Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā

    ಪೋಟ್ಠಪಾದಪರಿಬ್ಬಾಜಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

    Poṭṭhapādaparibbājakavatthuvaṇṇanā

    ೪೦೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತ್ತಂ…ಪೇ॰… ಸಾವತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇತಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಯೋ ಜೇತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಗಹಪತಿನಾ ಆರಾಮೋ ಕಾರಿತೋ, ತತ್ಥ ವಿಹರತಿ। ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ನಾಮೇನ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ನಾಮ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಸೋ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೋ ಕಾಮೇಸುಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಪರಿಮಾಣಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಗಣಾಚರಿಯೋ ಜಾತೋ। ಸಮಯಂ ಪವದನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಠಾನೇ ಚಙ್ಕೀತಾರುಕ್ಖಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಪ್ಪಭುತಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ನಿಗಣ್ಠಅಚೇಲಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದಯೋ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯಂ ವದನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಆರಾಮೋ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವೇವ ಚ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಿಮ್ಬರೂರುಕ್ಖಪನ್ತಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಪಠಮಂ ಏಕಾವ ಸಾಲಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಚ್ಛಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹೂ ಸಾಲಾ ಕತಾ। ತಸ್ಮಾ ತಮೇವ ಏಕಂ ಸಾಲಂ ಉಪಾದಾಯ ಲದ್ಧನಾಮವಸೇನ ಏಕಸಾಲಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಪನ ಪಸೇನದಿರಞ್ಞೋ ದೇವಿಯಾ ಉಯ್ಯಾನಭೂತೋ ಸೋ ಪುಪ್ಫಫಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಆರಾಮೋತಿ ಕತ್ವಾ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಆರಾಮೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೇ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರೇ ಏಕಸಾಲಕೇ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಆರಾಮೇ।

    406.Evaṃme suttaṃ…pe… sāvatthiyanti poṭṭhapādasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāmeti sāvatthiṃ upanissāya yo jetassa kumārassa vane anāthapiṇḍikena gahapatinā ārāmo kārito, tattha viharati. Poṭṭhapādo paribbājakoti nāmena poṭṭhapādo nāma channaparibbājako. So kira gihikāle brāhmaṇamahāsālo kāmesuādīnavaṃ disvā cattālīsakoṭiparimāṇaṃ bhogakkhandhaṃ pahāya pabbajitvā titthiyānaṃ gaṇācariyo jāto. Samayaṃ pavadanti etthāti samayappavādako, tasmiṃ kira ṭhāne caṅkītārukkhapokkharasātippabhutayo brāhmaṇā nigaṇṭhaacelakaparibbājakādayo ca pabbajitā sannipatitvā attano attano samayaṃ vadanti kathenti dīpenti, tasmā so ārāmo samayappavādakoti vuccati. Sveva ca tindukācīrasaṅkhātāya timbarūrukkhapantiyā parikkhittattā tindukācīro. Yasmā panettha paṭhamaṃ ekāva sālā ahosi, pacchā mahāpuññaṃ paribbājakaṃ nissāya bahū sālā katā. Tasmā tameva ekaṃ sālaṃ upādāya laddhanāmavasena ekasālakoti vuccati. Mallikāya pana pasenadirañño deviyā uyyānabhūto so pupphaphalasampanno ārāmoti katvā mallikāya ārāmoti saṅkhyaṃ gato. Tasmiṃ samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme.

    ಪಟಿವಸತೀತಿ ನಿವಾಸಫಾಸುತಾಯ ವಸತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಗವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗತಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಮಯ್ಹಂ ಞಾಣಜಾಲೇ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಿನ್ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಮಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ನಿರೋಧಞ್ಚ ನಿರೋಧವುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾಹಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತೇಸಮಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಮಂ ಸರಣಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಚಿತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾಸದಿಸಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಯುಗನ್ಧರಪಬ್ಬತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಮಹಾಮೇಘಂ ವಿಯ ಮೇಘವಣ್ಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಏಕಂಸವರಗತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚಗ್ಘಂ ಸೇಲಮಯಪತ್ತಂ ವಾಮಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಹಿಮವನ್ತಪಾದಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    Paṭivasatīti nivāsaphāsutāya vasati. Athekadivasaṃ bhagavā paccūsasamaye sabbaññutaññāṇaṃ pattharitvā lokaṃ pariggaṇhanto ñāṇajālassa antogataṃ paribbājakaṃ disvā – ‘‘ayaṃ poṭṭhapādo mayhaṃ ñāṇajāle paññāyati, kinnu kho bhavissatī’’ti upaparikkhanto addasa – ‘‘ahaṃ ajja tattha gamissāmi, atha maṃ poṭṭhapādo nirodhañca nirodhavuṭṭhānañca pucchissati, tassāhaṃ sabbabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvā tadubhayaṃ kathessāmi, atha so katipāhaccayena cittaṃ hatthisāriputtaṃ gahetvā mama santikaṃ āgamissati, tesamahaṃ dhammaṃ desessāmi, desanāvasāne poṭṭhapādo maṃ saraṇaṃ gamissati, citto hatthisāriputto mama santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissatī’’ti. Tato pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā vijjulatāsadisaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā yugandharapabbataṃ parikkhipitvā ṭhitamahāmeghaṃ viya meghavaṇṇaṃ paṃsukūlaṃ ekaṃsavaragataṃ katvā paccagghaṃ selamayapattaṃ vāmaaṃsakūṭe laggetvā sāvatthiṃ piṇḍāya pavisissāmīti sīho viya himavantapādā vihārā nikkhami. Imamatthaṃ sandhāya – ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi vuttaṃ.

    ೪೦೭. ಏತದಹೋಸೀತಿ ನಗರದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತಿಪ್ಪಗಭಾವಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಏತಂ ಅಹೋಸಿ। ಯಂನೂನಾಹನ್ತಿ ಸಂಸಯಪರಿದೀಪನೋ ವಿಯ ನಿಪಾತೋ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಸಂಸಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ – ‘‘ಇದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಇದಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಇಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮ, ಇಮಸ್ಸ ನ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಪನೇಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹ’’ನ್ತಿ, ಯದಿ ಪನಾಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    407.Etadahosīti nagaradvārasamīpaṃ gantvā attano rucivasena sūriyaṃ oloketvā atippagabhāvameva disvā etaṃ ahosi. Yaṃnūnāhanti saṃsayaparidīpano viya nipāto, buddhānañca saṃsayo nāma natthi – ‘‘idaṃ karissāma, idaṃ na karissāma, imassa dhammaṃ desessāma, imassa na desessāmā’’ti evaṃ parivitakkapubbabhāgo panesa sabbabuddhānaṃ labbhati. Tenāha – ‘‘yaṃnūnāha’’nti, yadi panāhanti attho.

    ೪೦೮. ಉನ್ನಾದಿನಿಯಾತಿ ಉಚ್ಚಂ ನದಮಾನಾಯ, ಏವಂ ನದಮಾನಾಯ ಚಸ್ಸಾ ಉದ್ಧಂ ಗಮನವಸೇನ ಉಚ್ಚೋ, ದಿಸಾಸು ಪತ್ಥಟವಸೇನ ಮಹಾ ಸದ್ದೋತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾಯ, ತೇಸಞ್ಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ ಪಾತೋವ ವುಟ್ಠಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಾಮ ಚೇತಿಯವತ್ತಂ ವಾ ಬೋಧಿವತ್ತಂ ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ತೇನ ತೇ ಪಾತೋವ ವುಟ್ಠಾಯ ಬಾಲಾತಪೇ ನಿಸಿನ್ನಾ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥೋ ಸೋಭನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪಾದೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ವಾ ಆರಬ್ಭ, ಇತ್ಥಿಪುರಿಸದಾರಕದಾರಿಕಾದೀನಂ ವಣ್ಣೇ ವಾ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಾಮಸ್ಸಾದಭವಸ್ಸಾದಾದಿವತ್ಥುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಕಥಾದಿಅನೇಕವಿಧಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉನ್ನಾದಿನಿಯಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾಯ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿ।

    408.Unnādiniyāti uccaṃ nadamānāya, evaṃ nadamānāya cassā uddhaṃ gamanavasena ucco, disāsu patthaṭavasena mahā saddoti uccāsaddamahāsaddāya, tesañhi paribbājakānaṃ pātova vuṭṭhāya kattabbaṃ nāma cetiyavattaṃ vā bodhivattaṃ vā ācariyupajjhāyavattaṃ vā yoniso manasikāro vā natthi. Tena te pātova vuṭṭhāya bālātape nisinnā – ‘‘imassa hattho sobhano, imassa pādo’’ti evaṃ aññamaññassa hatthapādādīni vā ārabbha, itthipurisadārakadārikādīnaṃ vaṇṇe vā, aññaṃ vā kāmassādabhavassādādivatthuṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpetvā anupubbena rājakathādianekavidhaṃ tiracchānakathaṃ kathenti. Tena vuttaṃ – ‘‘unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā’’ti.

    ತತೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅತಿವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವಾ, ಮಯಞ್ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕೂಪಮಾ ಜಾತಾ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋಪಿ ನೋ ಪರಿಹೀನೋ। ಸಚೇ ಪನಿಮಂ ಠಾನಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ವಾ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕೋ ವಾ ಗಿಹೀ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ , ಅತಿವಿಯ ಲಜ್ಜನೀಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪರಿಸದೋಸೋ ಖೋ ಪನ ಪರಿಸಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಆರೋಹತೀ’’ತಿ ಇತೋಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ…ಪೇ॰… ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ।

    Tato poṭṭhapādo paribbājako te paribbājake oloketvā – ‘‘ime paribbājakā ativiya aññamaññaṃ agāravā, mayañca samaṇassa gotamassa pātubhāvato paṭṭhāya sūriyuggamane khajjopanakūpamā jātā, lābhasakkāropi no parihīno. Sace panimaṃ ṭhānaṃ samaṇo gotamo vā gotamassa sāvako vā gihī upaṭṭhāko vā tassa āgaccheyya , ativiya lajjanīyaṃ bhavissati, parisadoso kho pana parisajeṭṭhakasseva upari ārohatī’’ti itocito ca vilokento bhagavantaṃ addasa. Tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho poṭṭhapādo paribbājako…pe… tuṇhī ahesu’’nti.

    ೪೦೯. ತತ್ಥ ಸಣ್ಠಪೇಸೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ, ವಜ್ಜಮಸ್ಸಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ। ಯಥಾ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಠಪೇಸಿ। ಯಥಾ ನಾಮ ಪರಿಸಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ನಿವಾಸನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಪಾರುಪನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ರಜೋಕಿಣ್ಣಟ್ಠಾನಂ ಪುಞ್ಛತಿ; ಏವಮಸ್ಸಾ ವಜ್ಜಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ – ‘‘ಅಪ್ಪಸದ್ದಾ ಭೋನ್ತೋ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ಯಥಾ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಠಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಸದ್ದಕಾಮೋತಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಏಕೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಯಾಪೇತಿ। ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಇಧಾಗನ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಭಗವತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀತಿ? ಅತ್ತನೋ ವುದ್ಧಿಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಕಿರ ಬುದ್ಧೇಸು ವಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಸು ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇಸು – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಆಗತೋ , ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಆಗತೋ, ನ ಖೋ ಪನ ತೇ ಯಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಸ್ಸಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉತ್ತಮಭಾವ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅತ್ತಾನಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಉಚ್ಚೇ ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಿ, ಭಗವತೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಾಯಮನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಭವಂ ಗೋತಮೋಪಿ ಗೋತಮಸಾವಕಾಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಗ್ಗಾ। ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅಮ್ಹೇ ಅಕ್ಖೀಹಿಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಥ, ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಥ, ಕಿಂ ವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಪರದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ಅಥೇಕಚ್ಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ – ‘‘ಬುದ್ಧಾಪಿ ಏತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಮಜ್ಜನ್ತಿ। ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ನಿಸೀದಿಂಸು।

    409. Tattha saṇṭhapesīti sikkhāpesi, vajjamassā paṭicchādesi. Yathā susaṇṭhitā hoti, tathā naṃ ṭhapesi. Yathā nāma parisamajjhaṃ pavisanto puriso vajjapaṭicchādanatthaṃ nivāsanaṃ saṇṭhapeti, pārupanaṃ saṇṭhapeti, rajokiṇṇaṭṭhānaṃ puñchati; evamassā vajjapaṭicchādanatthaṃ – ‘‘appasaddā bhonto’’ti sikkhāpento yathā susaṇṭhitā hoti, tathā naṃ ṭhapesīti attho. Appasaddakāmoti appasaddaṃ icchati, eko nisīdati, eko tiṭṭhati, na gaṇasaṅgaṇikāya yāpeti. Upasaṅkamitabbaṃ maññeyyāti idhāgantabbaṃ maññeyya. Kasmā panesa bhagavato upasaṅkamanaṃ paccāsīsatīti? Attano vuddhiṃ patthayamāno. Paribbājakā kira buddhesu vā buddhasāvakesu vā attano santikaṃ āgatesu – ‘‘ajja amhākaṃ santikaṃ samaṇo gotamo āgato , sāriputto āgato, na kho pana te yassa vā tassa vā santikaṃ gacchanti, passatha amhākaṃ uttamabhāva’’nti attano upaṭṭhākānaṃ santike attānaṃ ukkhipanti, ucce ṭhāne ṭhapenti, bhagavatopi upaṭṭhāke gaṇhituṃ vāyamanti. Te kira bhagavato upaṭṭhāke disvā evaṃ vadanti – ‘‘tumhākaṃ satthā bhavaṃ gotamopi gotamasāvakāpi amhākaṃ santikaṃ āgacchanti, mayaṃ aññamaññaṃ samaggā. Tumhe pana amhe akkhīhipi passituṃ na icchatha, sāmīcikammaṃ na karotha, kiṃ vo amhehi aparaddha’’nti. Athekacce manussā – ‘‘buddhāpi etesaṃ santikaṃ gacchanti kiṃ amhāka’’nti tato paṭṭhāya te disvā nappamajjanti. Tuṇhī ahesunti poṭṭhapādaṃ parivāretvā nissaddā nisīdiṃsu.

    ೪೧೦. ಸ್ವಾಗತಂ, ಭನ್ತೇತಿ ಸುಟ್ಠು ಆಗಮನಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ; ಭಗವತಿ ಹಿ ನೋ ಆಗತೇ ಆನನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಗತೇ ಸೋಕೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಚಿರಸ್ಸಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಕಿಂ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತತ್ಥ ಗತಪುಬ್ಬೋತಿ, ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ, ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥ, ಕಿಂ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹತ್ಥ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಪಿಯಸಮುದಾಚಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ನ ಮಾನಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ, ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಮಕಾಸಿ। ಭಗವನ್ತಞ್ಹಿ ಉಪಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಸನೇನ ಅನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ ವಾ ಅಪಚಿತಿಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ವಾ ದುಲ್ಲಭೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಚ್ಚಾಕುಲೀನತಾಯ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಆಸನೇನ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ನಿಸೀದತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅನ್ತರಾಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ವೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ, ಮಮಾಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ಕತಮಾ ಕಥಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ನ ಗತಾ, ವದಥ, ಯಾವ ನಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ನೇತ್ವಾ ದೇಮೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇಸಿ। ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ನಿರತ್ಥಕಕಥಾ ಏಸಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುರತೋ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತೀ’’ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತೇಸಾ , ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    410.Svāgataṃ, bhanteti suṭṭhu āgamanaṃ, bhante, bhagavato; bhagavati hi no āgate ānando hoti, gate sokoti dīpeti. Cirassaṃ kho, bhanteti kasmā āha? Kiṃ bhagavā pubbepi tattha gatapubboti, na gatapubbo. Manussānaṃ pana – ‘‘kuhiṃ gacchantā, kuto āgatattha, kiṃ maggamūḷhattha, cirassaṃ āgatatthā’’ti evamādayo piyasamudācārā honti, tasmā evamāha. Evañca pana vatvā na mānathaddho hutvā nisīdi, uṭṭhāyāsanā bhagavato paccuggamanamakāsi. Bhagavantañhi upagataṃ disvā āsanena animantento vā apacitiṃ akaronto vā dullabho. Kasmā? Uccākulīnatāya. Ayampi paribbājako attano nisinnāsanaṃ papphoṭetvā bhagavantaṃ āsanena nimantento – ‘‘nisīdatu, bhante, bhagavā idamāsanaṃ paññatta’’nti āha. Antarākathā vippakatāti nisinnānaṃ vo ādito paṭṭhāya yāva mamāgamanaṃ, etasmiṃ antare kā nāma kathā vippakatā, mamāgamanapaccayā katamā kathā pariyantaṃ na gatā, vadatha, yāva naṃ pariyantaṃ netvā demīti sabbaññupavāraṇaṃ pavāresi. Atha paribbājako – ‘‘niratthakakathā esā nissārā vaṭṭasannissitā, na tumhākaṃ purato vattabbataṃ arahatī’’ti dīpento ‘‘tiṭṭhatesā , bhante’’tiādimāha.

    ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Abhisaññānirodhakathāvaṇṇanā

    ೪೧೧. ತಿಟ್ಠತೇಸಾ , ಭನ್ತೇತಿ ಸಚೇ ಭಗವಾ ಸೋತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಛಾಪೇಸಾ ಕಥಾ ನ ದುಲ್ಲಭಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನಿಮಾಯ ಕಥಾಯ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ। ಭಗವತೋ ಪನಾಗಮನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮಯಂ ಅಞ್ಞದೇವ ಸುಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಾಮಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ತತೋ ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ – ‘‘ಪುರಿಮಾನಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಸಾಲಾ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ಥ ಪನ ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ನಾನಾವಿಧಂ ಕಥಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಸಾ ಬಹೂನಂ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿಂ ವದತಿ, ಅಯಂ ಕಿಂ ವದತೀ’’ತಿ ಕೋತೂಹಲುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತೋ ಕೋತೂಹಲಸಾಲಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ। ಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇತಿ ಚಿತ್ತನಿರೋಧೇ, ಖಣಿಕನಿರೋಧೇ ಕಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಪನ ತಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ। ಯದಾ ಕಿರ ಭಗವಾ ಜಾತಕಂ ವಾ ಕಥೇತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಿ ತದಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಭಗವತೋ ಕಿತ್ತಿಘೋಸೋ ಪತ್ಥರತಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಭವಂ ಕಿರ ಗೋತಮೋ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಕಥೇಸಿ, ಮಯಂ ಕಿಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ ತಾದಿಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತು’’ನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಪಟಿಭಾಗಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏಕಂ ಭವನ್ತರಸಮಯಂ ಕಥೇನ್ತಿ – ‘‘ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ, ಮಯಂ ಕಿಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ ಪಞ್ಞಪೇತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತದಾ ಪನ ಭಗವಾ ಅಟ್ಠವಿಧಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿರೋಧಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಭವಂ ಕಿರ ಗೋತಮೋ ನಿರೋಧಂ ನಾಮ ಕಥೇಸಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕಥಯಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ।

    411.Tiṭṭhatesā, bhanteti sace bhagavā sotukāmo bhavissati, pacchāpesā kathā na dullabhā bhavissati, amhākaṃ panimāya kathāya attho natthi. Bhagavato panāgamanaṃ labhitvā mayaṃ aññadeva sukāraṇaṃ pucchāmāti dīpeti. Tato taṃ pucchanto – ‘‘purimāni, bhante’’tiādimāha. Tattha kotūhalasālāyanti kotūhalasālā nāma paccekasālā natthi. Yattha pana nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā nānāvidhaṃ kathaṃ pavattenti, sā bahūnaṃ – ‘‘ayaṃ kiṃ vadati, ayaṃ kiṃ vadatī’’ti kotūhaluppattiṭṭhānato kotūhalasālāti vuccati. Abhisaññānirodheti ettha abhīti upasaggamattaṃ. Saññānirodheti cittanirodhe, khaṇikanirodhe kathā uppannāti attho. Idaṃ pana tassā uppattikāraṇaṃ. Yadā kira bhagavā jātakaṃ vā katheti, sikkhāpadaṃ vā paññapeti tadā sakalajambudīpe bhagavato kittighoso pattharati, titthiyā taṃ sutvā – ‘‘bhavaṃ kira gotamo pubbacariyaṃ kathesi, mayaṃ kiṃ na sakkoma tādisaṃ kiñci kathetu’’nti bhagavato paṭibhāgakiriyaṃ karontā ekaṃ bhavantarasamayaṃ kathenti – ‘‘bhavaṃ gotamo sikkhāpadaṃ paññapesi, mayaṃ kiṃ na sakkoma paññapetu’’nti attano sāvakānaṃ kiñcideva sikkhāpadaṃ paññapenti. Tadā pana bhagavā aṭṭhavidhaparisamajjhe nisīditvā nirodhakathaṃ kathesi. Titthiyā taṃ sutvā – ‘‘bhavaṃ kira gotamo nirodhaṃ nāma kathesi, mayampi taṃ kathessāmā’’ti sannipatitvā kathayiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘abhisaññānirodhe kathā udapādī’’ti.

    ತತ್ರೇಕಚ್ಚೇತಿ ತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ। ಪುರಿಮೋ ಚೇತ್ಥ ಯ್ವಾಯಂ ಬಾಹಿರೇ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚಿತ್ತಕಭಾವೋ ಸನ್ತೋತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತೋ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಅಸಞ್ಞೀಭವೇ ಠತ್ವಾ ಪುನ ಇಧ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದೇ ಚ ನಿರೋಧೇ ಚ ಹೇತುಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ – ಅಹೇತೂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಆಹ।

    Tatrekacceti tesu ekacce. Purimo cettha yvāyaṃ bāhire titthāyatane pabbajito cittappavattiyaṃ dosaṃ disvā acittakabhāvo santoti samāpattiṃ bhāvetvā ito cuto pañca kappasatāni asaññībhave ṭhatvā puna idha uppajjati. Tassa saññuppāde ca nirodhe ca hetuṃ apassanto – ahetū appaccayāti āha.

    ದುತಿಯೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಮಿಗಸಿಙ್ಗತಾಪಸಸ್ಸ ಅಸಞ್ಞಕಭಾವಂ ಗಹೇತ್ವಾ – ‘‘ಉಪೇತಿಪಿ ಅಪೇತಿಪೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಿಗಸಿಙ್ಗತಾಪಸೋ ಕಿರ ಅತ್ತನ್ತಪೋ ಘೋರತಪೋ ಪರಮಧಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಸೀಲತೇಜೇನ ಸಕ್ಕವಿಮಾನಂ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಸಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ನು ಖೋ ತಾಪಸೋ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ಅಲಮ್ಬುಸಂ ನಾಮ ದೇವಕಞ್ಞಂ – ‘ತಾಪಸಸ್ಸ ತಪಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಹೀ’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ತತ್ಥ ಗತಾ। ತಾಪಸೋ ಪಠಮದಿವಸೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ದುತಿಯದಿವಸೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣೇನ ಭಗ್ಗೋ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಸೋ ತೇನ ದಿಬ್ಬಫಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠೋ ವಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ। ತಂ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ – ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।

    Dutiyo naṃ nisedhetvā migasiṅgatāpasassa asaññakabhāvaṃ gahetvā – ‘‘upetipi apetipī’’ti āha. Migasiṅgatāpaso kira attantapo ghoratapo paramadhitindriyo ahosi. Tassa sīlatejena sakkavimānaṃ uṇhaṃ ahosi. Sakko devarājā ‘‘sakkaṭṭhānaṃ nu kho tāpaso patthetī’’ti alambusaṃ nāma devakaññaṃ – ‘tāpasassa tapaṃ bhinditvā ehī’ti pesesi. Sā tattha gatā. Tāpaso paṭhamadivase taṃ disvāva palāyitvā paṇṇasālaṃ pāvisi. Dutiyadivase kāmacchandanīvaraṇena bhaggo taṃ hatthe aggahesi, so tena dibbaphassena phuṭṭho visaññī hutvā tiṇṇaṃ saṃvaccharānaṃ accayena saññaṃ paṭilabhi. Taṃ so diṭṭhigatiko – ‘‘tiṇṇaṃ saṃvaccharānaṃ accayena nirodhā vuṭṭhito’’ti maññamāno evamāha.

    ತತಿಯೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಆಥಬ್ಬಣಪಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಉಪಕಡ್ಢನ್ತಿಪಿ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತಿಪೀ’’ತಿ ಆಹ। ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಕಿರ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತಂ ಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಯ ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಯ ಮತಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಪುನ ಪಾಕತಿಕಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ – ‘‘ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।

    Tatiyo naṃ nisedhetvā āthabbaṇapayogaṃ sandhāya ‘‘upakaḍḍhantipi apakaḍḍhantipī’’ti āha. Āthabbaṇikā kira āthabbaṇaṃ payojetvā sattaṃ sīsacchinnaṃ viya hatthacchinnaṃ viya mataṃ viya ca katvā dassenti. Tassa puna pākatikabhāvaṃ disvā so diṭṭhigatiko – ‘‘nirodhā vuṭṭhito aya’’nti maññamāno evamāha.

    ಚತುತ್ಥೋ ನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಯಕ್ಖದಾಸೀನಂ ಮದನಿದ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸನ್ತಿ ಹಿ ಭೋ ದೇವತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಕ್ಖದಾಸಿಯೋ ಕಿರ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದೇವತೂಪಹಾರಂ ಕುರುಮಾನಾ ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಅರುಣೋದಯೇ ಏಕಂ ಸುರಾಪಾತಿಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಪಿತ್ವಾ ದಿವಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ – ‘‘ಸುತ್ತಕಾಲೇ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।

    Catuttho naṃ nisedhetvā yakkhadāsīnaṃ madaniddaṃ sandhāya ‘‘santi hi bho devatā’’tiādimāha. Yakkhadāsiyo kira sabbarattiṃ devatūpahāraṃ kurumānā naccitvā gāyitvā aruṇodaye ekaṃ surāpātiṃ pivitvā parivattitvā supitvā divā vuṭṭhahanti. Taṃ disvā so diṭṭhigatiko – ‘‘suttakāle nirodhaṃ samāpannā, pabuddhakāle nirodhā vuṭṭhitā’’ti maññamāno evamāha.

    ಅಯಂ ಪನ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ। ತೇನಸ್ಸ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ‘‘ಇಮೇಸಂ ಕಥಾ ಏಳಮೂಗಕಥಾ ವಿಯ ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ನಿರೋಧೇ ಏತೇ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಚ ನಿರೋಧೇನ ನಾಮ ಏಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನ ಬಹುನಾ। ತೇನಾಪಿ ಏಕೇನ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸೋ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಞಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಬ್ಬಞ್ಞುನಾ। ಸಚೇ ಭಗವಾ ಇಧ ಅಭವಿಸ್ಸ ‘ಅಯಂ ನಿರೋಧೋ ಅಯಂ ನ ನಿರೋಧೋ’ತಿ ದೀಪಸಹಸ್ಸಂ ವಿಯ ಉಜ್ಜಾಲೇತ್ವಾ ಅಜ್ಜಮೇವ ಪಾಕಟಂ ಅಕರಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ದಸಬಲಞ್ಞೇವ ಅನುಸ್ಸರಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಹೋ ನೂನಾತಿ ಅನುಸ್ಸರಣತ್ಥೇ ನಿಪಾತದ್ವಯಂ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಹೋ ನೂನ ಭಗವಾ ಅಹೋ ನೂನ ಸುಗತೋ’’ತಿ। ಯೋ ಇಮೇಸನ್ತಿ ಯೋ ಏತೇಸಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾನಂ ಸುಕುಸಲೋ ನಿಪುಣೋ ಛೇಕೋ, ಸೋ ಭಗವಾ ಅಹೋ ನೂನ ಕಥೇಯ್ಯ, ಸುಗತೋ ಅಹೋ ನೂನ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಕತಞ್ಞೂತಿ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಪಕತಿಂ ಸಭಾವಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಪಕತಞ್ಞೂ। ಕಥಂ ನು ಖೋತಿ ಇದಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಮಯಂ ಭಗವಾ ನ ಜಾನಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ, ಕಥೇಥ ನೋ’’ತಿ ಆಯಾಚನ್ತೋ ವದತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Ayaṃ pana poṭṭhapādo paribbājako paṇḍitajātiko. Tenassa taṃ kathaṃ sutvā vippaṭisāro uppajji. ‘‘Imesaṃ kathā eḷamūgakathā viya cattāro hi nirodhe ete paññapenti, iminā ca nirodhena nāma ekena bhavitabbaṃ, na bahunā. Tenāpi ekena aññeneva bhavitabbaṃ, so pana aññena ñātuṃ na sakkā aññatra sabbaññunā. Sace bhagavā idha abhavissa ‘ayaṃ nirodho ayaṃ na nirodho’ti dīpasahassaṃ viya ujjāletvā ajjameva pākaṭaṃ akarissā’’ti dasabalaññeva anussari. Tasmā ‘‘tassa mayhaṃ bhante’’tiādimāha. Tattha aho nūnāti anussaraṇatthe nipātadvayaṃ, tena tassa bhagavantaṃ anussarantassa etadahosi ‘‘aho nūna bhagavā aho nūna sugato’’ti. Yo imesanti yo etesaṃ nirodhadhammānaṃ sukusalo nipuṇo cheko, so bhagavā aho nūna katheyya, sugato aho nūna katheyyāti ayamettha adhippāyo. Pakataññūti ciṇṇavasitāya pakatiṃ sabhāvaṃ jānātīti pakataññū. Kathaṃ nu khoti idaṃ paribbājako ‘‘mayaṃ bhagavā na jānāma, tumhe jānātha, kathetha no’’ti āyācanto vadati. Atha bhagavā kathento ‘‘tatra poṭṭhapādā’’tiādimāha.

    ಅಹೇತುಕಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Ahetukasaññuppādanirodhakathāvaṇṇanā

    ೪೧೨. ತತ್ಥ ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು। ಆದಿತೋವ ತೇಸಂ ಅಪರದ್ಧನ್ತಿ ತೇಸಂ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ವಿರದ್ಧಂ, ಘರಮಜ್ಝೇಯೇವ ಪಕ್ಖಲಿತಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸಹೇತೂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಹೇತುಪಿ ಪಚ್ಚಯೋಪಿ ಕಾರಣಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ, ಸಕಾರಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಪನ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಏಕಚ್ಚಾ ಸಞ್ಞಾ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    412. Tattha tatrāti tesu samaṇabrāhmaṇesu. Āditova tesaṃ aparaddhanti tesaṃ ādimhiyeva viraddhaṃ, gharamajjheyeva pakkhalitāti dīpeti. Sahetū sappaccayāti ettha hetupi paccayopi kāraṇasseva nāmaṃ, sakāraṇāti attho. Taṃ pana kāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhā ekā’’ti āha. Tattha sikkhā ekā saññā uppajjantīti sikkhāya ekaccā saññā jāyantīti attho.

    ೪೧೩. ಕಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚಾತಿ ಕತಮಾ ಚ ಸಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಅವೋಚ। ಅಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಹೇತುಕಂ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ದೀಪೇತುಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದತೋ ಪಭುತಿ ತನ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧ ಪೋಟ್ಠಪಾದ, ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾತಿ ದ್ವೇ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ, ತತಿಯಾ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಮಯಾ ಏಕಂಸಿಕೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪವಸೇನ ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಆಗತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗೋಪಿ ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಕಾಮಚಾರೋಪಿ । ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಕಾಮಚಾರೋ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಯಾ ಪುರಿಮಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗಿನೋ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬಾಯ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಯ ಸದಿಸತ್ತಾ ಪುರಿಮಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಸಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾವ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    413.Kā ca sikkhāti bhagavā avocāti katamā ca sā sikkhāti bhagavā vitthāretukamyatāpucchāvasena avoca. Atha yasmā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti tisso sikkhā honti. Tasmā tā dassento bhagavā saññāya sahetukaṃ uppādanirodhaṃ dīpetuṃ buddhuppādato pabhuti tantidhammaṃ ṭhapento ‘‘idha poṭṭhapāda, tathāgato loke’’tiādimāha. Tattha adhisīlasikkhā adhicittasikkhāti dve eva sikkhā sarūpena āgatā, tatiyā pana ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho poṭṭhapāda mayā ekaṃsiko dhammo desito’’ti ettha sammādiṭṭhisammāsaṅkappavasena pariyāpannattā āgatāti veditabbā. Kāmasaññāti pañcakāmaguṇikarāgopi asamuppannakāmacāropi . Tattha pañcakāmaguṇikarāgo anāgāmimaggena samugghātaṃ gacchati, asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭati. Tasmā tassa yā purimā kāmasaññāti tassa paṭhamajjhānasamaṅgino yā pubbe uppannapubbāya kāmasaññāya sadisattā purimā kāmasaññāti vucceyya, sā nirujjhati, anuppannāva nuppajjatīti attho.

    ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞೀಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಯೇ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸಙ್ಖಾತಾ ಸುಖುಮಸಞ್ಞಾ ಸಚ್ಚಾ ಹೋತಿ, ಭೂತಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿಓಳಾರಿಕಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಸುಖುಮಾ ಚ ಸಾ ಭೂತತಾಯ ಸಚ್ಚಾ ಚ ಸಞ್ಞಾತಿ ಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ, ವಿವೇಕಜೇಹಿ ಪೀತಿಸುಖೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾತಿ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಸಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಏವಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ, ವುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಏವಂ ಏಕಾ ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖಸುಖುಮಸಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಏಕಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚಾತಿ ಅಯಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಾ ಏಕಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

    Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hotīti tasmiṃ paṭhamajjhānasamaye vivekajapītisukhasaṅkhātā sukhumasaññā saccā hoti, bhūtā hotīti attho. Atha vā kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasena sukhumā ca sā bhūtatāya saccā ca saññāti sukhumasaccasaññā, vivekajehi pītisukhehi sampayuttā sukhumasaccasaññāti vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā sā assa atthīti vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīti evamettha attho daṭṭhabbo. Esa nayo sabbattha. Evampi sikkhāti ettha yasmā paṭhamajjhānaṃ samāpajjanto adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhati, tasmā taṃ evaṃ sikkhitabbato sikkhāti vuccati. Tenapi sikkhāsaṅkhātena paṭhamajjhānena evaṃ ekā vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā uppajjati. Evaṃ ekā kāmasaññā nirujjhatīti attho. Ayaṃ sikkhāti bhagavā avocāti ayaṃ paṭhamajjhānasaṅkhātā ekā sikkhāti, bhagavā āha. Etenupāyena sabbattha attho daṭṭhabbo.

    ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಹೋತಿ, ಸಾವಕೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತಸದಿಸಾನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕಲಾಪತೋ ಸಮ್ಮಸನಂಯೇವ ಪನ ಸಾವಕಾನಂ ಹೋತಿ, ಇದಞ್ಚ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ, ಏವಂ ಅಙ್ಗತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ಉದ್ಧಟಂ। ತಸ್ಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಪರಮಂಯೇವ ಸಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತದೇವ ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯತೋ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಫುಸತೀ’’ತಿ ಆಹ।

    Yasmā pana aṭṭhamasamāpattiyā aṅgato sammasanaṃ buddhānaṃyeva hoti, sāvakesu sāriputtasadisānampi natthi, kalāpato sammasanaṃyeva pana sāvakānaṃ hoti, idañca ‘‘saññā saññā’’ti, evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭaṃ. Tasmā ākiñcaññāyatanaparamaṃyeva saññaṃ dassetvā puna tadeva saññagganti dassetuṃ ‘‘yato kho poṭṭhapāda…pe… saññaggaṃ phusatī’’ti āha.

    ೪೧೪. ತತ್ಥ ಯತೋ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋ ನಾಮ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಭಿಕ್ಖು। ಇಧ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹೋತೀತಿ ಇಧ ಸಾಸನೇ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಞವಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ತತೋ ಅಮುತ್ರ ತತೋ ಅಮುತ್ರಾತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತತೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಅಮುತ್ರ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ, ತತೋಪಿ ಅಮುತ್ರ ತತಿಯಜ್ಝಾನೇತಿ ಏವಂ ತಾಯ ತಾಯ ಝಾನಸಞ್ಞಾಯ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಸಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಫುಸತಿ। ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಲೋಕಿಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರಕಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗತ್ತಾ। ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಞ್ಹಿ ಠತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಮ್ಪಿ ನಿರೋಧಮ್ಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಇತಿ ಸಾ ಲೋಕಿಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಕಾರಕಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗತ್ತಾ ಸಞ್ಞಗ್ಗನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಫುಸತಿ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    414. Tattha yato kho poṭṭhapāda bhikkhūti yo nāma poṭṭhapāda bhikkhu. Idha sakasaññī hotīti idha sāsane sakasaññī hoti, ayameva vā pāṭho, attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā hotīti attho. So tato amutra tato amutrāti so bhikkhu tato paṭhamajjhānato amutra dutiyajjhāne, tatopi amutra tatiyajjhāneti evaṃ tāya tāya jhānasaññāya sakasaññī sakasaññī hutvā anupubbena saññaggaṃ phusati. Saññagganti ākiñcaññāyatanaṃ vuccati. Kasmā? Lokiyānaṃ kiccakārakasamāpattīnaṃ aggattā. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyañhi ṭhatvā nevasaññānāsaññāyatanampi nirodhampi samāpajjanti. Iti sā lokiyānaṃ kiccakārakasamāpattīnaṃ aggattā saññagganti vuccati, taṃ phusati pāpuṇātīti attho.

    ಇದಾನಿ ಅಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಗ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚೇತೇಯ್ಯಂ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪದದ್ವಯೇ ಚ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚೇತೇತಿ ನಾಮ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪರಿಸಮಾಪತ್ತಿಅತ್ಥಾಯ ನಿಕನ್ತಿಂ ಕುರುಮಾನೋ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ ನಾಮ। ಇಮಾ ಚ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಇಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯುಂ। ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾತಿ ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾ ಭವಙ್ಗಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ನ ಚೇವ ಚೇತೇತಿ ನ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಮಂ ಚೇಸ ಚೇತೇನ್ತೋವ ನ ಚೇತೇತಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೋವ ನಾಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತವಾರೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಉಪರಿನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಏವ ಪನ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಅತ್ಥಿ, ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಪುತ್ತಘರಾಚಿಕ್ಖಣೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।

    Idāni abhisaññānirodhaṃ dassetuṃ ‘‘tassa saññagge ṭhitassā’’tiādimāha. Tattha ceteyyaṃ, abhisaṅkhareyyanti padadvaye ca jhānaṃ samāpajjanto ceteti nāma, punappunaṃ kappetīti attho. Uparisamāpattiatthāya nikantiṃ kurumāno abhisaṅkharoti nāma. Imā ca me saññā nirujjheyyunti imā ākiñcaññāyatanasaññā nirujjheyyuṃ. Aññā ca oḷārikāti aññā ca oḷārikā bhavaṅgasaññā uppajjeyyuṃ. So na ceva ceteti na abhisaṅkharotīti ettha kāmaṃ cesa cetentova na ceteti, abhisaṅkharontova nābhisaṅkharoti. Imassa bhikkhuno ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā ‘‘ekaṃ dve cittavāre ṭhassāmī’’ti ābhogasamannāhāro natthi. Uparinirodhasamāpattatthāya eva pana ābhogasamannāhāro atthi, svāyamattho puttagharācikkhaṇena dīpetabbo.

    ಪಿತುಘರಮಜ್ಝೇನ ಕಿರ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಘರಂ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಆದಾಯ ಆಸನಸಾಲಂ ಆಗತಂ ದಹರಂ ಥೇರೋ – ‘‘ಮನಾಪೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಕುತೋ ಆಭತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಘರತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಘರಮೇವ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪಿತುಘರಮಜ್ಝೇನ ಗತೋಪಿ ಆಗತೋಪಿ ತತ್ಥ ಆಭೋಗೋಪಿ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಆಸನಸಾಲಾ ವಿಯ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಪಿತುಗೇಹಂ ವಿಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ, ಪುತ್ತಗೇಹಂ ವಿಯ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ, ಆಸನಸಾಲಾಯ ಠತ್ವಾ ಪಿತುಘರಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಘರಾಚಿಕ್ಖಣಂ ವಿಯ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತವಾರೇ ಠಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತುಘರಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾವ ಉಪರಿನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಏವಮೇಸ ಚೇತೇನ್ತೋವ ನ ಚೇತೇತಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೋವ ನಾಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ತಾ ಚೇವ ಸಞ್ಞಾತಿ ತಾ ಝಾನಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಅಞ್ಞಾ ಚ ಓಳಾರಿಕಾ ಭವಙ್ಗಸಞ್ಞಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸೋ ನಿರೋಧಂ ಫುಸತೀತಿ ಸೋ ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತಿ।

    Pitugharamajjhena kira gantvā pacchābhāge puttassa gharaṃ hoti, tato paṇītaṃ bhojanaṃ ādāya āsanasālaṃ āgataṃ daharaṃ thero – ‘‘manāpo piṇḍapāto kuto ābhato’’ti pucchi. So ‘‘asukassa gharato’’ti laddhagharameva ācikkhi. Yena panassa pitugharamajjhena gatopi āgatopi tattha ābhogopi natthi. Tattha āsanasālā viya ākiñcaññāyatanasamāpatti daṭṭhabbā, pitugehaṃ viya nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti, puttagehaṃ viya nirodhasamāpatti, āsanasālāya ṭhatvā pitugharaṃ amanasikaritvā puttagharācikkhaṇaṃ viya ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā ‘‘ekaṃ dve cittavāre ṭhassāmī’’ti pitugharaṃ amanasikaritvāva uparinirodhasamāpattatthāya manasikāro, evamesa cetentova na ceteti, abhisaṅkharontova nābhisaṅkharoti. Tā ceva saññāti tā jhānasaññā nirujjhanti. Aññā cāti aññā ca oḷārikā bhavaṅgasaññā nuppajjanti. So nirodhaṃ phusatīti so evaṃ paṭipanno bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ phusati vindati paṭilabhati.

    ಅನುಪುಬ್ಬಾಭಿಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮ್ಪಜಾನಸಮಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ, ಸಮ್ಪಜಾನಪದಂ ನಿರೋಧಪದೇನ ಅನ್ತರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಮ್ಪಜಾನಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಪಿ ಸಮ್ಪಜಾನಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸತ್ಥೋ।

    Anupubbābhisaññānirodhasampajānasamāpattinti ettha abhīti upasaggamattaṃ, sampajānapadaṃ nirodhapadena antarikaṃ katvā vuttaṃ. Anupaṭipāṭiyā sampajānasaññānirodhasamāpattīti ayaṃ panetthattho. Tatrāpi sampajānasaññānirodhasamāpattīti sampajānantassa ante saññā nirodhasamāpatti sampajānantassa vā paṇḍitassa bhikkhuno saññānirodhasamāpattīti ayaṃ visesattho.

    ಇದಾನಿ ಇಧ ಠತ್ವಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾನಿಸಂಸಾಧಿಕಾರೇ ಕಥಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಕಥಿತತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।

    Idāni idha ṭhatvā nirodhasamāpattikathā kathetabbā. Sā panesā sabbākārena visuddhimagge paññābhāvanānisaṃsādhikāre kathitā, tasmā tattha kathitatova gahetabbā.

    ಏವಂ ಭಗವಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ನಿರೋಧಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ – ಅಥ ನಂ ತಾದಿಸಾಯ ಕಥಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತುಂ ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ‘‘ಭಗವಾ ಅಜ್ಜ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನ ಮಯಾ ಏವರೂಪಾ ಕಥಾ ಸುತಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ, ‘‘ನೋ ಹೇತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭಗವತೋ ಕಥಾಯ ಉಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಸುಉಗ್ಗಹಿತಂ ತಯಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಆಹ।

    Evaṃ bhagavā poṭṭhapādassa paribbājakassa nirodhakathaṃ kathetvā – atha naṃ tādisāya kathāya aññattha abhāvaṃ paṭijānāpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha. Paribbājakopi ‘‘bhagavā ajja tumhākaṃ kathaṃ ṭhapetvā na mayā evarūpā kathā sutapubbā’’ti paṭijānanto, ‘‘no hetaṃ bhante’’ti vatvā puna sakkaccaṃ bhagavato kathāya uggahitabhāvaṃ dassento ‘‘evaṃ kho ahaṃ bhante’’tiādimāha. Athassa bhagavā ‘‘suuggahitaṃ tayā’’ti anujānanto ‘‘evaṃ poṭṭhapādā’’ti āha.

    ೪೧೫. ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಭಗವತಾ ‘ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತದೇವ ನು ಖೋ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ, ಉದಾಹು ಅವಸೇಸಸಮಾಪತ್ತೀಸುಪಿ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಏಕಞ್ಞೇವ ನು ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಭಗವಾಪಿಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತತ್ಥ ಪುಥೂಪೀತಿ ಬಹೂನಿಪಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದ, ನಿರೋಧಂ ಫುಸತೀತಿ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಯೇನ ಯೇನ ಕಸಿಣೇನ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ವಾ ಯೇನ ಯೇನ ಝಾನೇನ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಹಿ ಪಥವೀಕಸಿಣೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಪಥವೀಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಏಕವಾರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ, ಅಥ ದ್ವೇ ವಾರೇ, ತಯೋ ವಾರೇ, ವಾರಸತಂ, ವಾರಸಹಸ್ಸಂ, ವಾರಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ಸಞ್ಞಗ್ಗಾನಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಕಸಿಣೇಸು। ಝಾನೇಸುಪಿ ಸಚೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಏಕವಾರಂ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ। ಅಥ ದ್ವೇ ವಾರೇ , ತಯೋ ವಾರೇ, ವಾರಸತಂ, ವಾರಸಹಸ್ಸಂ, ವಾರಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಂ ಫುಸತಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಾನಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತೀಸುಪಿ। ಇತಿ ಏಕವಾರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಏಕಂ ಸಞ್ಞಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಅಪರಾಪರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಬಹೂನಿ।

    415. Atha paribbājako ‘‘bhagavatā ‘ākiñcaññāyatanaṃ saññagga’nti vuttaṃ. Etadeva nu kho saññaggaṃ, udāhu avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthī’’ti cintetvā tamatthaṃ pucchanto ‘‘ekaññeva nu kho’’tiādimāha. Bhagavāpissa vissajjesi. Tattha puthūpīti bahūnipi. Yathā yathā kho, poṭṭhapāda, nirodhaṃphusatīti pathavīkasiṇādīsu yena yena kasiṇena, paṭhamajjhānādīnaṃ vā yena yena jhānena. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace hi pathavīkasiṇena karaṇabhūtena pathavīkasiṇasamāpattiṃ ekavāraṃ samāpajjanto purimasaññānirodhaṃ phusati ekaṃ saññaggaṃ, atha dve vāre, tayo vāre, vārasataṃ, vārasahassaṃ, vārasatasahassaṃ vā samāpajjanto purimasaññānirodhaṃ phusati, satasahassaṃ, saññaggāni. Esa nayo sesakasiṇesu. Jhānesupi sace paṭhamajjhānena karaṇabhūtena ekavāraṃ purimasaññānirodhaṃ phusati ekaṃ saññaggaṃ. Atha dve vāre , tayo vāre, vārasataṃ, vārasahassaṃ, vārasatasahassaṃ vā purimasaññānirodhaṃ phusati, satasahassaṃ saññaggāni. Esa nayo sesajjhānasamāpattīsupi. Iti ekavāraṃ samāpajjanavasena vā sabbampi sañjānanalakkhaṇena saṅgahetvā vā ekaṃ saññaggaṃ hoti, aparāparaṃ samāpajjanavasena bahūni.

    ೪೧೬. ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ ಭನ್ತೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಖೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾತಿ ಝಾನಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ಅಪರೋ ನಯೋ, ಸಞ್ಞಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಅಪರೋ ನಯೋ, ಸಞ್ಞಾತಿ ಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾ। ಞಾಣನ್ತಿ ಫಲಞಾಣಂ। ತಿಪಿಟಕಮಹಾಸಿವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ –

    416.Saññā nu kho, bhanteti bhante nirodhasamāpajjanakassa bhikkhuno ‘‘saññā nu kho paṭhamaṃ uppajjatī’’ti pucchati. Tassa bhagavā ‘‘saññā kho, poṭṭhapādā’’ti byākāsi. Tattha saññāti jhānasaññā. Ñāṇanti vipassanāñāṇaṃ. Aparo nayo, saññāti vipassanā saññā. Ñāṇanti maggañāṇaṃ. Aparo nayo, saññāti maggasaññā. Ñāṇanti phalañāṇaṃ. Tipiṭakamahāsivatthero panāha –

    ಕಿಂ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಣನ್ತಿ, ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಗವನ್ತಂ ನಿರೋಧಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಇದಾನಿ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಭಗವಾ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಪಠಮಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉದಾಹು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಫಲಸಞ್ಞಾ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ । ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಖೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದಾ, ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಇದಂ ಅರಹತ್ತಫಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಿರ ಮೇತಿ ಫಲಸಮಾಧಿಸಞ್ಞಾಪಚ್ಚಯಾ ಕಿರ ಮಯ್ಹಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ।

    Kiṃ ime bhikkhū bhaṇanti, poṭṭhapādo heṭṭhā bhagavantaṃ nirodhaṃ pucchi. Idāni nirodhā vuṭṭhānaṃ pucchanto ‘‘bhagavā nirodhā vuṭṭhahantassa kiṃ paṭhamaṃ arahattaphalasaññā uppajjati, udāhu paccavekkhaṇañāṇa’’nti vadati. Athassa bhagavā yasmā phalasaññā paṭhamaṃ uppajjati, pacchā paccavekkhaṇañāṇaṃ . Tasmā ‘‘saññā kho poṭṭhapādā’’ti āha. Tattha saññuppādāti arahattaphalasaññāya uppādā, pacchā ‘‘idaṃ arahattaphala’’nti evaṃ paccavekkhaṇañāṇuppādo hoti. Idappaccayā kira meti phalasamādhisaññāpaccayā kira mayhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ uppannanti.

    ಸಞ್ಞಾಅತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Saññāattakathāvaṇṇanā

    ೪೧೭. ಇದಾನಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಗಾಮಸೂಕರೋ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ಅನುಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಾದಾಮಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಆರೋಪಿತೋಪಿ ಸುಖಂ ನ ವಿನ್ದತಿ, ವೇಗೇನ ಗೂಥಟ್ಠಾನಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಿನ್ದತಿ। ಏವಮೇವ ಭಗವತಾ ಸಣ್ಹಸುಖುಮತಿಲಕ್ಖಣಬ್ಭಾಹತಾಯ ದೇಸನಾಯ ನ್ಹಾಪಿತವಿಲಿತ್ತಮಣ್ಡಿತೋಪಿ ನಿರೋಧಕಥಾಸಿರಿಸಯನಂ ಆರೋಪಿತೋಪಿ ತತ್ಥ ಸುಖಂ ನ ವಿನ್ದನ್ತೋ ಗೂಥಟ್ಠಾನಸದಿಸಂ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸಾನುಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾತುಕಾಮೋ ಭಗವಾ – ‘‘ಕಂ ಪನ ತ್ವ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತೋ ಸೋ ‘‘ಅರೂಪೀ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧಿಕೋ ಸಮಾನೋಪಿ ‘‘ಭಗವಾ ದೇಸನಾಯ ಸುಕುಸಲೋ, ಸೋ ಮೇ ಆದಿತೋವ ಲದ್ಧಿಂ ಮಾ ವಿದ್ಧಂಸೇತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಓಳಾರಿಕಂ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತತ್ಥ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಓಳಾರಿಕೋ ಚ ಹಿ ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಏವಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಏವಂ ಸನ್ತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೋ ತವಾತಿ ಅಯಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಏಕುಪ್ಪಾದೇಕನಿರೋಧತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಾ ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಅಪರಾಪರಂ ಉಪಾದಾಯ ಪನ ‘‘ಅಞ್ಞಾ ಚ ಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಾ ಚ ಸಞ್ಞಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    417. Idāni paribbājako yathā nāma gāmasūkaro gandhodakena nhāpetvā gandhehi anulimpitvā mālādāmaṃ piḷandhitvā sirisayane āropitopi sukhaṃ na vindati, vegena gūthaṭṭhānameva gantvā sukhaṃ vindati. Evameva bhagavatā saṇhasukhumatilakkhaṇabbhāhatāya desanāya nhāpitavilittamaṇḍitopi nirodhakathāsirisayanaṃ āropitopi tattha sukhaṃ na vindanto gūthaṭṭhānasadisaṃ attano laddhiṃ gahetvā tameva pucchanto ‘‘saññā nu kho, bhante, purisassa attā’’tiādimāha. Athassānumatiṃ gahetvā byākātukāmo bhagavā – ‘‘kaṃ pana tva’’ntiādimāha. Tato so ‘‘arūpī attā’’ti evaṃ laddhiko samānopi ‘‘bhagavā desanāya sukusalo, so me āditova laddhiṃ mā viddhaṃsetū’’ti cintetvā attano laddhiṃ pariharanto ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimāha. Athassa bhagavā tattha dosaṃ dassento ‘‘oḷāriko ca hi te’’tiādimāha . Tattha evaṃ santanti evaṃ sante. Bhummatthe hi etaṃ upayogavacanaṃ. Evaṃ santaṃ attānaṃ paccāgacchato tavāti ayaṃ vā ettha attho. Catunnaṃ khandhānaṃ ekuppādekanirodhattā kiñcāpi yā saññā uppajjati, sāva nirujjhati. Aparāparaṃ upādāya pana ‘‘aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhantī’’ti vuttaṃ.

    ೪೧೮-೪೨೦. ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಂ ಲದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಮನೋಮಯಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ತತ್ರಾಪಿ ದೋಸೇ ದಿನ್ನೇ ಯಥಾ ನಾಮ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಯಾವಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ನಪ್ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ತಾವ ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಸಞ್ಞಾಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ವದತಿ, ಏವಮೇವ ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂಯೇವ ವದನ್ತೋ ‘‘ಅರೂಪೀ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪನ ಸಸ್ಸತಂ ಮಞ್ಞತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಥೇವಸ್ಸ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನೇನ ಅಭಿಭೂತತ್ತಾ ಭಗವತಾ ವುಚ್ಚಮಾನಮ್ಪಿ ತಂ ನಾನತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಪನೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ಸಞ್ಞಾಮಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಮಞ್ಞತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಜ್ಜಾನಂ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    418-420. Idāni aññaṃ laddhiṃ dassento – ‘‘manomayaṃ kho ahaṃ, bhante’’tiādiṃ vatvā tatrāpi dose dinne yathā nāma ummattako yāvassa saññā nappatiṭṭhāti, tāva aññaṃ gahetvā aññaṃ vissajjeti, saññāpatiṭṭhānakāle pana vattabbameva vadati, evameva aññaṃ gahetvā aññaṃ vissajjetvā idāni attano laddhiṃyeva vadanto ‘‘arūpī kho’’tiādimāha. Tatrāpi yasmā so saññāya uppādanirodhaṃ icchati, attānaṃ pana sassataṃ maññati. Tasmā tathevassa dosaṃ dassento bhagavā ‘‘evaṃ santampī’’tiādimāha. Tato paribbājako micchādassanena abhibhūtattā bhagavatā vuccamānampi taṃ nānattaṃ ajānanto ‘‘sakkā panetaṃ, bhante, mayā’’tiādimāha. Athassa bhagavā yasmā so saññāya uppādanirodhaṃ passantopi saññāmayaṃ attānaṃ niccameva maññati. Tasmā ‘‘dujjānaṃ kho’’tiādimāha.

    ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ತವ ಅಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಅಞ್ಞಾ ಖನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಾ ರುಚಿ, ಅಞ್ಞಥಾಯೇವ ತೇ ದಸ್ಸನಂ ಪವತ್ತಂ, ಅಞ್ಞದೇವ ಚ ತೇ ಖಮತಿ ಚೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಚ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಚ ತೇ ಆಯೋಗೋ, ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತತಾ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚ ತೇ ಆಚರಿಯಕಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಆಚರಿಯಭಾವೋ। ತೇನ ತಯಾ ಏವಂ ಅಞ್ಞದಿಟ್ಠಿಕೇನ ಅಞ್ಞಖನ್ತಿಕೇನ ಅಞ್ಞರುಚಿಕೇನ ಅಞ್ಞತ್ರಾಯೋಗೇನ ಅಞ್ಞತ್ರಾಚರಿಯಕೇನ ದುಜ್ಜಾನಂ ಏತನ್ತಿ। ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ – ‘‘ಸಞ್ಞಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅತ್ತಾ ಹೋತು, ಅಞ್ಞಾ ವಾ ಸಞ್ಞಾ, ತಂ ಸಸ್ಸತಾದಿ ಭಾವಮಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪುನ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Tatthāyaṃ saṅkhepattho – tava aññā diṭṭhi, aññā khanti, aññā ruci, aññathāyeva te dassanaṃ pavattaṃ, aññadeva ca te khamati ceva ruccati ca, aññatra ca te āyogo, aññissāyeva paṭipattiyā yuttapayuttatā, aññattha ca te ācariyakaṃ, aññasmiṃ titthāyatane ācariyabhāvo. Tena tayā evaṃ aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena dujjānaṃ etanti. Atha paribbājako – ‘‘saññā vā purisassa attā hotu, aññā vā saññā, taṃ sassatādi bhāvamassa pucchissa’’nti puna ‘‘kiṃ pana bhante’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ಲೋಕೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ನ ಹೇತಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದ ಏತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ನ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ, ನ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ। ನ ಧಮ್ಮಸಂಹಿತನ್ತಿ ನ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಂ। ನಾದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಸ್ಸ ನ ಆದಿಮತ್ತಂ, ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ವಟ್ಟವಿರಾಗತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ನಿರೋಧಕರಣತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಾಭಿಜಾನನಾಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಿರಿಯಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸಮ್ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ। ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಿರಿಯಾಯ ನ ಸಂವತ್ತತಿ।

    Tattha lokoti attānaṃ sandhāya vadati. Na hetaṃ poṭṭhapāda atthasañhitanti poṭṭhapāda etaṃ diṭṭhigataṃ na idhalokaparalokaatthanissitaṃ, na attatthaparatthanissitaṃ. Na dhammasaṃhitanti na navalokuttaradhammanissitaṃ. Nādibrahmacariyakanti sikkhattayasaṅkhātassa sāsanabrahmacariyakassa na ādimattaṃ, adhisīlasikkhāmattampi na hoti. Na nibbidāyāti saṃsāravaṭṭe nibbindanatthāya na saṃvattati. Navirāgāyāti vaṭṭavirāgatthāya na saṃvattati. Na nirodhāyāti vaṭṭassa nirodhakaraṇatthāya na saṃvattati. Na upasamāyāti vaṭṭassa vūpasamanatthāya na saṃvattati. Na abhiññāyāti vaṭṭābhijānanāya paccakkhakiriyāya na saṃvattati. Na sambodhāyāti vaṭṭasambujjhanatthāya na saṃvattati. Na nibbānāyāti amatamahānibbānassa paccakkhakiriyāya na saṃvattati.

    ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿಆದೀಸು ತಣ್ಹಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಭೂಮಕಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖನ್ತಿ, ತಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಭಾವನತೋ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋತಿ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಮಯಾ ಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಭಗವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವೋ ವಾ ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ತಂ ಆಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಗಮನಕಾಲಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Idaṃ dukkhantiādīsu taṇhaṃ ṭhapetvā tebhūmakā pañcakkhandhā dukkhanti, tasseva dukkhassa pabhāvanato sappaccayā taṇhā dukkhasamudayoti. Ubhinnaṃ appavatti dukkhanirodhoti, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti mayā byākatanti attho. Evañca pana vatvā bhagavā ‘‘imassa paribbājakassa maggapātubhāvo vā phalasacchikiriyā vā natthi, mayhañca bhikkhācāravelā’’ti cintetvā tuṇhī ahosi. Paribbājakopi taṃ ākāraṃ ñatvā bhagavato gamanakālaṃ ārocento viya ‘‘evameta’’ntiādimāha.

    ೪೨೧. ವಾಚಾಸನ್ನಿತೋದಕೇನಾತಿ ವಚನಪತೋದೇನ। ಸಞ್ಝಬ್ಭರಿಮಕಂಸೂತಿ ಸಞ್ಝಬ್ಭರಿತಂ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟ್ಠಂ ಅಕಂಸು, ಉಪರಿ ವಿಜ್ಝಿಂಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭೂತನ್ತಿ ಸಭಾವತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ತಚ್ಛಂ, ತಥನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತನ್ತಿ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಸು ಠಿತಸಭಾವಂ। ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಂ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಚತುಸಚ್ಚವಿನಿಮುತ್ತಾ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಏದಿಸಾ ಹೋತಿ।

    421.Vācāsannitodakenāti vacanapatodena. Sañjhabbharimakaṃsūti sañjhabbharitaṃ nirantaraṃ phuṭṭhaṃ akaṃsu, upari vijjhiṃsūti vuttaṃ hoti. Bhūtanti sabhāvato vijjamānaṃ. Tacchaṃ, tathanti tasseva vevacanaṃ. Dhammaṭṭhitatanti navalokuttaradhammesu ṭhitasabhāvaṃ. Dhammaniyāmatanti lokuttaradhammaniyāmataṃ. Buddhānañhi catusaccavinimuttā kathā nāma natthi. Tasmā sā edisā hoti.

    ಚಿತ್ತಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತಪೋಟ್ಠಪಾದವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

    Cittahatthisāriputtapoṭṭhapādavatthuvaṇṇanā

    ೪೨೨. ಚಿತ್ತೋ ಚ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಹತ್ಥಿಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖುಮೇಸು ಅತ್ಥನ್ತರೇಸು ಕುಸಲೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮವಸೇನ ಪನ ಸತ್ತವಾರೇ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗಿಹಿ ಜಾತೋ। ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಗ್ಗಾ ಏಕತೋವ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ। ತೇಸು ಏಕೋ ಅನಭಿರತೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಓವದಿ। ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಭಿರಮಿತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ತಾದಿಸೇ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಆವುಸೋ ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ – ‘ಇಮಾಹಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ತುಯ್ಹಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ’’। ಸೋ ಪತ್ತಚೀವರಲೋಭೇನ ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಗಿಹಿಭಾವತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಮೇವ ಅಭಿರಮಿ। ಏವಮೇಸ ತದಾ ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಆನಿಸಂಸಕಥಾಯ ಕಥಿತತ್ತಾ ಇದಾನಿ ಛ ವಾರೇ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ, ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಾತೇತಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರೋ ಅಪಸಾದೇತಿ। ಸೋ ಮಹಾಸಾವಕಸ್ಸ ಕಥಿತೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗಿಹಿ ಜಾತೋ। ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಪನಾಯಂ ಗಿಹಿಸಹಾಯಕೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹತೀಹಚ್ಚಯೇನ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಸೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಕಿಂ ತಯಾ ಕತಂ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಾ ಅಪಸಕ್ಕನ್ತೋಸಿ, ಏಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಇದಾನಿ ತೇ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿತ್ತೋ ಚ ಹತ್ಥಿಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಚ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ’’ತಿ।

    422.Citto ca hatthisāriputtoti so kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu atthantaresu kusalo ahosi, pubbe katapāpakammavasena pana sattavāre vibbhamitvā gihi jāto. Kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti. Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi. So gihibhāve ādīnavaṃ pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā taṃ ovadi. So taṃ sutvā abhiramitvā punekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca ‘‘mayhaṃ āvuso evarūpaṃ cittaṃ uppajjati – ‘imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’ti’’. So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi. Athassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ virajjitvā pabbajjāyameva abhirami. Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattame vāre pabbajito. Mahāmoggallānassa, mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādeti. So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto. Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako hoti. Tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato. Atha naṃ so disvā ‘‘samma kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ idāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Tena vuttaṃ ‘‘citto ca hatthisāriputto poṭṭhapādo ca paribbājako’’ti.

    ೪೨೩. ಅನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ನತ್ಥಿತಾಯ ಅನ್ಧಾ, ತಸ್ಸೇವ ಅಭಾವೇನ ಅಚಕ್ಖುಕಾ। ತ್ವಂಯೇವ ನೇಸಂ ಏಕೋ ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಜಾನನಭಾವಮತ್ತೇನ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಚಕ್ಖುಮಾ। ಏಕಂಸಿಕಾತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ಪಞ್ಞತ್ತಾತಿ ಠಪಿತಾ। ಅನೇಕಂಸಿಕಾತಿ ನ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಏಕೇನೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಸಸ್ಸತಾತಿ ವಾ ಅಸಸ್ಸತಾತಿ ವಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    423.Andhāti paññācakkhuno natthitāya andhā, tasseva abhāvena acakkhukā. Tvaṃyeva nesaṃ eko cakkhumāti subhāsitadubbhāsitajānanabhāvamattena paññācakkhunā cakkhumā. Ekaṃsikāti ekakoṭṭhāsā. Paññattāti ṭhapitā. Anekaṃsikāti na ekakoṭṭhāsā ekeneva koṭṭhāsena sassatāti vā asassatāti vā na vuttāti attho.

    ಏಕಂಸಿಕಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ

    Ekaṃsikadhammavaṇṇanā

    ೪೨೪-೪೨೫. ಸನ್ತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾತಿ ಇದಂ ಭಗವಾ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಬಾಹಿರಕೇಹಿ ಪಞ್ಞಾಪಿತನಿಟ್ಠಾಯ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಸಬ್ಬೇ ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಯಥಾ ಭಗವಾ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯೇ ಲೋಕಥುಪಿಕಾದಿವಸೇನ ನಿಟ್ಠಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ಸಾ ಚ ನ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ। ಯಥಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನ ನಿಯ್ಯಾತಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ನಿವತ್ತತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಭಗವಾ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ಲೋಕಂ ಜಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಏಕನ್ತಸುಖೋ ಲೋಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಾಯಾತಿ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾ ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ವಿಹರಥ। ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನಾದೀನೀತಿ। ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತಂ ಪಟಿಹರಣವಿರಹಿತಂ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    424-425.Santi poṭṭhapādāti idaṃ bhagavā kasmā ārabhi? Bāhirakehi paññāpitaniṭṭhāya aniyyānikabhāvadassanatthaṃ. Sabbe hi titthiyā yathā bhagavā amataṃ nibbānaṃ, evaṃ attano attano samaye lokathupikādivasena niṭṭhaṃ paññapenti, sā ca na niyyānikā. Yathā paññattā hutvā na niyyāti na gacchati, aññadatthu paṇḍitehi paṭikkhittā nivattati, taṃ dassetuṃ bhagavā evamāha. Tattha ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passanti puratthimāya disāya ekantasukho loko pacchimādīnaṃ vā aññatarāyāti evaṃ jānantā evaṃ passantā viharatha. Diṭṭhapubbāni kho tasmiṃ loke manussānaṃ sarīrasaṇṭhānādīnīti. Appāṭihīrakatanti appāṭihīrakataṃ paṭiharaṇavirahitaṃ, aniyyānikanti vuttaṃ hoti.

    ೪೨೬-೪೨೭. ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ಜನಪದೇ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಇತ್ಥೀಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನವಿಲಾಸಾಕಪ್ಪಾದೀಹಿ ಅಸದಿಸಾ।

    426-427.Janapadakalyāṇīti janapade aññāhi itthīhi vaṇṇasaṇṭhānavilāsākappādīhi asadisā.

    ತಯೋಅತ್ತಪಟಿಲಾಭವಣ್ಣನಾ

    Tayoattapaṭilābhavaṇṇanā

    ೪೨೮. ಏವಂ ಭಗವಾ ಪರೇಸಂ ನಿಟ್ಠಾಯ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಟ್ಠಾಯ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಯೋ ಖೋ ಮೇ ಪೋಟ್ಠಪಾದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೋ, ಏತ್ಥ ಚ ಭಗವಾ ತೀಹಿ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇಹಿ ತಯೋ ಭವೇ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಓಳಾರಿಕತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ ಅವೀಚಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕಾಮಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಮನೋಮಯಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಕನಿಟ್ಠಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಿಯೋಸಾನಂ ರೂಪಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಅರೂಪಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅರೂಪಭವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ। ವೋದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ।

    428. Evaṃ bhagavā paresaṃ niṭṭhāya aniyyānikattaṃ dassetvā attano niṭṭhāya niyyānikabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘tayo kho me poṭṭhapādā’’tiādimāha. Tattha attapaṭilābhoti attabhāvapaṭilābho, ettha ca bhagavā tīhi attabhāvapaṭilābhehi tayo bhave dassesi. Oḷārikattabhāvapaṭilābhena avīcito paṭṭhāya paranimmitavasavattipariyosānaṃ kāmabhavaṃ dassesi. Manomayaattabhāvapaṭilābhena paṭhamajjhānabhūmito paṭṭhāya akaniṭṭhabrahmalokapariyosānaṃ rūpabhavaṃ dassesi. Arūpaattabhāvapaṭilābhena ākāsānañcāyatanabrahmalokato paṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanabrahmalokapariyosānaṃ arūpabhavaṃ dassesi. Saṃkilesikā dhammā nāma dvādasa akusalacittuppādā. Vodāniyā dhammā nāma samathavipassanā.

    ೪೨೯. ಪಞ್ಞಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತ್ತನ್ತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಫಲಪಞ್ಞಾನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಞ್ಚೇವ ವಿಪುಲಭಾವಞ್ಚ। ಪಾಮುಜ್ಜನ್ತಿ ತರುಣಪೀತಿ। ಪೀತೀತಿ ಬಲವತುಟ್ಠಿ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಂ ಅವೋಚುಮ್ಹ ‘‘ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಿರತೀ’’ತಿ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಏವಂ ವಿಹರತೋ ತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪೀತಿ ಚ ನಾಮಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ಸತಿ ಚ ಸೂಪಟ್ಠಿತಾ ಉತ್ತಮಞಾಣಞ್ಚ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋ। ಸಬ್ಬವಿಹಾರೇಸು ಚ ಅಯಮೇವ ವಿಹಾರೋ ‘‘ಸುಖೋ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತೋ ‘‘ಉಪಸನ್ತೋ ಪರಮಮಧುರೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಪಾಮೋಜ್ಜಾದಯೋ ಛಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ನಿವತ್ತತಿ, ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತತಿಯೇ ಪೀತಿ ನಿವತ್ತತಿ, ಸೇಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತಥಾ ಚತುತ್ಥೇ। ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಝಾನೇಸು ಸಮ್ಪಸಾದನಸುತ್ತೇ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಮೇವ ಕಥಿತಂ। ಪಾಸಾದಿಕಸುತ್ತೇ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ। ದಸುತ್ತರಸುತ್ತೇ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಕಥಿತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಪೀತಿವೇವಚನಮೇವ ಕತ್ವಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿನಾಮ ಕಥಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    429.Paññāpāripūriṃvepullattanti maggapaññāphalapaññānaṃ pāripūriñceva vipulabhāvañca. Pāmujjanti taruṇapīti. Pītīti balavatuṭṭhi. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yaṃ avocumha ‘‘sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihiratī’’ti, tattha tassa evaṃ viharato taṃ pāmojjañceva bhavissati, pīti ca nāmakāyapassaddhi ca sati ca sūpaṭṭhitā uttamañāṇañca sukho ca vihāro. Sabbavihāresu ca ayameva vihāro ‘‘sukho’’ti vattuṃ yutto ‘‘upasanto paramamadhuro’’ti. Tattha paṭhamajjhāne pāmojjādayo chapi dhammā labbhanti, dutiyajjhāne dubbalapītisaṅkhātaṃ pāmojjaṃ nivattati, sesā pañca labbhanti. Tatiye pīti nivattati, sesā cattāro labbhanti. Tathā catutthe. Imesu catūsu jhānesu sampasādanasutte suddhavipassanā pādakajjhānameva kathitaṃ. Pāsādikasutte catūhi maggehi saddhiṃ vipassanā kathitā. Dasuttarasutte catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā. Imasmiṃ poṭṭhapādasutte pāmojjaṃ pītivevacanameva katvā dutiyajjhānikaphalasamāpattināma kathitāti veditabbā.

    ೪೩೨-೪೩೭. ಅಯಂ ವಾ ಸೋತಿ ಏತ್ಥ ವಾ ಸದ್ದೋ ವಿಭಾವನತ್ಥೋ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಸೋತಿ ಏವಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಮ। ಯಥಾಪರೇ ‘‘ಏಕನ್ತಸುಖಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಞ್ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ನೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ವದಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತನ್ತಿ ಸಪ್ಪಾಟಿಹರಣಂ, ನಿಯ್ಯಾನಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೋಘೋ ಹೋತೀತಿ ತುಚ್ಛೋ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಚ್ಚೋ ಹೋತೀತಿ ಭೂತೋ ಹೋತಿ, ಸ್ವೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಪನಾಯಂ ಚಿತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯ ತಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ನಾಮ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಂ ಏತನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ತ್ವೇವ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ರೂಪಾದಯೋ ಚೇತ್ಥ ಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಪನ ನಾಮಮತ್ತಮೇತಂ, ತೇಸು ತೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಸತಿ ಏವರೂಪಾ ವೋಹಾರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ತಸ್ಸೇವ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ನಿಯ್ಯಾತನತ್ಥಂ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತ ಸಮಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    432-437.Ayaṃ vā soti ettha vā saddo vibhāvanattho hoti. Ayaṃ soti evaṃ vibhāvetvā pakāsetvā byākareyyāma. Yathāpare ‘‘ekantasukhaṃ attānaṃ sañjānāthā’’ti puṭṭhā ‘‘no’’ti vadanti, na evaṃ vadāmāti attho. Sappāṭihīrakatanti sappāṭiharaṇaṃ, niyyānikanti attho. Mogho hotīti tuccho hoti, natthi so tasmiṃ samayeti adhippāyo. Sacco hotīti bhūto hoti, sveva tasmiṃ samaye sacco hotīti attho. Ettha panāyaṃ citto attano asabbaññutāya tayo attapaṭilābhe kathetvā attapaṭilābho nāma paññattimattaṃ etanti uddharituṃ nāsakkhi, attapaṭilābho tveva niyyātesi. Athassa bhagavā rūpādayo cettha dhammā, attapaṭilābhoti pana nāmamattametaṃ, tesu tesu rūpādīsu sati evarūpā vohārā hontīti dassetukāmo tasseva kathaṃ gahetvā nāmapaññattivasena niyyātanatthaṃ ‘‘yasmiṃ citta samaye’’tiādimāha.

    ೪೩೮. ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿನಯನತ್ಥಂ ಪುನ ‘‘ಸಚೇ ತಂ, ಚಿತ್ತ, ಏವಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಯೋ ಮೇ ಅಹೋಸಿ ಅತೀತೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ , ಸ್ವೇವ ಮೇ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ, ಮೋಘೋ ಅನಾಗತೋ ಮೋಘೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಏತ್ಥ ತಾವ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಯೇ ತೇ ಅತೀತಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಏತರಹಿ ನತ್ಥಿ, ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಪನ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಮೇ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ಸಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ। ಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪನ ಧಮ್ಮಾನಂ ತದಾ ಅಭಾವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ಮೋಘೋ ಅನಾಗತೋ, ಮೋಘೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ, ಏವಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    438. Evañca pana vatvā paṭipucchitvā vinayanatthaṃ puna ‘‘sace taṃ, citta, evaṃ puccheyyu’’ntiādimāha . Tattha yo me ahosi atīto attapaṭilābho , sveva me attapaṭilābho, tasmiṃ samaye sacco ahosi, mogho anāgato mogho paccuppannoti ettha tāva imamatthaṃ dasseti – yasmā ye te atītā dhammā, te etarahi natthi, ahesunti pana saṅkhyaṃ gatā, tasmā sopi me attapaṭilābho tasmiṃyeva samaye sacco ahosi. Anāgatapaccuppannānaṃ pana dhammānaṃ tadā abhāvā tasmiṃ samaye ‘‘mogho anāgato, mogho paccuppanno’’ti, evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānāti. Anāgatapaccuppannesupi eseva nayo.

    ೪೩೯-೪೪೩. ಅಥ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸಂಸನ್ದಿತುಂ ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ಚಿತ್ತಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಓಪಮ್ಮತೋ ತಮತ್ಥಂ ಸಾಧೇನ್ತೋ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಚಿತ್ತ ಗವಾ ಖೀರ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ, ಯಥಾ ಗವಾ ಖೀರಂ, ಖೀರಾದೀಹಿ ಚ ದಧಿಆದೀನಿ ಭವನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಖೀರಂ ಹೋತಿ, ನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಧೀತಿ ವಾ ನವನೀತಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ನಿರುತ್ತಿಂ ನಾಮಂ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ದಧೀತಿಆದಿ ವೋಹಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಭಾವಾ। ಅಥ ಖೋ ಖೀರಂ ತ್ವೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಖೀರನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ನಿರುತ್ತಿ ನಾಮಂ ವೋಹಾರೋ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ಭಾವಾತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಇಮಾ ಖೋ ಚಿತ್ತಾತಿ ಓಳಾರಿಕೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಮನೋಮಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಅರೂಪೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಇತಿ ಚ ಇಮಾ ಖೋ ಚಿತ್ತ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾ ಲೋಕೇ ಸಮಞ್ಞಾಮತ್ತಕಾನಿ ಸಮನುಜಾನನಮತ್ತಕಾನಿ ಏತಾನಿ। ತಥಾ ಲೋಕನಿರುತ್ತಿಮತ್ತಕಾನಿ ವಚನಪಥಮತ್ತಕಾನಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಕಾನಿ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತಕಾನಿ ಏತಾನೀತಿ। ಏವಂ ಭಗವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ತಯೋ ಅತ್ತಪಟಿಲಾಭೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ವೋಹಾರಮತ್ತಕನ್ತಿ ವದತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸುಞ್ಞೋ ತುಚ್ಛೋ ಏಸ ಲೋಕೋ।

    439-443. Atha bhagavā tassa byākaraṇena saddhiṃ attano byākaraṇaṃ saṃsandituṃ ‘‘evameva kho cittā’’tiādīni vatvā puna opammato tamatthaṃ sādhento ‘‘seyyathāpi citta gavā khīra’’ntiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho, yathā gavā khīraṃ, khīrādīhi ca dadhiādīni bhavanti, tattha yasmiṃ samaye khīraṃ hoti, na tasmiṃ samaye dadhīti vā navanītādīsu vā aññataranti saṅkhyaṃ niruttiṃ nāmaṃ vohāraṃ gacchati. Kasmā? Ye dhamme upādāya dadhītiādi vohārā honti, tesaṃ abhāvā. Atha kho khīraṃ tveva tasmiṃ samaye saṅkhyaṃ gacchati. Kasmā? Ye dhamme upādāya khīranti saṅkhyā nirutti nāmaṃ vohāro hoti, tesaṃ bhāvāti. Esa nayo sabbattha. Imā kho cittāti oḷāriko attapaṭilābho iti ca manomayo attapaṭilābho iti ca arūpo attapaṭilābho iti ca imā kho citta lokasamaññā loke samaññāmattakāni samanujānanamattakāni etāni. Tathā lokaniruttimattakāni vacanapathamattakāni vohāramattakāni nāmapaṇṇattimattakāni etānīti. Evaṃ bhagavā heṭṭhā tayo attapaṭilābhe kathetvā idāni sabbametaṃ vohāramattakanti vadati. Kasmā? Yasmā paramatthato satto nāma natthi, suñño tuccho esa loko.

    ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ದ್ವೇ ಕಥಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ ಚ ಪರಮತ್ಥಕಥಾ ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಸತ್ತೋ ಪೋಸೋ ದೇವೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ‘‘ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ’’ ನಾಮ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ ಖನ್ಧಾ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯೋ ಸಮ್ಮುತಿದೇಸನಾಯ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪೋಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ವಿಜಾನಿತುಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಿಯ್ಯಾತುಂ ಅರಹತ್ತಜಯಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಆದಿತೋವ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪೋಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ಕಥೇತಿ, ಯೋ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾಯ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಜಾನಿತುಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಿಯ್ಯಾತುಂ ಅರಹತ್ತಜಯಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಮೇವ ಕಥೇತಿ। ತಥಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾಯ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಪಠಮಂ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾಯ ಪನ ಬೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಾಯ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಾಯ ಪನ ಬೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಪಕತಿಯಾ ಪನ ಪಠಮಮೇವ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ದೇಸನಾ ಲೂಖಾಕಾರಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಸಚ್ಚಮೇವ ಸಭಾವಮೇವ ಅಮುಸಾವ ಕಥೇನ್ತಿ। ಪರಮತ್ಥಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಸಚ್ಚಮೇವ ಸಭಾವಮೇವ ಅಮುಸಾವ ಕಥೇನ್ತಿ।

    Buddhānaṃ pana dve kathā sammutikathā ca paramatthakathā ca. Tattha ‘‘satto poso devo brahmā’’tiādikā ‘‘sammutikathā’’ nāma. ‘‘Aniccaṃ dukkhamanattā khandhā dhātuyo āyatanāni satipaṭṭhānā sammappadhānā’’tiādikā paramatthakathā nāma. Tattha yo sammutidesanāya ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā ‘‘devo’’ti vā ‘‘brahmā’’ti vā vutte vijānituṃ paṭivijjhituṃ niyyātuṃ arahattajayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti, tassa bhagavā āditova ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā ‘‘devo’’ti vā ‘‘brahmā’’ti vā katheti, yo paramatthadesanāya ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vātiādīsu aññataraṃ sutvā vijānituṃ paṭivijjhituṃ niyyātuṃ arahattajayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti, tassa ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vātiādīsu aññatarameva katheti. Tathā sammutikathāya bujjhanakasattassāpi na paṭhamaṃ paramatthakathaṃ katheti. Sammutikathāya pana bodhetvā pacchā paramatthakathaṃ katheti. Paramatthakathāya bujjhanakasattassāpi na paṭhamaṃ sammutikathaṃ katheti. Paramatthakathāya pana bodhetvā pacchā sammutikathaṃ katheti. Pakatiyā pana paṭhamameva paramatthakathaṃ kathentassa desanā lūkhākārā hoti, tasmā buddhā paṭhamaṃ sammutikathaṃ kathetvā pacchā paramatthakathaṃ kathenti. Sammutikathaṃ kathentāpi saccameva sabhāvameva amusāva kathenti. Paramatthakathaṃ kathentāpi saccameva sabhāvameva amusāva kathenti.

    ದುವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವದತಂ ವರೋ।

    Duve saccāni akkhāsi, sambuddho vadataṃ varo;

    ಸಮ್ಮುತಿಂ ಪರಮತ್ಥಞ್ಚ, ತತಿಯಂ ನೂಪಲಬ್ಭತಿ॥

    Sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhati.

    ಸಙ್ಕೇತವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಕಾರಣಂ।

    Saṅketavacanaṃ saccaṃ, lokasammutikāraṇaṃ;

    ಪರಮತ್ಥವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಭೂತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ॥

    Paramatthavacanaṃ saccaṃ, dhammānaṃ bhūtalakkhaṇanti.

    ಯಾಹಿ ತಥಾಗತೋ ವೋಹರತಿ ಅಪರಾಮಸನ್ತಿ ಯಾಹಿ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾಹಿ ಲೋಕನಿರುತ್ತೀಹಿ ತಥಾಗತೋ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸಾನಂ ಅಭಾವಾ ಅಪರಾಮಸನ್ತೋ ವೋಹರತೀತಿ ದೇಸನಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

    Yāhi tathāgato voharati aparāmasanti yāhi lokasamaññāhi lokaniruttīhi tathāgato taṇhāmānadiṭṭhiparāmāsānaṃ abhāvā aparāmasanto voharatīti desanaṃ vinivaṭṭetvā arahattanikūṭena niṭṭhāpesi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತಂ • 9. Poṭṭhapādasuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೯. ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact