Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာဝဏ္ဏနာ
Pubbenivāsakathāvaṇṇanā
၁၂. စိတ္တေကဂ္ဂတာသဘာဂတ္တာ ဈာနာနံ ‘‘ကေသဉ္စိ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနီ’’တိ အာဟ။ ကုသလာနံ ဘဝောက္ကမနသဘာဂတ္တာ ‘‘ကေသဉ္စိ ဘဝောက္ကမနတ္ထာနီ’’တိ။ အသဘာဂတ္တာ သေသဋ္ဌာနေသု ‘‘ပာဒကတ္ထာနီ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘ပာဒကာနီ’’တိ အာဟ။ တေန ပာဒကဘူတာနမ္ပိ ယထာသမ္ဘဝံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဘဝောက္ကမနတာဝဟတံ, ဣတရေသံ ယထာသမ္ဘဝံ ပာဒကတာဝဟတဉ္စ ဒီပေတိ။ အသဘာဂတ္တာ ဇဝနဝိပသ္သနာပာဒကာနိ သမာနာနိ အဘိညာပာဒကာနိ စ ဟောန္တိ, အဘိညာပာဒကာနိ စ ဝိပသ္သနာပာဒကာနိ ဟောန္တီတိပိ ဒီပေတိ, တထာ ပာဒကာဘာဝံ ဒီပေတိ။ အဘိညာယ ဟိ စတုတ္ထမေဝ ပာဒကံ, န ဣတရာနိ။ တေသု စတုတ္ထသ္သ တတိယံ ပာဒကံ, တတိယသ္သ ဒုတိယံ, ဒုတိယသ္သ ပဌမန္တိ။ အထ ဝာ ‘‘စတ္တာရိ ဈာနာနီ’’တိ ယထာလာဘတော ဝုတ္တံ။
12. Cittekaggatāsabhāgattā jhānānaṃ ‘‘kesañci cittekaggatatthānī’’ti āha. Kusalānaṃ bhavokkamanasabhāgattā ‘‘kesañci bhavokkamanatthānī’’ti. Asabhāgattā sesaṭṭhānesu ‘‘pādakatthānī’’ti avatvā ‘‘pādakānī’’ti āha. Tena pādakabhūtānampi yathāsambhavaṃ cittekaggatā bhavokkamanatāvahataṃ, itaresaṃ yathāsambhavaṃ pādakatāvahatañca dīpeti. Asabhāgattā javanavipassanāpādakāni samānāni abhiññāpādakāni ca honti, abhiññāpādakāni ca vipassanāpādakāni hontītipi dīpeti, tathā pādakābhāvaṃ dīpeti. Abhiññāya hi catutthameva pādakaṃ, na itarāni. Tesu catutthassa tatiyaṃ pādakaṃ, tatiyassa dutiyaṃ, dutiyassa paṭhamanti. Atha vā ‘‘cattāri jhānānī’’ti yathālābhato vuttaṃ.
ဝိနယနိဒာနနိမိတ္တံ၊ ဝေရဉ္ဇနိဝာသကပ္ပနံ။
Vinayanidānanimittaṃ, verañjanivāsakappanaṃ;
သတ္ထု ယသ္မာ တသ္မာ ဘဂဝာ၊ ဝိဇ္ဇတ္တယမာဟ ဝေရဉ္ဇေ။
Satthu yasmā tasmā bhagavā, vijjattayamāha verañje.
ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ဝိနယေ သုပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု သီလသမ္ပတ္တိံ နိသ္သာယာ’’တိအာဒိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.ပဌမမဟာသင္ဂီတိကထာ)။ သီလဝတော ဟိ သီလပစ္စဝေက္ခဏတ္ထံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝာဌာနေသု နိသိန္နသ္သ နိသဇ္ဇနတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော အတီတကိရိယာနုသ္သရဏဗဟုလတာယ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဝိဇ္ဇာ အပ္ပကသိရေန သမိဇ္ဈတိ။ တထာ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ စုတိပရိဂ္ဂဟဏသီလတာယ စုတူပပာတဉာဏံ အပ္ပကသိရေန သမိဇ္ဈတိ, ဥဒကာဒီသု သုခုမတ္တ ဒသ္သနသီလတာယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ သမိဇ္ဈတိ။ ယသ္မာ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂပရိဝဇ္ဇနေန, ကာမာသဝာဒိပရိဝဇ္ဇနေန ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယံ အခဏ္ဍာဒိဘာဝံ ပာပုဏာတိ, တသ္မာသ္သ အာသဝက္ခယဉာဏံ အပ္ပကသိရေန သမိဇ္ဈတီတိ ဧတ္ထ ဝိနယနိဒာနေ ဝိဇ္ဇတ္တယမေဝ ဒသ္သိတံ, တသ္မာ အာဟ ‘‘ယေသဉ္စ ဂုဏာနံ ဒာယကံ အဟောသိ, တေသံ ဧကဒေသံ ဒသ္သေန္တော’’တိ, အညထာ ဝိဇ္ဇတ္တယပဋိလာဘမတ္တပ္ပသင္ဂော သိယာတိ။
Vuttañhetaṃ ‘‘vinaye suppaṭipanno bhikkhu sīlasampattiṃ nissāyā’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā). Sīlavato hi sīlapaccavekkhaṇatthaṃ rattiṭṭhānadivāṭhānesu nisinnassa nisajjanato paṭṭhāya attano atītakiriyānussaraṇabahulatāya pubbenivāsānussativijjā appakasirena samijjhati. Tathā attānaṃ paṭicca sattānaṃ cutipariggahaṇasīlatāya cutūpapātañāṇaṃ appakasirena samijjhati, udakādīsu sukhumatta dassanasīlatāya dibbacakkhuñāṇaṃ samijjhati. Yasmā sattavidhamethunasaṃyogaparivajjanena, kāmāsavādiparivajjanena vā brahmacariyaṃ akhaṇḍādibhāvaṃ pāpuṇāti, tasmāssa āsavakkhayañāṇaṃ appakasirena samijjhatīti ettha vinayanidāne vijjattayameva dassitaṃ, tasmā āha ‘‘yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento’’ti, aññathā vijjattayapaṭilābhamattappasaṅgo siyāti.
သော ဧဝန္တိ ဣမိနာ ကိဉ္စာပိ စတုန္နံ ဈာနာနံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာပိ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, န ကေဝလံ ပုရိမဇ္ဈာနတ္တိကမေဝ, တထာပိ ကေဝလံ ပုရိမဇ္ဈာနတ္တိကမေဝ ဂဏ္ဟန္တော ‘‘ဧဝန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ကမနိဒသ္သနမေတံ, ဣမိနာ ပဌမဇ္ဈာနာဓိဂမာဒိနာ ကမေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဋိလဘိတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ, တံ ကသ္မာတိ စေ? သမ္ဘာရဘူမိတ္တာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၂.၃၈၁) ‘‘ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ တီဏိ ဈာနာနိ ယသ္မာ ပီတိဖရဏေန စ သုခဖရဏေန စ သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမိတ္ဝာ လဟုမုဒုကမ္မညကာယော ဟုတ္ဝာ ဣဒ္ဓိံ ပာပုဏာတိ, တသ္မာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဣဒ္ဓိလာဘာယ သံဝတ္တနတော သမ္ဘာရဘူမိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပန ဣဒ္ဓိလာဘာယ ပကတိဘူမိ ဧဝာ’’တိ။ ဣဒမေဝ ဝာ အတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကေသဉ္စိ အဘိညာပာဒကာနီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ အန္တောကတ္ဝာ ဧဝန္တိ ကိမတ္ထံ န ဝုတ္တံ။ တဉ္ဟိ ပကတိဘူမီတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗံ, စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပရသ္သ သမာဟိတာဒိဘာဝပ္ပတ္တသ္သ စိတ္တသ္သ အတ္ထိဘာဝပ္ပသင္ဂတော။ ယသ္မာ ယသ္မိံ သတိ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ တသ္မိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေ ပကတိဘူမိဘာဝပ္ပတ္တေ အဘိညာပာဒကေ ဇာတေ ပရိကမ္မစိတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏာယ အဘိနိန္နာမေသိ’’န္တိ အာဟ။ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ တံ ဣဒ္ဓိဝိဓာဓိဂမတ္ထာယ ပရိကမ္မစိတ္တံ အဘိနီဟရတိ။ ကသိဏာရမ္မဏတော အပနေတ္ဝာ ဣဒ္ဓိဝိဓာဘိမုခံ ပေသေသိ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနတော ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒီနံ နီဟရဏတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဘိနီဟာရက္ခမန္တိ အတ္ထော ပကပ္ပိတော။
So evanti iminā kiñcāpi catunnaṃ jhānānaṃ pubbabhāgapaṭipadāpi saṅgahaṃ gacchati, na kevalaṃ purimajjhānattikameva, tathāpi kevalaṃ purimajjhānattikameva gaṇhanto ‘‘evanti catutthajjhānakkamanidassanametaṃ, iminā paṭhamajjhānādhigamādinā kamena catutthajjhānaṃ paṭilabhitvāti vuttaṃ hotī’’ti āha, taṃ kasmāti ce? Sambhārabhūmittā. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.381) ‘‘ettha ca purimāni tīṇi jhānāni yasmā pītipharaṇena ca sukhapharaṇena ca sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā lahumudukammaññakāyo hutvā iddhiṃ pāpuṇāti, tasmā iminā pariyāyena iddhilābhāya saṃvattanato sambhārabhūmiyoti veditabbāni. Catutthajjhānaṃ pana iddhilābhāya pakatibhūmi evā’’ti. Idameva vā atthaṃ sandhāyāha ‘‘pubbe imāni cattāri jhānāni kesañci abhiññāpādakānī’’ti. Yadi evaṃ catutthajjhānampi antokatvā evanti kimatthaṃ na vuttaṃ. Tañhi pakatibhūmīti ce? Na vattabbaṃ, catutthajjhānato parassa samāhitādibhāvappattassa cittassa atthibhāvappasaṅgato. Yasmā yasmiṃ sati ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesi’’nti vuttaṃ, tasmā tasmiṃ catutthajjhānacitte pakatibhūmibhāvappatte abhiññāpādake jāte parikammacittaṃ ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya abhininnāmesi’’nti āha. Abhinīhārakkhamaṃ hotīti ettha taṃ iddhividhādhigamatthāya parikammacittaṃ abhinīharati. Kasiṇārammaṇato apanetvā iddhividhābhimukhaṃ pesesi. Gaṇṭhipade pana ‘‘abhiññāpādakajjhānato iddhividhañāṇādīnaṃ nīharaṇattha’’nti vuttattā abhinīhārakkhamanti attho pakappito.
သော ဧဝံ သမာဟိတေ ဧဝံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေတိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဒုတိယဝိကပ္ပေ, နီဝရဏဒူရီဘာဝေန ဝိတက္ကာဒိသမတိက္ကမေနာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ကိစ္စသင္ဂဏ္ဟနတော။ အယံ ယောဇနာ ပဌမဝိကပ္ပေ န သမ္ဘဝတိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေတိအာဒီသု ပနာ’’တိ ဝစနေန ‘‘ဧဝ’’န္တိ ပဒသ္သ အနုပ္ပဗန္ဓနိဝာရဏတော။ တေနေဝ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣစ္ဆာဝစရာနန္တိ ‘‘အဟော ဝတာဟံ အာပတ္တိဉ္စေဝ အာပန္နော အသ္သံ, န စ မံ ဘိက္ခူ ဇာနေယ္ယု’’န္တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၆၀) နယေန ဥပ္ပန္နဣစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တာနံ ကောပအပစ္စယာနံ အဘာဝေန အနင္ဂဏေတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ဣစ္ဆာပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ အန္တရာယိကာ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝာဒော ခော ပနာယသ္မန္တော အန္တရာယိကော ဓမ္မော’’တိ (မဟာဝ. ၁၃၄) ဝုတ္တတ္တာ, ပဂေဝ ဣစ္ဆာဝစရာ ကောပအပစ္စယာ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဈာနပဋိလာဘပစ္စနီကာနံ ပာပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာန’’န္တိအာဒိ။ ကတ္ထစိ ပန ‘‘ဈာနပဋိလာဘပစ္စယာနံ ဣစ္ဆာဝစရာန’’န္တိ ပောတ္ထကေသု ပာဌော ဒိသ္သတိ, သော ပမာဒလေခော, ဂဏ္ဌိပဒေ စ ‘‘အဟော ဝတ သတ္ထာ မမညေဝ ပဋိပုစ္ဆိတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယာ’’တိ ယော တဒတ္ထော လိခိတော, သော ဒုလ္လိခိတော။ န ဟိ ဈာနပဋိလာဘပစ္စယာ ကောပာဒယော အနင္ဂဏသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၅၇ အာဒယော) ဝုတ္တာ, ‘‘န စ ယုတ္တိတော သမ္ဘဝန္တိ ဈာနလာဘိနော တဒဘာဝာ’’တိ အာစရိယော ဝဒတိ, တံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇတ္တယသ္သ ဥတ္တရုတ္တရဝိသေသဒသ္သနတ္ထံ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ ပုနပ္ပုနံ အဋ္ဌင္ဂနိဒသ္သနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥတ္တရုတ္တရဝိသေသာ စေဘာသံ အတ္တဒုက္ခပရဒုက္ခဒသ္သနတဒုပသမတ္တဒီပနတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘဂဝာ ဟိ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏေန အတ္တနော အနန္တသံသာရဒုက္ခံ ပသ္သိတ္ဝာ, စုတူပပာတဉာဏေန ပရသ္သ စ လောကသ္သ အာသဝက္ခယဉာဏေန တဒုဘယဝူပသမတ္တဉ္စ ပသ္သိတ္ဝာ တံ ဒေသေတိ, ပဌမေန ဝာ အတ္တဒုက္ခဒသ္သနတော အတ္တသိနေဟပရိစ္စာဂံ ဒီပေတိ။ ဒုတိယေန ပရဒုက္ခဒသ္သနတော ပရေသု ကောပပရိစ္စာဂံ, တတိယေန အရိယမဂ္ဂဒသ္သနတော မောဟပရိစ္စာဂဉ္စ ဒီပေတိ။ ဧဝံ နာနာဂုဏဝိသေသဒီပနတော ဣမသ္သေဝ လောကိယာဘိညာဒ္ဝယသ္သ ဣဓ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
So evaṃ samāhite evaṃ āneñjappatteti yojanā veditabbā dutiyavikappe, nīvaraṇadūrībhāvena vitakkādisamatikkamenāti paṭhamajjhānādīnaṃ kiccasaṅgaṇhanato. Ayaṃ yojanā paṭhamavikappe na sambhavati ‘‘parisuddhetiādīsu panā’’ti vacanena ‘‘eva’’nti padassa anuppabandhanivāraṇato. Teneva ‘‘upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe’’tiādimāha. Icchāvacarānanti ‘‘aho vatāhaṃ āpattiñceva āpanno assaṃ, na ca maṃ bhikkhū jāneyyu’’ntiādinā (ma. ni. 1.60) nayena uppannaicchāvasena pavattānaṃ kopaapaccayānaṃ abhāvena anaṅgaṇeti attho. Ettha ca pana yathāvuttappakārā icchāpi paṭhamajjhānādīnaṃ adhigamāya antarāyikā ‘‘sampajānamusāvādo kho panāyasmanto antarāyiko dhammo’’ti (mahāva. 134) vuttattā, pageva icchāvacarā kopaapaccayā, tasmā vuttaṃ ‘‘jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarāna’’ntiādi. Katthaci pana ‘‘jhānapaṭilābhapaccayānaṃ icchāvacarāna’’nti potthakesu pāṭho dissati, so pamādalekho, gaṇṭhipade ca ‘‘aho vata satthā mamaññeva paṭipucchitvā dhammaṃ deseyyā’’ti yo tadattho likhito, so dullikhito. Na hi jhānapaṭilābhapaccayā kopādayo anaṅgaṇasutte (ma. ni. 1.57 ādayo) vuttā, ‘‘na ca yuttito sambhavanti jhānalābhino tadabhāvā’’ti ācariyo vadati, taṃ vīmaṃsitabbaṃ. Ettha vijjattayassa uttaruttaravisesadassanatthaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citte’’tiādinā punappunaṃ aṭṭhaṅganidassanaṃ katanti veditabbaṃ. Uttaruttaravisesā cebhāsaṃ attadukkhaparadukkhadassanatadupasamattadīpanato veditabbā. Bhagavā hi pubbenivāsānussatiñāṇena attano anantasaṃsāradukkhaṃ passitvā, cutūpapātañāṇena parassa ca lokassa āsavakkhayañāṇena tadubhayavūpasamattañca passitvā taṃ deseti, paṭhamena vā attadukkhadassanato attasinehapariccāgaṃ dīpeti. Dutiyena paradukkhadassanato paresu kopapariccāgaṃ, tatiyena ariyamaggadassanato mohapariccāgañca dīpeti. Evaṃ nānāguṇavisesadīpanato imasseva lokiyābhiññādvayassa idha gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.
ယသ္မာ အတီတဇာတိ ဧဝ နိဝာသော, တသ္မာ ‘‘အတီတဇာတီသူ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န, ဇာတိယာ ဧကဒေသေပိ နိဝာသဝောဟာရသိဒ္ဓိဒသ္သနတော။ ပာဠိယံ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော’’တိအာဒိဝစနေန သကလဇာတိယာ အနုသ္သရဏမေဝ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိ ဝိယ ဒိသ္သတိ, န ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဒေကဒေသာနုသ္သရဏမ္ပိ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိ ဧဝာတိ ဒသ္သနတ္ထံ, ဘုမ္မဝစနံ ကတံ ဩကာသာဒိသင္ဂဟတ္ထဉ္စ။ ‘‘ဆိန္နဝဋုမကာနုသ္သရဏာဒီသူ’’တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနိဝုတ္ထလောကဓာတုဒီပရဋ္ဌနဂရဂာမာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘တေသံ ဆိန္နဝဋုမကာနံ လောကုတ္တရသီလာဒီနိ န ဘဂဝတာ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဝိညာတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထာပတ္တိတော လောကိယာနိ ဝိညာတာနီတိ အာပဇ္ဇတိ, တံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဓိကာရေ ‘‘အရိယာနံ ဥပဝာဒကာ’’တိ ဝစနေန သမေန္တံ ဝိယ ဒိသ္သတိ။ န ဟိ အရိယေ အပသ္သန္တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ။ ကိမတ္ထံ ပနေတ္ထ အနုသ္သတိ ဝုတ္တာ, နနု ဧသ ဝိဇ္ဇာဓိကာရောတိ စေ? အာဒိကမ္မိကသ္သ သတိဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတော, အတီတဓမ္မာနံ သတိယာ ဝိသေသာဓိကာရတ္တာ စ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘အနုသ္သရာမီ’’တိ။
Yasmā atītajāti eva nivāso, tasmā ‘‘atītajātīsū’’ti na vattabbanti ce? Na, jātiyā ekadesepi nivāsavohārasiddhidassanato. Pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādivacanena sakalajātiyā anussaraṇameva pubbenivāsānussati viya dissati, na evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadekadesānussaraṇampi pubbenivāsānussati evāti dassanatthaṃ, bhummavacanaṃ kataṃ okāsādisaṅgahatthañca. ‘‘Chinnavaṭumakānussaraṇādīsū’’ti ādi-saddena anivutthalokadhātudīparaṭṭhanagaragāmādiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘tesaṃ chinnavaṭumakānaṃ lokuttarasīlādīni na bhagavatā bodhisattakāle viññātānī’’ti vuttaṃ. Atthāpattito lokiyāni viññātānīti āpajjati, taṃ dibbacakkhuñāṇādhikāre ‘‘ariyānaṃ upavādakā’’ti vacanena samentaṃ viya dissati. Na hi ariye apassantassa evaṃ hoti. Kimatthaṃ panettha anussati vuttā, nanu esa vijjādhikāroti ce? Ādikammikassa sativasena nibbattito, atītadhammānaṃ satiyā visesādhikārattā ca. Vuttañhi ‘‘anussarāmī’’ti.
‘‘ဝတ္တမာနေသု ဝိဇ္ဇာန-မတီတေသ္ဝသ္သ သရတိ။
‘‘Vattamānesu vijjāna-matītesvassa sarati;
အနာဂတေသု ဓမ္မေသု၊ သရတိ ဝိဇ္ဇာန ပဏိဓီ’’တိ။
Anāgatesu dhammesu, sarati vijjāna paṇidhī’’ti.
အာစရိယကုမာရိတေန သိလောကောပိ ဝုတ္တော။
Ācariyakumāritena silokopi vutto.
တတ္ထ ရာဂေ ဥသ္သန္နတရေ တေဇောသံဝဋ္ဋော။ ဒောသေ အာပောသံဝဋ္ဋော။ မောဟေ ဝာယောသံဝဋ္ဋော။ ကေစိ ‘‘ဒောသေ တေဇောသံဝဋ္ဋော, ရာဂေ အာပောသံဝဋ္ဋော, မောဟေ ဝာယောသံဝဋ္ဋော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ အမုတ္ရာတိ စိတ္တံ, ဝစနံ ဝာ ဘဝာဒိနိယမေန ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဘဝေ ဝာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တောတိ ပဒဒ္ဝယေန အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓာမူလကံ ပညတ္တိသင္ခာတံ ဂောစရနိဝာသံ ဒီပေတိ။ ပဝတ္တဖလဘောဇနော သယံပတိတဖလာဟာရော။ စတုရာသီတိကပ္ပသဟသ္သပရမာယုပရိယန္တော ဝာတိ ပဏိဓာနတော ပုဗ္ဗေ။ ပဋိနိဝတ္တန္တသ္သ ပစ္စဝေက္ခဏံ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ န ဟောတိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏလာဘီနံ ပနေတံ အာနုဘာဝပရိဒီပန’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ အမုတ္ရာတိ ဧတ္ထ ပဌမယောဇနာယံ သီဟောက္ကန္တဝသေန အနုသ္သရဏံ ဝုတ္တံ, တဉ္စ ခော အနုလောမဝသေန။ ‘‘ပဋိလောမဝသေနာ’’တိပိ လိခန္တိ, တံ ဒုဝိညေယ္ယံ။ သီဟောက္ကန္တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အနေကာသု ကပ္ပကောဋီသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ တန္တိ နိဒသ္သနေန ပဋိပတ္တိသာဓာရဏေန ဖလသာဓာရဏတံ ဒသ္သေန္တော ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အာဒရံ ဇနေတိ, အတ္တာနမေဝေကံ ဥက္ကံသေတီတိ ဝစနံ နိဝာရေတိ။ ‘‘သာဓု ခော ပန တထာရူပာနံ အရဟတံ ဒသ္သနံ ဟောတီ’’တိ တသ္သ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နစိတ္တေ ဧဝ နိယောဇေတိ။ ပဌမာ အဘိနိဗ္ဘိဒာတိ ဝစနေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသသ္သ ဗဟုပဋလဘာဝံ ဒသ္သေတိ, တေန အဋ္ဌဂုဏိသ္သရိယာဒိနာ အနဘိနိဗ္ဘိဒံ ဒီပေတိ။
Tattha rāge ussannatare tejosaṃvaṭṭo. Dose āposaṃvaṭṭo. Mohe vāyosaṃvaṭṭo. Keci ‘‘dose tejosaṃvaṭṭo, rāge āposaṃvaṭṭo, mohe vāyosaṃvaṭṭo’’ti vadanti. Yasmā amutrāti cittaṃ, vacanaṃ vā bhavādiniyamena hoti, tasmā ‘‘bhave vā’’tiādi. Evaṃnāmo evaṃgottoti padadvayena ajjhattabahiddhāmūlakaṃ paññattisaṅkhātaṃ gocaranivāsaṃ dīpeti. Pavattaphalabhojano sayaṃpatitaphalāhāro. Caturāsītikappasahassaparamāyupariyanto vāti paṇidhānato pubbe. Paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ na hoti. ‘‘Pubbenivāsānussatiñāṇalābhīnaṃ panetaṃ ānubhāvaparidīpana’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. Amutrāti ettha paṭhamayojanāyaṃ sīhokkantavasena anussaraṇaṃ vuttaṃ, tañca kho anulomavasena. ‘‘Paṭilomavasenā’’tipi likhanti, taṃ duviññeyyaṃ. Sīhokkantaṃ dassetuṃ ‘‘anekāsu kappakoṭīsū’’tiādi vuttaṃ. Yathā tanti nidassanena paṭipattisādhāraṇena phalasādhāraṇataṃ dassento brāhmaṇassa ādaraṃ janeti, attānamevekaṃ ukkaṃsetīti vacanaṃ nivāreti. ‘‘Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti tassa pubbe uppannacitte eva niyojeti. Paṭhamā abhinibbhidāti vacanena avijjaṇḍakosassa bahupaṭalabhāvaṃ dasseti, tena aṭṭhaguṇissariyādinā anabhinibbhidaṃ dīpeti.
ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍံ • Verañjakaṇḍaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာ • Pubbenivāsakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာ • Pubbenivāsakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာဝဏ္ဏနာ • Pubbenivāsakathāvaṇṇanā