Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. ပိယဉ္ဇဟတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Piyañjahattheragāthāvaṇṇanā
ဥပ္ပတန္တေသု နိပတေတိ အာယသ္မတော ပိယဉ္ဇဟတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သောပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟိမဝန္တေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတ္ဝာ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝသန္တော ဒေဝတာသမာဂမေသု အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိသပရိယန္တေ ဌတ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သတ္ထရိ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ဧကဒိဝသံ သုဝိသုဒ္ဓံ ရမဏီယံ ဂင္ဂာယံ ပုလိနပ္ပဒေသံ ဒိသ္ဝာ သတ္ထု ဂုဏေ အနုသ္သရိ – ‘‘ဣတောပိ သုဝိသုဒ္ဓာ သတ္ထု ဂုဏာ အနန္တာ အပရိမေယ္ယာ စာ’’တိ, ဧဝံ သော သတ္ထု ဂုဏေ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသာဒေတ္ဝာ တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝိရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော ယုဒ္ဓသောဏ္ဍော အပရာဇိတသင္ဂာမော အမိတ္တာနံ ပိယဟာနိကရဏေန ပိယဉ္ဇဟောတိ ပညာယိတ္ထ။ သော သတ္ထု ဝေသာလိဂမနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရညေ ဝသမာနော ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၃.၈၄-၉၀) –
Uppatantesu nipateti āyasmato piyañjahattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle himavante rukkhadevatā hutvā pabbatantare vasanto devatāsamāgamesu appānubhāvatāya parisapariyante ṭhatvā dhammaṃ sutvā satthari paṭiladdhasaddho ekadivasaṃ suvisuddhaṃ ramaṇīyaṃ gaṅgāyaṃ pulinappadesaṃ disvā satthu guṇe anussari – ‘‘itopi suvisuddhā satthu guṇā anantā aparimeyyā cā’’ti, evaṃ so satthu guṇe ārabbha cittaṃ pasādetvā tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakule nibbattitvā vayappatto yuddhasoṇḍo aparājitasaṅgāmo amittānaṃ piyahānikaraṇena piyañjahoti paññāyittha. So satthu vesāligamane paṭiladdhasaddho pabbajitvā araññe vasamāno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.84-90) –
‘‘ပဗ္ဗတေ ဟိမဝန္တမ္ဟိ၊ ဝသာမိ ပဗ္ဗတန္တရေ။
‘‘Pabbate himavantamhi, vasāmi pabbatantare;
ပုလိနံ သောဘနံ ဒိသ္ဝာ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ အနုသ္သရိံ။
Pulinaṃ sobhanaṃ disvā, buddhaseṭṭhaṃ anussariṃ.
‘‘ဉာဏေ ဥပနိဓာ နတ္ထိ၊ သင္ခာရံ နတ္ထိ သတ္ထုနော။
‘‘Ñāṇe upanidhā natthi, saṅkhāraṃ natthi satthuno;
သဗ္ဗဓမ္မံ အဘိညာယ၊ ဉာဏေန အဓိမုစ္စတိ။
Sabbadhammaṃ abhiññāya, ñāṇena adhimuccati.
‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
ဉာဏေန တေ သမော နတ္ထိ၊ ယာဝတာ ဉာဏမုတ္တမံ။
Ñāṇena te samo natthi, yāvatā ñāṇamuttamaṃ.
‘‘ဉာဏေ စိတ္တံ ပသာဒေတ္ဝာ၊ ကပ္ပံ သဂ္ဂမ္ဟိ မောဒဟံ။
‘‘Ñāṇe cittaṃ pasādetvā, kappaṃ saggamhi modahaṃ;
အဝသေသေသု ကပ္ပေသု၊ ကုသလံ စရိတံ မယာ။
Avasesesu kappesu, kusalaṃ caritaṃ mayā.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ သညမလဘိံ တဒာ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဉာဏသညာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇasaññāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ဣတော သတ္တတိကပ္ပမ္ဟိ၊ ဧကော ပုလိနပုပ္ဖိယော။
‘‘Ito sattatikappamhi, eko pulinapupphiyo;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ‘‘အန္ဓပုထုဇ္ဇနာနံ ပဋိပတ္တိတော ဝိဓုရာ အရိယာနံ ပဋိပတ္တီ’’တိ ဣမသ္သ အတ္ထသ္သ ဒသ္သနဝသေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Arahattaṃ pana patvā ‘‘andhaputhujjanānaṃ paṭipattito vidhurā ariyānaṃ paṭipattī’’ti imassa atthassa dassanavasena aññaṃ byākaronto –
၇၆.
76.
‘‘ဥပ္ပတန္တေသု နိပတေ၊ နိပတန္တေသု ဥပ္ပတေ။
‘‘Uppatantesu nipate, nipatantesu uppate;
ဝသေ အဝသမာနေသု၊ ရမမာနေသု နော ရမေ’’တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။
Vase avasamānesu, ramamānesu no rame’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
တတ္ထ ဥပ္ပတန္တေသူတိ ဥဏ္ဏမန္တေသု, သတ္တေသု မာနုဒ္ဓစ္စထမ္ဘသာရမ္ဘာဒီဟိ အတ္တုက္ကံသနေန အနုပသန္တေသု။ နိပတေတိ နမေယ္ယ, တေသညေဝ ပာပဓမ္မာနံ ပရိဝဇ္ဇနေန နိဝာတဝုတ္တိ ဘဝေယ္ယ။ နိပတန္တေသူတိ ဩဏမန္တေသု, ဟီနာဓိမုတ္တိကတာယ ကောသဇ္ဇေန စ ဂုဏတော နိဟီယမာနေသု။ ဥပ္ပတေတိ ဥဏ္ဏမေယ္ယ, ပဏီတာဓိမုတ္တိကတာယ ဝီရိယာရမ္ဘေန စ ဂုဏတော ဥသ္သုက္ကေယ္ယ။ အထ ဝာ ဥပ္ပတန္တေသူတိ ဥဋ္ဌဟန္တေသု, ကိလေသေသု ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန သီသံ ဥက္ခိပန္တေသု။ နိပတေတိ ပဋိသင္ခာနဗလေန ယထာ တေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တထာ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာယ နိပတေယ္ယ, ဝိက္ခမ္ဘေယ္ယ စေဝ သမုစ္ဆိန္ဒေယ္ယ စ။ နိပတန္တေသူတိ ပရိပတန္တေသု, အယောနိသောမနသိကာရေသု ဝီရိယပယောဂမန္ဒတာယ ဝာ ယထာရဒ္ဓေသု သမထဝိပသ္သနာဓမ္မေသု ဟာယ မာနေသု ။ ဥပ္ပတေတိ ယောနိသောမနသိကာရေန ဝီရိယာရမ္ဘသမ္ပဒာယ စ တေ ဥပဋ္ဌာပေယ္ယ ဥပ္ပာဒေယ္ယ ဝဍ္ဎေယ္ယ စ။ ဝသေ အဝသမာနေသူတိ သတ္တေသု မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ အရိယဝာသဉ္စ အဝသန္တေသု သယံ တံ ဝာသံ ဝသေယ္ယာတိ, အရိယေသု ဝာ ကိလေသဝာသံ ဒုတိယကဝာသံ အဝသန္တေသု ယေန ဝာသေန တေ အဝသမာနာ နာမ ဟောန္တိ, သယံ တထာ ဝသေ။ ရမမာနေသု နော ရမေတိ သတ္တေသု ကာမဂုဏရတိယာ ကိလေသရတိယာ ရမန္တေသု သယံ တထာ နော ရမေ နံ ရမေယ္ယ, အရိယေသု ဝာ နိရာမိသာယ ဈာနာဒိရတိယာ ရမမာနေသု သယမ္ပိ တထာ ရမေ, တတော အညထာ ပန ကဒာစိပိ နော ရမေ နာဘိရမေယ္ယ ဝာတိ အတ္ထော။
Tattha uppatantesūti uṇṇamantesu, sattesu mānuddhaccathambhasārambhādīhi attukkaṃsanena anupasantesu. Nipateti nameyya, tesaññeva pāpadhammānaṃ parivajjanena nivātavutti bhaveyya. Nipatantesūti oṇamantesu, hīnādhimuttikatāya kosajjena ca guṇato nihīyamānesu. Uppateti uṇṇameyya, paṇītādhimuttikatāya vīriyārambhena ca guṇato ussukkeyya. Atha vā uppatantesūti uṭṭhahantesu, kilesesu pariyuṭṭhānavasena sīsaṃ ukkhipantesu. Nipateti paṭisaṅkhānabalena yathā te na uppajjanti, tathā anurūpapaccavekkhaṇāya nipateyya, vikkhambheyya ceva samucchindeyya ca. Nipatantesūti paripatantesu, ayonisomanasikāresu vīriyapayogamandatāya vā yathāraddhesu samathavipassanādhammesu hāya mānesu . Uppateti yonisomanasikārena vīriyārambhasampadāya ca te upaṭṭhāpeyya uppādeyya vaḍḍheyya ca. Vaseavasamānesūti sattesu maggabrahmacariyavāsaṃ ariyavāsañca avasantesu sayaṃ taṃ vāsaṃ vaseyyāti, ariyesu vā kilesavāsaṃ dutiyakavāsaṃ avasantesu yena vāsena te avasamānā nāma honti, sayaṃ tathā vase. Ramamānesu no rameti sattesu kāmaguṇaratiyā kilesaratiyā ramantesu sayaṃ tathā no rame naṃ rameyya, ariyesu vā nirāmisāya jhānādiratiyā ramamānesu sayampi tathā rame, tato aññathā pana kadācipi no rame nābhirameyya vāti attho.
ပိယဉ္ဇဟတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Piyañjahattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. ပိယဉ္ဇဟတ္ထေရဂာထာ • 6. Piyañjahattheragāthā