Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / စူဠနိဒ္ဒေသပာဠိ • Cūḷaniddesapāḷi |
၁၄. ပောသာလမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
14. Posālamāṇavapucchāniddeso
၈၁.
81.
ယော အတီတံ အာဒိသတိ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ ပောသာလော]
Yoatītaṃ ādisati, [iccāyasmā posālo]
အနေဇော ဆိန္နသံသယော။
Anejo chinnasaṃsayo;
ယော အတီတံ အာဒိသတီတိ။ ယောတိ ယော သော ဘဂဝာ သယမ္ဘူ။ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုသ္သုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ အတီတံ အာဒိသတီတိ ဘဂဝာ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတမ္ပိ အာဒိသတိ, အနာဂတမ္ပိ အာဒိသတိ, ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ အာဒိသတိ။
Yo atītaṃ ādisatīti. Yoti yo so bhagavā sayambhū. Anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāvaṃ. Atītaṃ ādisatīti bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati, anāgatampi ādisati, paccuppannampi ādisati.
ကထံ ဘဂဝာ အတ္တနော အတီတံ အာဒိသတိ? ဘဂဝာ အတ္တနော အတီတံ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ အာဒိသတိ, ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, တိသ္သောပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, စတသ္သောပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ပဉ္စပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဒသပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, တိံသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ , ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဇာတိသတမ္ပိ။ပေ.။ ဇာတိသဟသ္သမ္ပိ။ ဇာတိသတသဟသ္သမ္ပိ။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ။ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အာဒိသတိ – ‘‘အမုတ္ရာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတ္ရ ဥဒပာဒိံ; တတ္ရာပာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အာဒိသတိ။ ဧဝံ ဘဂဝာ အတ္တနော အတီတံ အာဒိသတိ။
Kathaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati? Bhagavā attano atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati, tissopi jātiyo ādisati, catassopi jātiyo ādisati, pañcapi jātiyo ādisati, dasapi jātiyo ādisati, vīsampi jātiyo ādisati, tiṃsampi jātiyo ādisati, cattālīsampi jātiyo ādisati , paññāsampi jātiyo ādisati, jātisatampi…pe… jātisahassampi… jātisatasahassampi… anekepi saṃvaṭṭakappe… anekepi vivaṭṭakappe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati. Evaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati.
ကထံ ဘဂဝာ ပရေသံ အတီတံ အာဒိသတိ? ဘဂဝာ ပရေသံ အတီတံ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ အာဒိသတိ, ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ။ပေ.။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အာဒိသတိ – ‘‘အမုတ္ရာသိ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတ္ရ ဥဒပာဒိ; တတ္ရာပာသိ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အာဒိသတိ။ ဧဝံ ဘဂဝာ ပရေသံ အတီတံ အာဒိသတိ။
Kathaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati? Bhagavā paresaṃ atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati…pe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādi; tatrāpāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati. Evaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati.
ဘဂဝာ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာပဒာနိယသုတ္တန္တံ 3 ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာသုဒသ္သနိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာဂောဝိန္ဒိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဃဒေဝိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ။
Bhagavā pañca jātakasatāni bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāpadāniyasuttantaṃ 4 bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāsudassaniyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāgovindiyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, maghadeviyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati.
ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အတီတံ ခော, စုန္ဒ, အဒ္ဓာနံ အာရဗ္ဘ တထာဂတသ္သ သတာနုသာရိဉာဏံ 5 ဟောတိ။ သော ယာဝတကံ အာကင္ခတိ တာဝတကံ အနုသ္သရတိ။ အနာဂတဉ္စ ခော, စုန္ဒ။ပေ.။ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ခော, စုန္ဒ, အဒ္ဓာနံ အာရဗ္ဘ တထာဂတသ္သ ဗောဓိဇံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’’တိ။
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa satānusāriñāṇaṃ 6 hoti. So yāvatakaṃ ākaṅkhati tāvatakaṃ anussarati. Anāgatañca kho, cunda…pe… paccuppannañca kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa bodhijaṃ ñāṇaṃ uppajjati – ‘ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’’’ti.
ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ 7 တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, သတ္တာနံ အာသယာနုသယဉာဏံ တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, ယမကပာဋိဟီရေ ဉာဏံ 8 တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ ဉာဏံ တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, သဗ္ဗညုတဉာဏံ တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, အနာဝရဏဉာဏံ တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ, သဗ္ဗတ္ထ အသင္ဂမပ္ပဋိဟတမနာဝရဏဉာဏံ တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ။ ဧဝံ ဘဂဝာ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတမ္ပိ အာဒိသတိ အနာဂတမ္ပိ အာဒိသတိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ အာဒိသတိ အာစိက္ခတိ ဒေသေတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနီကရောတိ ပကာသေတီတိ – ယော အတီတံ အာဒိသတိ။
Indriyaparopariyattañāṇaṃ 9 tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sattānaṃ āsayānusayañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, yamakapāṭihīre ñāṇaṃ 10 tathāgatassa tathāgatabalaṃ, mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbaññutañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, anāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbattha asaṅgamappaṭihatamanāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ. Evaṃ bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati anāgatampi ādisati paccuppannampi ādisati ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti pakāsetīti – yo atītaṃ ādisati.
ဣစ္စာယသ္မာ ပောသာလောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ။ပေ.။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ။ပေ.။ ပောသာလောတိ တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ နာမံ။ပေ.။ အဘိလာပောတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ပောသာလော။
Iccāyasmā posāloti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… posāloti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā posālo.
အနေဇော ဆိန္နသံသယောတိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ တဏ္ဟာ။ ယော ရာဂော သာရာဂော။ပေ.။ အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ ဧဇာ တဏ္ဟာ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓော အနေဇော။ ဧဇာယ ပဟီနတ္တာ အနေဇော။ ဘဂဝာ လာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ။ပေ.။ ဒုက္ခေပိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ န ဝေဓတိ နပ္ပဝေဓတိ န သမ္ပဝေဓတီတိ အနေဇော။ ဆိန္နသံသယောတိ သံသယော ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဒုက္ခေ ကင္ခာ။ပေ.။ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တသ္သ မနောဝိလေခော။ သော သံသယော ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ပဟီနော ဆိန္နော ဥစ္ဆိန္နော သမုစ္ဆိန္နော ဝူပသန္တော ပဋိနိသ္သဂ္ဂော ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓော ဆိန္နသံသယောတိ – အနေဇော ဆိန္နသံသယော။
Anejo chinnasaṃsayoti ejā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anejo. Ejāya pahīnattā anejo. Bhagavā lābhepi na iñjati…pe… dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti anejo. Chinnasaṃsayoti saṃsayo vuccati vicikicchā. Dukkhe kaṅkhā…pe… chambhitattaṃ cittassa manovilekho. So saṃsayo buddhassa bhagavato pahīno chinno ucchinno samucchinno vūpasanto paṭinissaggo paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho. Tasmā buddho chinnasaṃsayoti – anejo chinnasaṃsayo.
ပာရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဘဂဝာ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာပာရဂူ ပရိညာပာရဂူ ပဟာနပာရဂူ ဘာဝနာပာရဂူ သစ္ဆိကိရိယာပာရဂူ သမာပတ္တိပာရဂူ အဘိညာပာရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ။ပေ.။ ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တသ္သ ပုနဗ္ဘဝောတိ – ပာရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
Pāraguṃsabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāragū sabbadhammānaṃ.
အတ္ထိ ပဉ္ဟေန အာဂမန္တိ ပဉ္ဟေန အတ္ထိကော အာဂတောမ္ဟိ။ပေ.။ ‘‘ဝဟသ္သေတံ ဘာရ’’န္တိ – အတ္ထိ ပဉ္ဟေန အာဂမံ။ တေနာဟ သော ဗ္ရာဟ္မဏော –
Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… ‘‘vahassetaṃ bhāra’’nti – atthi pañhena āgamaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ယော အတီတံ အာဒိသတိ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ ပောသာလော]
‘‘Yo atītaṃ ādisati, [iccāyasmā posālo]
အနေဇော ဆိန္နသံသယော။
Anejo chinnasaṃsayo;
ပာရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ အတ္ထိ ပဉ္ဟေန အာဂမ’’န္တိ။
Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgama’’nti.
၈၂.
82.
ဝိဘူတရူပသညိသ္သ၊ သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော။
Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓာ စ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပသ္သတော။
Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ၊ ကထံ နေယ္ယော တထာဝိဓော။
Ñāṇaṃsakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho.
ဝိဘူတရူပသညိသ္သာတိ ကတမာ ရူပသညာ? ရူပာဝစရသမာပတ္တိံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ – အယံ ရူပသညာ။ ဝိဘူတရူပသညိသ္သာတိ စတသ္သော အရူပသမာပတ္တိယော ပဋိလဒ္ဓသ္သ 11 ရူပသညာ ဝိဘူတာ ဟောန္တိ ဝိဂတာ အတိက္ကန္တာ သမတိက္ကန္တာ ဝီတိဝတ္တာတိ – ဝိဘူတရူပသညိသ္သ။
Vibhūtarūpasaññissāti katamā rūpasaññā? Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ rūpasaññā. Vibhūtarūpasaññissāti catasso arūpasamāpattiyo paṭiladdhassa 12 rūpasaññā vibhūtā honti vigatā atikkantā samatikkantā vītivattāti – vibhūtarūpasaññissa.
သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနောတိ သဗ္ဗော တသ္သ ပဋိသန္ဓိကော ရူပကာယော ပဟီနော, တဒင္ဂသမတိက္ကမာ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီနော တသ္သ ရူပကာယောတိ – သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော။
Sabbakāyappahāyinoti sabbo tassa paṭisandhiko rūpakāyo pahīno, tadaṅgasamatikkamā vikkhambhanappahānena pahīno tassa rūpakāyoti – sabbakāyappahāyino.
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓာ စ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပသ္သတောတိ။ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ။ ကိံကာရဏာ? နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ။ ယံ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာ တညေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတိ, ဝိဘာဝေတိ, အန္တရဓာပေတိ, ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ပသ္သတိ – တံကာရဏာ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တီတိ – အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓာ စ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပသ္သတော။
Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passatoti. Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti. Kiṃkāraṇā? Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti. Yaṃ viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ abhāveti, vibhāveti, antaradhāpeti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati – taṃkāraṇā natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpattīti – ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato.
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမီတိ။ သက္ကာတိ – သက္ကော။ ဘဂဝာ သက္ယကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော ။ပေ.။ ပဟီနဘယဘေရဝော ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ သက္ကော။ ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမီတိ တသ္သ ဉာဏံ ပုစ္ဆာမိ, ပညံ ပုစ္ဆာမိ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ပုစ္ဆာမိ။ ‘‘ကီဒိသံ ကိံသဏ္ဌိတံ ကိံပကာရံ ကိံပဋိဘာဂံ ဉာဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ – ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ။
Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti. Sakkāti – sakko. Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko …pe… pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko. Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti tassa ñāṇaṃ pucchāmi, paññaṃ pucchāmi, sambuddhaṃ pucchāmi. ‘‘Kīdisaṃ kiṃsaṇṭhitaṃ kiṃpakāraṃ kiṃpaṭibhāgaṃ ñāṇaṃ icchitabba’’nti – ñāṇaṃ sakkānupucchāmi.
ကထံ နေယ္ယော တထာဝိဓောတိ ကထံ သော နေတဗ္ဗော ဝိနေတဗ္ဗော အနုနေတဗ္ဗော ပညပေတဗ္ဗော နိဇ္ဈာပေတဗ္ဗော ပေက္ခေတဗ္ဗော ပသာဒေတဗ္ဗော? ကထံ တေန 13 ဥတ္တရိ ဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ? တထာဝိဓောတိ တထာဝိဓော တာဒိသော တသ္သဏ္ဌိတော တပ္ပကာရော တပ္ပဋိဘာဂော ယော သော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိလာဘီတိ – ကထံ နေယ္ယော တထာဝိဓော။ တေနာဟ သော ဗ္ရာဟ္မဏော –
Kathaṃ neyyo tathāvidhoti kathaṃ so netabbo vinetabbo anunetabbo paññapetabbo nijjhāpetabbo pekkhetabbo pasādetabbo? Kathaṃ tena 14 uttari ñāṇaṃ uppādetabbaṃ? Tathāvidhoti tathāvidho tādiso tassaṇṭhito tappakāro tappaṭibhāgo yo so ākiñcaññāyatanasamāpattilābhīti – kathaṃ neyyo tathāvidho. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ဝိဘူတရူပသညိသ္သ၊ သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော။
‘‘Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓာ စ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပသ္သတော။
Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ၊ ကထံ နေယ္ယော တထာဝိဓော’’တိ။
Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho’’ti.
၈၃.
83.
ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ၊ [ပောသာလာတိ ဘဂဝာ]
Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā, [posālāti bhagavā]
အဘိဇာနံ တထာဂတော။
Abhijānaṃ tathāgato;
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ၊ ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏံ။
Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ;
ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာတိ ဘဂဝာ အဘိသင္ခာရဝသေန စတသ္သော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ, ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ။ ကထံ ဘဂဝာ အဘိသင္ခာရဝသေန စတသ္သော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ? ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ရူပုပယံ 15 ဝာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယ္ယ 16, ရူပာရမ္မဏံ ရူပပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယ္ယ။ ဝေဒနုပယံ ဝာ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ သညုပယံ ဝာ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ သင္ခာရုပယံ ဝာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယ္ယ, သင္ခာရာရမ္မဏံ သင္ခာရပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ။ ဧဝံ ဘဂဝာ အဘိသင္ခာရဝသေန စတသ္သော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ။
Viññāṇaṭṭhitiyo sabbāti bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti, paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti. Kathaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti? Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘rūpupayaṃ 17 vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya 18, rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya. Vedanupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saññupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyā’’ti. Evaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti.
ကထံ ဘဂဝာ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ? ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော – သေယ္ယထာပိ မနုသ္သာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝာ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပာတိကာ။ အယံ ပဌမာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
Kathaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti? Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā nānattasaññino – seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ , ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ ဗ္ရဟ္မကာယိကာ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ အယံ ဒုတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santi , bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ အာဘသ္သရာ။ အယံ တတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ , ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ သုဘကိဏ္ဟာ။ အယံ စတုတ္ထီ 19 ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santi , bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthī 20 viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ, အနန္တော အာကာသောတိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ ပဉ္စမီ 21 ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī 22 viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ, အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ ဆဋ္ဌီ 23 ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma, anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhī 24 viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနူပဂာ။ အယံ သတ္တမီ 25 ဝိညာဏဋ္ဌိတိ’’။ ဧဝံ ဘဂဝာ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတီတိ – ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ။
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma, natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī 26 viññāṇaṭṭhiti’’. Evaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānātīti – viññāṇaṭṭhitiyo sabbā.
ပောသာလာတိ ဘဂဝာတိ။ ပောသာလာတိ ဘဂဝာ တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝာတိ ဂာရဝာဓိဝစနမေတံ။ပေ.။ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝာတိ – ပောသာလာတိ ဘဂဝာ။
Posālāti bhagavāti. Posālāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – posālāti bhagavā.
အဘိဇာနံ တထာဂတောတိ။ အဘိဇာနန္တိ အဘိဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တထာဂတော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အတီတံ စေပိ ခော, စုန္ဒ, ဟောတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉ္ဟိတံ, န တံ တထာဂတော ဗ္ယာကရောတိ။ အတီတံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉ္ဟိတံ, တမ္ပိ တထာဂတော န ဗ္ယာကရောတိ။ အတီတံ စေပိ ခော, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉ္ဟိတံ, တတ္ရ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တသ္သေဝ ပဉ္ဟသ္သ ဝေယ္ယာကရဏာယ။ အနာဂတံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ။ပေ.။ ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉ္ဟိတံ, န တံ တထာဂတော ဗ္ယာကရောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉ္ဟိတံ, တမ္ပိ တထာဂတော န ဗ္ယာကရောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉ္ဟိတံ, တတ္ရ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တသ္သ ပဉ္ဟသ္သ ဝေယ္ယာကရဏာယ။ ဣတိ ခော, စုန္ဒ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု တထာဂတော ကာလဝာဒီ ဘူတဝာဒီ အတ္ထဝာဒီ ဓမ္မဝာဒီ ဝိနယဝာဒီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။
Abhijānaṃ tathāgatoti. Abhijānanti abhijānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto tathāgato. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ cepi kho, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti. Atītaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti. Atītaṃ cepi kho, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tasseva pañhassa veyyākaraṇāya. Anāgataṃ cepi, cunda, hoti…pe… paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti. Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti. Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tassa pañhassa veyyākaraṇāya. Iti kho, cunda, atītānāgatapaccuppannesu dhammesu tathāgato kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī. Tasmā tathāgatoti vuccati.
‘‘ယံ ခော, စုန္ဒ, သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ သမာရကသ္သ သဗ္ရဟ္မကသ္သ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ , သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ, စုန္ဒ, ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဝာဒီ, စုန္ဒ, တထာဂတော တထာကာရီ; ယထာကာရီ တထာဝာဒီ။ ဣတိ ယထာဝာဒီ တထာကာရီ, ယထာကာရီ တထာဝာဒီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ သဒေဝကေ, စုန္ဒ, လောကေ သမာရကေ သဗ္ရဟ္မကေ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ – အဘိဇာနံ တထာဂတော။
‘‘Yaṃ kho, cunda, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā , sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā tathāgatoti vuccati. Yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati sabbaṃ taṃ tatheva hoti no aññathā. Tasmā tathāgatoti vuccati. Yathāvādī, cunda, tathāgato tathākārī; yathākārī tathāvādī. Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Tasmā tathāgatoti vuccati. Sadevake, cunda, loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī. Tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti – abhijānaṃ tathāgato.
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတီတိ ဘဂဝာ ဣဓတ္ထညေဝ 27 ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင္ခာရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။ ဘဂဝာ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင္ခာရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။ ဘဂဝာ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင္ခာရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။ ဘဂဝာ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင္ခာရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ မနုသ္သေသု ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။ ဘဂဝာ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင္ခာရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော သုပ္ပဋိပန္နော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။
Tiṭṭhantamenaṃ jānātīti bhagavā idhatthaññeva 28 jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’’ti. Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’’ti. Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’’ti. Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’’ti. Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo suppaṭipanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’’ti.
ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော, တထာ စ ဣရိယတိ, တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’တိ။
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno, tathā ca iriyati, tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’တိ။
‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’တိ။
‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ မနုသ္သေသု ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီ’တိ။
‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိသ္သတီ’တိ။
‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠ္ဟော, ယထာ အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’’တိ – တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ။
‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’’ti – tiṭṭhantamenaṃ jānāti.
ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏန္တိ။ ဓိမုတ္တန္တိ အာကိဉ္စညာယတနံ။ ဓိမုတ္တန္တိ ဝိမောက္ခေန ဓိမုတ္တံ တတ္ရာဓိမုတ္တံ တဒဓိမုတ္တံ တဒာဓိပတေယ္ယံ။ အထ ဝာ, ဘဂဝာ ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ရူပာဓိမုတ္တော သဒ္ဒာဓိမုတ္တော ဂန္ဓာဓိမုတ္တော ရသာဓိမုတ္တော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိမုတ္တော ကုလာဓိမုတ္တော ဂဏာဓိမုတ္တော အာဝာသာဓိမုတ္တော လာဘာဓိမုတ္တော ယသာဓိမုတ္တော ပသံသာဓိမုတ္တော သုခာဓိမုတ္တော စီဝရာဓိမုတ္တော ပိဏ္ဍပာတာဓိမုတ္တော သေနာသနာဓိမုတ္တော ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာဓိမုတ္တော သုတ္တန္တာဓိမုတ္တော ဝိနယာဓိမုတ္တော အဘိဓမ္မာဓိမုတ္တော အာရညကင္ဂာဓိမုတ္တော ပိဏ္ဍပာတိကင္ဂာဓိမုတ္တော ပံသုကူလိကင္ဂာဓိမုတ္တော တေစီဝရိကင္ဂာဓိမုတ္တော သပဒာနစာရိကင္ဂာဓိမုတ္တော ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင္ဂာဓိမုတ္တော နေသဇ္ဇိကင္ဂာဓိမုတ္တော ယထာသန္ထတိကင္ဂာဓိမုတ္တော ပဌမဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော တတိယဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော စတုတ္ထဇ္ဈာနာဓိမုတ္တောအာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော’’တိဓိမုတ္တံ။
Dhimuttaṃ tapparāyaṇanti. Dhimuttanti ākiñcaññāyatanaṃ. Dhimuttanti vimokkhena dhimuttaṃ tatrādhimuttaṃ tadadhimuttaṃ tadādhipateyyaṃ. Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpādhimutto saddādhimutto gandhādhimutto rasādhimutto phoṭṭhabbādhimutto kulādhimutto gaṇādhimutto āvāsādhimutto lābhādhimutto yasādhimutto pasaṃsādhimutto sukhādhimutto cīvarādhimutto piṇḍapātādhimutto senāsanādhimutto gilānapaccayabhesajjaparikkhārādhimutto suttantādhimutto vinayādhimutto abhidhammādhimutto āraññakaṅgādhimutto piṇḍapātikaṅgādhimutto paṃsukūlikaṅgādhimutto tecīvarikaṅgādhimutto sapadānacārikaṅgādhimutto khalupacchābhattikaṅgādhimutto nesajjikaṅgādhimutto yathāsanthatikaṅgādhimutto paṭhamajjhānādhimutto dutiyajjhānādhimutto tatiyajjhānādhimutto catutthajjhānādhimuttoākāsānañcāyatanasamāpattādhimutto viññāṇañcāyatanasamāpattādhimutto ākiñcaññāyatanasamāpattādhimutto nevasaññānāsaññāyatanasamāpattādhimutto’’tidhimuttaṃ.
တပ္ပရာယဏန္တိ အာကိဉ္စညာယတနမယံ တပ္ပရာယဏံ ကမ္မပရာယဏံ ဝိပာကပရာယဏံ ကမ္မဂရုကံ ပဋိသန္ဓိဂရုကံ ။ အထ ဝာ, ဘဂဝာ ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ရူပပရာယဏော။ပေ.။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိပရာယဏော’’တိ – ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏံ။ တေနာဟ ဘဂဝာ –
Tapparāyaṇanti ākiñcaññāyatanamayaṃ tapparāyaṇaṃ kammaparāyaṇaṃ vipākaparāyaṇaṃ kammagarukaṃ paṭisandhigarukaṃ . Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpaparāyaṇo…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiparāyaṇo’’ti – dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ၊ [ပောသာလာတိ ဘဂဝာ]
‘‘Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā, [posālāti bhagavā]
အဘိဇာနံ တထာဂတော။
Abhijānaṃ tathāgato;
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ၊ ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏ’’န္တိ။
Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇa’’nti.
၈၄.
84.
အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတ္ဝာ၊ နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ။
Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;
ဧဝမေတံ အဘိညာယ၊ တတော တတ္ထ ဝိပသ္သတိ။
Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တသ္သ၊ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝုသီမတော။
Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato.
အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတ္ဝာတိ အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝောတိ ဝုစ္စတိ အာကိဉ္စညာယတနသံဝတ္တနိကော ကမ္မာဘိသင္ခာရော။ အာကိဉ္စညာယတနသံဝတ္တနိကံ ကမ္မာဘိသင္ခာရံ အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝောတိ ဉတ္ဝာ, လဂ္ဂနန္တိ ဉတ္ဝာ, ဗန္ဓနန္တိ ဉတ္ဝာ, ပလိဗောဓောတိ ဉတ္ဝာ ဇာနိတ္ဝာ တုလယိတ္ဝာ တီရယိတ္ဝာ ဝိဘာဝယိတ္ဝာ ဝိဘူတံ ကတ္ဝာတိ – အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတ္ဝာ။
Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvāti ākiñcaññāsambhavoti vuccati ākiñcaññāyatanasaṃvattaniko kammābhisaṅkhāro. Ākiñcaññāyatanasaṃvattanikaṃ kammābhisaṅkhāraṃ ākiñcaññāsambhavoti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā.
နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတီတိ နန္ဒိသံယောဇနံ ဝုစ္စတိ အရူပရာဂော။ အရူပရာဂေန တံ ကမ္မံ လဂ္ဂံ လဂ္ဂိတံ ပလိဗုဒ္ဓံ အရူပရာဂံ နန္ဒိသံယောဇနန္တိ ဉတ္ဝာ, လဂ္ဂနန္တိ ဉတ္ဝာ, ဗန္ဓနန္တိ ဉတ္ဝာ, ပလိဗောဓောတိ ဉတ္ဝာ ဇာနိတ္ဝာ တုလယိတ္ဝာ တီရယိတ္ဝာ ဝိဘာဝယိတ္ဝာ ဝိဘူတံ ကတ္ဝာ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂော ပဒပာရိပူရီ အက္ခရသမဝာယော ဗ္ယဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒာနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣတီတိ – နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ။
Nandisaṃyojanaṃ itīti nandisaṃyojanaṃ vuccati arūparāgo. Arūparāgena taṃ kammaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ arūparāgaṃ nandisaṃyojananti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ itīti – nandisaṃyojanaṃ iti.
ဧဝမေတံ အဘိညာယာတိ ဧဝံ ဧတံ အဘိညာယ ဇာနိတ္ဝာ တုလယိတ္ဝာ တီရယိတ္ဝာ ဝိဘာဝယိတ္ဝာ ဝိဘူတံ ကတ္ဝာတိ – ဧဝမေတံ အဘိညာယ။
Evametaṃ abhiññāyāti evaṃ etaṃ abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – evametaṃ abhiññāya.
တတော တတ္ထ ဝိပသ္သတီတိ။ တတ္ထာတိ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာ တတ္ထ ဇာတေ စိတ္တစေတသိကေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဝိပသ္သတိ, ဒုက္ခတော ဝိပသ္သတိ, ရောဂတော။ပေ.။ နိသ္သရဏတော ဝိပသ္သတိ ဒက္ခတိ ဩလောကေတိ နိဇ္ဈာယတိ ဥပပရိက္ခတီတိ – တတော တတ္ထ ဝိပသ္သတိ။
Tato tattha vipassatīti. Tatthāti ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā tattha jāte cittacetasike dhamme aniccato vipassati, dukkhato vipassati, rogato…pe… nissaraṇato vipassati dakkhati oloketi nijjhāyati upaparikkhatīti – tato tattha vipassati.
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တသ္သာတိ ဧတံ ဉာဏံ တစ္ဆံ ဘူတံ ယာထာဝံ အဝိပရီတံ တသ္သာတိ – ဧတံ ဉာဏံ တထံ တသ္သ။
Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassāti etaṃ ñāṇaṃ tacchaṃ bhūtaṃ yāthāvaṃ aviparītaṃ tassāti – etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa.
ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝုသီမတောတိ။ ဗ္ရာဟ္မဏောတိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏော။ပေ.။ အသိတော တာဒိ ပဝုစ္စတေ သ ဗ္ရဟ္မာတိ။ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝုသီမတောတိ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏံ ဥပာဒာယ သတ္တ သေက္ခာ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ ဝသန္တိ သံဝသန္တိ အာဝသန္တိ ပရိဝသန္တိ; အရဟာ ဝုသိတဝာ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော; သော ဝုတ္ထဝာသော စိဏ္ဏစရဏော။ပေ.။ ဇာတိမရဏသံသာရော; နတ္ထိ တသ္သ ပုနဗ္ဘဝောတိ – ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝုသီမတော။ တေနာဟ ဘဂဝာ –
Brāhmaṇassavusīmatoti. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo…pe… asito tādi pavuccate sa brahmāti. Brāhmaṇassa vusīmatoti puthujjanakalyāṇaṃ upādāya satta sekkhā appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya vasanti saṃvasanti āvasanti parivasanti; arahā vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto; so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro; natthi tassa punabbhavoti – brāhmaṇassa vusīmato. Tenāha bhagavā –
‘‘အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတ္ဝာ၊ နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ။
‘‘Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;
ဧဝမေတံ အဘိညာယ၊ တတော တတ္ထ ဝိပသ္သတိ။
Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တသ္သ၊ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝုသီမတော’’တိ။
Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato’’ti.
သဟ ဂာထာပရိယောသာနာ။ပေ.။ သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝာ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
ပောသာလမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော စုဒ္ဒသမော။
Posālamāṇavapucchāniddeso cuddasamo.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ၁၄. ပောသာလမာဏဝသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 14. Posālamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā