Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౪. పోసియత్థేరగాథావణ్ణనా
4. Posiyattheragāthāvaṇṇanā
అనాసన్నవరాతి ఆయస్మతో పోసియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ వివట్టూపనిస్సయం బహుం కుసలం ఉపచినిత్వా సుగతీసు ఏవ సంసరన్తో ఇతో ద్వేనవుతే కప్పే తిస్సస్స భగవతో కాలే మిగలుద్దో హుత్వా అరఞ్ఞే విచరతి. అథ భగవా తస్స అనుగ్గహం కాతుం అరఞ్ఞం గన్త్వా తస్స చక్ఖుపథే అత్తానం దస్సేసి. సో భగవన్తం దిస్వా పసన్నచిత్తో ఆవుధం నిక్ఖిపిత్వా ఉపసఙ్కమిత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ అట్ఠాసి. భగవా నిసీదితుకామతం దస్సేసి. సో తావదేవ తిణముట్ఠియో గహేత్వా సమే భూమిభాగే సక్కచ్చం సన్థరిత్వా అదాసి. నిసీది తత్థ భగవా అనుకమ్పం ఉపాదాయ. నిసిన్నే పన భగవతి అనప్పకం పీతిసోమనస్సం పటిసంవేదేన్తో భగవన్తం వన్దిత్వా సయమ్పి ఏకమన్తం నిసీది. అథ భగవా ‘‘ఏత్తకం వట్టతి ఇమస్స కుసలబీజ’’న్తి ఉట్ఠాయాసనా పక్కామి. అచిరపక్కన్తే భగవతి తం సీహో మిగరాజా ఘాతేసి. సో కాలఙ్కతో దేవలోకే నిబ్బత్తి. ‘‘సో కిర భగవతి అనుపగచ్ఛన్తే సీహేన ఘాతితో నిరయే నిబ్బత్తిస్సతీ’’తి తం దిస్వా భగవా సుగతియం నిబ్బత్తనత్థం కుసలబీజరోపనత్థఞ్చ ఉపసఙ్కమి.
Anāsannavarāti āyasmato posiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsu eva saṃsaranto ito dvenavute kappe tissassa bhagavato kāle migaluddo hutvā araññe vicarati. Atha bhagavā tassa anuggahaṃ kātuṃ araññaṃ gantvā tassa cakkhupathe attānaṃ dassesi. So bhagavantaṃ disvā pasannacitto āvudhaṃ nikkhipitvā upasaṅkamitvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Bhagavā nisīditukāmataṃ dassesi. So tāvadeva tiṇamuṭṭhiyo gahetvā same bhūmibhāge sakkaccaṃ santharitvā adāsi. Nisīdi tattha bhagavā anukampaṃ upādāya. Nisinne pana bhagavati anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento bhagavantaṃ vanditvā sayampi ekamantaṃ nisīdi. Atha bhagavā ‘‘ettakaṃ vaṭṭati imassa kusalabīja’’nti uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Acirapakkante bhagavati taṃ sīho migarājā ghātesi. So kālaṅkato devaloke nibbatti. ‘‘So kira bhagavati anupagacchante sīhena ghātito niraye nibbattissatī’’ti taṃ disvā bhagavā sugatiyaṃ nibbattanatthaṃ kusalabījaropanatthañca upasaṅkami.
సో తత్థ యావతాయుకం ఠత్వా తతో దేవలోకతో చవిత్వా సుగతీసుయేవ పరివత్తేన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స మహావిభవస్స సేట్ఠినో పుత్తో సఙ్గామజితత్థేరస్స కనిట్ఠభాతా హుత్వా నిబ్బత్తి. పోసియోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో దారపరిగ్గహం కత్వా ఏకం పుత్తం లభిత్వా అన్తిమభవికతాయ ధమ్మతాయ చోదియమానో జాతిఆదిం పటిచ్చ ఉప్పన్నసంవేగో పబ్బజిత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా వూపకట్ఠో హుత్వా చతుసచ్చకమ్మట్ఠానభావనం అనుయుఞ్జన్తో నచిరస్సేవ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౩.౧-౧౨) –
So tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato devalokato cavitvā sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa mahāvibhavassa seṭṭhino putto saṅgāmajitattherassa kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti. Posiyotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekaṃ puttaṃ labhitvā antimabhavikatāya dhammatāya codiyamāno jātiādiṃ paṭicca uppannasaṃvego pabbajitvā araññaṃ pavisitvā vūpakaṭṭho hutvā catusaccakammaṭṭhānabhāvanaṃ anuyuñjanto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.1-12) –
‘‘హిమవన్తస్సావిదూరే, లమ్బకో నామ పబ్బతో;
‘‘Himavantassāvidūre, lambako nāma pabbato;
తత్థేవ తిస్సో సమ్బుద్ధో, అబ్భోకాసమ్హి చఙ్కమి.
Tattheva tisso sambuddho, abbhokāsamhi caṅkami.
‘‘మిగలుద్దో తదా ఆసిం, అరఞ్ఞే కాననే అహం;
‘‘Migaluddo tadā āsiṃ, araññe kānane ahaṃ;
దిస్వాన తం దేవదేవం, తిణముట్ఠిమదాసహం.
Disvāna taṃ devadevaṃ, tiṇamuṭṭhimadāsahaṃ.
‘‘నిసీదనత్థం బుద్ధస్స, దత్వా చిత్తం పసాదయిం;
‘‘Nisīdanatthaṃ buddhassa, datvā cittaṃ pasādayiṃ;
సమ్బుద్ధం అభివాదేత్వా, పక్కామిం ఉత్తరాముఖో.
Sambuddhaṃ abhivādetvā, pakkāmiṃ uttarāmukho.
‘‘అచిరం గతమత్తస్స, మిగరాజా అపోథయి;
‘‘Aciraṃ gatamattassa, migarājā apothayi;
సోహేన పోథితో, సన్తో తత్థ కాలఙ్కతో అహం.
Sohena pothito, santo tattha kālaṅkato ahaṃ.
‘‘ఆసన్నే మే కతం కమ్మం, బుద్ధసేట్ఠే అనాసవే;
‘‘Āsanne me kataṃ kammaṃ, buddhaseṭṭhe anāsave;
సుముత్తో సరవేగోవ, దేవలోకమగచ్ఛహం.
Sumutto saravegova, devalokamagacchahaṃ.
‘‘యూపో తత్థ సుభో ఆసి, పుఞ్ఞకమ్మాభినిమ్మితో;
‘‘Yūpo tattha subho āsi, puññakammābhinimmito;
సహస్సకణ్డో సతభేణ్డు, ధజాలు హరితామయో.
Sahassakaṇḍo satabheṇḍu, dhajālu haritāmayo.
‘‘పభా నిద్ధావతే తస్స, సతరంసీవ ఉగ్గతో;
‘‘Pabhā niddhāvate tassa, sataraṃsīva uggato;
ఆకిణ్ణో దేవకఞ్ఞాహి, ఆమోదిం కామకామిహం.
Ākiṇṇo devakaññāhi, āmodiṃ kāmakāmihaṃ.
‘‘దేవలోకా చవిత్వాన, సుక్కమూలేన చోదితో;
‘‘Devalokā cavitvāna, sukkamūlena codito;
ఆగన్త్వాన మనుస్సత్తం, పత్తోమ్హి ఆసవక్ఖయం.
Āgantvāna manussattaṃ, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, నిసీదనమదాసహం;
‘‘Catunnavutito kappe, nisīdanamadāsahaṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, తిణముట్ఠే ఇదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, tiṇamuṭṭhe idaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా భగవన్తం వన్దితుం సావత్థిం ఆగతో ఞాతిం అనుకమ్పాయ ఞాతిగేహం అగమాసి. తత్థ నం పురాణదుతియికా వన్దిత్వా ఆసనదానాదినా పఠమం ఉపాసికా వియ వత్తం దస్సేత్వా థేరస్స అజ్ఝాసయం అజానన్తీ పచ్ఛా ఇత్థికుత్తాదీహి పలోభేతుకామా అహోసి . థేరో ‘‘అహో అన్ధబాలా మాదిసేపి నామ ఏవం పటిపజ్జతీ’’తి చిన్తేత్వా కిఞ్చి అవత్వా ఉట్ఠాయాసనా అరఞ్ఞమేవ గతో. తం ఆరఞ్ఞకా భిక్ఖూ ‘‘కిం, ఆవుసో, అతిలహుం, నివత్తోసి, ఞాతకేహి న దిట్ఠోసీ’’తి పుచ్ఛింసు. థేరో తత్థ పవత్తిం ఆచిక్ఖన్తో ‘‘అనాసన్నవరా ఏతా’’తి గాథం అభాసి.
Arahattaṃ pana patvā bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ āgato ñātiṃ anukampāya ñātigehaṃ agamāsi. Tattha naṃ purāṇadutiyikā vanditvā āsanadānādinā paṭhamaṃ upāsikā viya vattaṃ dassetvā therassa ajjhāsayaṃ ajānantī pacchā itthikuttādīhi palobhetukāmā ahosi . Thero ‘‘aho andhabālā mādisepi nāma evaṃ paṭipajjatī’’ti cintetvā kiñci avatvā uṭṭhāyāsanā araññameva gato. Taṃ āraññakā bhikkhū ‘‘kiṃ, āvuso, atilahuṃ, nivattosi, ñātakehi na diṭṭhosī’’ti pucchiṃsu. Thero tattha pavattiṃ ācikkhanto ‘‘anāsannavarā etā’’ti gāthaṃ abhāsi.
౩౪. తత్థ అనాసన్నవరాతి ఏతా ఇత్థియో న ఆసన్నా అనుపగతా, దూరే ఏవ వా ఠితా హుత్వా వరా పురిసస్స సేట్ఠా హితావహా, తఞ్చ ఖో నిచ్చమేవ సబ్బకాలమేవ, న రత్తిమేవ, న దివాపి, న రహోవేలాయపి. విజానతాతి విజానన్తేన. ‘‘అనాసన్నపరా’’తిపి పాళి, సో ఏవత్థో. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – చణ్డహత్థిఅస్సమహింససీహబ్యగ్ఘయక్ఖరక్ఖసపిసాచాపి మనుస్సానం అనుపసఙ్కమన్తో వరా సేట్ఠా, న అనత్థావహా, తే పన ఉపసఙ్కమన్తా దిట్ఠధమ్మికంయేవ అనత్థం కరేయ్యుం. ఇత్థియో పన ఉపసఙ్కమిత్వా దిట్ఠధమ్మికం సమ్పరాయికం విమోక్ఖనిస్సితమ్పి అత్థం వినాసేత్వా మహన్తం అనత్థం ఆపాదేన్తి, తస్మా అనాసన్నవరా ఏతా నిచ్చమేవ విజానతాతి. ఇదాని తమత్థం అత్తూపనాయికం కత్వా దస్సేన్తో ‘‘గామా’’తిఆదిమాహ. తత్థ గామాతి గామం. ఉపయోగత్థే హి ఏతం నిస్సక్కవచనం. అరఞ్ఞమాగమ్మాతి అరఞ్ఞతో ఆగన్త్వా. మ-కారో పదసన్ధికరో, నిస్సక్కే చేతం ఉపయోగవచనం. తతోతి మఞ్చకతో. అనామన్తేత్వాతి అనాలపిత్వా పురాణదుతియికం ‘‘అప్పమత్తా హోహీ’’తి ఏత్తకమ్పి అవత్వా. పోసియోతి అత్తానమేవ పరం వియ వదతి. యే పన ‘‘పక్కామి’’న్తి పఠన్తి, తేసం అహం పోసియో పక్కామిన్తి యోజనా. యే పన ‘‘సా ఇత్థీ థేరం ఘరం ఉపగతం భోజేత్వా పలోభేతుకామా జాతా, తం దిస్వా థేరో తావదేవ గేహతో నిక్ఖమిత్వా విహారం గన్త్వా అత్తనో వసనట్ఠానే మఞ్చకే నిసీది. సాపి ఖో ఇత్థీ పచ్ఛాభత్తం అలఙ్కతపటియత్తా విహారే థేరస్స వసనట్ఠానం ఉపసఙ్కమి. తం దిస్వా థేరో కిఞ్చి అవత్వా ఉట్ఠాయ దివాట్ఠానమేవ గతో’’తి వదన్తి, తేసం ‘‘గామా అరఞ్ఞమాగమ్మా’’తి గాథాపదస్స అత్థో యథారుతవసేనేవ నియ్యతి. విహారో హి ఇధ ‘‘అరఞ్ఞ’’న్తి అధిప్పేతో.
34. Tattha anāsannavarāti etā itthiyo na āsannā anupagatā, dūre eva vā ṭhitā hutvā varā purisassa seṭṭhā hitāvahā, tañca kho niccameva sabbakālameva, na rattimeva, na divāpi, na rahovelāyapi. Vijānatāti vijānantena. ‘‘Anāsannaparā’’tipi pāḷi, so evattho. Ayañhettha adhippāyo – caṇḍahatthiassamahiṃsasīhabyagghayakkharakkhasapisācāpi manussānaṃ anupasaṅkamanto varā seṭṭhā, na anatthāvahā, te pana upasaṅkamantā diṭṭhadhammikaṃyeva anatthaṃ kareyyuṃ. Itthiyo pana upasaṅkamitvā diṭṭhadhammikaṃ samparāyikaṃ vimokkhanissitampi atthaṃ vināsetvā mahantaṃ anatthaṃ āpādenti, tasmā anāsannavarā etā niccameva vijānatāti. Idāni tamatthaṃ attūpanāyikaṃ katvā dassento ‘‘gāmā’’tiādimāha. Tattha gāmāti gāmaṃ. Upayogatthe hi etaṃ nissakkavacanaṃ. Araññamāgammāti araññato āgantvā. Ma-kāro padasandhikaro, nissakke cetaṃ upayogavacanaṃ. Tatoti mañcakato. Anāmantetvāti anālapitvā purāṇadutiyikaṃ ‘‘appamattā hohī’’ti ettakampi avatvā. Posiyoti attānameva paraṃ viya vadati. Ye pana ‘‘pakkāmi’’nti paṭhanti, tesaṃ ahaṃ posiyo pakkāminti yojanā. Ye pana ‘‘sā itthī theraṃ gharaṃ upagataṃ bhojetvā palobhetukāmā jātā, taṃ disvā thero tāvadeva gehato nikkhamitvā vihāraṃ gantvā attano vasanaṭṭhāne mañcake nisīdi. Sāpi kho itthī pacchābhattaṃ alaṅkatapaṭiyattā vihāre therassa vasanaṭṭhānaṃ upasaṅkami. Taṃ disvā thero kiñci avatvā uṭṭhāya divāṭṭhānameva gato’’ti vadanti, tesaṃ ‘‘gāmā araññamāgammā’’ti gāthāpadassa attho yathārutavaseneva niyyati. Vihāro hi idha ‘‘arañña’’nti adhippeto.
పోసియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Posiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౪. పోసియత్థేరగాథా • 4. Posiyattheragāthā