Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൪. പുബ്ബപേതാദിസപഞ്ഹോ
4. Pubbapetādisapañho
൪. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഇമേ ദായകാ ദാനം ദത്വാ പുബ്ബപേതാനം ആദിസന്തി 1 ‘ഇദം തേസം പാപുണാതൂ’തി, അപി നു തേ കിഞ്ചി തതോനിദാനം വിപാകം പടിലഭന്തീ’’തി? ‘‘കേചി, മഹാരാജ, പടിലഭന്തി, കേചി നപ്പടിലഭന്തീ’’തി. ‘‘കേ, ഭന്തേ, പടിലഭന്തി, കേ നപ്പടിലഭന്തീ’’തി? ‘‘നിരയൂപപന്നാ, മഹാരാജ, നപ്പടിലഭന്തി, സഗ്ഗഗതാ നപ്പടിലഭന്തി, തിരച്ഛാനയോനിഗതാ നപ്പടിലഭന്തി, ചതുന്നം പേതാനം തയോ പേതാ നപ്പടിലഭന്തി വന്താസികാ ഖുപ്പിപാസിനോ നിജ്ഝാമതണ്ഹികാ, ലഭന്തി പേതാ പരദത്തൂപജീവിനോ, തേപി സരമാനാ യേവ ലഭന്തീ’’തി.
4. ‘‘Bhante nāgasena, ime dāyakā dānaṃ datvā pubbapetānaṃ ādisanti 2 ‘idaṃ tesaṃ pāpuṇātū’ti, api nu te kiñci tatonidānaṃ vipākaṃ paṭilabhantī’’ti? ‘‘Keci, mahārāja, paṭilabhanti, keci nappaṭilabhantī’’ti. ‘‘Ke, bhante, paṭilabhanti, ke nappaṭilabhantī’’ti? ‘‘Nirayūpapannā, mahārāja, nappaṭilabhanti, saggagatā nappaṭilabhanti, tiracchānayonigatā nappaṭilabhanti, catunnaṃ petānaṃ tayo petā nappaṭilabhanti vantāsikā khuppipāsino nijjhāmataṇhikā, labhanti petā paradattūpajīvino, tepi saramānā yeva labhantī’’ti.
‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ നാഗസേന, ദായകാനം ദാനം വിസോസിതം 3 ഹോതി അഫലം, യേസം ഉദ്ദിസ്സ കതം യദി തേ നപ്പടിലഭന്തീ’’തി? ‘‘ന ഹി തം, മഹാരാജ, ദാനം അഫലം ഹോതി അവിപാകം, ദായകാ യേവ തസ്സ ഫലം അനുഭവന്തീ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ നാഗസേന, കാരണേന മം സഞ്ഞാപേഹീ’’തി. ‘‘ഇധ, മഹാരാജ, കേചി മനുസ്സാ മച്ഛമംസസുരാഭത്തഖജ്ജകാനി പടിയാദേത്വാ ഞാതികുലം ഗച്ഛന്തി, യദി തേ ഞാതകാ തം ഉപായനം ന സമ്പടിച്ഛേയ്യും, അപി നു തം ഉപായനം വിസോസിതം ഗച്ഛേയ്യ വിനസ്സേയ്യ വാ’’തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ, സാമികാനം യേവ തം ഹോതീ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ദായകാ യേവ തസ്സ ഫലം അനുഭവന്തി. യഥാ പന , മഹാരാജ, പുരിസോ ഗബ്ഭം പവിട്ഠോ അസതി പുരതോ നിക്ഖമനമുഖേ കേന നിക്ഖമേയ്യാ’’തി. ‘‘പവിട്ഠേനേവ ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ദായകാ യേവ തസ്സ ഫലം അനുഭവന്തീ’’തി. ‘‘ഹോതു, ഭന്തേ നാഗസേന, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമി, ദായകാ യേവ തസ്സ ഫലം അനുഭവന്തി, ന മയം തം കാരണം വിലോമേമാതി.
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, dāyakānaṃ dānaṃ visositaṃ 4 hoti aphalaṃ, yesaṃ uddissa kataṃ yadi te nappaṭilabhantī’’ti? ‘‘Na hi taṃ, mahārāja, dānaṃ aphalaṃ hoti avipākaṃ, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti. ‘‘Idha, mahārāja, keci manussā macchamaṃsasurābhattakhajjakāni paṭiyādetvā ñātikulaṃ gacchanti, yadi te ñātakā taṃ upāyanaṃ na sampaṭiccheyyuṃ, api nu taṃ upāyanaṃ visositaṃ gaccheyya vinasseyya vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sāmikānaṃ yeva taṃ hotī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavanti. Yathā pana , mahārāja, puriso gabbhaṃ paviṭṭho asati purato nikkhamanamukhe kena nikkhameyyā’’ti. ‘‘Paviṭṭheneva bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavantī’’ti. ‘‘Hotu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi, dāyakā yeva tassa phalaṃ anubhavanti, na mayaṃ taṃ kāraṇaṃ vilomemāti.
‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, യദി ഇമേസം ദായകാനം ദിന്നദാനം പുബ്ബപേതാനം പാപുണാതി, തേ ച തസ്സ വിപാകം അനുഭവന്തി. തേന ഹി യോ പാണാതിപാതീ ലുദ്ദോ ലോഹിതപാണീ പദുട്ഠമനസങ്കപ്പോ മനുസ്സേ ഘാതേത്വാ ദാരുണം കമ്മം കത്വാ പുബ്ബപേതാനം ആദിസേയ്യ ‘ഇമസ്സ മേ കമ്മസ്സ വിപാകോ പുബ്ബപേതാനം പാപുണാതൂ’തി, അപി നു തസ്സ വിപാകോ പുബ്ബപേതാനം പാപുണാതീ’’തി? ‘‘ന ഹി, മഹാരാജാ’’തി.
‘‘Bhante nāgasena, yadi imesaṃ dāyakānaṃ dinnadānaṃ pubbapetānaṃ pāpuṇāti, te ca tassa vipākaṃ anubhavanti. Tena hi yo pāṇātipātī luddo lohitapāṇī paduṭṭhamanasaṅkappo manusse ghātetvā dāruṇaṃ kammaṃ katvā pubbapetānaṃ ādiseyya ‘imassa me kammassa vipāko pubbapetānaṃ pāpuṇātū’ti, api nu tassa vipāko pubbapetānaṃ pāpuṇātī’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, കോ തത്ഥ ഹേതു കിം കാരണം, യേന കുസലം പാപുണാതി അകുസലം ന പാപുണാതീ’’തി? ‘‘നേസോ, മഹാരാജ, പഞ്ഹോ പുച്ഛിതബ്ബോ, മാ ച ത്വം, മഹാരാജ, ‘വിസജ്ജകോ അത്ഥീ’തി അപുച്ഛിതബ്ബം പുച്ഛി, ‘കിസ്സ ആകാസോ നിരാലമ്ബോ, കിസ്സ ഗങ്ഗാ ഉദ്ധമ്മുഖാ ന സന്ദതി, കിസ്സ ഇമേ മനുസ്സാ ച ദിജാ ച ദ്വിപദാ മിഗാ ചതുപ്പദാ’തി തമ്പി മം ത്വം പുച്ഛിസ്സസീ’’തി. ‘‘നാഹം തം, ഭന്തേ നാഗസേന, വിഹേസാപേക്ഖോ പുച്ഛാമി, അപി ച നിബ്ബാഹനത്ഥായ 5 സന്ദേഹസ്സ പുച്ഛാമി, ബഹൂ മനുസ്സാ ലോകേ വാമഗാമിനോ 6 വിചക്ഖുകാ, ‘കിന്തി തേ ഓതാരം ന ലഭേയ്യു’ന്തി ഏവാഹം തം പുച്ഛാമീ’’തി. ‘‘ന സക്കാ, മഹാരാജ, സഹ അകതേന അനനുമതേന സഹ പാപം കമ്മം സംവിഭജിതും.
‘‘Bhante nāgasena, ko tattha hetu kiṃ kāraṇaṃ, yena kusalaṃ pāpuṇāti akusalaṃ na pāpuṇātī’’ti? ‘‘Neso, mahārāja, pañho pucchitabbo, mā ca tvaṃ, mahārāja, ‘visajjako atthī’ti apucchitabbaṃ pucchi, ‘kissa ākāso nirālambo, kissa gaṅgā uddhammukhā na sandati, kissa ime manussā ca dijā ca dvipadā migā catuppadā’ti tampi maṃ tvaṃ pucchissasī’’ti. ‘‘Nāhaṃ taṃ, bhante nāgasena, vihesāpekkho pucchāmi, api ca nibbāhanatthāya 7 sandehassa pucchāmi, bahū manussā loke vāmagāmino 8 vicakkhukā, ‘kinti te otāraṃ na labheyyu’nti evāhaṃ taṃ pucchāmī’’ti. ‘‘Na sakkā, mahārāja, saha akatena ananumatena saha pāpaṃ kammaṃ saṃvibhajituṃ.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, മനുസ്സാ ഉദകനിബ്ബാഹനേന ഉദകം സുവിദൂരമ്പി ഹരന്തി, അപി നു, മഹാരാജ, സക്കാ ഘനമഹാസേലപബ്ബതോ 9 നിബ്ബാഹനേന യഥിച്ഛിതം ഹരിതു’’ന്തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സക്കാ കുസലം സംവിഭജിതും, ന സക്കാ അകുസലം സംവിഭജിതും. യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, സക്കാ തേലേന പദീപോ ജാലേതും, അപി നു, മഹാരാജ, സക്കാ ഉദകേന പദീപോ ജാലേതു’’ന്തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സക്കാ കുസലം സംവിഭജിതും, ന സക്കാ അകുസലം സംവിഭജിതും. യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, കസ്സകാ തളാകതോ ഉദകം നീഹരിത്വാ ധഞ്ഞം പരിപാചേന്തി, അപി നു ഖോ, മഹാരാജ, സക്കാ മഹാസമുദ്ദതോ ഉദകം നീഹരിത്വാ ധഞ്ഞം പരിപാചേതു’’ന്തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സക്കാ കുസലം സംവിഭജിതും, ന സക്കാ അകുസലം സംവിഭജിതു’’ന്തി.
‘‘Yathā, mahārāja, manussā udakanibbāhanena udakaṃ suvidūrampi haranti, api nu, mahārāja, sakkā ghanamahāselapabbato 10 nibbāhanena yathicchitaṃ haritu’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ. Yathā vā pana, mahārāja, sakkā telena padīpo jāletuṃ, api nu, mahārāja, sakkā udakena padīpo jāletu’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ. Yathā vā pana, mahārāja, kassakā taḷākato udakaṃ nīharitvā dhaññaṃ paripācenti, api nu kho, mahārāja, sakkā mahāsamuddato udakaṃ nīharitvā dhaññaṃ paripācetu’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajitu’’nti.
‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, കേന കാരണേന സക്കാ കുസലം സംവിഭജിതും, ന സക്കാ അകുസലം സംവിഭജിതും. കാരണേന മം സഞ്ഞാപേഹി, നാഹം അന്ധോ അനാലോകോ സുത്വാ വേദിസ്സാമീ’’തി. ‘‘അകുസലം, മഹാരാജ, ഥോകം, കുസലം ബഹുകം, ഥോകത്താ അകുസലം കത്താരം യേവ പരിയാദിയതി, ബഹുകത്താ കുസലം സദേവകം ലോകം അജ്ഝോത്ഥരതീ’’തി. ‘‘ഓപമ്മം കരോഹീ’’തി.
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena sakkā kusalaṃ saṃvibhajituṃ, na sakkā akusalaṃ saṃvibhajituṃ. Kāraṇena maṃ saññāpehi, nāhaṃ andho anāloko sutvā vedissāmī’’ti. ‘‘Akusalaṃ, mahārāja, thokaṃ, kusalaṃ bahukaṃ, thokattā akusalaṃ kattāraṃ yeva pariyādiyati, bahukattā kusalaṃ sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharatī’’ti. ‘‘Opammaṃ karohī’’ti.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, പരിത്തം ഏകം ഉദകബിന്ദു പഥവിയം നിപതേയ്യ, അപി നു ഖോ തം, മഹാരാജ, ഉദകബിന്ദു ദസപി ദ്വാദസപി യോജനാനി അജ്ഝോത്ഥരേയ്യാ’’തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ, യത്ഥ തം ഉദകബിന്ദു നിപതിതം, തത്ഥേവ പരിയാദിയതീ’’തി. ‘‘കേന കാരണേന, മഹാരാജാ’’തി? ‘‘പരിത്തത്താ, ഭന്തേ, ഉദകബിന്ദുസ്സാ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, പരിത്തം അകുസലം പരിത്തത്താ കത്താരം യേവ പരിയാദിയതി, ന സക്കാ സംവിഭജിതും.
‘‘Yathā, mahārāja, parittaṃ ekaṃ udakabindu pathaviyaṃ nipateyya, api nu kho taṃ, mahārāja, udakabindu dasapi dvādasapi yojanāni ajjhotthareyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yattha taṃ udakabindu nipatitaṃ, tattheva pariyādiyatī’’ti. ‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti? ‘‘Parittattā, bhante, udakabindussā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, parittaṃ akusalaṃ parittattā kattāraṃ yeva pariyādiyati, na sakkā saṃvibhajituṃ.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, മഹതിമഹാമേഘോ അഭിവസ്സേയ്യ തപ്പയന്തോ ധരണിതലം, അപി നു ഖോ സോ, മഹാരാജ, മഹാമേഘോ സമന്തതോ ഓത്ഥരേയ്യാ’’തി. ‘‘ആമ, ഭന്തേ, പൂരയിത്വാ സോ മഹാമേഘോ സോബ്ഭസര സരിതസാഖാകന്ദരപദരദഹതളാക 11 ഉദപാനപോക്ഖരണിയോ ദസപി ദ്വാദസപി യോജനാനി അജ്ഝോത്ഥരേയ്യാ’’തി. ‘‘കേന കാരണേന, മഹാരാജാ’’തി? ‘‘മഹന്തത്താ, ഭന്തേ, മേഘസ്സാ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, കുസലം ബഹുകം, ബഹുകത്താ സക്കാ ദേവമനുസ്സേഹിപി സംവിഭജിതു’’ന്തി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāmegho abhivasseyya tappayanto dharaṇitalaṃ, api nu kho so, mahārāja, mahāmegho samantato otthareyyā’’ti. ‘‘Āma, bhante, pūrayitvā so mahāmegho sobbhasara saritasākhākandarapadaradahataḷāka 12 udapānapokkharaṇiyo dasapi dvādasapi yojanāni ajjhotthareyyā’’ti. ‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti? ‘‘Mahantattā, bhante, meghassā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kusalaṃ bahukaṃ, bahukattā sakkā devamanussehipi saṃvibhajitu’’nti.
‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, കേന കാരണേന അകുസലം ഥോകം കുസലം ബഹുതര’’ന്തി? ‘‘ഇധ, മഹാരാജ, യോ കോചി ദാനം ദേതി, സീലം സമാദിയതി, ഉപോസഥകമ്മം കരോതി, സോ ഹട്ഠോ പഹട്ഠോ ഹസിതോ പമുദിതോ പസന്നമാനസോ വേദജാതോ ഹോതി, തസ്സ അപരാപരം പീതി ഉപ്പജ്ജതി, പീതിമനസ്സ ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ കുസലം പവഡ്ഢതി.
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena akusalaṃ thokaṃ kusalaṃ bahutara’’nti? ‘‘Idha, mahārāja, yo koci dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, so haṭṭho pahaṭṭho hasito pamudito pasannamānaso vedajāto hoti, tassa aparāparaṃ pīti uppajjati, pītimanassa bhiyyo bhiyyo kusalaṃ pavaḍḍhati.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ഉദപാനേ ബഹുസലിലസമ്പുണ്ണേ ഏകേന ദേസേന ഉദകം പവിസേയ്യ, ഏകേന നിക്ഖമേയ്യ, നിക്ഖമന്തേപി അപരാപരം ഉപ്പജ്ജതി, ന സക്കാ ഹോതി ഖയം പാപേതും. ഏവമേവ ഖോ , മഹാരാജ, കുസലം ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ പവഡ്ഢതി. വസ്സസതേപി ചേ, മഹാരാജ, പുരിസോ കതം കുസലം ആവജ്ജേയ്യ, ആവജ്ജിതേ ആവജ്ജിതേ ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ കുസലം പവഡ്ഢതി. തസ്സ തം കുസലം സക്കാ ഹോതി യഥിച്ഛകേഹി സദ്ധിം സംവിഭജിതും, ഇദമേത്ഥ, മഹാരാജ, കാരണം, യേന കാരണേന കുസലം ബഹുതരം.
‘‘Yathā, mahārāja, udapāne bahusalilasampuṇṇe ekena desena udakaṃ paviseyya, ekena nikkhameyya, nikkhamantepi aparāparaṃ uppajjati, na sakkā hoti khayaṃ pāpetuṃ. Evameva kho , mahārāja, kusalaṃ bhiyyo bhiyyo pavaḍḍhati. Vassasatepi ce, mahārāja, puriso kataṃ kusalaṃ āvajjeyya, āvajjite āvajjite bhiyyo bhiyyo kusalaṃ pavaḍḍhati. Tassa taṃ kusalaṃ sakkā hoti yathicchakehi saddhiṃ saṃvibhajituṃ, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena kusalaṃ bahutaraṃ.
‘‘അകുസലം പന, മഹാരാജ, കരോന്തോ പച്ഛാ വിപ്പടിസാരീ ഹോതി, വിപ്പടിസാരിനോ ചിത്തം പടിലീയതി പടികുടതി പടിവത്തതി ന സമ്പസാരീയതി സോചതി തപ്പതി ഹായതി ഖീയതി ന പരിവഡ്ഢതി തത്ഥേവ പരിയാദിയതി. യഥാ, മഹാരാജ, സുക്ഖായ നദിയാ മഹാപുളിനായ ഉന്നതാവനതായ കുടിലസങ്കുടിലായ ഉപരിതോ പരിത്തം ഉദകം ആഗച്ഛന്തം ഹായതി ഖീയതി ന പരിവഡ്ഢതി തത്ഥേവ പരിയാദിയതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അകുസലം കരോന്തസ്സ ചിത്തം പടിലീയതി പടികുടതി പടിവത്തതി ന സമ്പസാരീയതി സോചതി തപ്പതി ഹായതി ഖീയതി ന പരിവഡ്ഢതി തത്ഥേവ പരിയാദിയതി, ഇദമേത്ഥ, മഹാരാജ, കാരണം, യേന കാരണേന അകുസലം ഥോക’’ന്തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമീ’’തി.
‘‘Akusalaṃ pana, mahārāja, karonto pacchā vippaṭisārī hoti, vippaṭisārino cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasārīyati socati tappati hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati. Yathā, mahārāja, sukkhāya nadiyā mahāpuḷināya unnatāvanatāya kuṭilasaṅkuṭilāya uparito parittaṃ udakaṃ āgacchantaṃ hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati. Evameva kho, mahārāja, akusalaṃ karontassa cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasārīyati socati tappati hāyati khīyati na parivaḍḍhati tattheva pariyādiyati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena akusalaṃ thoka’’nti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
പുബ്ബപേതാദിസപഞ്ഹോ ചതുത്ഥോ.
Pubbapetādisapañho catuttho.
Footnotes: