| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya |
៩. បោដ្ឋបាទសុត្តំ
9. Poṭṭhapādasuttaṃ
បោដ្ឋបាទបរិព្ពាជកវត្ថុ
Poṭṭhapādaparibbājakavatthu
៤០៦. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ តេន ខោ បន សមយេន បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ សមយប្បវាទកេ តិន្ទុកាចីរេ ឯកសាលកេ មល្លិកាយ អារាមេ បដិវសតិ មហតិយា បរិព្ពាជកបរិសាយ សទ្ធិំ តិំសមត្តេហិ បរិព្ពាជកសតេហិ។ អថ ខោ ភគវា បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សាវត្ថិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ។
406. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena poṭṭhapādo paribbājako samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ tiṃsamattehi paribbājakasatehi. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
៤០៧. អថ ខោ ភគវតោ ឯតទហោសិ – ‘‘អតិប្បគោ ខោ តាវ សាវត្ថិយំ បិណ្ឌាយ ចរិតុំ។ យំនូនាហំ យេន សមយប្បវាទកោ តិន្ទុកាចីរោ ឯកសាលកោ មល្លិកាយ អារាមោ, យេន បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ តេនុបសង្កមេយ្យ’’ន្តិ។ អថ ខោ ភគវា យេន សមយប្បវាទកោ តិន្ទុកាចីរោ ឯកសាលកោ មល្លិកាយ អារាមោ តេនុបសង្កមិ។
407. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atippago kho tāva sāvatthiyaṃ piṇḍāya carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo, yena poṭṭhapādo paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho bhagavā yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo tenupasaṅkami.
៤០៨. តេន ខោ បន សមយេន បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ មហតិយា បរិព្ពាជកបរិសាយ សទ្ធិំ និសិន្នោ ហោតិ ឧន្នាទិនិយា ឧច្ចាសទ្ទមហាសទ្ទាយ អនេកវិហិតំ តិរច្ឆានកថំ កថេន្តិយា។ សេយ្យថិទំ – រាជកថំ ចោរកថំ មហាមត្តកថំ សេនាកថំ ភយកថំ យុទ្ធកថំ អន្នកថំ បានកថំ វត្ថកថំ សយនកថំ មាលាកថំ គន្ធកថំ ញាតិកថំ យានកថំ គាមកថំ និគមកថំ នគរកថំ ជនបទកថំ ឥត្ថិកថំ សូរកថំ វិសិខាកថំ កុម្ភដ្ឋានកថំ បុព្ពបេតកថំ នានត្តកថំ លោកក្ខាយិកំ សមុទ្ទក្ខាយិកំ ឥតិភវាភវកថំ ឥតិ វា។
408. Tena kho pana samayena poṭṭhapādo paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā.
៤០៩. អទ្ទសា ខោ បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ; ទិស្វាន សកំ បរិសំ សណ្ឋបេសិ – ‘‘អប្បសទ្ទា ភោន្តោ ហោន្តុ, មា ភោន្តោ សទ្ទមកត្ថ។ អយំ សមណោ គោតមោ អាគច្ឆតិ។ អប្បសទ្ទកាមោ ខោ សោ អាយស្មា អប្បសទ្ទស្ស វណ្ណវាទី។ អប្បេវ នាម អប្បសទ្ទំ បរិសំ វិទិត្វា ឧបសង្កមិតព្ពំ មញ្ញេយ្យា’’តិ។ ឯវំ វុត្តេ តេ បរិព្ពាជកា តុណ្ហី អហេសុំ។
409. Addasā kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ; disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhapesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha. Ayaṃ samaṇo gotamo āgacchati. Appasaddakāmo kho so āyasmā appasaddassa vaṇṇavādī. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.
៤១០. អថ ខោ ភគវា យេន បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ តេនុបសង្កមិ។ អថ ខោ បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ឯតុ ខោ, ភន្តេ, ភគវា។ ស្វាគតំ, ភន្តេ, ភគវតោ។ ចិរស្សំ ខោ, ភន្តេ, ភគវា ឥមំ បរិយាយមកាសិ, យទិទំ ឥធាគមនាយ។ និសីទតុ, ភន្តេ, ភគវា, ឥទំ អាសនំ បញ្ញត្ត’’ន្តិ។
410. Atha kho bhagavā yena poṭṭhapādo paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā. Svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi, yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā, idaṃ āsanaṃ paññatta’’nti.
និសីទិ ភគវា បញ្ញត្តេ អាសនេ។ បោដ្ឋបាទោបិ ខោ បរិព្ពាជកោ អញ្ញតរំ នីចំ អាសនំ គហេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ បោដ្ឋបាទំ បរិព្ពាជកំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘កាយ នុត្ថ 1, បោដ្ឋបាទ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា, កា ច បន វោ អន្តរាកថា វិប្បកតា’’តិ?
Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Poṭṭhapādopi kho paribbājako aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho poṭṭhapādaṃ paribbājakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kāya nuttha 2, poṭṭhapāda, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
អភិសញ្ញានិរោធកថា
Abhisaññānirodhakathā
៤១១. ឯវំ វុត្តេ បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘តិដ្ឋតេសា, ភន្តេ, កថា, យាយ មយំ ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា។ នេសា, ភន្តេ, កថា ភគវតោ ទុល្លភា ភវិស្សតិ បច្ឆាបិ សវនាយ។ បុរិមានិ, ភន្តេ, ទិវសានិ បុរិមតរានិ, នានាតិត្ថិយានំ សមណព្រាហ្មណានំ កោតូហលសាលាយ សន្និសិន្នានំ សន្និបតិតានំ អភិសញ្ញានិរោធេ កថា ឧទបាទិ – ‘កថំ នុ ខោ, ភោ, អភិសញ្ញានិរោធោ ហោតី’តិ? តត្រេកច្ចេ ឯវមាហំសុ – ‘អហេតូ អប្បច្ចយា បុរិសស្ស សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិបិ និរុជ្ឈន្តិបិ។ យស្មិំ សមយេ ឧប្បជ្ជន្តិ, សញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ យស្មិំ សមយេ និរុជ្ឈន្តិ, អសញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតី’តិ។ ឥត្ថេកេ អភិសញ្ញានិរោធំ បញ្ញបេន្តិ។
411. Evaṃ vutte poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭhatesā, bhante, kathā, yāya mayaṃ etarahi kathāya sannisinnā. Nesā, bhante, kathā bhagavato dullabhā bhavissati pacchāpi savanāya. Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni, nānātitthiyānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ kotūhalasālāya sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ abhisaññānirodhe kathā udapādi – ‘kathaṃ nu kho, bho, abhisaññānirodho hotī’ti? Tatrekacce evamāhaṃsu – ‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipi. Yasmiṃ samaye uppajjanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye nirujjhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘តមញ្ញោ ឯវមាហ – ‘ន ខោ បន មេតំ 3, ភោ, ឯវំ ភវិស្សតិ។ សញ្ញា ហិ, ភោ, បុរិសស្ស អត្តា។ សា ច ខោ ឧបេតិបិ អបេតិបិ។ យស្មិំ សមយេ ឧបេតិ, សញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ យស្មិំ សមយេ អបេតិ, អសញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតី’តិ។ ឥត្ថេកេ អភិសញ្ញានិរោធំ បញ្ញបេន្តិ។
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ 4, bho, evaṃ bhavissati. Saññā hi, bho, purisassa attā. Sā ca kho upetipi apetipi. Yasmiṃ samaye upeti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apeti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘តមញ្ញោ ឯវមាហ – ‘ន ខោ បន មេតំ, ភោ, ឯវំ ភវិស្សតិ។ សន្តិ ហិ, ភោ, សមណព្រាហ្មណា មហិទ្ធិកា មហានុភាវា។ តេ ឥមស្ស បុរិសស្ស សញ្ញំ ឧបកឌ្ឍន្តិបិ អបកឌ្ឍន្តិបិ។ យស្មិំ សមយេ ឧបកឌ្ឍន្តិ, សញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ យស្មិំ សមយេ អបកឌ្ឍន្តិ, អសញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតី’តិ។ ឥត្ថេកេ អភិសញ្ញានិរោធំ បញ្ញបេន្តិ។
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ, bho, evaṃ bhavissati. Santi hi, bho, samaṇabrāhmaṇā mahiddhikā mahānubhāvā. Te imassa purisassa saññaṃ upakaḍḍhantipi apakaḍḍhantipi. Yasmiṃ samaye upakaḍḍhanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apakaḍḍhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘តមញ្ញោ ឯវមាហ – ‘ន ខោ បន មេតំ, ភោ, ឯវំ ភវិស្សតិ។ សន្តិ ហិ, ភោ, ទេវតា មហិទ្ធិកា មហានុភាវា។ តា ឥមស្ស បុរិសស្ស សញ្ញំ ឧបកឌ្ឍន្តិបិ អបកឌ្ឍន្តិបិ។ យស្មិំ សមយេ ឧបកឌ្ឍន្តិ, សញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ យស្មិំ សមយេ អបកឌ្ឍន្តិ, អសញ្ញី តស្មិំ សមយេ ហោតី’តិ។ ឥត្ថេកេ អភិសញ្ញានិរោធំ បញ្ញបេន្តិ។
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ, bho, evaṃ bhavissati. Santi hi, bho, devatā mahiddhikā mahānubhāvā. Tā imassa purisassa saññaṃ upakaḍḍhantipi apakaḍḍhantipi. Yasmiṃ samaye upakaḍḍhanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apakaḍḍhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘តស្ស មយ្ហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំយេវ អារព្ភ សតិ ឧទបាទិ – ‘អហោ នូន ភគវា, អហោ នូន សុគតោ, យោ ឥមេសំ ធម្មានំ សុកុសលោ’តិ។ ភគវា, ភន្តេ, កុសលោ, ភគវា បកតញ្ញូ អភិសញ្ញានិរោធស្ស។ កថំ នុ ខោ, ភន្តេ, អភិសញ្ញានិរោធោ ហោតី’’តិ?
‘‘Tassa mayhaṃ, bhante, bhagavantaṃyeva ārabbha sati udapādi – ‘aho nūna bhagavā, aho nūna sugato, yo imesaṃ dhammānaṃ sukusalo’ti. Bhagavā, bhante, kusalo, bhagavā pakataññū abhisaññānirodhassa. Kathaṃ nu kho, bhante, abhisaññānirodho hotī’’ti?
សហេតុកសញ្ញុប្បាទនិរោធកថា
Sahetukasaññuppādanirodhakathā
៤១២. ‘‘តត្រ , បោដ្ឋបាទ, យេ តេ សមណព្រាហ្មណា ឯវមាហំសុ – ‘អហេតូ អប្បច្ចយា បុរិសស្ស សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិបិ និរុជ្ឈន្តិបី’តិ, អាទិតោវ តេសំ អបរទ្ធំ។ តំ កិស្ស ហេតុ? សហេតូ ហិ, បោដ្ឋបាទ, សប្បច្ចយា បុរិសស្ស សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិបិ និរុជ្ឈន្តិបិ។ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ’’។
412. ‘‘Tatra , poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’ti, āditova tesaṃ aparaddhaṃ. Taṃ kissa hetu? Sahetū hi, poṭṭhapāda, sappaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipi. Sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati’’.
៤១៣. ‘‘កា ច សិក្ខា’’តិ? ភគវា អវោច – ‘‘ឥធ, បោដ្ឋបាទ, តថាគតោ លោកេ ឧប្បជ្ជតិ អរហំ, សម្មាសម្ពុទ្ធោ…បេ.… (យថា ១៩០-២១២ អនុច្ឆេទេសុ, ឯវំ វិត្ថារេតព្ពំ)។ ឯវំ ខោ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ សីលសម្បន្នោ ហោតិ…បេ.… តស្សិមេ បញ្ចនីវរណេ បហីនេ អត្តនិ សមនុបស្សតោ បាមោជ្ជំ ជាយតិ, បមុទិតស្ស បីតិ ជាយតិ, បីតិមនស្ស កាយោ បស្សម្ភតិ, បស្សទ្ធកាយោ សុខំ វេទេតិ, សុខិនោ ចិត្តំ សមាធិយតិ។ សោ វិវិច្ចេវ កាមេហិ, វិវិច្ច អកុសលេហិ ធម្មេហិ, សវិតក្កំ សវិចារំ វិវេកជំ បីតិសុខំ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា កាមសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ វិវេកជបីតិសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, វិវេកជបីតិសុខសុខុម-សច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយំ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
413. ‘‘Kā ca sikkhā’’ti? Bhagavā avoca – ‘‘idha, poṭṭhapāda, tathāgato loke uppajjati arahaṃ, sammāsambuddho…pe… (yathā 190-212 anucchedesu, evaṃ vitthāretabbaṃ). Evaṃ kho, poṭṭhapāda, bhikkhu sīlasampanno hoti…pe… tassime pañcanīvaraṇe pahīne attani samanupassato pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. So vivicceva kāmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā kāmasaññā, sā nirujjhati. Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, vivekajapītisukhasukhuma-saccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayaṃ sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ វិតក្កវិចារានំ វូបសមា អជ្ឈត្តំ សម្បសាទនំ ចេតសោ ឯកោទិភាវំ អវិតក្កំ អវិចារំ សមាធិជំ បីតិសុខំ ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា វិវេកជបីតិសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ សមាធិជបីតិសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ , សមាធិជបីតិសុខសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Samādhijapītisukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti , samādhijapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ បីតិយា ច វិរាគា ឧបេក្ខកោ ច វិហរតិ សតោ ច សម្បជានោ, សុខញ្ច កាយេន បដិសំវេទេតិ, យំ តំ អរិយា អាចិក្ខន្តិ – ‘‘ឧបេក្ខកោ សតិមា សុខវិហារី’’តិ, តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា សមាធិជបីតិសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ ឧបេក្ខាសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, ឧបេក្ខាសុខសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā samādhijapītisukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Upekkhāsukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, upekkhāsukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ សុខស្ស ច បហានា ទុក្ខស្ស ច បហានា បុព្ពេវ សោមនស្សទោមនស្សានំ អត្ថង្គមា អទុក្ខមសុខំ ឧបេក្ខាសតិបារិសុទ្ធិំ ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា ឧបេក្ខាសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ អទុក្ខមសុខសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, អទុក្ខមសុខសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā upekkhāsukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Adukkhamasukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, adukkhamasukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ សព្ពសោ រូបសញ្ញានំ សមតិក្កមា បដិឃសញ្ញានំ អត្ថង្គមា នានត្តសញ្ញានំ អមនសិការា ‘អនន្តោ អាកាសោ’តិ អាកាសានញ្ចាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា រូបសញ្ញា 5, សា និរុជ្ឈតិ។ អាកាសានញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, អាកាសានញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā rūpasaññā 6, sā nirujjhati. Ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ សព្ពសោ អាកាសានញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘អនន្តំ វិញ្ញាណ’ន្តិ វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា អាកាសានញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ វិញ្ញាណញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, វិញ្ញាណញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘បុន ចបរំ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ សព្ពសោ វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘នត្ថិ កិញ្ចី’តិ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្ស យា បុរិមា វិញ្ញាណញ្ចាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញា, សា និរុជ្ឈតិ។ អាកិញ្ចញ្ញាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញា តស្មិំ សមយេ ហោតិ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនសុខុមសច្ចសញ្ញីយេវ តស្មិំ សមយេ ហោតិ។ ឯវម្បិ សិក្ខា ឯកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ, សិក្ខា ឯកា សញ្ញា និរុជ្ឈតិ។ អយម្បិ សិក្ខា’’តិ ភគវា អវោច។
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Ākiñcaññāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, ākiñcaññāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
៤១៤. ‘‘យតោ ខោ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ ឥធ សកសញ្ញី ហោតិ, សោ តតោ អមុត្រ តតោ អមុត្រ អនុបុព្ពេន សញ្ញគ្គំ ផុសតិ។ តស្ស សញ្ញគ្គេ ឋិតស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘ចេតយមានស្ស មេ បាបិយោ, អចេតយមានស្ស មេ សេយ្យោ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ចេតេយ្យំ, អភិសង្ខរេយ្យំ, ឥមា ច មេ សញ្ញា និរុជ្ឈេយ្យុំ, អញ្ញា ច ឱឡារិកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជេយ្យុំ; យំនូនាហំ ន ចេវ ចេតេយ្យំ ន ច អភិសង្ខរេយ្យ’ន្តិ។ សោ ន ចេវ ចេតេតិ, ន ច អភិសង្ខរោតិ។ តស្ស អចេតយតោ អនភិសង្ខរោតោ តា ចេវ សញ្ញា និរុជ្ឈន្តិ, អញ្ញា ច ឱឡារិកា សញ្ញា ន ឧប្បជ្ជន្តិ។ សោ និរោធំ ផុសតិ។ ឯវំ ខោ, បោដ្ឋបាទ, អនុបុព្ពាភិសញ្ញានិរោធ-សម្បជាន-សមាបត្តិ ហោតិ។
414. ‘‘Yato kho, poṭṭhapāda, bhikkhu idha sakasaññī hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṃ phusati. Tassa saññagge ṭhitassa evaṃ hoti – ‘cetayamānassa me pāpiyo, acetayamānassa me seyyo. Ahañceva kho pana ceteyyaṃ, abhisaṅkhareyyaṃ, imā ca me saññā nirujjheyyuṃ, aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṃ; yaṃnūnāhaṃ na ceva ceteyyaṃ na ca abhisaṅkhareyya’nti. So na ceva ceteti, na ca abhisaṅkharoti. Tassa acetayato anabhisaṅkharoto tā ceva saññā nirujjhanti, aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti. So nirodhaṃ phusati. Evaṃ kho, poṭṭhapāda, anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti hoti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, អបិ នុ តេ ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបា អនុបុព្ពាភិសញ្ញានិរោធ-សម្បជាន-សមាបត្តិ សុតបុព្ពា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, ភន្តេ។ ឯវំ ខោ អហំ , ភន្តេ, ភគវតោ ភាសិតំ អាជានាមិ – ‘យតោ ខោ, បោដ្ឋបាទ, ភិក្ខុ ឥធ សកសញ្ញី ហោតិ, សោ តតោ អមុត្រ តតោ អមុត្រ អនុបុព្ពេន សញ្ញគ្គំ ផុសតិ, តស្ស សញ្ញគ្គេ ឋិតស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘‘ចេតយមានស្ស មេ បាបិយោ, អចេតយមានស្ស មេ សេយ្យោ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ចេតេយ្យំ អភិសង្ខរេយ្យំ, ឥមា ច មេ សញ្ញា និរុជ្ឈេយ្យុំ, អញ្ញា ច ឱឡារិកា សញ្ញា ឧប្បជ្ជេយ្យុំ; យំនូនាហំ ន ចេវ ចេតេយ្យំ, ន ច អភិសង្ខរេយ្យ’’ន្តិ។ សោ ន ចេវ ចេតេតិ, ន ចាភិសង្ខរោតិ, តស្ស អចេតយតោ អនភិសង្ខរោតោ តា ចេវ សញ្ញា និរុជ្ឈន្តិ, អញ្ញា ច ឱឡារិកា សញ្ញា ន ឧប្បជ្ជន្តិ ។ សោ និរោធំ ផុសតិ។ ឯវំ ខោ, បោដ្ឋបាទ, អនុបុព្ពាភិសញ្ញានិរោធ-សម្បជាន-សមាបត្តិ ហោតី’’’តិ។ ‘‘ឯវំ, បោដ្ឋបាទា’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, api nu te ito pubbe evarūpā anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti sutapubbā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Evaṃ kho ahaṃ , bhante, bhagavato bhāsitaṃ ājānāmi – ‘yato kho, poṭṭhapāda, bhikkhu idha sakasaññī hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṃ phusati, tassa saññagge ṭhitassa evaṃ hoti – ‘‘cetayamānassa me pāpiyo, acetayamānassa me seyyo. Ahañceva kho pana ceteyyaṃ abhisaṅkhareyyaṃ, imā ca me saññā nirujjheyyuṃ, aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṃ; yaṃnūnāhaṃ na ceva ceteyyaṃ, na ca abhisaṅkhareyya’’nti. So na ceva ceteti, na cābhisaṅkharoti, tassa acetayato anabhisaṅkharoto tā ceva saññā nirujjhanti, aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti . So nirodhaṃ phusati. Evaṃ kho, poṭṭhapāda, anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti hotī’’’ti. ‘‘Evaṃ, poṭṭhapādā’’ti.
៤១៥. ‘‘ឯកញ្ញេវ នុ ខោ, ភន្តេ, ភគវា សញ្ញគ្គំ បញ្ញបេតិ, ឧទាហុ បុថូបិ សញ្ញគ្គេ បញ្ញបេតី’’តិ? ‘‘ឯកម្បិ ខោ អហំ, បោដ្ឋបាទ, សញ្ញគ្គំ បញ្ញបេមិ, បុថូបិ សញ្ញគ្គេ បញ្ញបេមី’’តិ។ ‘‘យថា កថំ បន, ភន្តេ, ភគវា ឯកម្បិ សញ្ញគ្គំ បញ្ញបេតិ, បុថូបិ សញ្ញគ្គេ បញ្ញបេតី’’តិ? ‘‘យថា យថា ខោ, បោដ្ឋបាទ, និរោធំ ផុសតិ, តថា តថាហំ សញ្ញគ្គំ បញ្ញបេមិ។ ឯវំ ខោ អហំ, បោដ្ឋបាទ, ឯកម្បិ សញ្ញគ្គំ បញ្ញបេមិ, បុថូបិ សញ្ញគ្គេ បញ្ញបេមី’’តិ។
415. ‘‘Ekaññeva nu kho, bhante, bhagavā saññaggaṃ paññapeti, udāhu puthūpi saññagge paññapetī’’ti? ‘‘Ekampi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, saññaggaṃ paññapemi, puthūpi saññagge paññapemī’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā ekampi saññaggaṃ paññapeti, puthūpi saññagge paññapetī’’ti? ‘‘Yathā yathā kho, poṭṭhapāda, nirodhaṃ phusati, tathā tathāhaṃ saññaggaṃ paññapemi. Evaṃ kho ahaṃ, poṭṭhapāda, ekampi saññaggaṃ paññapemi, puthūpi saññagge paññapemī’’ti.
៤១៦. ‘‘សញ្ញា នុ ខោ, ភន្តេ, បឋមំ ឧប្បជ្ជតិ, បច្ឆា ញាណំ, ឧទាហុ ញាណំ បឋមំ ឧប្បជ្ជតិ, បច្ឆា សញ្ញា, ឧទាហុ សញ្ញា ច ញាណញ្ច អបុព្ពំ អចរិមំ ឧប្បជ្ជន្តី’’តិ? ‘‘សញ្ញា ខោ, បោដ្ឋបាទ, បឋមំ ឧប្បជ្ជតិ, បច្ឆា ញាណំ, សញ្ញុប្បាទា ច បន ញាណុប្បាទោ ហោតិ។ សោ ឯវំ បជានាតិ – ‘ឥទប្បច្ចយា កិរ មេ ញាណំ ឧទបាទី’តិ។ ឥមិនា ខោ ឯតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ – យថា សញ្ញា បឋមំ ឧប្បជ្ជតិ, បច្ឆា ញាណំ, សញ្ញុប្បាទា ច បន ញាណុប្បាទោ ហោតី’’តិ។
416. ‘‘Saññā nu kho, bhante, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, udāhu ñāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, pacchā saññā, udāhu saññā ca ñāṇañca apubbaṃ acarimaṃ uppajjantī’’ti? ‘‘Saññā kho, poṭṭhapāda, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, saññuppādā ca pana ñāṇuppādo hoti. So evaṃ pajānāti – ‘idappaccayā kira me ñāṇaṃ udapādī’ti. Iminā kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ – yathā saññā paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, saññuppādā ca pana ñāṇuppādo hotī’’ti.
សញ្ញាអត្តកថា
Saññāattakathā
៤១៧. ‘‘សញ្ញា នុ ខោ, ភន្តេ, បុរិសស្ស អត្តា, ឧទាហុ អញ្ញា សញ្ញា អញ្ញោ អត្តា’’តិ? ‘‘កំ បន ត្វំ, បោដ្ឋបាទ, អត្តានំ បច្ចេសី’’តិ ? ‘‘ឱឡារិកំ ខោ អហំ, ភន្តេ, អត្តានំ បច្ចេមិ រូបិំ ចាតុមហាភូតិកំ កពឡីការាហារភក្ខ’’ន្តិ 7។ ‘‘ឱឡារិកោ ច ហិ តេ, បោដ្ឋបាទ, អត្តា អភវិស្ស រូបី ចាតុមហាភូតិកោ កពឡីការាហារភក្ខោ។ ឯវំ សន្តំ ខោ តេ, បោដ្ឋបាទ, អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តទមិនាបេតំ, បោដ្ឋបាទ , បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តិដ្ឋតេវ សាយំ 8, បោដ្ឋបាទ, ឱឡារិកោ អត្តា រូបី ចាតុមហាភូតិកោ កពឡីការាហារភក្ខោ, អថ ឥមស្ស បុរិសស្ស អញ្ញា ច សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិ, អញ្ញា ច សញ្ញា និរុជ្ឈន្តិ។ ឥមិនា ខោ ឯតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា’’តិ។
417. ‘‘Saññā nu kho, bhante, purisassa attā, udāhu aññā saññā añño attā’’ti? ‘‘Kaṃ pana tvaṃ, poṭṭhapāda, attānaṃ paccesī’’ti ? ‘‘Oḷārikaṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi rūpiṃ cātumahābhūtikaṃ kabaḷīkārāhārabhakkha’’nti 9. ‘‘Oḷāriko ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho. Evaṃ santaṃ kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda , pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ 10, poṭṭhapāda, oḷāriko attā rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Iminā kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
៤១៨. ‘‘មនោមយំ ខោ អហំ, ភន្តេ, អត្តានំ បច្ចេមិ សព្ពង្គបច្ចង្គិំ អហីនិន្ទ្រិយ’’ន្តិ។ ‘‘មនោមយោ ច ហិ តេ, បោដ្ឋបាទ, អត្តា អភវិស្ស សព្ពង្គបច្ចង្គី អហីនិន្ទ្រិយោ, ឯវំ សន្តម្បិ ខោ តេ, បោដ្ឋបាទ, អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តទមិនាបេតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តិដ្ឋតេវ សាយំ, បោដ្ឋបាទ, មនោមយោ អត្តា សព្ពង្គបច្ចង្គី អហីនិន្ទ្រិយោ, អថ ឥមស្ស បុរិសស្ស អញ្ញា ច សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិ, អញ្ញា ច សញ្ញា និរុជ្ឈន្តិ។ ឥមិនាបិ ខោ ឯតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា’’តិ។
418. ‘‘Manomayaṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriya’’nti. ‘‘Manomayo ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, evaṃ santampi kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, manomayo attā sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Imināpi kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
៤១៩. ‘‘អរូបិំ ខោ អហំ, ភន្តេ, អត្តានំ បច្ចេមិ សញ្ញាមយ’’ន្តិ។ ‘‘អរូបី ច ហិ តេ, បោដ្ឋបាទ, អត្តា អភវិស្ស សញ្ញាមយោ, ឯវំ សន្តម្បិ ខោ តេ, បោដ្ឋបាទ, អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តទមិនាបេតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា។ តិដ្ឋតេវ សាយំ, បោដ្ឋបាទ, អរូបី អត្តា សញ្ញាមយោ, អថ ឥមស្ស បុរិសស្ស អញ្ញា ច សញ្ញា ឧប្បជ្ជន្តិ, អញ្ញា ច សញ្ញា និរុជ្ឈន្តិ។ ឥមិនាបិ ខោ ឯតំ, បោដ្ឋបាទ, បរិយាយេន វេទិតព្ពំ យថា អញ្ញាវ សញ្ញា ភវិស្សតិ អញ្ញោ អត្តា’’តិ។
419. ‘‘Arūpiṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi saññāmaya’’nti. ‘‘Arūpī ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa saññāmayo, evaṃ santampi kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, arūpī attā saññāmayo, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Imināpi kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
៤២០. ‘‘សក្កា បនេតំ, ភន្តេ, មយា ញាតុំ – ‘សញ្ញា បុរិសស្ស អត្តា’តិ វា ‘អញ្ញាវ សញ្ញា អញ្ញោ អត្តាតិ វា’តិ? ‘‘ទុជ្ជានំ ខោ ឯតំ 11, បោដ្ឋបាទ, តយា អញ្ញទិដ្ឋិកេន អញ្ញខន្តិកេន អញ្ញរុចិកេន អញ្ញត្រាយោគេន អញ្ញត្រាចរិយកេន – ‘សញ្ញា បុរិសស្ស អត្តា’តិ វា, ‘អញ្ញាវ សញ្ញា អញ្ញោ អត្តាតិ វា’’’តិ។
420. ‘‘Sakkā panetaṃ, bhante, mayā ñātuṃ – ‘saññā purisassa attā’ti vā ‘aññāva saññā añño attāti vā’ti? ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ 12, poṭṭhapāda, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena – ‘saññā purisassa attā’ti vā, ‘aññāva saññā añño attāti vā’’’ti.
‘‘សចេ តំ, ភន្តេ, មយា ទុជ្ជានំ អញ្ញទិដ្ឋិកេន អញ្ញខន្តិកេន អញ្ញរុចិកេន អញ្ញត្រាយោគេន អញ្ញត្រាចរិយកេន – ‘សញ្ញា បុរិសស្ស អត្តា’តិ វា, ‘អញ្ញាវ សញ្ញា អញ្ញោ អត្តា’តិ វា; ‘កិំ បន, ភន្តេ, សស្សតោ លោកោ, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’ន្តិ? អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, បោដ្ឋបាទ, មយា – ‘សស្សតោ លោកោ, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’ន្តិ។
‘‘Sace taṃ, bhante, mayā dujjānaṃ aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena – ‘saññā purisassa attā’ti vā, ‘aññāva saññā añño attā’ti vā; ‘kiṃ pana, bhante, sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’nti? Abyākataṃ kho etaṃ, poṭṭhapāda, mayā – ‘sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’nti.
‘‘កិំ បន, ភន្តេ, ‘អសស្សតោ លោកោ, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’’’ន្តិ ? ‘‘ឯតម្បិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា អព្យាកតំ – ‘អសស្សតោ លោកោ, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’’’ន្តិ។
‘‘Kiṃ pana, bhante, ‘asassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti ? ‘‘Etampi kho, poṭṭhapāda, mayā abyākataṃ – ‘asassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti.
‘‘កិំ បន, ភន្តេ, ‘អន្តវា លោកោ…បេ.… ‘អនន្តវា លោកោ … ‘តំ ជីវំ តំ សរីរំ… ‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរំ… ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា… ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា… ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា… ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’’’ន្តិ? ‘‘ឯតម្បិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា អព្យាកតំ – ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា, ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’’’ន្តិ។
‘‘Kiṃ pana, bhante, ‘antavā loko…pe… ‘anantavā loko … ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ… ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ… ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti? ‘‘Etampi kho, poṭṭhapāda, mayā abyākataṃ – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti.
‘‘កស្មា បនេតំ, ភន្តេ, ភគវតា អព្យាកត’’ន្តិ? ‘‘ន ហេតំ, បោដ្ឋបាទ, អត្ថសំហិតំ ន ធម្មសំហិតំ នាទិព្រហ្មចរិយកំ, ន និព្ពិទាយ ន វិរាគាយ ន និរោធាយ ន ឧបសមាយ ន អភិញ្ញាយ ន សម្ពោធាយ ន និព្ពានាយ សំវត្តតិ, តស្មា ឯតំ មយា អព្យាកត’’ន្តិ។
‘‘Kasmā panetaṃ, bhante, bhagavatā abyākata’’nti? ‘‘Na hetaṃ, poṭṭhapāda, atthasaṃhitaṃ na dhammasaṃhitaṃ nādibrahmacariyakaṃ, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, tasmā etaṃ mayā abyākata’’nti.
‘‘កិំ បន, ភន្តេ, ភគវតា ព្យាកត’’ន្តិ? ‘‘ឥទំ ទុក្ខន្តិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ព្យាកតំ។ អយំ ទុក្ខសមុទយោតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ព្យាកតំ។ អយំ ទុក្ខនិរោធោតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ព្យាកតំ។ អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទាតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ព្យាកត’’ន្តិ។
‘‘Kiṃ pana, bhante, bhagavatā byākata’’nti? ‘‘Idaṃ dukkhanti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhasamudayoti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhanirodhoti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho, poṭṭhapāda, mayā byākata’’nti.
‘‘កស្មា បនេតំ, ភន្តេ, ភគវតា ព្យាកត’’ន្តិ? ‘‘ឯតញ្ហិ, បោដ្ឋបាទ, អត្ថសំហិតំ, ឯតំ ធម្មសំហិតំ, ឯតំ អាទិព្រហ្មចរិយកំ, ឯតំ និព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តតិ; តស្មា ឯតំ មយា ព្យាកត’’ន្តិ។ ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត ។ យស្សទានិ, ភន្តេ, ភគវា កាលំ មញ្ញតី’’តិ។ អថ ខោ ភគវា ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ។
‘‘Kasmā panetaṃ, bhante, bhagavatā byākata’’nti? ‘‘Etañhi, poṭṭhapāda, atthasaṃhitaṃ, etaṃ dhammasaṃhitaṃ, etaṃ ādibrahmacariyakaṃ, etaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati; tasmā etaṃ mayā byākata’’nti. ‘‘Evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata . Yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
៤២១. អថ ខោ តេ បរិព្ពាជកា អចិរបក្កន្តស្ស ភគវតោ បោដ្ឋបាទំ បរិព្ពាជកំ សមន្តតោ វាចា 13 សន្និតោទកេន សញ្ឈព្ភរិមកំសុ – ‘‘ឯវមេវ បនាយំ ភវំ បោដ្ឋបាទោ យញ្ញទេវ សមណោ គោតមោ ភាសតិ, តំ តទេវស្ស អព្ភនុមោទតិ – ‘ឯវមេតំ ភគវា ឯវមេតំ, សុគតា’តិ។ ន ខោ បន មយំ កិញ្ចិ 14 សមណស្ស គោតមស្ស ឯកំសិកំ ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាម – ‘សស្សតោ លោកោ’តិ វា, ‘អសស្សតោ លោកោ’តិ វា, ‘អន្តវា លោកោ’តិ វា, ‘អនន្តវា លោកោ’តិ វា, ‘តំ ជីវំ តំ សរីរ’ន្តិ វា, ‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’ន្តិ វា , ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វា, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វា, ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វា, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វា’’តិ។
421. Atha kho te paribbājakā acirapakkantassa bhagavato poṭṭhapādaṃ paribbājakaṃ samantato vācā 15 sannitodakena sañjhabbharimakaṃsu – ‘‘evameva panāyaṃ bhavaṃ poṭṭhapādo yaññadeva samaṇo gotamo bhāsati, taṃ tadevassa abbhanumodati – ‘evametaṃ bhagavā evametaṃ, sugatā’ti. Na kho pana mayaṃ kiñci 16 samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāma – ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā, ‘antavā loko’ti vā, ‘anantavā loko’ti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti vā , ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā’’ti.
ឯវំ វុត្តេ បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ តេ បរិព្ពាជកេ ឯតទវោច – ‘‘អហម្បិ ខោ, ភោ, ន កិញ្ចិ សមណស្ស គោតមស្ស ឯកំសិកំ ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ – ‘សស្សតោ លោកោ’តិ វា, ‘អសស្សតោ លោកោ’តិ វា…បេ.… ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វា; អបិ ច សមណោ គោតមោ ភូតំ តច្ឆំ តថំ បដិបទំ បញ្ញបេតិ ធម្មដ្ឋិតតំ ធម្មនិយាមតំ។ ភូតំ ខោ បន តច្ឆំ តថំ បដិបទំ បញ្ញបេន្តស្ស ធម្មដ្ឋិតតំ ធម្មនិយាមតំ, កថញ្ហិ នាម មាទិសោ វិញ្ញូ សមណស្ស គោតមស្ស សុភាសិតំ សុភាសិតតោ នាព្ភនុមោទេយ្យា’’តិ?
Evaṃ vutte poṭṭhapādo paribbājako te paribbājake etadavoca – ‘‘ahampi kho, bho, na kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā; api ca samaṇo gotamo bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapeti dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ. Bhūtaṃ kho pana tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapentassa dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ, kathañhi nāma mādiso viññū samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyyā’’ti?
ចិត្តហត្ថិសារិបុត្តបោដ្ឋបាទវត្ថុ
Cittahatthisāriputtapoṭṭhapādavatthu
៤២២. អថ ខោ ទ្វីហតីហស្ស អច្ចយេន ចិត្តោ ច ហត្ថិសារិបុត្តោ បោដ្ឋបាទោ ច បរិព្ពាជកោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ បោដ្ឋបាទោ បន បរិព្ពាជកោ ភគវតា សទ្ធិំ សម្មោទិ។ សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘តទា មំ, ភន្តេ, តេ បរិព្ពាជកា អចិរបក្កន្តស្ស ភគវតោ សមន្តតោ វាចាសន្និតោទកេន សញ្ឈព្ភរិមកំសុ – ‘ឯវមេវ បនាយំ ភវំ បោដ្ឋបាទោ យញ្ញទេវ សមណោ គោតមោ ភាសតិ, តំ តទេវស្ស អព្ភនុមោទតិ – ‘ឯវមេតំ ភគវា ឯវមេតំ សុគតា’’តិ។ ន ខោ បន មយំ កិញ្ចិ សមណស្ស គោតមស្ស ឯកំសិកំ ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាម – ‘‘សស្សតោ លោកោ’’តិ វា, ‘‘អសស្សតោ លោកោ’’តិ វា, ‘‘អន្តវា លោកោ’’តិ វា, ‘‘អនន្តវា លោកោ’’តិ វា, ‘‘តំ ជីវំ តំ សរីរ’’ន្តិ វា, ‘‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’ន្តិ វា, ‘‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ វា, ‘‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ វា, ‘‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ វា, ‘‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ វា’តិ។ ឯវំ វុត្តាហំ, ភន្តេ, តេ បរិព្ពាជកេ ឯតទវោចំ – ‘អហម្បិ ខោ, ភោ, ន កិញ្ចិ សមណស្ស គោតមស្ស ឯកំសិកំ ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ – ‘‘សស្សតោ លោកោ’’តិ វា, ‘‘អសស្សតោ លោកោ’’តិ វា…បេ.… ‘‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ វា; អបិ ច សមណោ គោតមោ ភូតំ តច្ឆំ តថំ បដិបទំ បញ្ញបេតិ ធម្មដ្ឋិតតំ ធម្មនិយាមតំ។ ភូតំ ខោ បន តច្ឆំ តថំ បដិបទំ បញ្ញបេន្តស្ស ធម្មដ្ឋិតតំ ធម្មនិយាមតំ, កថញ្ហិ នាម មាទិសោ វិញ្ញូ សមណស្ស គោតមស្ស សុភាសិតំ សុភាសិតតោ នាព្ភនុមោទេយ្យា’’តិ?
422. Atha kho dvīhatīhassa accayena citto ca hatthisāriputto poṭṭhapādo ca paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā citto hatthisāriputto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Poṭṭhapādo pana paribbājako bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tadā maṃ, bhante, te paribbājakā acirapakkantassa bhagavato samantato vācāsannitodakena sañjhabbharimakaṃsu – ‘evameva panāyaṃ bhavaṃ poṭṭhapādo yaññadeva samaṇo gotamo bhāsati, taṃ tadevassa abbhanumodati – ‘evametaṃ bhagavā evametaṃ sugatā’’ti. Na kho pana mayaṃ kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāma – ‘‘sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā, ‘‘antavā loko’’ti vā, ‘‘anantavā loko’’ti vā, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vā, ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vā, ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā’ti. Evaṃ vuttāhaṃ, bhante, te paribbājake etadavocaṃ – ‘ahampi kho, bho, na kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘‘sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā…pe… ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā; api ca samaṇo gotamo bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapeti dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ. Bhūtaṃ kho pana tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapentassa dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ, kathañhi nāma mādiso viññū samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyyā’’ti?
៤២៣. ‘‘សព្ពេវ ខោ ឯតេ, បោដ្ឋបាទ, បរិព្ពាជកា អន្ធា អចក្ខុកា; ត្វំយេវ នេសំ ឯកោ ចក្ខុមា។ ឯកំសិកាបិ ហិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា; អនេកំសិកាបិ ហិ ខោ , បោដ្ឋបាទ, មយា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា។
423. ‘‘Sabbeva kho ete, poṭṭhapāda, paribbājakā andhā acakkhukā; tvaṃyeva nesaṃ eko cakkhumā. Ekaṃsikāpi hi kho, poṭṭhapāda, mayā dhammā desitā paññattā; anekaṃsikāpi hi kho , poṭṭhapāda, mayā dhammā desitā paññattā.
‘‘កតមេ ច តេ, បោដ្ឋបាទ, មយា អនេកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា? ‘សស្សតោ លោកោ’តិ 17 ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា អនេកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ; ‘អសស្សតោ លោកោ’តិ 18 ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា អនេកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ; ‘អន្តវា លោកោ’តិ 19 ខោ បោដ្ឋបាទ…បេ.… ‘អនន្តវា លោកោ’តិ 20 ខោ បោដ្ឋបាទ… ‘តំ ជីវំ តំ សរីរ’ន្តិ ខោ បោដ្ឋបាទ… ‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’ន្តិ ខោ បោដ្ឋបាទ… ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ខោ បោដ្ឋបាទ… ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ខោ បោដ្ឋបាទ… ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ខោ បោដ្ឋបាទ… ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា អនេកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ។
‘‘Katame ca te, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā? ‘Sassato loko’ti 21 kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto; ‘asassato loko’ti 22 kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto; ‘antavā loko’ti 23 kho poṭṭhapāda…pe… ‘anantavā loko’ti 24 kho poṭṭhapāda… ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti kho poṭṭhapāda… ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti kho poṭṭhapāda… ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto.
‘‘កស្មា ច តេ, បោដ្ឋបាទ, មយា អនេកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា? ន ហេតេ, បោដ្ឋបាទ, អត្ថសំហិតា ន ធម្មសំហិតា ន អាទិព្រហ្មចរិយកា ន និព្ពិទាយ ន វិរាគាយ ន និរោធាយ ន ឧបសមាយ ន អភិញ្ញាយ ន សម្ពោធាយ ន និព្ពានាយ សំវត្តន្តិ។ តស្មា តេ មយា អនេកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា’’។
‘‘Kasmā ca te, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā? Na hete, poṭṭhapāda, atthasaṃhitā na dhammasaṃhitā na ādibrahmacariyakā na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattanti. Tasmā te mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā’’.
ឯកំសិកធម្មោ
Ekaṃsikadhammo
៤២៤. ‘‘កតមេ ច តេ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា ? ឥទំ ទុក្ខន្តិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ។ អយំ ទុក្ខសមុទយោតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ។ អយំ ទុក្ខនិរោធោតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ។ អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទាតិ ខោ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកោ ធម្មោ ទេសិតោ បញ្ញត្តោ។
424. ‘‘Katame ca te, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā ? Idaṃ dukkhanti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhasamudayoti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhanirodhoti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto.
‘‘កស្មា ច តេ, បោដ្ឋបាទ, មយា ឯកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា? ឯតេ, បោដ្ឋបាទ, អត្ថសំហិតា , ឯតេ ធម្មសំហិតា, ឯតេ អាទិព្រហ្មចរិយកា ឯតេ និព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តន្តិ។ តស្មា តេ មយា ឯកំសិកា ធម្មា ទេសិតា បញ្ញត្តា។
‘‘Kasmā ca te, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā? Ete, poṭṭhapāda, atthasaṃhitā , ete dhammasaṃhitā, ete ādibrahmacariyakā ete nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti. Tasmā te mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā.
៤២៥. ‘‘សន្តិ, បោដ្ឋបាទ, ឯកេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’តិ។ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’តិ? តេ ចេ មេ ឯវំ បុដ្ឋា ‘អាមា’តិ បដិជានន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកន្តសុខំ លោកំ ជានំ បស្សំ វិហរថា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
425. ‘‘Santi, poṭṭhapāda, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកំ វា រត្តិំ ឯកំ វា ទិវសំ ឧបឌ្ឍំ វា រត្តិំ ឧបឌ្ឍំ វា ទិវសំ ឯកន្តសុខិំ អត្តានំ សញ្ជានាថា’តិ 25? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ជានាថ – ‘‘អយំ មគ្គោ អយំ បដិបទា ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយា’’’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti 26? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha – ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ យា តា ទេវតា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា, តាសំ ភាសមានានំ សទ្ទំ សុណាថ – ‘‘សុប្បដិបន្នាត្ថ, មារិសា, ឧជុប្បដិបន្នាត្ថ, មារិសា, ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយ; មយម្បិ ហិ, មារិសា, ឯវំបដិបន្នា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា’តិ ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā, tāsaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha – ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha, mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃpaṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ti ? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
៤២៦. ‘‘សេយ្យថាបិ, បោដ្ឋបាទ, បុរិសោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘អហំ យា ឥមស្មិំ ជនបទេ ជនបទកល្យាណី, តំ ឥច្ឆាមិ តំ កាមេមី’តិ។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស, យំ ត្វំ ជនបទកល្យាណិំ ឥច្ឆសិ កាមេសិ, ជានាសិ តំ ជនបទកល្យាណិំ ខត្តិយី វា ព្រាហ្មណី វា វេស្សី វា សុទ្ទី វា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋោ ‘នោ’តិ វទេយ្យ។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស , យំ ត្វំ ជនបទកល្យាណិំ ឥច្ឆសិ កាមេសិ, ជានាសិ តំ ជនបទកល្យាណិំ ឯវំនាមា ឯវំគោត្តាតិ វា, ទីឃា វា រស្សា វា មជ្ឈិមា វា កាឡី វា សាមា វា មង្គុរច្ឆវី វាតិ, អមុកស្មិំ គាមេ វា និគមេ វា នគរេ វា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋោ ‘នោ’តិ វទេយ្យ។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស, យំ ត្វំ ន ជានាសិ ន បស្សសិ, តំ ត្វំ ឥច្ឆសិ កាមេសី’តិ? ឥតិ បុដ្ឋោ ‘អាមា’តិ វទេយ្យ។
426. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ yā imasmiṃ janapade janapadakalyāṇī, taṃ icchāmi taṃ kāmemī’ti. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa , yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ evaṃnāmā evaṃgottāti vā, dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā maṅguracchavī vāti, amukasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi na passasi, taṃ tvaṃ icchasi kāmesī’ti? Iti puṭṭho ‘āmā’ti vadeyya.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ , បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi , poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘ឯវមេវ ខោ, បោដ្ឋបាទ, យេ តេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’តិ។ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’’’តិ? តេ ចេ មេ ឯវំ បុដ្ឋា ‘អាមា’តិ បដិជានន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកន្តសុខំ លោកំ ជានំ បស្សំ វិហរថា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’’ti? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកំ វា រត្តិំ ឯកំ វា ទិវសំ ឧបឌ្ឍំ វា រត្តិំ ឧបឌ្ឍំ វា ទិវសំ ឯកន្តសុខិំ អត្តានំ សញ្ជានាថា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ជានាថ – ‘‘អយំ មគ្គោ អយំ បដិបទា ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha – ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ យា តា ទេវតា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា, តាសំ ភាសមានានំ សទ្ទំ សុណាថ – ‘‘សុប្បដិបន្នាត្ថ, មារិសា, ឧជុប្បដិបន្នាត្ថ, មារិសា, ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយ; មយម្បិ ហិ, មារិសា, ឯវំបដិបន្នា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា’’’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā, tāsaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha – ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha, mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃpaṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’’’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
៤២៧. ‘‘សេយ្យថាបិ, បោដ្ឋបាទ, បុរិសោ ចាតុមហាបថេ និស្សេណិំ ករេយ្យ បាសាទស្ស អារោហណាយ។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស, យស្ស ត្វំ 27 បាសាទស្ស អារោហណាយ និស្សេណិំ ករោសិ, ជានាសិ តំ បាសាទំ បុរត្ថិមាយ វា ទិសាយ ទក្ខិណាយ វា ទិសាយ បច្ឆិមាយ វា ទិសាយ ឧត្តរាយ វា ទិសាយ ឧច្ចោ វា នីចោ វា មជ្ឈិមោ វា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋោ ‘នោ’តិ វទេយ្យ។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស, យំ ត្វំ ន ជានាសិ ន បស្សសិ, តស្ស ត្វំ បាសាទស្ស អារោហណាយ និស្សេណិំ ករោសី’តិ? ឥតិ បុដ្ឋោ ‘អាមា’តិ វទេយ្យ។
427. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso cātumahāpathe nisseṇiṃ kareyya pāsādassa ārohaṇāya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yassa tvaṃ 28 pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosi, jānāsi taṃ pāsādaṃ puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya ucco vā nīco vā majjhimo vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi na passasi, tassa tvaṃ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosī’ti? Iti puṭṭho ‘āmā’ti vadeyya.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘ឯវមេវ ខោ, បោដ្ឋបាទ, យេ តេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’តិ។ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – ‘‘ឯកន្តសុខី អត្តា ហោតិ អរោគោ បរំ មរណា’តិ ? តេ ចេ មេ ឯវំ បុដ្ឋា ‘អាមា’តិ បដិជានន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកន្តសុខំ លោកំ ជានំ បស្សំ វិហរថា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti ? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ឯកំ វា រត្តិំ ឯកំ វា ទិវសំ ឧបឌ្ឍំ វា រត្តិំ ឧបឌ្ឍំ វា ទិវសំ ឯកន្តសុខិំ អត្តានំ សញ្ជានាថា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ ជានាថ អយំ មគ្គោ អយំ បដិបទា ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘នោ’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘អបិ បន តុម្ហេ អាយស្មន្តោ យា តា ទេវតា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា’ តាសំ ទេវតានំ ភាសមានានំ សទ្ទំ សុណាថ- ‘‘សុប្បដិបន្នាត្ថ, មារិសា, ឧជុប្បដិបន្នាត្ថ , មារិសា, ឯកន្តសុខស្ស លោកស្ស សច្ឆិកិរិយាយ; មយម្បិ ហិ, មារិសា, ឯវំ បដិបន្នា ឯកន្តសុខំ លោកំ ឧបបន្នា’តិ? ឥតិ បុដ្ឋា ‘‘នោ’’តិ វទន្តិ។
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ tāsaṃ devatānaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha- ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha , mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃ paṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ti? Iti puṭṭhā ‘‘no’’ti vadanti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តេសំ សមណព្រាហ្មណានំ អប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
តយោ អត្តបដិលាភា
Tayo attapaṭilābhā
៤២៨. ‘‘តយោ ខោ មេ, បោដ្ឋបាទ, អត្តបដិលាភា – ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ, មនោមយោ អត្តបដិលាភោ, អរូបោ អត្តបដិលាភោ។ កតមោ ច, បោដ្ឋបាទ, ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ? រូបី ចាតុមហាភូតិកោ កពឡីការាហារភក្ខោ 29, អយំ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ។ កតមោ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ? រូបី មនោមយោ សព្ពង្គបច្ចង្គី អហីនិន្ទ្រិយោ, អយំ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ។ កតមោ អរូបោ អត្តបដិលាភោ? អរូបី សញ្ញាមយោ, អយំ អរូបោ អត្តបដិលាភោ។
428. ‘‘Tayo kho me, poṭṭhapāda, attapaṭilābhā – oḷāriko attapaṭilābho, manomayo attapaṭilābho, arūpo attapaṭilābho. Katamo ca, poṭṭhapāda, oḷāriko attapaṭilābho? Rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho 30, ayaṃ oḷāriko attapaṭilābho. Katamo manomayo attapaṭilābho? Rūpī manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, ayaṃ manomayo attapaṭilābho. Katamo arūpo attapaṭilābho? Arūpī saññāmayo, ayaṃ arūpo attapaṭilābho.
៤២៩. ‘‘ឱឡារិកស្សបិ ខោ អហំ, បោដ្ឋបាទ, អត្តបដិលាភស្ស បហានាយ ធម្មំ ទេសេមិ – យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថាតិ។ សិយា ខោ បន តេ, បោដ្ឋបាទ, ឯវមស្ស – សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, ទុក្ខោ ច ខោ វិហារោតិ, ន ខោ បនេតំ, បោដ្ឋបាទ, ឯវំ ទដ្ឋព្ពំ។ សំកិលេសិកា ចេវ ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ច ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, បាមុជ្ជំ ចេវ ភវិស្សតិ បីតិ ច បស្សទ្ធិ ច សតិ ច សម្បជញ្ញញ្ច សុខោ ច វិហារោ។
429. ‘‘Oḷārikassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi – yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti. Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāroti, na kho panetaṃ, poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
៤៣០. ‘‘មនោមយស្សបិ ខោ អហំ, បោដ្ឋបាទ, អត្តបដិលាភស្ស បហានាយ ធម្មំ ទេសេមិ យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថាតិ ។ សិយា ខោ បន តេ, បោដ្ឋបាទ, ឯវមស្ស – ‘សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, ទុក្ខោ ច ខោ វិហារោ’តិ, ន ខោ បនេតំ, បោដ្ឋបាទ, ឯវំ ទដ្ឋព្ពំ។ សំកិលេសិកា ចេវ ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ច ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ , បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, បាមុជ្ជំ ចេវ ភវិស្សតិ បីតិ ច បស្សទ្ធិ ច សតិ ច សម្បជញ្ញញ្ច សុខោ ច វិហារោ។
430. ‘‘Manomayassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti . Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – ‘saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāro’ti, na kho panetaṃ, poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
៤៣១. ‘‘អរូបស្សបិ ខោ អហំ, បោដ្ឋបាទ, អត្តបដិលាភស្ស បហានាយ ធម្មំ ទេសេមិ យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ , បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថាតិ។ សិយា ខោ បន តេ, បោដ្ឋបាទ, ឯវមស្ស – ‘សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, ទុក្ខោ ច ខោ វិហារោ’តិ, ន ខោ បនេតំ , បោដ្ឋបាទ, ឯវំ ទដ្ឋព្ពំ។ សំកិលេសិកា ចេវ ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ច ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សតិ, បាមុជ្ជំ ចេវ ភវិស្សតិ បីតិ ច បស្សទ្ធិ ច សតិ ច សម្បជញ្ញញ្ច សុខោ ច វិហារោ។
431. ‘‘Arūpassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti. Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – ‘saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāro’ti, na kho panetaṃ , poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
៤៣២. ‘‘បរេ ចេ, បោដ្ឋបាទ, អម្ហេ ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘កតមោ បន សោ, អាវុសោ , ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស តុម្ហេ បហានាយ ធម្មំ ទេសេថ, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ, តេសំ មយំ ឯវំ បុដ្ឋា ឯវំ ព្យាករេយ្យាម – ‘អយំ វា សោ, អាវុសោ, ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស មយំ បហានាយ ធម្មំ ទេសេម, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ។
432. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso , oḷāriko attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, oḷāriko attapaṭilābho, yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
៤៣៣. ‘‘បរេ ចេ, បោដ្ឋបាទ, អម្ហេ ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘កតមោ បន សោ, អាវុសោ, មនោមយោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស តុម្ហេ បហានាយ ធម្មំ ទេសេថ, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ? តេសំ មយំ ឯវំ បុដ្ឋា ឯវំ ព្យាករេយ្យាម – ‘អយំ វា សោ, អាវុសោ, មនោមយោ អត្តបដិលាភោ យស្ស មយំ បហានាយ ធម្មំ ទេសេម, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ , បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ។
433. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, manomayo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti? Tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, manomayo attapaṭilābho yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
៤៣៤. ‘‘បរេ ចេ, បោដ្ឋបាទ, អម្ហេ ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘កតមោ បន សោ, អាវុសោ, អរូបោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស តុម្ហេ បហានាយ ធម្មំ ទេសេថ , យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ, តេសំ មយំ ឯវំ បុដ្ឋា ឯវំ ព្យាករេយ្យាម – ‘អយំ វា សោ, អាវុសោ, អរូបោ អត្តបដិលាភោ យស្ស មយំ បហានាយ ធម្មំ ទេសេម, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ។
434. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha , yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, arūpo attapaṭilābho yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
៤៣៥. ‘‘សេយ្យថាបិ, បោដ្ឋបាទ, បុរិសោ និស្សេណិំ ករេយ្យ បាសាទស្ស អារោហណាយ តស្សេវ បាសាទស្ស ហេដ្ឋា។ តមេនំ ឯវំ វទេយ្យុំ – ‘អម្ភោ បុរិស, យស្ស ត្វំ បាសាទស្ស អារោហណាយ និស្សេណិំ ករោសិ, ជានាសិ តំ បាសាទំ, បុរត្ថិមាយ វា ទិសាយ ទក្ខិណាយ វា ទិសាយ បច្ឆិមាយ វា ទិសាយ ឧត្តរាយ វា ទិសាយ ឧច្ចោ វា នីចោ វា មជ្ឈិមោ វា’តិ? សោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘អយំ វា សោ, អាវុសោ, បាសាទោ, យស្សាហំ អារោហណាយ និស្សេណិំ ករោមិ, តស្សេវ បាសាទស្ស ហេដ្ឋា’តិ។
435. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso nisseṇiṃ kareyya pāsādassa ārohaṇāya tasseva pāsādassa heṭṭhā. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yassa tvaṃ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosi, jānāsi taṃ pāsādaṃ, puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya ucco vā nīco vā majjhimo vā’ti? So evaṃ vadeyya – ‘ayaṃ vā so, āvuso, pāsādo, yassāhaṃ ārohaṇāya nisseṇiṃ karomi, tasseva pāsādassa heṭṭhā’ti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ តស្ស បុរិសស្ស សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
៤៣៦. ‘‘ឯវមេវ ខោ, បោដ្ឋបាទ, បរេ ចេ អម្ហេ ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘កតមោ បន សោ, អាវុសោ, ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ…បេ.… កតមោ បន សោ, អាវុសោ, មនោមយោ អត្តបដិលាភោ…បេ.… កតមោ បន សោ, អាវុសោ, អរូបោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស តុម្ហេ បហានាយ ធម្មំ ទេសេថ, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ, តេសំ មយំ ឯវំ បុដ្ឋា ឯវំ ព្យាករេយ្យាម – ‘អយំ វា សោ, អាវុសោ, អរូបោ អត្តបដិលាភោ, យស្ស មយំ បហានាយ ធម្មំ ទេសេម, យថាបដិបន្នានំ វោ សំកិលេសិកា ធម្មា បហីយិស្សន្តិ, វោទានិយា ធម្មា អភិវឌ្ឍិស្សន្តិ, បញ្ញាបារិបូរិំ វេបុល្លត្តញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរិស្សថា’តិ។
436. ‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, pare ce amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, oḷāriko attapaṭilābho…pe… katamo pana so, āvuso, manomayo attapaṭilābho…pe… katamo pana so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, បោដ្ឋបាទ, ននុ ឯវំ សន្តេ សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ? ‘‘អទ្ធា ខោ, ភន្តេ, ឯវំ សន្តេ សប្បាដិហីរកតំ ភាសិតំ សម្បជ្ជតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
៤៣៧. ឯវំ វុត្តេ ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘យស្មិំ, ភន្តេ, សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃស្ស តស្មិំ សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃោ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ; ឱឡារិកោ វាស្ស អត្តបដិលាភោ តស្មិំ សមយេ សច្ចោ ហោតិ។ យស្មិំ, ភន្តេ, សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃស្ស តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃោ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ; មនោមយោ វាស្ស អត្តបដិលាភោ តស្មិំ សមយេ សច្ចោ ហោតិ។ យស្មិំ, ភន្តេ, សមយេ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃស្ស តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, មោឃោ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ; អរូបោ វាស្ស អត្តបដិលាភោ តស្មិំ សមយេ សច្ចោ ហោតី’’តិ។
437. Evaṃ vutte citto hatthisāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yasmiṃ, bhante, samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābho hoti, mogho arūpo attapaṭilābho hoti; oḷāriko vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hoti. Yasmiṃ, bhante, samaye manomayo attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, mogho arūpo attapaṭilābho hoti; manomayo vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hoti. Yasmiṃ, bhante, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, mogho manomayo attapaṭilābho hoti; arūpo vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hotī’’ti.
‘‘យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន អរូបោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ ; ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន អរូបោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; មនោមយោ អត្តបដិលាភោត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន មនោមយោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; អរូបោ អត្តបដិលាភោត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។
‘‘Yasmiṃ, citta, samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati ; oḷāriko attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; manomayo attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati.
៤៣៨. ‘‘សចេ តំ, ចិត្ត, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘អហោសិ ត្វំ អតីតមទ្ធានំ, ន ត្វំ នាហោសិ; ភវិស្សសិ ត្វំ អនាគតមទ្ធានំ, ន ត្វំ ន ភវិស្សសិ; អត្ថិ ត្វំ ឯតរហិ, ន ត្វំ នត្ថី’តិ, ឯវំ បុដ្ឋោ ត្វំ, ចិត្ត, កិន្តិ ព្យាករេយ្យាសី’’តិ?
438. ‘‘Sace taṃ, citta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘ahosi tvaṃ atītamaddhānaṃ, na tvaṃ nāhosi; bhavissasi tvaṃ anāgatamaddhānaṃ, na tvaṃ na bhavissasi; atthi tvaṃ etarahi, na tvaṃ natthī’ti, evaṃ puṭṭho tvaṃ, citta, kinti byākareyyāsī’’ti?
‘‘សចេ មំ, ភន្តេ, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘អហោសិ ត្វំ អតីតមទ្ធានំ, ន ត្វំ ន អហោសិ; ភវិស្សសិ ត្វំ អនាគតមទ្ធានំ, ន ត្វំ ន ភវិស្សសិ; អត្ថិ ត្វំ ឯតរហិ, ន ត្វំ នត្ថី’តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោ អហំ, ភន្តេ, ឯវំ ព្យាករេយ្យំ – ‘អហោសាហំ អតីតមទ្ធានំ, នាហំ ន អហោសិំ; ភវិស្សាមហំ អនាគតមទ្ធានំ, នាហំ ន ភវិស្សាមិ; អត្ថាហំ ឯតរហិ, នាហំ នត្ថី’តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោ អហំ, ភន្តេ, ឯវំ ព្យាករេយ្យ’’ន្តិ។
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘ahosi tvaṃ atītamaddhānaṃ, na tvaṃ na ahosi; bhavissasi tvaṃ anāgatamaddhānaṃ, na tvaṃ na bhavissasi; atthi tvaṃ etarahi, na tvaṃ natthī’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘ahosāhaṃ atītamaddhānaṃ, nāhaṃ na ahosiṃ; bhavissāmahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nāhaṃ na bhavissāmi; atthāhaṃ etarahi, nāhaṃ natthī’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
‘‘សចេ បន តំ, ចិត្ត, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘យោ តេ អហោសិ អតីតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ 31 តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អនាគតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ? យោ 32 តេ ភវិស្សតិ អនាគតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ? យោ 33 តេ ឯតរហិ បច្ចុប្បន្នោ អត្តបដិលាភោ, សោវ 34 តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ អនាគតោ’តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោ ត្វំ, ចិត្ត, កិន្តិ ព្យាករេយ្យាសី’’តិ?
‘‘Sace pana taṃ, citta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo te ahosi atīto attapaṭilābho, sova 35 te attapaṭilābho sacco, mogho anāgato, mogho paccuppanno? Yo 36 te bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho paccuppanno? Yo 37 te etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova 38 te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho tvaṃ, citta, kinti byākareyyāsī’’ti?
‘‘សចេ បន មំ, ភន្តេ, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘យោ តេ អហោសិ អតីតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អនាគតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ។ យោ តេ ភវិស្សតិ អនាគតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ។ យោ តេ ឯតរហិ បច្ចុប្បន្នោ អត្តបដិលាភោ, សោវ តេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ អនាគតោ’តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោ អហំ, ភន្តេ, ឯវំ ព្យាករេយ្យំ – ‘យោ មេ អហោសិ អតីតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ មេ អត្តបដិលាភោ តស្មិំ សមយេ សច្ចោ អហោសិ, មោឃោ អនាគតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ។ យោ មេ ភវិស្សតិ អនាគតោ អត្តបដិលាភោ, សោវ មេ អត្តបដិលាភោ តស្មិំ សមយេ សច្ចោ ភវិស្សតិ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ បច្ចុប្បន្នោ។ យោ មេ ឯតរហិ បច្ចុប្បន្នោ អត្តបដិលាភោ, សោវ មេ អត្តបដិលាភោ សច្ចោ, មោឃោ អតីតោ, មោឃោ អនាគតោ’តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោ អហំ, ភន្តេ, ឯវំ ព្យាករេយ្យ’’ន្តិ។
‘‘Sace pana maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo te ahosi atīto attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho anāgato, mogho paccuppanno. Yo te bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho paccuppanno. Yo te etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘yo me ahosi atīto attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco ahosi, mogho anāgato, mogho paccuppanno. Yo me bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco bhavissati, mogho atīto, mogho paccuppanno. Yo me etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
៤៣៩. ‘‘ឯវមេវ ខោ, ចិត្ត, យស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន អរូបោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ។ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ…បេ.… យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន មនោមយោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; អរូបោ អត្តបដិលាភោ ត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។
439. ‘‘Evameva kho, citta, yasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati. Oḷāriko attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati.
៤៤០. ‘‘សេយ្យថាបិ, ចិត្ត, គវា ខីរំ, ខីរម្ហា ទធិ, ទធិម្ហា នវនីតំ, នវនីតម្ហា សប្បិ, សប្បិម្ហា សប្បិមណ្ឌោ។ យស្មិំ សមយេ ខីរំ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ទធីតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន នវនីតន្តិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន សប្បីតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន សប្បិមណ្ឌោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; ខីរំ ត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ យស្មិំ សមយេ ទធិ ហោតិ…បេ.… នវនីតំ ហោតិ… សប្បិ ហោតិ… សប្បិមណ្ឌោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ខីរន្តិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន ទធីតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន នវនីតន្តិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន សប្បីតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; សប្បិមណ្ឌោ ត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ ឯវមេវ ខោ, ចិត្ត, យស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ…បេ.… យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ មនោមយោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ…បេ.… យស្មិំ, ចិត្ត, សមយេ អរូបោ អត្តបដិលាភោ ហោតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ឱឡារិកោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, ន មនោមយោ អត្តបដិលាភោតិ សង្ខំ គច្ឆតិ; អរូបោ អត្តបដិលាភោ ត្វេវ តស្មិំ សមយេ សង្ខំ គច្ឆតិ។ ឥមា ខោ ចិត្ត, លោកសមញ្ញា លោកនិរុត្តិយោ លោកវោហារា លោកបញ្ញត្តិយោ , យាហិ តថាគតោ វោហរតិ អបរាមស’’ន្តិ។
440. ‘‘Seyyathāpi, citta, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo. Yasmiṃ samaye khīraṃ hoti, neva tasmiṃ samaye dadhīti saṅkhaṃ gacchati, na navanītanti saṅkhaṃ gacchati, na sappīti saṅkhaṃ gacchati, na sappimaṇḍoti saṅkhaṃ gacchati; khīraṃ tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ samaye dadhi hoti…pe… navanītaṃ hoti… sappi hoti… sappimaṇḍo hoti, neva tasmiṃ samaye khīranti saṅkhaṃ gacchati, na dadhīti saṅkhaṃ gacchati, na navanītanti saṅkhaṃ gacchati, na sappīti saṅkhaṃ gacchati; sappimaṇḍo tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Evameva kho, citta, yasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Imā kho citta, lokasamaññā lokaniruttiyo lokavohārā lokapaññattiyo , yāhi tathāgato voharati aparāmasa’’nti.
៤៤១. ឯវំ វុត្តេ, បោដ្ឋបាទោ បរិព្ពាជកោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘អភិក្កន្តំ, ភន្តេ! អភិក្កន្តំ, ភន្តេ, សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ – ‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’តិ។ ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯសាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាមិ ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ ឧបាសកំ មំ ភគវា ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គត’’ន្តិ។
441. Evaṃ vutte, poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante! Abhikkantaṃ, bhante, seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
ចិត្តហត្ថិសារិបុត្តឧបសម្បទា
Cittahatthisāriputtaupasampadā
៤៤២. ចិត្តោ បន ហត្ថិសារិបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘អភិក្កន្តំ, ភន្តេ; អភិក្កន្តំ, ភន្តេ! សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ – ‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’តិ។ ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯសាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាមិ ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ លភេយ្យាហំ, ភន្តេ, ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, លភេយ្យំ ឧបសម្បទ’’ន្តិ។
442. Citto pana hatthisāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante; abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
៤៤៣. អលត្ថ ខោ ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, អលត្ថ ឧបសម្បទំ។ អចិរូបសម្បន្នោ ខោ បនាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ឯកោ វូបកដ្ឋោ អប្បមត្តោ អាតាបី បហិតត្តោ វិហរន្តោ ន ចិរស្សេវ – យស្សត្ថាយ កុលបុត្តា សម្មទេវ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជន្តិ, តទនុត្តរំ – ព្រហ្មចរិយបរិយោសានំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិ។ ‘ខីណា ជាតិ, វុសិតំ ព្រហ្មចរិយំ, កតំ ករណីយំ, នាបរំ ឥត្ថត្តាយា’តិ – អព្ភញ្ញាសិ។ អញ្ញតរោ ខោ បនាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ អរហតំ អហោសីតិ។
443. Alattha kho citto hatthisāriputto bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Acirūpasampanno kho panāyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti – abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti.
បោដ្ឋបាទសុត្តំ និដ្ឋិតំ នវមំ។
Poṭṭhapādasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ៩. បោដ្ឋបាទសុត្តវណ្ណនា • 9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៩. បោដ្ឋបាទសុត្តវណ្ណនា • 9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā
