Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā

    පුබ්‌බෙනිවාසකථාවණ්‌ණනා

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā

    12. චිත්‌තෙකග්‌ගතාසභාගත්‌තා ඣානානං ‘‘කෙසඤ්‌චි චිත්‌තෙකග්‌ගතත්‌ථානී’’ති ආහ. කුසලානං භවොක්‌කමනසභාගත්‌තා ‘‘කෙසඤ්‌චි භවොක්‌කමනත්‌ථානී’’ති. අසභාගත්‌තා සෙසට්‌ඨානෙසු ‘‘පාදකත්‌ථානී’’ති අවත්‌වා ‘‘පාදකානී’’ති ආහ. තෙන පාදකභූතානම්‌පි යථාසම්‌භවං චිත්‌තෙකග්‌ගතා භවොක්‌කමනතාවහතං, ඉතරෙසං යථාසම්‌භවං පාදකතාවහතඤ්‌ච දීපෙති. අසභාගත්‌තා ජවනවිපස්‌සනාපාදකානි සමානානි අභිඤ්‌ඤාපාදකානි ච හොන්‌ති, අභිඤ්‌ඤාපාදකානි ච විපස්‌සනාපාදකානි හොන්‌තීතිපි දීපෙති, තථා පාදකාභාවං දීපෙති. අභිඤ්‌ඤාය හි චතුත්‌ථමෙව පාදකං, න ඉතරානි. තෙසු චතුත්‌ථස්‌ස තතියං පාදකං, තතියස්‌ස දුතියං, දුතියස්‌ස පඨමන්‌ති. අථ වා ‘‘චත්‌තාරි ඣානානී’’ති යථාලාභතො වුත්‌තං.

    12. Cittekaggatāsabhāgattā jhānānaṃ ‘‘kesañci cittekaggatatthānī’’ti āha. Kusalānaṃ bhavokkamanasabhāgattā ‘‘kesañci bhavokkamanatthānī’’ti. Asabhāgattā sesaṭṭhānesu ‘‘pādakatthānī’’ti avatvā ‘‘pādakānī’’ti āha. Tena pādakabhūtānampi yathāsambhavaṃ cittekaggatā bhavokkamanatāvahataṃ, itaresaṃ yathāsambhavaṃ pādakatāvahatañca dīpeti. Asabhāgattā javanavipassanāpādakāni samānāni abhiññāpādakāni ca honti, abhiññāpādakāni ca vipassanāpādakāni hontītipi dīpeti, tathā pādakābhāvaṃ dīpeti. Abhiññāya hi catutthameva pādakaṃ, na itarāni. Tesu catutthassa tatiyaṃ pādakaṃ, tatiyassa dutiyaṃ, dutiyassa paṭhamanti. Atha vā ‘‘cattāri jhānānī’’ti yathālābhato vuttaṃ.

    විනයනිදානනිමිත්‌තං, වෙරඤ්‌ජනිවාසකප්‌පනං;

    Vinayanidānanimittaṃ, verañjanivāsakappanaṃ;

    සත්‌ථු යස්‌මා තස්‌මා භගවා, විජ්‌ජත්‌තයමාහ වෙරඤ්‌ජෙ.

    Satthu yasmā tasmā bhagavā, vijjattayamāha verañje.

    වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘විනයෙ සුප්‌පටිපන්‌නො භික්‌ඛු සීලසම්‌පත්‌තිං නිස්‌සායා’’තිආදි (පාරා. අට්‌ඨ. 1.පඨමමහාසඞ්‌ගීතිකථා). සීලවතො හි සීලපච්‌චවෙක්‌ඛණත්‌ථං රත්‌තිට්‌ඨානදිවාඨානෙසු නිසින්‌නස්‌ස නිසජ්‌ජනතො පට්‌ඨාය අත්‌තනො අතීතකිරියානුස්‌සරණබහුලතාය පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිවිජ්‌ජා අප්‌පකසිරෙන සමිජ්‌ඣති. තථා අත්‌තානං පටිච්‌ච සත්‌තානං චුතිපරිග්‌ගහණසීලතාය චුතූපපාතඤාණං අප්‌පකසිරෙන සමිජ්‌ඣති, උදකාදීසු සුඛුමත්‌ත දස්‌සනසීලතාය දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණං සමිජ්‌ඣති. යස්‌මා සත්‌තවිධමෙථුනසංයොගපරිවජ්‌ජනෙන, කාමාසවාදිපරිවජ්‌ජනෙන වා බ්‍රහ්‌මචරියං අඛණ්‌ඩාදිභාවං පාපුණාති, තස්‌මාස්‌ස ආසවක්‌ඛයඤාණං අප්‌පකසිරෙන සමිජ්‌ඣතීති එත්‌ථ විනයනිදානෙ විජ්‌ජත්‌තයමෙව දස්‌සිතං, තස්‌මා ආහ ‘‘යෙසඤ්‌ච ගුණානං දායකං අහොසි, තෙසං එකදෙසං දස්‌සෙන්‌තො’’ති, අඤ්‌ඤථා විජ්‌ජත්‌තයපටිලාභමත්‌තප්‌පසඞ්‌ගො සියාති.

    Vuttañhetaṃ ‘‘vinaye suppaṭipanno bhikkhu sīlasampattiṃ nissāyā’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā). Sīlavato hi sīlapaccavekkhaṇatthaṃ rattiṭṭhānadivāṭhānesu nisinnassa nisajjanato paṭṭhāya attano atītakiriyānussaraṇabahulatāya pubbenivāsānussativijjā appakasirena samijjhati. Tathā attānaṃ paṭicca sattānaṃ cutipariggahaṇasīlatāya cutūpapātañāṇaṃ appakasirena samijjhati, udakādīsu sukhumatta dassanasīlatāya dibbacakkhuñāṇaṃ samijjhati. Yasmā sattavidhamethunasaṃyogaparivajjanena, kāmāsavādiparivajjanena vā brahmacariyaṃ akhaṇḍādibhāvaṃ pāpuṇāti, tasmāssa āsavakkhayañāṇaṃ appakasirena samijjhatīti ettha vinayanidāne vijjattayameva dassitaṃ, tasmā āha ‘‘yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento’’ti, aññathā vijjattayapaṭilābhamattappasaṅgo siyāti.

    සො එවන්‌ති ඉමිනා කිඤ්‌චාපි චතුන්‌නං ඣානානං පුබ්‌බභාගපටිපදාපි සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡති, න කෙවලං පුරිමජ්‌ඣානත්‌තිකමෙව, තථාපි කෙවලං පුරිමජ්‌ඣානත්‌තිකමෙව ගණ්‌හන්‌තො ‘‘එවන්‌ති චතුත්‌ථජ්‌ඣානක්‌කමනිදස්‌සනමෙතං, ඉමිනා පඨමජ්‌ඣානාධිගමාදිනා කමෙන චතුත්‌ථජ්‌ඣානං පටිලභිත්‌වාති වුත්‌තං හොතී’’ති ආහ, තං කස්‌මාති චෙ? සම්‌භාරභූමිත්‌තා. වුත්‌තඤ්‌හෙතං අට්‌ඨකථායං (විසුද්‌ධි. 2.381) ‘‘එත්‌ථ ච පුරිමානි තීණි ඣානානි යස්‌මා පීතිඵරණෙන ච සුඛඵරණෙන ච සුඛසඤ්‌ඤඤ්‌ච ලහුසඤ්‌ඤඤ්‌ච ඔක්‌කමිත්‌වා ලහුමුදුකම්‌මඤ්‌ඤකායො හුත්‌වා ඉද්‌ධිං පාපුණාති, තස්‌මා ඉමිනා පරියායෙන ඉද්‌ධිලාභාය සංවත්‌තනතො සම්‌භාරභූමියොති වෙදිතබ්‌බානි. චතුත්‌ථජ්‌ඣානං පන ඉද්‌ධිලාභාය පකතිභූමි එවා’’ති. ඉදමෙව වා අත්‌ථං සන්‌ධායාහ ‘‘පුබ්‌බෙ ඉමානි චත්‌තාරි ඣානානි කෙසඤ්‌චි අභිඤ්‌ඤාපාදකානී’’ති. යදි එවං චතුත්‌ථජ්‌ඣානම්‌පි අන්‌තොකත්‌වා එවන්‌ති කිමත්‌ථං න වුත්‌තං. තඤ්‌හි පකතිභූමීති චෙ? න වත්‌තබ්‌බං, චතුත්‌ථජ්‌ඣානතො පරස්‌ස සමාහිතාදිභාවප්‌පත්‌තස්‌ස චිත්‌තස්‌ස අත්‌ථිභාවප්‌පසඞ්‌ගතො. යස්‌මා යස්‌මිං සති ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙසි’’න්‌ති වුත්‌තං, තස්‌මා තස්‌මිං චතුත්‌ථජ්‌ඣානචිත්‌තෙ පකතිභූමිභාවප්‌පත්‌තෙ අභිඤ්‌ඤාපාදකෙ ජාතෙ පරිකම්‌මචිත්‌තං ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය අභිනින්‌නාමෙසි’’න්‌ති ආහ. අභිනීහාරක්‌ඛමං හොතීති එත්‌ථ තං ඉද්‌ධිවිධාධිගමත්‌ථාය පරිකම්‌මචිත්‌තං අභිනීහරති. කසිණාරම්‌මණතො අපනෙත්‌වා ඉද්‌ධිවිධාභිමුඛං පෙසෙසි. ගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානතො ඉද්‌ධිවිධඤාණාදීනං නීහරණත්‌ථ’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා අභිනීහාරක්‌ඛමන්‌ති අත්‌ථො පකප්‌පිතො.

    So evanti iminā kiñcāpi catunnaṃ jhānānaṃ pubbabhāgapaṭipadāpi saṅgahaṃ gacchati, na kevalaṃ purimajjhānattikameva, tathāpi kevalaṃ purimajjhānattikameva gaṇhanto ‘‘evanti catutthajjhānakkamanidassanametaṃ, iminā paṭhamajjhānādhigamādinā kamena catutthajjhānaṃ paṭilabhitvāti vuttaṃ hotī’’ti āha, taṃ kasmāti ce? Sambhārabhūmittā. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.381) ‘‘ettha ca purimāni tīṇi jhānāni yasmā pītipharaṇena ca sukhapharaṇena ca sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā lahumudukammaññakāyo hutvā iddhiṃ pāpuṇāti, tasmā iminā pariyāyena iddhilābhāya saṃvattanato sambhārabhūmiyoti veditabbāni. Catutthajjhānaṃ pana iddhilābhāya pakatibhūmi evā’’ti. Idameva vā atthaṃ sandhāyāha ‘‘pubbe imāni cattāri jhānāni kesañci abhiññāpādakānī’’ti. Yadi evaṃ catutthajjhānampi antokatvā evanti kimatthaṃ na vuttaṃ. Tañhi pakatibhūmīti ce? Na vattabbaṃ, catutthajjhānato parassa samāhitādibhāvappattassa cittassa atthibhāvappasaṅgato. Yasmā yasmiṃ sati ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesi’’nti vuttaṃ, tasmā tasmiṃ catutthajjhānacitte pakatibhūmibhāvappatte abhiññāpādake jāte parikammacittaṃ ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya abhininnāmesi’’nti āha. Abhinīhārakkhamaṃ hotīti ettha taṃ iddhividhādhigamatthāya parikammacittaṃ abhinīharati. Kasiṇārammaṇato apanetvā iddhividhābhimukhaṃ pesesi. Gaṇṭhipade pana ‘‘abhiññāpādakajjhānato iddhividhañāṇādīnaṃ nīharaṇattha’’nti vuttattā abhinīhārakkhamanti attho pakappito.

    සො එවං සමාහිතෙ එවං ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙති යොජනා වෙදිතබ්‌බා දුතියවිකප්‌පෙ, නීවරණදූරීභාවෙන විතක්‌කාදිසමතික්‌කමෙනාති පඨමජ්‌ඣානාදීනං කිච්‌චසඞ්‌ගණ්‌හනතො. අයං යොජනා පඨමවිකප්‌පෙ න සම්‌භවති ‘‘පරිසුද්‌ධෙතිආදීසු පනා’’ති වචනෙන ‘‘එව’’න්‌ති පදස්‌ස අනුප්‌පබන්‌ධනිවාරණතො. තෙනෙව ‘‘උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිභාවෙන පරිසුද්‌ධෙ’’තිආදිමාහ. ඉච්‌ඡාවචරානන්‌ති ‘‘අහො වතාහං ආපත්‌තිඤ්‌චෙව ආපන්‌නො අස්‌සං, න ච මං භික්‌ඛූ ජානෙය්‍යු’’න්‌තිආදිනා (ම. නි. 1.60) නයෙන උප්‌පන්‌නඉච්‌ඡාවසෙන පවත්‌තානං කොපඅපච්‌චයානං අභාවෙන අනඞ්‌ගණෙති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච පන යථාවුත්‌තප්‌පකාරා ඉච්‌ඡාපි පඨමජ්‌ඣානාදීනං අධිගමාය අන්‌තරායිකා ‘‘සම්‌පජානමුසාවාදො ඛො පනායස්‌මන්‌තො අන්‌තරායිකො ධම්‌මො’’ති (මහාව. 134) වුත්‌තත්‌තා, පගෙව ඉච්‌ඡාවචරා කොපඅපච්‌චයා, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘ඣානපටිලාභපච්‌චනීකානං පාපකානං ඉච්‌ඡාවචරාන’’න්‌තිආදි. කත්‌ථචි පන ‘‘ඣානපටිලාභපච්‌චයානං ඉච්‌ඡාවචරාන’’න්‌ති පොත්‌ථකෙසු පාඨො දිස්‌සති, සො පමාදලෙඛො, ගණ්‌ඨිපදෙ ච ‘‘අහො වත සත්‌ථා මමඤ්‌ඤෙව පටිපුච්‌ඡිත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙය්‍යා’’ති යො තදත්‌ථො ලිඛිතො, සො දුල්‌ලිඛිතො. න හි ඣානපටිලාභපච්‌චයා කොපාදයො අනඞ්‌ගණසුත්‌තෙ (ම. නි. 1.57 ආදයො) වුත්‌තා, ‘‘න ච යුත්‌තිතො සම්‌භවන්‌ති ඣානලාභිනො තදභාවා’’ති ආචරියො වදති, තං වීමංසිතබ්‌බං. එත්‌ථ විජ්‌ජත්‌තයස්‌ස උත්‌තරුත්‌තරවිසෙසදස්‌සනත්‌ථං ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ’’තිආදිනා පුනප්‌පුනං අට්‌ඨඞ්‌ගනිදස්‌සනං කතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. උත්‌තරුත්‌තරවිසෙසා චෙභාසං අත්‌තදුක්‌ඛපරදුක්‌ඛදස්‌සනතදුපසමත්‌තදීපනතො වෙදිතබ්‌බා. භගවා හි පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණෙන අත්‌තනො අනන්‌තසංසාරදුක්‌ඛං පස්‌සිත්‌වා, චුතූපපාතඤාණෙන පරස්‌ස ච ලොකස්‌ස ආසවක්‌ඛයඤාණෙන තදුභයවූපසමත්‌තඤ්‌ච පස්‌සිත්‌වා තං දෙසෙති, පඨමෙන වා අත්‌තදුක්‌ඛදස්‌සනතො අත්‌තසිනෙහපරිච්‌චාගං දීපෙති. දුතියෙන පරදුක්‌ඛදස්‌සනතො පරෙසු කොපපරිච්‌චාගං, තතියෙන අරියමග්‌ගදස්‌සනතො මොහපරිච්‌චාගඤ්‌ච දීපෙති. එවං නානාගුණවිසෙසදීපනතො ඉමස්‌සෙව ලොකියාභිඤ්‌ඤාද්‌වයස්‌ස ඉධ ගහණං කතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    So evaṃ samāhite evaṃ āneñjappatteti yojanā veditabbā dutiyavikappe, nīvaraṇadūrībhāvena vitakkādisamatikkamenāti paṭhamajjhānādīnaṃ kiccasaṅgaṇhanato. Ayaṃ yojanā paṭhamavikappe na sambhavati ‘‘parisuddhetiādīsu panā’’ti vacanena ‘‘eva’’nti padassa anuppabandhanivāraṇato. Teneva ‘‘upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe’’tiādimāha. Icchāvacarānanti ‘‘aho vatāhaṃ āpattiñceva āpanno assaṃ, na ca maṃ bhikkhū jāneyyu’’ntiādinā (ma. ni. 1.60) nayena uppannaicchāvasena pavattānaṃ kopaapaccayānaṃ abhāvena anaṅgaṇeti attho. Ettha ca pana yathāvuttappakārā icchāpi paṭhamajjhānādīnaṃ adhigamāya antarāyikā ‘‘sampajānamusāvādo kho panāyasmanto antarāyiko dhammo’’ti (mahāva. 134) vuttattā, pageva icchāvacarā kopaapaccayā, tasmā vuttaṃ ‘‘jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarāna’’ntiādi. Katthaci pana ‘‘jhānapaṭilābhapaccayānaṃ icchāvacarāna’’nti potthakesu pāṭho dissati, so pamādalekho, gaṇṭhipade ca ‘‘aho vata satthā mamaññeva paṭipucchitvā dhammaṃ deseyyā’’ti yo tadattho likhito, so dullikhito. Na hi jhānapaṭilābhapaccayā kopādayo anaṅgaṇasutte (ma. ni. 1.57 ādayo) vuttā, ‘‘na ca yuttito sambhavanti jhānalābhino tadabhāvā’’ti ācariyo vadati, taṃ vīmaṃsitabbaṃ. Ettha vijjattayassa uttaruttaravisesadassanatthaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citte’’tiādinā punappunaṃ aṭṭhaṅganidassanaṃ katanti veditabbaṃ. Uttaruttaravisesā cebhāsaṃ attadukkhaparadukkhadassanatadupasamattadīpanato veditabbā. Bhagavā hi pubbenivāsānussatiñāṇena attano anantasaṃsāradukkhaṃ passitvā, cutūpapātañāṇena parassa ca lokassa āsavakkhayañāṇena tadubhayavūpasamattañca passitvā taṃ deseti, paṭhamena vā attadukkhadassanato attasinehapariccāgaṃ dīpeti. Dutiyena paradukkhadassanato paresu kopapariccāgaṃ, tatiyena ariyamaggadassanato mohapariccāgañca dīpeti. Evaṃ nānāguṇavisesadīpanato imasseva lokiyābhiññādvayassa idha gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.

    යස්‌මා අතීතජාති එව නිවාසො, තස්‌මා ‘‘අතීතජාතීසූ’’ති න වත්‌තබ්‌බන්‌ති චෙ? න, ජාතියා එකදෙසෙපි නිවාසවොහාරසිද්‌ධිදස්‌සනතො. පාළියං කිඤ්‌චාපි ‘‘එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො’’තිආදිවචනෙන සකලජාතියා අනුස්‌සරණමෙව පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සති විය දිස්‌සති, න එවං දට්‌ඨබ්‌බං. තදෙකදෙසානුස්‌සරණම්‌පි පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සති එවාති දස්‌සනත්‌ථං, භුම්‌මවචනං කතං ඔකාසාදිසඞ්‌ගහත්‌ථඤ්‌ච. ‘‘ඡින්‌නවටුමකානුස්‌සරණාදීසූ’’ති ආදි-සද්‌දෙන අනිවුත්‌ථලොකධාතුදීපරට්‌ඨනගරගාමාදිග්‌ගහණං වෙදිතබ්‌බං. ගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘තෙසං ඡින්‌නවටුමකානං ලොකුත්‌තරසීලාදීනි න භගවතා බොධිසත්‌තකාලෙ විඤ්‌ඤාතානී’’ති වුත්‌තං. අත්‌ථාපත්‌තිතො ලොකියානි විඤ්‌ඤාතානීති ආපජ්‌ජති, තං දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණාධිකාරෙ ‘‘අරියානං උපවාදකා’’ති වචනෙන සමෙන්‌තං විය දිස්‌සති. න හි අරියෙ අපස්‌සන්‌තස්‌ස එවං හොති. කිමත්‌ථං පනෙත්‌ථ අනුස්‌සති වුත්‌තා, නනු එස විජ්‌ජාධිකාරොති චෙ? ආදිකම්‌මිකස්‌ස සතිවසෙන නිබ්‌බත්‌තිතො, අතීතධම්‌මානං සතියා විසෙසාධිකාරත්‌තා ච. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘අනුස්‌සරාමී’’ති.

    Yasmā atītajāti eva nivāso, tasmā ‘‘atītajātīsū’’ti na vattabbanti ce? Na, jātiyā ekadesepi nivāsavohārasiddhidassanato. Pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādivacanena sakalajātiyā anussaraṇameva pubbenivāsānussati viya dissati, na evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadekadesānussaraṇampi pubbenivāsānussati evāti dassanatthaṃ, bhummavacanaṃ kataṃ okāsādisaṅgahatthañca. ‘‘Chinnavaṭumakānussaraṇādīsū’’ti ādi-saddena anivutthalokadhātudīparaṭṭhanagaragāmādiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘tesaṃ chinnavaṭumakānaṃ lokuttarasīlādīni na bhagavatā bodhisattakāle viññātānī’’ti vuttaṃ. Atthāpattito lokiyāni viññātānīti āpajjati, taṃ dibbacakkhuñāṇādhikāre ‘‘ariyānaṃ upavādakā’’ti vacanena samentaṃ viya dissati. Na hi ariye apassantassa evaṃ hoti. Kimatthaṃ panettha anussati vuttā, nanu esa vijjādhikāroti ce? Ādikammikassa sativasena nibbattito, atītadhammānaṃ satiyā visesādhikārattā ca. Vuttañhi ‘‘anussarāmī’’ti.

    ‘‘වත්‌තමානෙසු විජ්‌ජාන-මතීතෙස්‌වස්‌ස සරති;

    ‘‘Vattamānesu vijjāna-matītesvassa sarati;

    අනාගතෙසු ධම්‌මෙසු, සරති විජ්‌ජාන පණිධී’’ති.

    Anāgatesu dhammesu, sarati vijjāna paṇidhī’’ti.

    ආචරියකුමාරිතෙන සිලොකොපි වුත්‌තො.

    Ācariyakumāritena silokopi vutto.

    තත්‌ථ රාගෙ උස්‌සන්‌නතරෙ තෙජොසංවට්‌ටො. දොසෙ ආපොසංවට්‌ටො. මොහෙ වායොසංවට්‌ටො. කෙචි ‘‘දොසෙ තෙජොසංවට්‌ටො, රාගෙ ආපොසංවට්‌ටො, මොහෙ වායොසංවට්‌ටො’’ති වදන්‌ති. යස්‌මා අමුත්‍රාති චිත්‌තං, වචනං වා භවාදිනියමෙන හොති, තස්‌මා ‘‘භවෙ වා’’තිආදි. එවංනාමො එවංගොත්‌තොති පදද්‌වයෙන අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධාමූලකං පඤ්‌ඤත්‌තිසඞ්‌ඛාතං ගොචරනිවාසං දීපෙති. පවත්‌තඵලභොජනො සයංපතිතඵලාහාරො. චතුරාසීතිකප්‌පසහස්‌සපරමායුපරියන්‌තො වාති පණිධානතො පුබ්‌බෙ. පටිනිවත්‌තන්‌තස්‌ස පච්‌චවෙක්‌ඛණං පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණං න හොති. ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණලාභීනං පනෙතං ආනුභාවපරිදීපන’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං. අමුත්‍රාති එත්‌ථ පඨමයොජනායං සීහොක්‌කන්‌තවසෙන අනුස්‌සරණං වුත්‌තං, තඤ්‌ච ඛො අනුලොමවසෙන. ‘‘පටිලොමවසෙනා’’තිපි ලිඛන්‌ති, තං දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යං. සීහොක්‌කන්‌තං දස්‌සෙතුං ‘‘අනෙකාසු කප්‌පකොටීසූ’’තිආදි වුත්‌තං. යථා තන්‌ති නිදස්‌සනෙන පටිපත්‌තිසාධාරණෙන ඵලසාධාරණතං දස්‌සෙන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ආදරං ජනෙති, අත්‌තානමෙවෙකං උක්‌කංසෙතීති වචනං නිවාරෙති. ‘‘සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්‌සනං හොතී’’ති තස්‌ස පුබ්‌බෙ උප්‌පන්‌නචිත්‌තෙ එව නියොජෙති. පඨමා අභිනිබ්‌භිදාති වචනෙන අවිජ්‌ජණ්‌ඩකොසස්‌ස බහුපටලභාවං දස්‌සෙති, තෙන අට්‌ඨගුණිස්‌සරියාදිනා අනභිනිබ්‌භිදං දීපෙති.

    Tattha rāge ussannatare tejosaṃvaṭṭo. Dose āposaṃvaṭṭo. Mohe vāyosaṃvaṭṭo. Keci ‘‘dose tejosaṃvaṭṭo, rāge āposaṃvaṭṭo, mohe vāyosaṃvaṭṭo’’ti vadanti. Yasmā amutrāti cittaṃ, vacanaṃ vā bhavādiniyamena hoti, tasmā ‘‘bhave vā’’tiādi. Evaṃnāmo evaṃgottoti padadvayena ajjhattabahiddhāmūlakaṃ paññattisaṅkhātaṃ gocaranivāsaṃ dīpeti. Pavattaphalabhojano sayaṃpatitaphalāhāro. Caturāsītikappasahassaparamāyupariyanto vāti paṇidhānato pubbe. Paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ na hoti. ‘‘Pubbenivāsānussatiñāṇalābhīnaṃ panetaṃ ānubhāvaparidīpana’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. Amutrāti ettha paṭhamayojanāyaṃ sīhokkantavasena anussaraṇaṃ vuttaṃ, tañca kho anulomavasena. ‘‘Paṭilomavasenā’’tipi likhanti, taṃ duviññeyyaṃ. Sīhokkantaṃ dassetuṃ ‘‘anekāsu kappakoṭīsū’’tiādi vuttaṃ. Yathā tanti nidassanena paṭipattisādhāraṇena phalasādhāraṇataṃ dassento brāhmaṇassa ādaraṃ janeti, attānamevekaṃ ukkaṃsetīti vacanaṃ nivāreti. ‘‘Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti tassa pubbe uppannacitte eva niyojeti. Paṭhamā abhinibbhidāti vacanena avijjaṇḍakosassa bahupaṭalabhāvaṃ dasseti, tena aṭṭhaguṇissariyādinā anabhinibbhidaṃ dīpeti.

    පුබ්‌බෙනිවාසකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / වෙරඤ්‌ජකණ්‌ඩං • Verañjakaṇḍaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / පුබ්‌බෙනිවාසකථා • Pubbenivāsakathā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පුබ්‌බෙනිවාසකථා • Pubbenivāsakathā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පුබ්‌බෙනිවාසකථාවණ්‌ණනා • Pubbenivāsakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact