच्‍चय’’न्ति॥

    Brahmacāri khamassu me, etaṃ passāmi accaya’’nti.

    तत्थ न ते पीठमदायिम्हाति पीठम्पि ते न दापयिम्ह।

    Tattha na te pīṭhamadāyimhāti pīṭhampi te na dāpayimha.

    तं सुत्वा बोधिसत्तो दुतियं गाथमाह –

    Taṃ sutvā bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –

    १४६.

    146.

    ‘‘नेवाभिसज्‍जामि न चापि कुप्पे, न चापि मे अप्पियमासि किञ्‍चि।

    ‘‘Nevābhisajjāmi na cāpi kuppe, na cāpi me appiyamāsi kiñci;

    अथोपि मे आसि मनोवितक्‍को, एतादिसो नून कुलस्स धम्मो’’ति॥

    Athopi me āsi manovitakko, etādiso nūna kulassa dhammo’’ti.

    तत्थ नेवाभिसज्‍जामीति नेव लग्गामि। एतादिसोति ‘‘इमस्स कुलस्स एतादिसो नून सभावो, अदायकवंसो एस भविस्सती’’ति एवं मे मनोवितक्‍को उप्पन्‍नो।

    Tattha nevābhisajjāmīti neva laggāmi. Etādisoti ‘‘imassa kulassa etādiso nūna sabhāvo, adāyakavaṃso esa bhavissatī’’ti evaṃ me manovitakko uppanno.

    तं सुत्वा सेट्ठि इतरा द्वे गाथा अभासि –

    Taṃ sutvā seṭṭhi itarā dve gāthā abhāsi –

    १४७.

    147.

    ‘‘एसस्माकं कुले धम्मो, पितुपितामहो सदा।

    ‘‘Esasmākaṃ kule dhammo, pitupitāmaho sadā;

    आसनं उदकं पज्‍जं, सब्बेतं निपदामसे॥

    Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ, sabbetaṃ nipadāmase.

    १४८.

    148.

    ‘‘एसस्माकं कुले धम्मो, पितुपितामहो सदा।

    ‘‘Esasmākaṃ kule dhammo, pitupitāmaho sadā;

    सक्‍कच्‍चं उपतिट्ठाम, उत्तमं विय ञातक’’न्ति॥

    Sakkaccaṃ upatiṭṭhāma, uttamaṃ viya ñātaka’’nti.

    तत्थ धम्मोति सभावो। पितुपितामहोति पितूनञ्‍च पितामहानञ्‍च सन्तको। उदकन्ति पादधोवनउदकं। पज्‍जन्ति पादमक्खनतेलं। सब्बेतन्ति सब्बं एतं। निपदामसेति निकारकारा उपसग्गा, दामसेति अत्थो, ददामाति वुत्तं होति। इमिना याव सत्तमा कुलपरिवट्टा दायकवंसो अम्हाकं वंसोति दस्सेति। उत्तमं विय ञातकन्ति मातरं विय पितरं विय च मयं धम्मिकं समणं वा ब्राह्मणं वा दिस्वा सक्‍कच्‍चं सहत्थेन उपट्ठहामाति अत्थो।

    Tattha dhammoti sabhāvo. Pitupitāmahoti pitūnañca pitāmahānañca santako. Udakanti pādadhovanaudakaṃ. Pajjanti pādamakkhanatelaṃ. Sabbetanti sabbaṃ etaṃ. Nipadāmaseti nikārapakārā upasaggā, dāmaseti attho, dadāmāti vuttaṃ hoti. Iminā yāva sattamā kulaparivaṭṭā dāyakavaṃso amhākaṃ vaṃsoti dasseti. Uttamaṃ viya ñātakanti mātaraṃ viya pitaraṃ viya ca mayaṃ dhammikaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā disvā sakkaccaṃ sahatthena upaṭṭhahāmāti attho.

    बोधिसत्तो पन कतिपाहं बाराणसिसेट्ठिनो धम्मं देसेन्तो तत्थ वसित्वा पुन हिमवन्तमेव गन्त्वा अभिञ्‍ञा च समापत्तियो च निब्बत्तेत्वा ब्रह्मलोकपरायणो अहोसि।

    Bodhisatto pana katipāhaṃ bārāṇasiseṭṭhino dhammaṃ desento tattha vasitvā puna himavantameva gantvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.

    सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्‍चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्‍चपरियोसाने सो भिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तदा बाराणसिसेट्ठि आनन्दो अहोसि, तापसो पन अहमेव अहोसिन्ति।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne so bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā bārāṇasiseṭṭhi ānando ahosi, tāpaso pana ahameva ahosinti.

    पीठजातकवण्णना सत्तमा।

    Pīṭhajātakavaṇṇanā sattamā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३३७. पीठजातकं • 337. Pīṭhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact