| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
๗. ปิยชาติกสุตฺตวณฺณนา
7. Piyajātikasuttavaṇṇanā
๓๕๓. ปกตินิยาเมนาติ ยถา โสกุปฺปตฺติโต ปุเพฺพ อิติ กตฺตเพฺพสุ อสโมฺมหวเสน จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ, ตานิ จสฺส อุปฎฺฐหนฺติ, น เอวํ โสกสฺส จิตฺตสโงฺกจสภาวโตฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ปกตินิยาเมน ปน น ปฎิภนฺตี’’ติฯ เกจิ ปน ‘‘สามนฺตา กติปเย น กุฎุมฺพํ สนฺธาเรติฯ เตนาห ‘น สเพฺพน สพฺพํ ปฎิภนฺตี’ติ’’ วทนฺติฯ เอตฺถาติ ทุติยปเทฯ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ ‘‘น ปฎิภาตี’’ติ ปทสฺส ‘‘น รุจฺจตี’’ติ อตฺถมาหฯ น ปฎิภาตีติ วา ภุญฺชิตุกามตาจิตฺตํ น อุปฎฺฐิตนฺติ อโตฺถฯ ปติฎฺฐิโตกาสนฺติ อินฺทฺริยาวิฎฺฐฎฺฐานํ วทติฯ ปิยายิตพฺพโต ปิโย ชาติ อุปฺปตฺติฎฺฐานํ เอเตสนฺติ ปิยชาติกาฯ ปิโย ปภุติ เอเตสนฺติ ปิยปฺปภุติกาติ วตฺตเพฺพ, อุ-การสฺส ว-การํ, ต-การสฺส จ โลปํ กตฺวา ‘‘ปิยปฺปภาวิกา’’ติ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ปิยโต ปภวนฺตี’’ติฯ
353.Pakatiniyāmenāti yathā sokuppattito pubbe iti kattabbesu asammohavasena cittaṃ pakkhandati, tāni cassa upaṭṭhahanti, na evaṃ sokassa cittasaṅkocasabhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘pakatiniyāmena pana na paṭibhantī’’ti. Keci pana ‘‘sāmantā katipaye na kuṭumbaṃ sandhāreti. Tenāha ‘na sabbena sabbaṃ paṭibhantī’ti’’ vadanti. Etthāti dutiyapade. Anekatthattā dhātūnaṃ ‘‘na paṭibhātī’’ti padassa ‘‘na ruccatī’’ti atthamāha. Na paṭibhātīti vā bhuñjitukāmatācittaṃ na upaṭṭhitanti attho. Patiṭṭhitokāsanti indriyāviṭṭhaṭṭhānaṃ vadati. Piyāyitabbato piyo jāti uppattiṭṭhānaṃ etesanti piyajātikā. Piyo pabhuti etesanti piyappabhutikāti vattabbe, u-kārassa va-kāraṃ, ta-kārassa ca lopaṃ katvā ‘‘piyappabhāvikā’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘piyato pabhavantī’’ti.
๓๕๕. ปร-สเทฺทน สมานตฺถํ อชฺฌตฺติกภาวนิเสธนตฺถํ ‘‘ปิเร’’ติ ปทนฺติ อาห ‘‘อมฺหากํ ปเร’’ติฯ ปิเรติ วา ‘‘ปรโต’’ติ อิมินา สมานตฺถํ นิปาตปทนฺติ อาห ‘‘จร ปิเรติ ปรโต คจฺฉา’’ติฯ
355. Para-saddena samānatthaṃ ajjhattikabhāvanisedhanatthaṃ ‘‘pire’’ti padanti āha ‘‘amhākaṃ pare’’ti. Pireti vā ‘‘parato’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadanti āha ‘‘cara pireti parato gacchā’’ti.
๓๕๖. ทฺวิธา เฉตฺวาติ เอตฺถ ยทิ อิตฺถี ตสฺส ปุริสสฺส ปิยา, กถํ ทฺวิธา ฉินฺทตีติ อาห ‘‘ยทิ หี’’ติอาทิฯ
356.Dvidhā chetvāti ettha yadi itthī tassa purisassa piyā, kathaṃ dvidhā chindatīti āha ‘‘yadi hī’’tiādi.
๓๕๗. กถํ กเถยฺยนฺติ ยถา ภควา เอตสฺส พฺราหฺมณสฺส กเถสิ, โส จ เม กเถสิ, ตถา จาหํ กเถยฺยํฯ มรณวเสน วิปริณาโม อตฺตภาวสฺส ปริวตฺตตฺตาฯ ปลายิตฺวา คมนวเสน อญฺญถาภาโว มิตฺตสนฺถวสฺส สมาคมสฺส จ อญฺญถาภูตตฺตาฯ
357.Kathaṃ katheyyanti yathā bhagavā etassa brāhmaṇassa kathesi, so ca me kathesi, tathā cāhaṃ katheyyaṃ. Maraṇavasena vipariṇāmo attabhāvassa parivattattā. Palāyitvā gamanavasena aññathābhāvo mittasanthavassa samāgamassa ca aññathābhūtattā.
ฉฑฺฑิตภาเวนาติ ปริวตฺติตภาเวนฯ หตฺถคมนวเสน อญฺญถาภาโว ปุเพฺพ สวเส วตฺติตานํ อิทานิ วเส อวตฺตนภาเวนฯ
Chaḍḍitabhāvenāti parivattitabhāvena. Hatthagamanavasena aññathābhāvo pubbe savase vattitānaṃ idāni vase avattanabhāvena.
อาจเมหีติ อาจมนํ มุขวิกฺขาลนํ กาเรหิฯ ยสฺมา มุขํ วิกฺขาเลนฺตา หิ หตฺถปาเท โธวิตฺวา วิกฺขาเลนฺติ, ตสฺมา ‘‘อาจมิตฺวา’’ติ วตฺวา ปจฺฉาปิ ตสฺส อตฺถํ ทเสฺสโนฺต ‘‘มุขํ วิกฺขาเลตฺวา’’ติ อาหฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Ācamehīti ācamanaṃ mukhavikkhālanaṃ kārehi. Yasmā mukhaṃ vikkhālentā hi hatthapāde dhovitvā vikkhālenti, tasmā ‘‘ācamitvā’’ti vatvā pacchāpi tassa atthaṃ dassento ‘‘mukhaṃ vikkhāletvā’’ti āha. Sesaṃ suviññeyyameva.
ปิยชาติกสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ
Piyajātikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๗. ปิยชาติกสุตฺตํ • 7. Piyajātikasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ๗. ปิยชาติกสุตฺตวณฺณนา • 7. Piyajātikasuttavaṇṇanā
