| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೫. ಸೋಣವಗ್ಗೋ
5. Soṇavaggo
೧. ಪಿಯತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Piyatarasuttavaṇṇanā
೪೧. ಮಹಾವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಮಹೇಸಿಯಾ ಸಹ। ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತೋತಿ ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಗತೋ। ಕೋಚಞ್ಞೋ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯತರೋತಿ ಕೋಚಿ ಅಞ್ಞೋ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬತರೋ। ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ತೇತಿ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದೇವಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ।
41. Mahāvaggassa paṭhame mallikāya deviyā saddhinti mallikāya nāma attano mahesiyā saha. Uparipāsādavaragatoti pāsādavarassa upari gato. Kocañño attanā piyataroti koci añño attanā piyāyitabbataro. Atthi nu kho teti ‘‘kiṃ te atthī’’ti deviṃ pucchati.
ಕಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛತಿ? ಅಯಞ್ಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದುಗ್ಗತಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸ ಧೀತಾ। ಏಕದಿವಸಂ ಆಪಣತೋ ಪೂವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾಲಾರಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಪಟಿಪಥೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ತಂ ಭಗವತೋ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಥಾರೂಪೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಭಗವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಪೂವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಕೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ, ಭನ್ತೇ, ದಾನಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಜ್ಜೇಸಾ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಭೋಜನಂ ಅದಾಸಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಿಯಾ ಮನಾಪಾ’’ತಿ। ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಚ ರಾಜಾ ಕಾಸಿಗಾಮೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರಾಜಿತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಆಗತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ‘‘ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಆಗಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಮಾಲಾರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಗತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವತ್ತಮಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ವತ್ತೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ ಪಟಿಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಹನ್ತಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ದಿನ್ನಂ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ ‘ಕೋ ತೇ ಪಿಯೋ’ತಿ? ಸಾ ‘ತ್ವಂ ಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯೋ’ತಿ ವತ್ವಾ, ಪುನ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸಾಹಂ ‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತ್ವಂಯೇವ ಪಿಯಾ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ। ಇತಿ ಸೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸ್ಸಾಸಜನನತ್ಥಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುಚ್ಛಿ।
Kasmā pucchati? Ayañhi sāvatthiyaṃ duggatamālākārassa dhītā. Ekadivasaṃ āpaṇato pūvaṃ gahetvā mālārāmaṃ gantvā ‘‘khādissāmī’’ti gacchantī paṭipathe bhikkhusaṅghaparivutaṃ bhagavantaṃ bhikkhācāraṃ pavisantaṃ disvā pasannacittā taṃ bhagavato adāsi. Satthā tathārūpe ṭhāne nisīdanākāraṃ dassesi. Ānandatthero cīvaraṃ paññāpetvā adāsi. Bhagavā tattha nisīditvā taṃ pūvaṃ paribhuñjitvā mukhaṃ vikkhāletvā sitaṃ pātvākāsi. Thero ‘‘ko imissā, bhante, dānassa vipāko bhavissatī’’ti pucchi. ‘‘Ajjesā, ānanda, tathāgatassa paṭhamaṃ bhojanaṃ adāsi, ajjeva kosalarañño aggamahesī bhavissati piyā manāpā’’ti. Taṃ divasameva ca rājā kāsigāme bhāgineyyena saddhiṃ yujjhitvā parājito palāyitvā āgato nagaraṃ pavisanto ‘‘balakāyassa āgamanaṃ āgamessāmī’’ti taṃ mālārāmaṃ pāvisi. Sā rājānaṃ āgataṃ passitvā tassa vattamakāsi. Rājā tassā vatte pasīditvā pitaraṃ pakkosāpetvā mahantaṃ issariyaṃ datvā taṃ antepuraṃ paṭiharāpetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Athekadivasaṃ rājā cintesi – ‘‘mayā imissā mahantaṃ issariyaṃ dinnaṃ, yaṃnūnāhaṃ imaṃ puccheyyaṃ ‘ko te piyo’ti? Sā ‘tvaṃ me, mahārāja, piyo’ti vatvā, puna maṃ pucchissati, athassāhaṃ ‘mayhampi tvaṃyeva piyā’ti vakkhāmī’’ti. Iti so aññamaññaṃ vissāsajananatthaṃ sammodanīyaṃ karonto pucchi.
ದೇವೀ ಪನ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ‘‘ನಾಯಂ ಪಞ್ಹೋ ರಞ್ಞೋ ಮುಖಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಮೇವ ವದನ್ತೀ ‘‘ನತ್ಥಿ ಖೋ ಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಕೋಚಞ್ಞೋ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯತರೋ’’ತಿ ಆಹ। ವತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನಾ ಬ್ಯಾಕತಮತ್ಥಂ ಉಪಾಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ಥಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯತರೋ’’ತಿ ತಥೇವ ರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛಿ ಯಥಾ ರಞ್ಞಾ ಸಯಂ ಪುಟ್ಠಾ। ರಾಜಾಪಿ ತಾಯ ಸರಸಲಕ್ಖಣೇನ ಕಥಿತತ್ತಾ ನಿವತ್ತಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಸರಸಲಕ್ಖಣೇನೇವ ಕಥೇನ್ತೋ ತಥೇವ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಯಥಾ ದೇವಿಯಾ ಬ್ಯಾಕತಂ।
Devī pana paṇḍitā buddhupaṭṭhāyikā saṅghupaṭṭhāyikā ‘‘nāyaṃ pañho rañño mukhaṃ ulloketvā kathetabbo’’ti cintetvā yathābhūtameva vadantī ‘‘natthi kho me, mahārāja, kocañño attanā piyataro’’ti āha. Vatvāpi attanā byākatamatthaṃ upāyena rañño paccakkhaṃ kātukāmā ‘‘tuyhaṃ pana, mahārāja, atthañño koci attanā piyataro’’ti tatheva rājānaṃ pucchi yathā raññā sayaṃ puṭṭhā. Rājāpi tāya sarasalakkhaṇena kathitattā nivattituṃ asakkonto sayampi sarasalakkhaṇeneva kathento tatheva byākāsi yathā deviyā byākataṃ.
ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಚ ಮನ್ದಧಾತುಕತಾಯ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ರಾಜಾ ಪಥವಿಸ್ಸರೋ ಮಹನ್ತಂ ಪಥವಿಮಣ್ಡಲಂ ಅಭಿವಿಜಿಯ ಅಜ್ಝಾವಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ತಾವ ಯುತ್ತಂ ‘ಅತ್ತನಾ ಪಿಯತರಂ ಅಞ್ಞಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ವಸಲೀ ಹೀನಜಚ್ಚಾ ಸಮಾನಾ ಮಯಾ ಉಚ್ಚೇ ಠಾನೇ ಠಪಿತಾ ಸಾಮಿಭೂತಂ ಮಂ ನ ತಥಾ ಪಿಯಾಯತಿ, ‘ಅತ್ತಾವ ಪಿಯತರೋ’ತಿ ಮಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ವದತಿ, ಯಾವ ಕಕ್ಖಳಾ ವತಾಯ’’ನ್ತಿ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ನನು ತೇ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಪಿಯತರಾನೀ’’ತಿ ಚೋದೇಸಿ। ದೇವೀ ‘ರತನತ್ತಯಂಪಾಹಂ ದೇವ ಅತ್ತನೋ ಸಗ್ಗಸುಖಂ ಮೋಕ್ಖಸುಖಞ್ಚ ಪತ್ಥಯನ್ತೀ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತಾವ ಮೇ ಪಿಯತರೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬೋ ಚಾಯಂ ಲೋಕೋ ಅತ್ತದತ್ಥಮೇವ ಪರಂ ಪಿಯಾಯತಿ, ಪುತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ಪೋಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪತ್ಥೇತಿ, ಧೀತರಂ ‘‘ಮಮ ಕುಲಂ ವಡ್ಢಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಭರಿಯಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಾದೇ ಪರಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಞಾತಿಮಿತ್ತಬನ್ಧವೇ ತಂತಂಕಿಚ್ಚವಸೇನ, ಇತಿ ಅತ್ತದತ್ಥಮೇವ ಸಮ್ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಲೋಕೋ ಪರಂ ಪಿಯಾಯತೀತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ದೇವಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Byākaritvā ca mandadhātukatāya evaṃ cintesi – ‘‘ahaṃ rājā pathavissaro mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi, mayhaṃ tāva yuttaṃ ‘attanā piyataraṃ aññaṃ na passāmī’ti, ayaṃ pana vasalī hīnajaccā samānā mayā ucce ṭhāne ṭhapitā sāmibhūtaṃ maṃ na tathā piyāyati, ‘attāva piyataro’ti mama sammukhā vadati, yāva kakkhaḷā vatāya’’nti anattamano hutvā ‘‘nanu te tīṇi ratanāni piyatarānī’’ti codesi. Devī ‘ratanattayaṃpāhaṃ deva attano saggasukhaṃ mokkhasukhañca patthayantī sampiyāyāmi, tasmā attāva me piyataro’’ti āha. Sabbo cāyaṃ loko attadatthameva paraṃ piyāyati, puttaṃ patthentopi ‘‘ayaṃ maṃ jiṇṇakāle posessatī’’ti pattheti, dhītaraṃ ‘‘mama kulaṃ vaḍḍhissatī’’ti, bhariyaṃ ‘‘mayhaṃ pāde paricarissatī’’ti, aññepi ñātimittabandhave taṃtaṃkiccavasena, iti attadatthameva sampassanto loko paraṃ piyāyatīti. Ayañhi deviyā adhippāyo.
ಅಥ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಕುಸಲಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ನಿಪುಣಾ ‘ಅತ್ತಾವ ಮೇ ಪಿಯತರೋ’ತಿ ವದತಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅತ್ತಾವ ಪಿಯತರೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಚ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ನಂ ಧಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ…ಪೇ॰… ಪಿಯತರೋ’’ತಿ।
Atha rājā cintesi – ‘‘ayaṃ mallikā kusalā paṇḍitā nipuṇā ‘attāva me piyataro’ti vadati, mayhampi attāva piyataro hutvā upaṭṭhāti, handāhaṃ imamatthaṃ satthu ārocessāmi, yathā ca me satthā byākarissati, tathā naṃ dhāressāmī’’ti. Evaṃ pana cintetvā satthu santikaṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ ārocesi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho rājā pasenadi kosalo…pe… piyataro’’ti.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ‘‘ಲೋಕೇ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತಾವ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯತರೋ’’ತಿ ರಞ್ಞಾ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಜಾನಿತ್ವಾ ತದತ್ಥಪರಿದೀಪನಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ ‘‘loke sabbasattānaṃ attāva attano piyataro’’ti raññā vuttamatthaṃ sabbaso jānitvā tadatthaparidīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಅನುಪರಿಗಮ್ಮ ಚೇತಸಾತಿ ಸಬ್ಬಾ ಅನವಸೇಸಾ ದಸಪಿ ದಿಸಾ ಪರಿಯೇಸನವಸೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ। ನೇವಜ್ಝಗಾ ಪಿಯತರಮತ್ತನಾ ಕ್ವಚೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಅತಿಸಯೇನ ಪಿಯಂ ಅಞ್ಞಂ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಸಬ್ಬುಸ್ಸಾಹೇನ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಕ್ವಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ನೇವ ಅಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಪಿಯೋ ಪುಥು ಅತ್ತಾ ಪರೇಸನ್ತಿ ಏವಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯತರಸ್ಸ ಅನುಪಲಬ್ಭನವಸೇನ ಪುಥು ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತಾವ ಪಿಯೋ। ತಸ್ಮಾ ನ ಹಿಂಸೇ ಪರಮತ್ತಕಾಮೋತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏವಂ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸತ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪಿಯಾಯತಿ ಅತ್ತನೋ ಸುಖಕಾಮೋ ದುಕ್ಖಪ್ಪಟಿಕೂಲೋ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಸುಖಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪರಂ ಸತ್ತಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುನ್ಥಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ನ ಹಿಂಸೇ ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಪಾಣಿಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿಪಿ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯ। ಪರಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಕತೇ ದುಕ್ಖೇ ತಂ ತತೋ ಸಙ್ಕಮನ್ತಂ ವಿಯ ಕಾಲನ್ತರೇ ಅತ್ತನಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ಧಮ್ಮತಾತಿ।
Tattha sabbā disā anuparigamma cetasāti sabbā anavasesā dasapi disā pariyesanavasena cittena anugantvā. Nevajjhagā piyataramattanā kvacīti attanā atisayena piyaṃ aññaṃ koci puriso sabbussāhena pariyesanto kvaci katthaci sabbadisāsu neva adhigaccheyya na passeyya. Evaṃ piyo puthu attā paresanti evaṃ kassaci attanā piyatarassa anupalabbhanavasena puthu visuṃ visuṃ tesaṃ tesaṃ sattānaṃ attāva piyo. Tasmā na hiṃse paramattakāmoti yasmā evaṃ sabbopi satto attānaṃ piyāyati attano sukhakāmo dukkhappaṭikūlo, tasmā attakāmo attano hitasukhaṃ icchanto paraṃ sattaṃ antamaso kunthakipillikaṃ upādāya na hiṃse na haneyya na pāṇileḍḍudaṇḍādīhipi viheṭheyya. Parassa hi attanā kate dukkhe taṃ tato saṅkamantaṃ viya kālantare attani sandissati. Ayañhi kammānaṃ dhammatāti.
ಪಠಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೧. ಪಿಯತರಸುತ್ತಂ • 1. Piyatarasuttaṃ
