Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పేతవత్థు-అట్ఠకథా • Petavatthu-aṭṭhakathā |
౪. పిట్ఠధీతలికపేతవత్థువణ్ణనా
4. Piṭṭhadhītalikapetavatthuvaṇṇanā
యం కిఞ్చారమ్మణం కత్వాతి ఇదం సత్థా సావత్థియం జేతవనే విహరన్తో అనాథపిణ్డికస్స గహపతినో దానం ఆరబ్భ కథేసి. అనాథపిణ్డికస్స కిర గహపతినో ధీతు ధీతాయ దారికాయ ధాతి పిట్ఠధీతలికం అదాసి ‘‘అయం తే ధీతా, ఇమం గహేత్వా కీళస్సూ’’తి. సా తత్థ ధీతుసఞ్ఞం ఉప్పాదేసి. అథస్సా ఏకదివసం తం గహేత్వా కీళన్తియా పమాదేన పతిత్వా భిజ్జి. తతో దారికా ‘‘మమ ధీతా మతా’’తి పరోది. తం రోదన్తిం కోచిపి గేహజనో సఞ్ఞాపేతుం నాసక్ఖి. తస్మిఞ్చ సమయే సత్థా అనాథపిణ్డికస్స గహపతినో గేహే పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసిన్నో హోతి, మహాసేట్ఠి చ భగవతో సమీపే నిసిన్నో అహోసి. ధాతి తం దారికం గహేత్వా సేట్ఠిస్స సన్తికం అగమాసి. సేట్ఠి తం దిస్వా ‘‘కిస్సాయం దారికా రోదతీ’’తి ఆహ. ధాతి తం పవత్తిం సేట్ఠిస్స ఆరోచేసి. సేట్ఠి తం దారికం అఙ్కే నిసీదాపేత్వా ‘‘తవ ధీతుదానం దస్సామీ’’తి సఞ్ఞాపేత్వా సత్థు ఆరోచేసి – ‘‘భన్తే, మమ నత్తుధీతరం పిట్ఠధీతలికం ఉద్దిస్స దానం దాతుకామో, తం మే పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం స్వాతనాయ అధివాసేథా’’తి. అధివాసేసి భగవా తుణ్హీభావేన.
Yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa gahapatino dānaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍikassa kira gahapatino dhītu dhītāya dārikāya dhāti piṭṭhadhītalikaṃ adāsi ‘‘ayaṃ te dhītā, imaṃ gahetvā kīḷassū’’ti. Sā tattha dhītusaññaṃ uppādesi. Athassā ekadivasaṃ taṃ gahetvā kīḷantiyā pamādena patitvā bhijji. Tato dārikā ‘‘mama dhītā matā’’ti parodi. Taṃ rodantiṃ kocipi gehajano saññāpetuṃ nāsakkhi. Tasmiñca samaye satthā anāthapiṇḍikassa gahapatino gehe paññatte āsane nisinno hoti, mahāseṭṭhi ca bhagavato samīpe nisinno ahosi. Dhāti taṃ dārikaṃ gahetvā seṭṭhissa santikaṃ agamāsi. Seṭṭhi taṃ disvā ‘‘kissāyaṃ dārikā rodatī’’ti āha. Dhāti taṃ pavattiṃ seṭṭhissa ārocesi. Seṭṭhi taṃ dārikaṃ aṅke nisīdāpetvā ‘‘tava dhītudānaṃ dassāmī’’ti saññāpetvā satthu ārocesi – ‘‘bhante, mama nattudhītaraṃ piṭṭhadhītalikaṃ uddissa dānaṃ dātukāmo, taṃ me pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ svātanāya adhivāsethā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
అథ భగవా దుతియదివసే పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం సేట్ఠిస్స ఘరం గన్త్వా భత్తకిచ్చం కత్వా అనుమోదనం కరోన్తో –
Atha bhagavā dutiyadivase pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ seṭṭhissa gharaṃ gantvā bhattakiccaṃ katvā anumodanaṃ karonto –
౧౦.
10.
‘‘యం కిఞ్చారమ్మణం కత్వా, దజ్జా దానం అమచ్ఛరీ;
‘‘Yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvā, dajjā dānaṃ amaccharī;
పుబ్బపేతే చ ఆరబ్భ, అథ వా వత్థుదేవతా.
Pubbapete ca ārabbha, atha vā vatthudevatā.
౧౧.
11.
‘‘చత్తారో చ మహారాజే, లోకపాలే యసస్సినే;
‘‘Cattāro ca mahārāje, lokapāle yasassine;
కువేరం ధతరట్ఠఞ్చ, విరూపక్ఖం విరూళ్హకం;
Kuveraṃ dhataraṭṭhañca, virūpakkhaṃ virūḷhakaṃ;
తే చేవ పూజితా హోన్తి, దాయకా చ అనిప్ఫలా.
Te ceva pūjitā honti, dāyakā ca anipphalā.
౧౨.
12.
‘‘న హి రుణ్ణం వా సోకో వా, యా చఞ్ఞా పరిదేవనా;
‘‘Na hi ruṇṇaṃ vā soko vā, yā caññā paridevanā;
న తం పేతస్స అత్థాయ, ఏవం తిట్ఠన్తి ఞాతయో.
Na taṃ petassa atthāya, evaṃ tiṭṭhanti ñātayo.
౧౩.
13.
‘‘అయఞ్చ ఖో దక్ఖిణా దిన్నా, సఙ్ఘమ్హి సుప్పతిట్ఠితా;
‘‘Ayañca kho dakkhiṇā dinnā, saṅghamhi suppatiṭṭhitā;
దీఘరత్తం హితాయస్స, ఠానసో ఉపకప్పతీ’’తి. – ఇమా గాథా అభాసి;
Dīgharattaṃ hitāyassa, ṭhānaso upakappatī’’ti. – imā gāthā abhāsi;
౧౦. తత్థ యం కిఞ్చారమ్మణం కత్వాతి మఙ్గలాదీసు అఞ్ఞతరం యం కిఞ్చి ఆరబ్భ ఉద్దిస్స. దజ్జాతి దదేయ్య. అమచ్ఛరీతి అత్తనో సమ్పత్తియా పరేహి సాధారణభావాసహనలక్ఖణస్స మచ్ఛేరస్స అభావతో అమచ్ఛరీ, పరిచ్చాగసీలో మచ్ఛరియలోభాదిచిత్తమలం దూరతో కత్వా దానం దదేయ్యాతి అధిప్పాయో. పుబ్బపేతే చ ఆరబ్భాతి పుబ్బకేపి పేతే ఉద్దిస్స. వత్థుదేవతాతి ఘరవత్థుఆదీసు అధివత్థా దేవతా ఆరబ్భాతి యోజనా. అథ వాతి ఇమినా అఞ్ఞేపి దేవమనుస్సాదికే యే కేచి ఆరబ్భ దానం దదేయ్యాతి దస్సేతి.
10. Tattha yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvāti maṅgalādīsu aññataraṃ yaṃ kiñci ārabbha uddissa. Dajjāti dadeyya. Amaccharīti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāvāsahanalakkhaṇassa maccherassa abhāvato amaccharī, pariccāgasīlo macchariyalobhādicittamalaṃ dūrato katvā dānaṃ dadeyyāti adhippāyo. Pubbapete ca ārabbhāti pubbakepi pete uddissa. Vatthudevatāti gharavatthuādīsu adhivatthā devatā ārabbhāti yojanā. Atha vāti iminā aññepi devamanussādike ye keci ārabbha dānaṃ dadeyyāti dasseti.
౧౧. తత్థ దేవేసు తావ ఏకచ్చే పాకటే దేవే దస్సేన్తో ‘‘చత్తారో చ మహారాజే’’తి వత్వా పున తే నామతో గణ్హన్తో ‘‘కువేర’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ కువేరన్తి వేస్సవణం. ధతరట్ఠన్తిఆదీని సేసానం తిణ్ణం లోకపాలానం నామాని. తే చేవ పూజితా హోన్తీతి తే చ మహారాజానో పుబ్బపేతవత్థుదేవతాయో చ ఉద్దిసనకిరియాయ పటిమానికా హోన్తి. దాయకా చ అనిప్ఫలాతి యే దానం దేన్తి, తే దాయకా చ పరేసం ఉద్దిసనమత్తేన న నిప్ఫలా, అత్తనో దానఫలస్స భాగినో ఏవ హోన్తి.
11. Tattha devesu tāva ekacce pākaṭe deve dassento ‘‘cattāro ca mahārāje’’ti vatvā puna te nāmato gaṇhanto ‘‘kuvera’’ntiādimāha. Tattha kuveranti vessavaṇaṃ. Dhataraṭṭhantiādīni sesānaṃ tiṇṇaṃ lokapālānaṃ nāmāni. Te ceva pūjitā hontīti te ca mahārājāno pubbapetavatthudevatāyo ca uddisanakiriyāya paṭimānikā honti. Dāyakā ca anipphalāti ye dānaṃ denti, te dāyakā ca paresaṃ uddisanamattena na nipphalā, attano dānaphalassa bhāgino eva honti.
౧౨. ఇదాని ‘‘యే అత్తనో ఞాతీనం మరణేన రోదన్తి పరిదేవన్తి సోచన్తి, తేసం తం నిరత్థకం, అత్తపరితాపనమత్తమేవా’’తి దస్సేతుం ‘‘న హి రుణ్ణం వా’’తి గాథమాహ. తత్థ రుణ్ణన్తి రుదితం అస్సుమోచనం న హి కాతబ్బన్తి వచనసేసో. సోకోతి సోచనం చిత్తసన్తాపో, అన్తోనిజ్ఝానన్తి అత్థో. యా చఞ్ఞా పరిదేవనాతి యా చ రుణ్ణసోకతో అఞ్ఞా పరిదేవనా, ‘‘కహం ఏకపుత్తకా’’తిఆదివాచావిప్పలాపో, సోపి న కాతబ్బోతి అత్థో. సబ్బత్థ వా-సద్దో వికప్పనత్థో . న తం పేతస్స అత్థాయాతి యస్మా రుణ్ణం వా సోకో వా పరిదేవనా వాతి సబ్బమ్పి తం పేతస్స కాలకతస్స అత్థాయ ఉపకారాయ న హోతి, తస్మా న హి తం కాతబ్బం, తథాపి ఏవం తిట్ఠన్తి ఞాతయో అవిద్దసునోతి అధిప్పాయో.
12. Idāni ‘‘ye attano ñātīnaṃ maraṇena rodanti paridevanti socanti, tesaṃ taṃ niratthakaṃ, attaparitāpanamattamevā’’ti dassetuṃ ‘‘na hi ruṇṇaṃ vā’’ti gāthamāha. Tattha ruṇṇanti ruditaṃ assumocanaṃ na hi kātabbanti vacanaseso. Sokoti socanaṃ cittasantāpo, antonijjhānanti attho. Yā caññā paridevanāti yā ca ruṇṇasokato aññā paridevanā, ‘‘kahaṃ ekaputtakā’’tiādivācāvippalāpo, sopi na kātabboti attho. Sabbattha vā-saddo vikappanattho . Na taṃ petassa atthāyāti yasmā ruṇṇaṃ vā soko vā paridevanā vāti sabbampi taṃ petassa kālakatassa atthāya upakārāya na hoti, tasmā na hi taṃ kātabbaṃ, tathāpi evaṃ tiṭṭhanti ñātayo aviddasunoti adhippāyo.
౧౩. ఏవం రుణ్ణాదీనం నిరత్థకభావం దస్సేత్వా ఇదాని యా పుబ్బపేతాదికే ఆరబ్భ దాయకేన సఙ్ఘస్స దక్ఖిణా దిన్నా, తస్సా సాత్థకభావం దస్సేన్తో ‘‘అయఞ్చ ఖో దక్ఖిణా’’తి గాథమాహ. తత్థ అయన్తి దాయకేన తం దిన్నం దానం పచ్చక్ఖతో దస్సేన్తో వదతి. చ-సద్దో బ్యతిరేకత్థో, తేన యథా రుణ్ణాది పేతస్స న కస్సచి అత్థాయ హోతి, న ఏవమయం, అయం పన దక్ఖిణా దీఘరత్తం హితాయస్స హోతీతి వక్ఖమానమేవ విసేసం జోతేతి. ఖోతి అవధారణే. దక్ఖిణాతి దానం. సఙ్ఘమ్హి సుప్పతిట్ఠితాతి అనుత్తరే పుఞ్ఞక్ఖేత్తే సఙ్ఘే సుట్ఠు పతిట్ఠితా. దీఘరత్తం హితాయస్సాతి అస్స పేతస్స చిరకాలం హితాయ అత్థాయ. ఠానసో ఉపకప్పతీతి తఙ్ఖణఞ్ఞేవ నిప్ఫజ్జతి, న కాలన్తరేతి అత్థో. అయఞ్హి తత్థ ధమ్మతా – యం పేతే ఉద్దిస్స దానే దిన్నే పేతా చే అనుమోదన్తి, తావదేవ తస్స ఫలేన పేతా పరిముచ్చన్తీతి.
13. Evaṃ ruṇṇādīnaṃ niratthakabhāvaṃ dassetvā idāni yā pubbapetādike ārabbha dāyakena saṅghassa dakkhiṇā dinnā, tassā sātthakabhāvaṃ dassento ‘‘ayañca kho dakkhiṇā’’ti gāthamāha. Tattha ayanti dāyakena taṃ dinnaṃ dānaṃ paccakkhato dassento vadati. Ca-saddo byatirekattho, tena yathā ruṇṇādi petassa na kassaci atthāya hoti, na evamayaṃ, ayaṃ pana dakkhiṇā dīgharattaṃ hitāyassa hotīti vakkhamānameva visesaṃ joteti. Khoti avadhāraṇe. Dakkhiṇāti dānaṃ. Saṅghamhi suppatiṭṭhitāti anuttare puññakkhette saṅghe suṭṭhu patiṭṭhitā. Dīgharattaṃ hitāyassāti assa petassa cirakālaṃ hitāya atthāya. Ṭhānaso upakappatīti taṅkhaṇaññeva nipphajjati, na kālantareti attho. Ayañhi tattha dhammatā – yaṃ pete uddissa dāne dinne petā ce anumodanti, tāvadeva tassa phalena petā parimuccantīti.
ఏవం భగవా ధమ్మం దేసేత్వా మహాజనం పేతే ఉద్దిస్స దానాభిరతమానసం కత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కామి. పునదివసే సేట్ఠిభరియా అవసేసా చ ఞాతకా సేట్ఠిం అనువత్తన్తా ఏవం తేమాసమత్తం మహాదానం పవత్తేసుం. అథ రాజా పసేనది కోసలో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘కస్మా, భన్తే, భిక్ఖూ మాసమత్తం మమ ఘరం నాగమింసూ’’తి పుచ్ఛి. సత్థారా తస్మిం కారణే కథితే రాజాపి సేట్ఠిం అనువత్తన్తో బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మహాదానం పవత్తేసి, తం దిస్వా నాగరా రాజానం అనువత్తన్తా మాసమత్తం మహాదానం పవత్తేసుం. ఏవం మాసద్వయం పిట్ఠధీతలికమూలకం మహాదానం పవత్తేసున్తి.
Evaṃ bhagavā dhammaṃ desetvā mahājanaṃ pete uddissa dānābhiratamānasaṃ katvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Punadivase seṭṭhibhariyā avasesā ca ñātakā seṭṭhiṃ anuvattantā evaṃ temāsamattaṃ mahādānaṃ pavattesuṃ. Atha rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘kasmā, bhante, bhikkhū māsamattaṃ mama gharaṃ nāgamiṃsū’’ti pucchi. Satthārā tasmiṃ kāraṇe kathite rājāpi seṭṭhiṃ anuvattanto buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesi, taṃ disvā nāgarā rājānaṃ anuvattantā māsamattaṃ mahādānaṃ pavattesuṃ. Evaṃ māsadvayaṃ piṭṭhadhītalikamūlakaṃ mahādānaṃ pavattesunti.
పిట్ఠధీతలికపేతవత్థువణ్ణనా నిట్ఠితా.
Piṭṭhadhītalikapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పేతవత్థుపాళి • Petavatthupāḷi / ౪. పిట్ఠధీతలికపేతవత్థు • 4. Piṭṭhadhītalikapetavatthu