Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൫൩. പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ
53. Pubbenivāsānussatiñāṇaniddesavaṇṇanā
൧൦൫. പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണനിദ്ദേസേ ഏവം പജാനാതീതിആദി ചതൂസു ഇദ്ധിപാദേസു പരിഭാവിതചിത്തസ്സ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണം ഉപ്പാദേതുകാമസ്സ തദുപ്പാദനവിധാനദസ്സനത്ഥം വുത്തം. കമതോ ഹി പടിച്ചസമുപ്പാദം പസ്സിത്വാ വിഞ്ഞാണനാമരൂപസളായതനഫസ്സവേദനാസങ്ഖാതം പച്ചുപ്പന്നം ഫലസങ്ഖേപം പസ്സതി, തസ്സ പച്ചയം പുരിമഭവേ കമ്മകിലേസസങ്ഖാതം ഹേതുസങ്ഖേപം പസ്സതി, തസ്സ പച്ചയം പുരിമഭവേയേവ ഫലസങ്ഖേപം പസ്സതി, തസ്സ പച്ചയം തതിയഭവേ ഹേതുസങ്ഖേപം പസ്സതി. ഏവം പടിച്ചസമുപ്പാദദസ്സനേന ജാതിപരമ്പരം പസ്സതി. ഏവം ബഹൂപകാരോ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണസ്സ പടിച്ചസമുപ്പാദമനസികാരോ . തത്ഥ ‘‘ഇമസ്മിം സതി ഇദം ഹോതി, ഇമസ്സുപ്പാദാ ഇദം ഉപ്പജ്ജതീ’’തി ഇദം പടിച്ചസമുപ്പാദനിദ്ദേസസ്സ ഉദ്ദേസവചനം. ഏവം തേസം അഞ്ഞതരവചനേനേവ അത്ഥേ സിദ്ധേ ദ്വിധാ വചനം കസ്മാതി ചേ? അത്ഥനാനത്തസബ്ഭാവതോ. കഥം? ഇമസ്മിം സതീതി ഇമസ്മിം പച്ചയേ വിജ്ജമാനേ. ഇദം സബ്ബപച്ചയാനം സാധാരണവചനം. ഇദം ഹോതീതി ഇദം പച്ചയുപ്പന്നം ഭവതി. ഇദം സബ്ബപച്ചയുപ്പന്നാനം സാധാരണവചനം. ഇമിനാ സകലേന വചനേന അഹേതുകവാദോ പടിസിദ്ധോ ഹോതി. യേ ഹി ധമ്മാ പച്ചയസമ്ഭവാ ഹോന്തി, ന പച്ചയാഭാവാ, തേ അഹേതുകാ നാമ ന ഹോന്തീതി. ഇമസ്സുപ്പാദാതി ഇമസ്സ പച്ചയസ്സ ഉപ്പാദഹേതു. ഇദം സബ്ബപച്ചയാനം ഉപ്പാദവന്തതാദീപനവചനം. ഇദം ഉപ്പജ്ജതീതി ഇദം പച്ചയുപ്പന്നം ഉപ്പജ്ജതി. ഇദം സബ്ബപച്ചയുപ്പന്നാനം തതോ ഉപ്പജ്ജമാനതാദീപനവചനം. ഇമിനാ സകലേന വചനേന സസ്സതാഹേതുകവാദോ പടിസിദ്ധോ ഹോതി. യേ ഹി ഉപ്പാദവന്തോ ധമ്മാ, തേ അനിച്ചാ. തസ്മാ സതിപി സഹേതുകത്തേ അനിച്ചഹേതുകാ ഏതേ ധമ്മാ ന ലോകേ നിച്ചസമ്മതപകതിപുരിസാദിഹേതുകാതി വുത്തം ഹോതി.
105. Pubbenivāsānussatiñāṇaniddese evaṃ pajānātītiādi catūsu iddhipādesu paribhāvitacittassa pubbenivāsānussatiñāṇaṃ uppādetukāmassa taduppādanavidhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Kamato hi paṭiccasamuppādaṃ passitvā viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanāsaṅkhātaṃ paccuppannaṃ phalasaṅkhepaṃ passati, tassa paccayaṃ purimabhave kammakilesasaṅkhātaṃ hetusaṅkhepaṃ passati, tassa paccayaṃ purimabhaveyeva phalasaṅkhepaṃ passati, tassa paccayaṃ tatiyabhave hetusaṅkhepaṃ passati. Evaṃ paṭiccasamuppādadassanena jātiparamparaṃ passati. Evaṃ bahūpakāro pubbenivāsānussatiñāṇassa paṭiccasamuppādamanasikāro . Tattha ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti idaṃ paṭiccasamuppādaniddesassa uddesavacanaṃ. Evaṃ tesaṃ aññataravacaneneva atthe siddhe dvidhā vacanaṃ kasmāti ce? Atthanānattasabbhāvato. Kathaṃ? Imasmiṃ satīti imasmiṃ paccaye vijjamāne. Idaṃ sabbapaccayānaṃ sādhāraṇavacanaṃ. Idaṃ hotīti idaṃ paccayuppannaṃ bhavati. Idaṃ sabbapaccayuppannānaṃ sādhāraṇavacanaṃ. Iminā sakalena vacanena ahetukavādo paṭisiddho hoti. Ye hi dhammā paccayasambhavā honti, na paccayābhāvā, te ahetukā nāma na hontīti. Imassuppādāti imassa paccayassa uppādahetu. Idaṃ sabbapaccayānaṃ uppādavantatādīpanavacanaṃ. Idaṃ uppajjatīti idaṃ paccayuppannaṃ uppajjati. Idaṃ sabbapaccayuppannānaṃ tato uppajjamānatādīpanavacanaṃ. Iminā sakalena vacanena sassatāhetukavādo paṭisiddho hoti. Ye hi uppādavanto dhammā, te aniccā. Tasmā satipi sahetukatte aniccahetukā ete dhammā na loke niccasammatapakatipurisādihetukāti vuttaṃ hoti.
യദിദന്തി നിദ്ദിസിതബ്ബത്ഥസന്ദസ്സനം. അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാതി ഏത്ഥ യം പടിച്ച ഫലമേതി, സോ പച്ചയോ. പടിച്ചാതി ന വിനാ, അപച്ചക്ഖിത്വാതി അത്ഥോ. ഏതീതി ഉപ്പജ്ജതി ചേവ പവത്തതി ചാതി അത്ഥോ. അപിച ഉപകാരകട്ഠോ പച്ചയട്ഠോ, അവിജ്ജാ ച സാ പച്ചയോ ചാതി അവിജ്ജാപച്ചയോ. തസ്മാ അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ സമ്ഭവന്തീതി യോജനാ. ഏവം സമ്ഭവന്തി-സദ്ദസ്സ സേസപദേഹിപി യോജനാ കാതബ്ബാ. സോകാദീസു ച സോചനം സോകോ. പരിദേവനം പരിദേവോ. ദുക്ഖതീതി ദുക്ഖം. ഉപ്പാദട്ഠിതിവസേന വാ ദ്വേധാ ഖനതീതിപി ദുക്ഖം. ദുമ്മനസ്സ ഭാവോ ദോമനസ്സം. ഭുസോ ആയാസോ ഉപായാസോ. സമ്ഭവന്തീതി നിബ്ബത്തന്തി. ഏവന്തി നിദ്ദിട്ഠനയനിദസ്സനം. തേന അവിജ്ജാദീഹേവ കാരണേഹി, ന ഇസ്സരനിമ്മാനാദീഹീതി ദസ്സേതി. ഏതസ്സാതി യഥാവുത്തസ്സ. കേവലസ്സാതി അസമ്മിസ്സസ്സ, സകലസ്സ വാ. ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സാതി ദുക്ഖസമൂഹസ്സ, ന സത്തസ്സ ന സുഖസുഭാദീനം. സമുദയോതി നിബ്ബത്തി. ഹോതീതി സമ്ഭവതി.
Yadidanti niddisitabbatthasandassanaṃ. Avijjāpaccayā saṅkhārāti ettha yaṃ paṭicca phalameti, so paccayo. Paṭiccāti na vinā, apaccakkhitvāti attho. Etīti uppajjati ceva pavattati cāti attho. Apica upakārakaṭṭho paccayaṭṭho, avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo. Tasmā avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavantīti yojanā. Evaṃ sambhavanti-saddassa sesapadehipi yojanā kātabbā. Sokādīsu ca socanaṃ soko. Paridevanaṃ paridevo. Dukkhatīti dukkhaṃ. Uppādaṭṭhitivasena vā dvedhā khanatītipi dukkhaṃ. Dummanassa bhāvo domanassaṃ. Bhuso āyāso upāyāso. Sambhavantīti nibbattanti. Evanti niddiṭṭhanayanidassanaṃ. Tena avijjādīheva kāraṇehi, na issaranimmānādīhīti dasseti. Etassāti yathāvuttassa. Kevalassāti asammissassa, sakalassa vā. Dukkhakkhandhassāti dukkhasamūhassa, na sattassa na sukhasubhādīnaṃ. Samudayoti nibbatti. Hotīti sambhavati.
തത്ഥ കതമാ അവിജ്ജാ? ദുക്ഖേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖസമുദയേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണം, പുബ്ബന്തേ അഞ്ഞാണം, അപരന്തേ അഞ്ഞാണം, പുബ്ബന്താപരന്തേ അഞ്ഞാണം, ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പന്നേസു ധമ്മേസു അഞ്ഞാണം. കതമേ സങ്ഖാരാ? പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ, അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ, ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരോ, കായസങ്ഖാരോ, വചീസങ്ഖാരോ, ചിത്തസങ്ഖാരോ. അട്ഠ കാമാവചരകുസലചേതനാ പഞ്ച രൂപാവചരകുസലചേതനാ പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ, ദ്വാദസ അകുസലചേതനാ അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ, ചതസ്സോ അരൂപാവചരകുസലചേതനാ ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരോ. കായസഞ്ചേതനാ കായസങ്ഖാരോ, വചീസഞ്ചേതനാ വചീസങ്ഖാരോ, മനോസഞ്ചേതനാ ചിത്തസങ്ഖാരോ.
Tattha katamā avijjā? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ. Katame saṅkhārā? Puññābhisaṅkhāro, apuññābhisaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro, kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro. Aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā pañca rūpāvacarakusalacetanā puññābhisaṅkhāro, dvādasa akusalacetanā apuññābhisaṅkhāro, catasso arūpāvacarakusalacetanā āneñjābhisaṅkhāro. Kāyasañcetanā kāyasaṅkhāro, vacīsañcetanā vacīsaṅkhāro, manosañcetanā cittasaṅkhāro.
തത്ഥ സിയാ – കഥം പനേതം ജാനിതബ്ബം ‘‘ഇമേ സങ്ഖാരാ അവിജ്ജാപച്ചയാ ഹോന്തീ’’തി? അവിജ്ജാഭാവേ ഭാവതോ. യസ്സ ഹി ദുക്ഖാദീസു അവിജ്ജാസങ്ഖാതം അഞ്ഞാണം അപ്പഹീനം ഹോതി. സോ ദുക്ഖേ താവ പുബ്ബന്താദീസു ച അഞ്ഞാണേന സംസാരദുക്ഖം സുഖസഞ്ഞായ ഗഹേത്വാ തസ്സേവ ഹേതുഭൂതേ തിവിധേപി സങ്ഖാരേ ആരഭതി. സമുദയേ അഞ്ഞാണേന ദുക്ഖഹേതുഭൂതേപി തണ്ഹാപരിക്ഖാരേ സങ്ഖാരേ സുഖഹേതുതോ മഞ്ഞമാനോ ആരഭതി. നിരോധേ പന മഗ്ഗേ ച അഞ്ഞാണേന ദുക്ഖസ്സ അനിരോധഭൂതേപി ഗതിവിസേസേ ദുക്ഖനിരോധസഞ്ഞീ ഹുത്വാ നിരോധസ്സ ച അമഗ്ഗഭൂതേസുപി യഞ്ഞാമരതപാദീസു നിരോധമഗ്ഗസഞ്ഞീ ഹുത്വാ ദുക്ഖനിരോധം പത്ഥയമാനോ യഞ്ഞാമരതപാദിമുഖേന തിവിധേപി സങ്ഖാരേ ആരഭതി.
Tattha siyā – kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ ‘‘ime saṅkhārā avijjāpaccayā hontī’’ti? Avijjābhāve bhāvato. Yassa hi dukkhādīsu avijjāsaṅkhātaṃ aññāṇaṃ appahīnaṃ hoti. So dukkhe tāva pubbantādīsu ca aññāṇena saṃsāradukkhaṃ sukhasaññāya gahetvā tasseva hetubhūte tividhepi saṅkhāre ārabhati. Samudaye aññāṇena dukkhahetubhūtepi taṇhāparikkhāre saṅkhāre sukhahetuto maññamāno ārabhati. Nirodhe pana magge ca aññāṇena dukkhassa anirodhabhūtepi gativisese dukkhanirodhasaññī hutvā nirodhassa ca amaggabhūtesupi yaññāmaratapādīsu nirodhamaggasaññī hutvā dukkhanirodhaṃ patthayamāno yaññāmaratapādimukhena tividhepi saṅkhāre ārabhati.
അപിച സോ തായ ചതൂസു സച്ചേസു അപ്പഹീനാവിജ്ജതായ വിസേസതോ ജാതിജരാരോഗമരണാദിഅനേകാദീനവവോകിണ്ണമ്പി പുഞ്ഞഫലസങ്ഖാതം ദുക്ഖം ദുക്ഖതോ അജാനന്തോ തസ്സ അധിഗമായ കായവചീചിത്തസങ്ഖാരഭേദം പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരം ആരഭതി ദേവച്ഛരകാമകോ വിയ മരുപപാതം. സുഖസമ്മതസ്സാപി ച തസ്സ പുഞ്ഞഫലസ്സ അന്തേ മഹാപരിളാഹജനികം വിപരിണാമദുക്ഖതം അപ്പസ്സാദതഞ്ച അപസ്സന്തോപി തപ്പച്ചയം വുത്തപ്പകാരമേവ പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരം ആരഭതി സലഭോ വിയ ദീപസിഖാഭിനിപാതം, മധുബിന്ദുഗിദ്ധോ വിയ ച മധുലിത്തസത്ഥധാരാലേഹനം. കാമൂപസേവനാദീസു ച സവിപാകേസു ആദീനവം അപസ്സന്തോ സുഖസഞ്ഞായ ചേവ കിലേസാഭിഭൂതതായ ച ദ്വാരത്തയപ്പവത്തമ്പി അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരം ആരഭതി ബാലോ വിയ ഗൂഥകീളനം, മരിതുകാമോ വിയ ച വിസഖാദനം. ആരുപ്പവിപാകേസു ചാപി സങ്ഖാരവിപരിണാമദുക്ഖതം അനവബുജ്ഝമാനോ സസ്സതാദിവിപല്ലാസേന ചിത്തസങ്ഖാരഭൂതം ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരം ആരഭതി ദിസാമൂള്ഹോ വിയ പിസാചനഗരാഭിമുഖമഗ്ഗഗമനം. ഏവം യസ്മാ അവിജ്ജാഭാവതോവ സങ്ഖാരഭാവോ, ന അഭാവതോ, തസ്മാ ജാനിതബ്ബമേതം ‘‘ഇമേ സങ്ഖാരാ അവിജ്ജാപച്ചയാ ഹോന്തീ’’തി.
Apica so tāya catūsu saccesu appahīnāvijjatāya visesato jātijarārogamaraṇādianekādīnavavokiṇṇampi puññaphalasaṅkhātaṃ dukkhaṃ dukkhato ajānanto tassa adhigamāya kāyavacīcittasaṅkhārabhedaṃ puññābhisaṅkhāraṃ ārabhati devaccharakāmako viya marupapātaṃ. Sukhasammatassāpi ca tassa puññaphalassa ante mahāpariḷāhajanikaṃ vipariṇāmadukkhataṃ appassādatañca apassantopi tappaccayaṃ vuttappakārameva puññābhisaṅkhāraṃ ārabhati salabho viya dīpasikhābhinipātaṃ, madhubindugiddho viya ca madhulittasatthadhārālehanaṃ. Kāmūpasevanādīsu ca savipākesu ādīnavaṃ apassanto sukhasaññāya ceva kilesābhibhūtatāya ca dvārattayappavattampi apuññābhisaṅkhāraṃ ārabhati bālo viya gūthakīḷanaṃ, maritukāmo viya ca visakhādanaṃ. Āruppavipākesu cāpi saṅkhāravipariṇāmadukkhataṃ anavabujjhamāno sassatādivipallāsena cittasaṅkhārabhūtaṃ āneñjābhisaṅkhāraṃ ārabhati disāmūḷho viya pisācanagarābhimukhamaggagamanaṃ. Evaṃ yasmā avijjābhāvatova saṅkhārabhāvo, na abhāvato, tasmā jānitabbametaṃ ‘‘ime saṅkhārā avijjāpaccayā hontī’’ti.
ഏത്ഥാഹ – ഗണ്ഹാമ താവ ഏതം ‘‘അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാനം പച്ചയോ’’തി. കിം പനായമേകാവ അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാനം പച്ചയോ, ഉദാഹു അഞ്ഞേപി പച്ചയാ സന്തീതി? കിം പനേത്ഥ യദി താവ ഏകാവ, ഏകകാരണവാദോ ആപജ്ജതി. അഥ അഞ്ഞേപി സന്തി, ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ’’തി ഏകകാരണനിദ്ദേസോ നുപപജ്ജതീതി? ന നുപപജ്ജതി. കസ്മാ? യസ്മാ –
Etthāha – gaṇhāma tāva etaṃ ‘‘avijjā saṅkhārānaṃ paccayo’’ti. Kiṃ panāyamekāva avijjā saṅkhārānaṃ paccayo, udāhu aññepi paccayā santīti? Kiṃ panettha yadi tāva ekāva, ekakāraṇavādo āpajjati. Atha aññepi santi, ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti ekakāraṇaniddeso nupapajjatīti? Na nupapajjati. Kasmā? Yasmā –
‘‘ഏകം ന ഏകതോ ഇധ, നാനേകമനേകതോപി നോ ഏകം;
‘‘Ekaṃ na ekato idha, nānekamanekatopi no ekaṃ;
ഫലമത്ഥി അത്ഥി പന ഏക-ഹേതുഫലദീപനേ അത്ഥോ’’.
Phalamatthi atthi pana eka-hetuphaladīpane attho’’.
ഭഗവാ ഹി കത്ഥചി പധാനത്താ കത്ഥചി പാകടത്താ കത്ഥചി അസാധാരണത്താ ദേസനാവിലാസസ്സ ച വേനേയ്യാനഞ്ച അനുരൂപതോ ഏകമേവ ഹേതുഞ്ച ഫലഞ്ച ദീപേതി. തസ്മാ അയമിധ അവിജ്ജാ വിജ്ജമാനേസുപി അഞ്ഞേസു വത്ഥാരമ്മണസഹജാതധമ്മാദീസു സങ്ഖാരകാരണേസു ‘‘അസ്സാദാനുപസ്സിനോ തണ്ഹാ പവഡ്ഢതീ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൫൨) ച, ‘‘അവിജ്ജാസമുദയാ ആസവസമുദയോ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൧൦൪) ച വചനതോ അഞ്ഞേസമ്പി തണ്ഹാദീനം സങ്ഖാരഹേതൂനം ഹേതൂതി പധാനത്താ, ‘‘അവിദ്വാ, ഭിക്ഖവേ, അവിജ്ജാഗതോ പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരമ്പി അഭിസങ്ഖരോതീ’’തി പാകടത്താ, അസാധാരണത്താ ച സങ്ഖാരാനം ഹേതുഭാവേന ദീപിതാതി വേദിതബ്ബാ. ഏതേനേവ ച ഏകേകഹേതുഫലദീപനപരിഹാരവചനേന സബ്ബത്ഥ ഏകേകഹേതുഫലദീപനേ പയോജനം വേദിതബ്ബന്തി.
Bhagavā hi katthaci padhānattā katthaci pākaṭattā katthaci asādhāraṇattā desanāvilāsassa ca veneyyānañca anurūpato ekameva hetuñca phalañca dīpeti. Tasmā ayamidha avijjā vijjamānesupi aññesu vatthārammaṇasahajātadhammādīsu saṅkhārakāraṇesu ‘‘assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.52) ca, ‘‘avijjāsamudayā āsavasamudayo’’ti (ma. ni. 1.104) ca vacanato aññesampi taṇhādīnaṃ saṅkhārahetūnaṃ hetūti padhānattā, ‘‘avidvā, bhikkhave, avijjāgato puññābhisaṅkhārampi abhisaṅkharotī’’ti pākaṭattā, asādhāraṇattā ca saṅkhārānaṃ hetubhāvena dīpitāti veditabbā. Eteneva ca ekekahetuphaladīpanaparihāravacanena sabbattha ekekahetuphaladīpane payojanaṃ veditabbanti.
ഏത്ഥാഹ – ഏവം സന്തേപി ഏകന്താനിട്ഠഫലായ സാവജ്ജായ അവിജ്ജായ കഥം പുഞ്ഞാനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരപച്ചയത്തം യുജ്ജതി? ന ഹി നിമ്ബബീജതോ ഉച്ഛു ഉപ്പജ്ജതീതി. കഥം ന യുജ്ജിസ്സതി? ലോകസ്മിഞ്ഹി –
Etthāha – evaṃ santepi ekantāniṭṭhaphalāya sāvajjāya avijjāya kathaṃ puññāneñjābhisaṅkhārapaccayattaṃ yujjati? Na hi nimbabījato ucchu uppajjatīti. Kathaṃ na yujjissati? Lokasmiñhi –
‘‘വിരുദ്ധോ ചാവിരുദ്ധോ ച, സദിസാസദിസോ തഥാ;
‘‘Viruddho cāviruddho ca, sadisāsadiso tathā;
ധമ്മാനം പച്ചയോ സിദ്ധോ, വിപാകാ ഏവ തേ ച ന’’.
Dhammānaṃ paccayo siddho, vipākā eva te ca na’’.
ഇതി അയം അവിജ്ജാ വിപാകവസേന ഏകന്താനിട്ഠഫലാ, സഭാവവസേന ച സാവജ്ജാപി സമാനാ സബ്ബേസമ്പി ഏതേസം പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരാദീനം യഥാനുരൂപം ഠാനകിച്ചസഭാവവിരുദ്ധാവിരുദ്ധപച്ചയവസേന സദിസാസദിസപച്ചയവസേന ച പച്ചയോ ഹോതീതി വേദിതബ്ബാ.
Iti ayaṃ avijjā vipākavasena ekantāniṭṭhaphalā, sabhāvavasena ca sāvajjāpi samānā sabbesampi etesaṃ puññābhisaṅkhārādīnaṃ yathānurūpaṃ ṭhānakiccasabhāvaviruddhāviruddhapaccayavasena sadisāsadisapaccayavasena ca paccayo hotīti veditabbā.
അപിച –
Apica –
‘‘ചുതൂപപാതേ സംസാരേ, സങ്ഖാരാനഞ്ച ലക്ഖണേ;
‘‘Cutūpapāte saṃsāre, saṅkhārānañca lakkhaṇe;
യോ പടിച്ചസമുപ്പന്ന-ധമ്മേസു ച വിമുയ്ഹതി.
Yo paṭiccasamuppanna-dhammesu ca vimuyhati.
‘‘അഭിസങ്ഖരോതി സോ ഏതേ, സങ്ഖാരേ തിവിധേ യതോ;
‘‘Abhisaṅkharoti so ete, saṅkhāre tividhe yato;
അവിജ്ജാ പച്ചയോ തേസം, തിവിധാനം അയം തതോ.
Avijjā paccayo tesaṃ, tividhānaṃ ayaṃ tato.
‘‘യഥാപി നാമ ജച്ചന്ധോ, നരോ അപരിണായകോ;
‘‘Yathāpi nāma jaccandho, naro apariṇāyako;
ഏകദാ യാതി മഗ്ഗേന, ഉമ്മഗ്ഗേനാപി ഏകദാ.
Ekadā yāti maggena, ummaggenāpi ekadā.
‘‘സംസാരേ സംസരം ബാലോ, തഥാ അപരിണായകോ;
‘‘Saṃsāre saṃsaraṃ bālo, tathā apariṇāyako;
കരോതി ഏകദാ പുഞ്ഞം, അപുഞ്ഞമപി ഏകദാ.
Karoti ekadā puññaṃ, apuññamapi ekadā.
‘‘യദാ ച ഞത്വാ സോ ധമ്മം, സച്ചാനി അഭിസമേസ്സതി;
‘‘Yadā ca ñatvā so dhammaṃ, saccāni abhisamessati;
തദാ അവിജ്ജൂപസമാ, ഉപസന്തോ ചരിസ്സതീ’’തി.
Tadā avijjūpasamā, upasanto carissatī’’ti.
സങ്ഖാരപച്ചയാ വിഞ്ഞാണന്തി ഛ വിഞ്ഞാണകായാ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം സോതവിഞ്ഞാണം ഘാനവിഞ്ഞാണം ജിവ്ഹാവിഞ്ഞാണം കായവിഞ്ഞാണം മനോവിഞ്ഞാണം. തത്ഥ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം കുസലവിപാകം അകുസലവിപാകന്തി ദുവിധം. തഥാ സോതഘാനജിവ്ഹാകായവിഞ്ഞാണാനി. മനോവിഞ്ഞാണം ദ്വേ വിപാകമനോധാതുയോ, തിസ്സോ അഹേതുകമനോവിഞ്ഞാണധാതുയോ, അട്ഠ സഹേതുകവിപാകചിത്താനി, പഞ്ച രൂപാവചരാനി, ചത്താരി അരൂപാവചരാനീതി ബാവീസതിവിധം. ഇതി സബ്ബാനി ബാത്തിംസ ലോകിയവിപാകവിഞ്ഞാണാനി.
Saṅkhārapaccayāviññāṇanti cha viññāṇakāyā cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ. Tattha cakkhuviññāṇaṃ kusalavipākaṃ akusalavipākanti duvidhaṃ. Tathā sotaghānajivhākāyaviññāṇāni. Manoviññāṇaṃ dve vipākamanodhātuyo, tisso ahetukamanoviññāṇadhātuyo, aṭṭha sahetukavipākacittāni, pañca rūpāvacarāni, cattāri arūpāvacarānīti bāvīsatividhaṃ. Iti sabbāni bāttiṃsa lokiyavipākaviññāṇāni.
തത്ഥ സിയാ – കഥം പനേതം ജാനിതബ്ബം ‘‘ഇദം വുത്തപ്പകാരം വിഞ്ഞാണം സങ്ഖാരപച്ചയാ ഹോതീ’’തി? ഉപചിതകമ്മാഭാവേ വിപാകാഭാവതോ. വിപാകഞ്ഹേതം, വിപാകഞ്ച ന ഉപചിതകമ്മാഭാവേ ഉപ്പജ്ജതി. യദി ഉപ്പജ്ജേയ്യ, സബ്ബേസം സബ്ബവിപാകാനി ഉപ്പജ്ജേയ്യും, ന ച ഉപ്പജ്ജന്തീതി ജാനിതബ്ബമേതം ‘‘സങ്ഖാരപച്ചയാ ഇദം വിഞ്ഞാണം ഹോതീ’’തി. സബ്ബമേവ ഹി ഇദം പവത്തിപടിസന്ധിവസേന ദ്വേധാ പവത്തതി. തത്ഥ ദ്വേ പഞ്ചവിഞ്ഞാണാനി ദ്വേ മനോധാതുയോ സോമനസ്സസഹഗതാഹേതുകമനോവിഞ്ഞാണധാതൂതി ഇമാനി തേരസ പഞ്ചവോകാരഭവേ പവത്തിയംയേവ പവത്തന്തി, സേസാനി ഏകൂനവീസതി തീസു ഭവേസു യഥാനുരൂപം പവത്തിയമ്പി പടിസന്ധിയമ്പി പവത്തന്തി.
Tattha siyā – kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ ‘‘idaṃ vuttappakāraṃ viññāṇaṃ saṅkhārapaccayā hotī’’ti? Upacitakammābhāve vipākābhāvato. Vipākañhetaṃ, vipākañca na upacitakammābhāve uppajjati. Yadi uppajjeyya, sabbesaṃ sabbavipākāni uppajjeyyuṃ, na ca uppajjantīti jānitabbametaṃ ‘‘saṅkhārapaccayā idaṃ viññāṇaṃ hotī’’ti. Sabbameva hi idaṃ pavattipaṭisandhivasena dvedhā pavattati. Tattha dve pañcaviññāṇāni dve manodhātuyo somanassasahagatāhetukamanoviññāṇadhātūti imāni terasa pañcavokārabhave pavattiyaṃyeva pavattanti, sesāni ekūnavīsati tīsu bhavesu yathānurūpaṃ pavattiyampi paṭisandhiyampi pavattanti.
‘‘ലദ്ധപ്പച്ചയമിതി ധമ്മമത്തമേതം ഭവന്തരമുപേതി;
‘‘Laddhappaccayamiti dhammamattametaṃ bhavantaramupeti;
നാസ്സ തതോ സങ്കന്തി, ന തതോ ഹേതും വിനാ ഹോതി’’.
Nāssa tato saṅkanti, na tato hetuṃ vinā hoti’’.
ഇതി ഹേതം ലദ്ധപ്പച്ചയം രൂപാരൂപധമ്മമത്തം ഉപ്പജ്ജമാനം ഭവന്തരമുപേതീതി വുച്ചതി, ന സത്തോ, ന ജീവോ. തസ്സ ച നാപി അതീതഭവതോ ഇധ സങ്കന്തി അത്ഥി, നാപി തതോ ഹേതും വിനാ ഇധ പാതുഭാവോ. ഏത്ഥ ച പുരിമം ചവനതോ ചുതി, പച്ഛിമം ഭവന്തരാദിപടിസന്ധാനതോ പടിസന്ധീതി വുച്ചതി.
Iti hetaṃ laddhappaccayaṃ rūpārūpadhammamattaṃ uppajjamānaṃ bhavantaramupetīti vuccati, na satto, na jīvo. Tassa ca nāpi atītabhavato idha saṅkanti atthi, nāpi tato hetuṃ vinā idha pātubhāvo. Ettha ca purimaṃ cavanato cuti, pacchimaṃ bhavantarādipaṭisandhānato paṭisandhīti vuccati.
ഏത്ഥാഹ – നനു ഏവം അസങ്കന്തിപാതുഭാവേ സതി യേ ഇമസ്മിം മനുസ്സത്തഭാവേ ഖന്ധാ, തേസം നിരുദ്ധത്താ, ഫലപ്പച്ചയസ്സ ച കമ്മസ്സ തത്ഥ അഗമനതോ, അഞ്ഞസ്സ അഞ്ഞതോ ച തം ഫലം സിയാ . ഉപഭുഞ്ജകേ ച അസതി കസ്സ തം ഫലം സിയാ. തസ്മാ ന സുന്ദരമിദം വിധാനന്തി. തത്രിദം വുച്ചതി –
Etthāha – nanu evaṃ asaṅkantipātubhāve sati ye imasmiṃ manussattabhāve khandhā, tesaṃ niruddhattā, phalappaccayassa ca kammassa tattha agamanato, aññassa aññato ca taṃ phalaṃ siyā . Upabhuñjake ca asati kassa taṃ phalaṃ siyā. Tasmā na sundaramidaṃ vidhānanti. Tatridaṃ vuccati –
‘‘സന്താനേ യം ഫലം ഏതം, നാഞ്ഞസ്സ ന ച അഞ്ഞതോ;
‘‘Santāne yaṃ phalaṃ etaṃ, nāññassa na ca aññato;
ബീജാനം അഭിസങ്ഖാരോ, ഏതസ്സത്ഥസ്സ സാധകോ.
Bījānaṃ abhisaṅkhāro, etassatthassa sādhako.
‘‘ഫലസ്സുപ്പത്തിയാ ഏവ, സിദ്ധാ ഭുഞ്ജകസമ്മുതി;
‘‘Phalassuppattiyā eva, siddhā bhuñjakasammuti;
ഫലുപ്പാദേന രുക്ഖസ്സ, യഥാ ഫലതി സമ്മുതീ’’തി.
Phaluppādena rukkhassa, yathā phalati sammutī’’ti.
യോപി വദേയ്യ ‘‘ഏവം സന്തേപി ഏതേ സങ്ഖാരാ വിജ്ജമാനാ വാ ഫലസ്സ പച്ചയാ സിയും അവിജ്ജമാനാ വാ. യദി ച വിജ്ജമാനാ, പവത്തിക്ഖണേയേവ നേസം വിപാകേന ഭവിതബ്ബം. അഥാപി അവിജ്ജമാനാ, പവത്തിതോ പുബ്ബേ പച്ഛാ ച നിച്ചം ഫലാവഹാ സിയു’’ന്തി. സോ ഏവം വത്തബ്ബോ –
Yopi vadeyya ‘‘evaṃ santepi ete saṅkhārā vijjamānā vā phalassa paccayā siyuṃ avijjamānā vā. Yadi ca vijjamānā, pavattikkhaṇeyeva nesaṃ vipākena bhavitabbaṃ. Athāpi avijjamānā, pavattito pubbe pacchā ca niccaṃ phalāvahā siyu’’nti. So evaṃ vattabbo –
‘‘കതത്താ പച്ചയാ ഏതേ, ന ച നിച്ചം ഫലാവഹാ;
‘‘Katattā paccayā ete, na ca niccaṃ phalāvahā;
പാടിഭോഗാദികം തത്ഥ, വേദിതബ്ബം നിദസ്സന’’ന്തി.
Pāṭibhogādikaṃ tattha, veditabbaṃ nidassana’’nti.
വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപന്തി ഇധ വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരക്ഖന്ധാ നാമം, ചത്താരി ച മഹാഭൂതാനി ചതുന്നഞ്ച മഹാഭൂതാനം ഉപാദായരൂപം രൂപം. അഭാവകഗബ്ഭസേയ്യകാനം അണ്ഡജാനഞ്ച പടിസന്ധിക്ഖണേ വത്ഥുദസകം കായദസകന്തി വീസതി രൂപാനി, തയോ ച അരൂപിനോ ഖന്ധാതി ഏതേ തേവീസതി ധമ്മാ വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപന്തി വേദിതബ്ബാ. സഭാവകാനം ഭാവദസകം പക്ഖിപിത്വാ തേത്തിംസ, ഓപപാതികസത്തേസു ബ്രഹ്മകായികാദീനം പടിസന്ധിക്ഖണേ ചക്ഖുസോതവത്ഥുദസകാനി ജീവിതിന്ദ്രിയനവകഞ്ചാതി ഏകൂനചത്താലീസ രൂപാനി, തയോ ച അരൂപിനോ ഖന്ധാതി ഏതേ ദ്വാചത്താലീസ ധമ്മാ വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം. കാമഭവേ പന സേസഓപപാതികാനം സംസേദജാനം വാ സഭാവകപരിപുണ്ണായതനാനം പടിസന്ധിക്ഖണേ ചക്ഖുസോതഘാനജിവ്ഹാകായവത്ഥുഭാവദസകാനീതി സത്തതി രൂപാനി, തയോ ച അരൂപിനോ ഖന്ധാതി ഏതേ തേസത്തതി ധമ്മാ വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം. ഏസ ഉക്കംസോ. അവകംസേന പന തംതംദസകവികലാനം തസ്സ തസ്സ വസേന ഹാപേത്വാ ഹാപേത്വാ പടിസന്ധിയം വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപസങ്ഖാ വേദിതബ്ബാ. അരൂപീനം പന തയോവ അരൂപിനോ ഖന്ധാ, അസഞ്ഞാനം രൂപതോ ജീവിതിന്ദ്രിയനവകമേവാതി. ഏസ താവ പടിസന്ധിയം നയോ.
Viññāṇapaccayānāmarūpanti idha vedanā saññā saṅkhārakkhandhā nāmaṃ, cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ rūpaṃ. Abhāvakagabbhaseyyakānaṃ aṇḍajānañca paṭisandhikkhaṇe vatthudasakaṃ kāyadasakanti vīsati rūpāni, tayo ca arūpino khandhāti ete tevīsati dhammā viññāṇapaccayā nāmarūpanti veditabbā. Sabhāvakānaṃ bhāvadasakaṃ pakkhipitvā tettiṃsa, opapātikasattesu brahmakāyikādīnaṃ paṭisandhikkhaṇe cakkhusotavatthudasakāni jīvitindriyanavakañcāti ekūnacattālīsa rūpāni, tayo ca arūpino khandhāti ete dvācattālīsa dhammā viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Kāmabhave pana sesaopapātikānaṃ saṃsedajānaṃ vā sabhāvakaparipuṇṇāyatanānaṃ paṭisandhikkhaṇe cakkhusotaghānajivhākāyavatthubhāvadasakānīti sattati rūpāni, tayo ca arūpino khandhāti ete tesattati dhammā viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Esa ukkaṃso. Avakaṃsena pana taṃtaṃdasakavikalānaṃ tassa tassa vasena hāpetvā hāpetvā paṭisandhiyaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpasaṅkhā veditabbā. Arūpīnaṃ pana tayova arūpino khandhā, asaññānaṃ rūpato jīvitindriyanavakamevāti. Esa tāva paṭisandhiyaṃ nayo.
തത്ഥ സിയാ – കഥം പനേതം ജാനിതബ്ബം ‘‘പടിസന്ധിനാമരൂപം വിഞ്ഞാണപച്ചയാ ഹോതീ’’തി? സുത്തതോ യുത്തിതോ ച. സുത്തേ ഹി ‘‘ചിത്താനുപരിവത്തിനോ ധമ്മാ’’തിആദിനാ (ധ॰ സ॰ ദുകമാതികാ ൬൨) നയേന ബഹുധാ വേദനാദീനം വിഞ്ഞാണപച്ചയതാ സിദ്ധാ. യുത്തിതോ പന –
Tattha siyā – kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ ‘‘paṭisandhināmarūpaṃ viññāṇapaccayā hotī’’ti? Suttato yuttito ca. Sutte hi ‘‘cittānuparivattino dhammā’’tiādinā (dha. sa. dukamātikā 62) nayena bahudhā vedanādīnaṃ viññāṇapaccayatā siddhā. Yuttito pana –
ചിത്തജേന ഹി രൂപേന, ഇധ ദിട്ഠേന സിജ്ഝതി;
Cittajena hi rūpena, idha diṭṭhena sijjhati;
അദിട്ഠസ്സാപി രൂപസ്സ, വിഞ്ഞാണം പച്ചയോ ഇതി.
Adiṭṭhassāpi rūpassa, viññāṇaṃ paccayo iti.
നാമരൂപപച്ചയാ സളായതനന്തി നാമം വുത്തമേവ. ഇധ പന രൂപം നിയമതോ ചത്താരി ഭൂതാനി ഛ വത്ഥൂനി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി ഏകാദസവിധം. സളായതനം – ചക്ഖായതനം, സോതായതനം, ഘാനായതനം, ജിവ്ഹായതനം, കായായതനം, മനായതനം.
Nāmarūpapaccayāsaḷāyatananti nāmaṃ vuttameva. Idha pana rūpaṃ niyamato cattāri bhūtāni cha vatthūni jīvitindriyanti ekādasavidhaṃ. Saḷāyatanaṃ – cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ.
തത്ഥ സിയാ – കഥം പനേതം ജാനിതബ്ബം ‘‘നാമരൂപം സളായതനസ്സ പച്ചയോ’’തി? നാമരൂപഭാവേ ഭാവതോ. തസ്സ തസ്സ ഹി നാമസ്സ രൂപസ്സ ച ഭാവേ തം തം ആയതനം ഹോതി, ന അഞ്ഞഥാതി.
Tattha siyā – kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ ‘‘nāmarūpaṃ saḷāyatanassa paccayo’’ti? Nāmarūpabhāve bhāvato. Tassa tassa hi nāmassa rūpassa ca bhāve taṃ taṃ āyatanaṃ hoti, na aññathāti.
സളായതനപച്ചയാ ഫസ്സോതി –
Saḷāyatanapaccayā phassoti –
‘‘ഛളേവ ഫസ്സാ സങ്ഖേപാ, ചക്ഖുസമ്ഫസ്സആദയോ;
‘‘Chaḷeva phassā saṅkhepā, cakkhusamphassaādayo;
വിഞ്ഞാണമിവ ബാത്തിംസ, വിത്ഥാരേന ഭവന്തി തേ’’.
Viññāṇamiva bāttiṃsa, vitthārena bhavanti te’’.
ഫസ്സപച്ചയാ വേദനാതി –
Phassapaccayā vedanāti –
‘‘ദ്വാരതോ വേദനാ വുത്താ, ചക്ഖുസമ്ഫസ്സജാദികാ;
‘‘Dvārato vedanā vuttā, cakkhusamphassajādikā;
ഛളേവ താ പഭേദേന, ഇധ ബാത്തിംസ വേദനാ’’.
Chaḷeva tā pabhedena, idha bāttiṃsa vedanā’’.
വേദനാപച്ചയാ തണ്ഹാതി –
Vedanāpaccayā taṇhāti –
‘‘രൂപതണ്ഹാദിഭേദേന, ഛ തണ്ഹാ ഇധ ദീപിതാ;
‘‘Rūpataṇhādibhedena, cha taṇhā idha dīpitā;
ഏകേകാ തിവിധാ തത്ഥ, പവത്താകാരതോ മതാ.
Ekekā tividhā tattha, pavattākārato matā.
‘‘ദുക്ഖീ സുഖം പത്ഥയതി, സുഖീ ഭിയ്യോപി ഇച്ഛതി;
‘‘Dukkhī sukhaṃ patthayati, sukhī bhiyyopi icchati;
ഉപേക്ഖാ പന സന്തത്താ, സുഖമിച്ചേവ ഭാസിതാ.
Upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā.
‘‘തണ്ഹായ പച്ചയാ തസ്മാ, ഹോന്തി തിസ്സോപി വേദനാ;
‘‘Taṇhāya paccayā tasmā, honti tissopi vedanā;
വേദനാപച്ചയാ തണ്ഹാ, ഇതി വുത്താ മഹേസിനാ’’.
Vedanāpaccayā taṇhā, iti vuttā mahesinā’’.
തണ്ഹാപച്ചയാ ഉപാദാനന്തി ചത്താരി ഉപാദാനാനി – കാമുപാദാനം, ദിട്ഠുപാദാനം, സീലബ്ബതുപാദാനം, അത്തവാദുപാദാനം. ഉപാദാനപച്ചയാ ഭവോതി ഇധ കമ്മഭവോ അധിപ്പേതോ. ഉപപത്തിഭവോ പന പദുദ്ധാരവസേന വുത്തോ. ഭവപച്ചയാ ജാതീതി കമ്മഭവപച്ചയാ പടിസന്ധിഖന്ധാനം പാതുഭാവോ.
Taṇhāpaccayā upādānanti cattāri upādānāni – kāmupādānaṃ, diṭṭhupādānaṃ, sīlabbatupādānaṃ, attavādupādānaṃ. Upādānapaccayā bhavoti idha kammabhavo adhippeto. Upapattibhavo pana paduddhāravasena vutto. Bhavapaccayā jātīti kammabhavapaccayā paṭisandhikhandhānaṃ pātubhāvo.
തത്ഥ സിയാ – കഥം പനേതം ജാനിതബ്ബം ‘‘ഭവോ ജാതിയാ പച്ചയോ’’തി ചേ? ബാഹിരപച്ചയസമത്തേപി ഹീനപണീതാദിവിസേസദസ്സനതോ. ബാഹിരാനഞ്ഹി ജനകജനനിസുക്കസോണിതാഹാരാദീനം പച്ചയാനം സമത്തേപി സത്താനം യമകാനമ്പി സതം ഹീനപ്പണീതതാദിവിസേസോ ദിസ്സതി. സോ ച ന അഹേതുകോ സബ്ബദാ ച സബ്ബേസഞ്ച അഭാവതോ, ന കമ്മഭവതോ അഞ്ഞഹേതുകോ തദഭിനിബ്ബത്തകസത്താനം അജ്ഝത്തസന്താനേ അഞ്ഞസ്സ കാരണസ്സ അഭാവതോതി കമ്മഭവഹേതുകോയേവ. കമ്മഞ്ഹി സത്താനം ഹീനപ്പണീതതാദിവിസേസസ്സ ഹേതു. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘കമ്മം സത്തേ വിഭജതി, യദിദം ഹീനപ്പണീതതായാ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൨൮൯).
Tattha siyā – kathaṃ panetaṃ jānitabbaṃ ‘‘bhavo jātiyā paccayo’’ti ce? Bāhirapaccayasamattepi hīnapaṇītādivisesadassanato. Bāhirānañhi janakajananisukkasoṇitāhārādīnaṃ paccayānaṃ samattepi sattānaṃ yamakānampi sataṃ hīnappaṇītatādiviseso dissati. So ca na ahetuko sabbadā ca sabbesañca abhāvato, na kammabhavato aññahetuko tadabhinibbattakasattānaṃ ajjhattasantāne aññassa kāraṇassa abhāvatoti kammabhavahetukoyeva. Kammañhi sattānaṃ hīnappaṇītatādivisesassa hetu. Tenāha bhagavā – ‘‘kammaṃ satte vibhajati, yadidaṃ hīnappaṇītatāyā’’ti (ma. ni. 3.289).
ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണന്തിആദീസു യസ്മാ അസതി ജാതിയാ ജരാമരണം നാമ സോകാദയോ വാ ധമ്മാ ന ഹോന്തി, ജാതിയാ പന സതി ജരാമരണഞ്ചേവ ജരാമരണസങ്ഖാതദുക്ഖധമ്മഫുട്ഠസ്സ ച ബാലസ്സ ജരാമരണാഭിസമ്ബന്ധാ വാ തേന തേന ദുക്ഖധമ്മേന ഫുട്ഠസ്സ അനഭിസമ്ബന്ധാ വാ സോകാദയോ ച ധമ്മാ ഹോന്തി, തസ്മാ അയം ജാതി ജരാമരണസ്സ ചേവ സോകാദീനഞ്ച പച്ചയോ ഹോതീതി വേദിതബ്ബാ.
Jātipaccayā jarāmaraṇantiādīsu yasmā asati jātiyā jarāmaraṇaṃ nāma sokādayo vā dhammā na honti, jātiyā pana sati jarāmaraṇañceva jarāmaraṇasaṅkhātadukkhadhammaphuṭṭhassa ca bālassa jarāmaraṇābhisambandhā vā tena tena dukkhadhammena phuṭṭhassa anabhisambandhā vā sokādayo ca dhammā honti, tasmā ayaṃ jāti jarāmaraṇassa ceva sokādīnañca paccayo hotīti veditabbā.
സോ തഥാഭാവിതേന ചിത്തേനാതിആദീസു പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണായാതി ഏതസ്സ ഞാണസ്സ അധിഗമായ, പത്തിയാതി വുത്തം ഹോതി. അനേകവിഹിതന്തി അനേകവിധം നാനപ്പകാരം, അനേകേഹി വാ പകാരേഹി പവത്തിതം, സംവണ്ണിതന്തി അത്ഥോ. പുബ്ബേനിവാസന്തി സമനന്തരാതീതം ഭവം ആദിം കത്വാ തത്ഥ തത്ഥ നിവുത്ഥസന്താനം. അനുസ്സരതീതി ഖന്ധപടിപാടിവസേന ചുതിപടിസന്ധിവസേന വാ അനുഗന്ത്വാ അനുഗന്ത്വാ സരതി. ഇമഞ്ഹി പുബ്ബേനിവാസം ഛ ജനാ അനുസ്സരന്തി തിത്ഥിയാ പകതിസാവകാ മഹാസാവകാ അഗ്ഗസാവകാ പച്ചേകബുദ്ധാ ബുദ്ധാതി. തത്ഥ തിത്ഥിയാ ചത്താലീസംയേവ കപ്പേ അനുസ്സരന്തി , ന തതോ പരം. കസ്മാ? ദുബ്ബലപഞ്ഞത്താ. തേസഞ്ഹി നാമരൂപപരിച്ഛേദവിരഹിതത്താ ദുബ്ബലാ പഞ്ഞാ ഹോതി. പകതിസാവകാ കപ്പസതമ്പി കപ്പസഹസ്സമ്പി അനുസ്സരന്തിയേവ ബലവപഞ്ഞത്താ. അസീതി മഹാസാവകാ സതസഹസ്സകപ്പേ അനുസ്സരന്തി. ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ ഏകമസങ്ഖേയ്യം കപ്പസതസഹസ്സഞ്ച. പച്ചേകബുദ്ധാ ദ്വേ അസങ്ഖേയ്യാനി സതസഹസ്സഞ്ച. ഏത്തകോ ഹി തേസം അഭിനീഹാരോ. ബുദ്ധാനം പന പരിച്ഛേദോ നാമ നത്ഥി. തിത്ഥിയാ ച ഖന്ധപടിപാടിമേവ സരന്തി, പടിപാടിം മുഞ്ചിത്വാ ചുതിപടിസന്ധിവസേന സരിതും ന സക്കോന്തി. യഥാ അന്ധാ യട്ഠിം അമുഞ്ചിത്വാവ ഗച്ഛന്തി, ഏവം തേ ഖന്ധപടിപാടിം അമുഞ്ചിത്വാവ സരന്തി. പകതിസാവകാ ഖന്ധപടിപാടിയാപി അനുസ്സരന്തി, ചുതിപടിസന്ധിവസേനാപി സങ്കമന്തി, തഥാ അസീതി മഹാസാവകാ. ദ്വിന്നം പന അഗ്ഗസാവകാനം ഖന്ധപടിപാടികിച്ചം നത്ഥി. ഏകസ്സ അത്തഭാവസ്സ ചുതിം ദിസ്വാ പടിസന്ധിം പസ്സന്തി, പുന അപരസ്സ ചുതിം ദിസ്വാ പടിസന്ധിന്തി ഏവം ചുതിപടിസന്ധിവസേനേവ സങ്കമന്താ ഗച്ഛന്തി, തഥാ പച്ചേകബുദ്ധാ. ബുദ്ധാനം പന നേവ ഖന്ധപടിപാടികിച്ചം, ന ചുതിപടിസന്ധിവസേന സങ്കമനകിച്ചം അത്ഥി. തേസഞ്ഹി അനേകാസു കപ്പകോടീസു ഹേട്ഠാ വാ ഉപരി വാ യം യം ഠാനം ഇച്ഛന്തി, തം തം പാകടമേവ ഹോതി. തസ്മാ അനേകാപി കപ്പകോടിയോ സങ്ഖിപിത്വാ യം യം ഇച്ഛന്തി, തത്ഥ തത്ഥേവ ഓക്കമന്താ സീഹോക്കന്തവസേന ഗച്ഛന്തി. ഏവം ഗച്ഛന്താനഞ്ച നേസം ഞാണം അന്തരന്തരാസു ജാതീസു അസജ്ജമാനം ഇച്ഛിതിച്ഛിതട്ഠാനമേവ ഗണ്ഹാതി.
So tathābhāvitena cittenātiādīsu pubbenivāsānussatiñāṇāyāti etassa ñāṇassa adhigamāya, pattiyāti vuttaṃ hoti. Anekavihitanti anekavidhaṃ nānappakāraṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ, saṃvaṇṇitanti attho. Pubbenivāsanti samanantarātītaṃ bhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthasantānaṃ. Anussaratīti khandhapaṭipāṭivasena cutipaṭisandhivasena vā anugantvā anugantvā sarati. Imañhi pubbenivāsaṃ cha janā anussaranti titthiyā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā buddhāti. Tattha titthiyā cattālīsaṃyeva kappe anussaranti , na tato paraṃ. Kasmā? Dubbalapaññattā. Tesañhi nāmarūpaparicchedavirahitattā dubbalā paññā hoti. Pakatisāvakā kappasatampi kappasahassampi anussarantiyeva balavapaññattā. Asīti mahāsāvakā satasahassakappe anussaranti. Dve aggasāvakā ekamasaṅkheyyaṃ kappasatasahassañca. Paccekabuddhā dve asaṅkheyyāni satasahassañca. Ettako hi tesaṃ abhinīhāro. Buddhānaṃ pana paricchedo nāma natthi. Titthiyā ca khandhapaṭipāṭimeva saranti, paṭipāṭiṃ muñcitvā cutipaṭisandhivasena sarituṃ na sakkonti. Yathā andhā yaṭṭhiṃ amuñcitvāva gacchanti, evaṃ te khandhapaṭipāṭiṃ amuñcitvāva saranti. Pakatisāvakā khandhapaṭipāṭiyāpi anussaranti, cutipaṭisandhivasenāpi saṅkamanti, tathā asīti mahāsāvakā. Dvinnaṃ pana aggasāvakānaṃ khandhapaṭipāṭikiccaṃ natthi. Ekassa attabhāvassa cutiṃ disvā paṭisandhiṃ passanti, puna aparassa cutiṃ disvā paṭisandhinti evaṃ cutipaṭisandhivaseneva saṅkamantā gacchanti, tathā paccekabuddhā. Buddhānaṃ pana neva khandhapaṭipāṭikiccaṃ, na cutipaṭisandhivasena saṅkamanakiccaṃ atthi. Tesañhi anekāsu kappakoṭīsu heṭṭhā vā upari vā yaṃ yaṃ ṭhānaṃ icchanti, taṃ taṃ pākaṭameva hoti. Tasmā anekāpi kappakoṭiyo saṅkhipitvā yaṃ yaṃ icchanti, tattha tattheva okkamantā sīhokkantavasena gacchanti. Evaṃ gacchantānañca nesaṃ ñāṇaṃ antarantarāsu jātīsu asajjamānaṃ icchiticchitaṭṭhānameva gaṇhāti.
ഇമേസു പന ഛസു പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരന്തേസു തിത്ഥിയാനം പുബ്ബേനിവാസദസ്സനം ഖജ്ജോപനകപ്പഭാസദിസം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി, പകതിസാവകാനം ദീപപ്പഭാസദിസം, മഹാസാവകാനം ഉക്കാപഭാസദിസം, അഗ്ഗസാവകാനം ഓസധിതാരകാപഭാസദിസം, പച്ചേകബുദ്ധാനം ചന്ദപ്പഭാസദിസം. ബുദ്ധാനം രസ്മിസഹസ്സപടിമണ്ഡിതസരദസൂരിയമണ്ഡലസദിസം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി. തിത്ഥിയാനം പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സരണം അന്ധാനം യട്ഠികോടിഗമനം വിയ ഹോതി. പകതിസാവകാനം ദണ്ഡകസേതുഗമനം വിയ, മഹാസാവകാനം ജങ്ഘസേതുഗമനം വിയ, അഗ്ഗസാവകാനം സകടസേതുഗമനം വിയ, പച്ചേകബുദ്ധാനം ജങ്ഘമഗ്ഗഗമനം വിയ, ബുദ്ധാനം മഹാസകടമഗ്ഗഗമനം വിയ ഹോതി. ഇമസ്മിം പന അധികാരേ സാവകാനം പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സരണം അധിപ്പേതം.
Imesu pana chasu pubbenivāsaṃ anussarantesu titthiyānaṃ pubbenivāsadassanaṃ khajjopanakappabhāsadisaṃ hutvā upaṭṭhāti, pakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadisaṃ, mahāsāvakānaṃ ukkāpabhāsadisaṃ, aggasāvakānaṃ osadhitārakāpabhāsadisaṃ, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadisaṃ. Buddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadisaṃ hutvā upaṭṭhāti. Titthiyānaṃ pubbenivāsānussaraṇaṃ andhānaṃ yaṭṭhikoṭigamanaṃ viya hoti. Pakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanaṃ viya, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanaṃ viya, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanaṃ viya, paccekabuddhānaṃ jaṅghamaggagamanaṃ viya, buddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanaṃ viya hoti. Imasmiṃ pana adhikāre sāvakānaṃ pubbenivāsānussaraṇaṃ adhippetaṃ.
തസ്മാ ഏവം അനുസ്സരിതുകാമേന ആദികമ്മികേന ഭിക്ഖുനാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപടിക്കന്തേന രഹോഗതേന പടിസല്ലീനേന പടിപാടിയാ ചത്താരി ഝാനാനി സമാപജ്ജിത്വാ അഭിഞ്ഞാപാദകജ്ഝാനതോ വുട്ഠായ വുത്തനയേന പടിച്ചസമുപ്പാദം പച്ചവേക്ഖിത്വാ സബ്ബപച്ഛിമാ നിസജ്ജാ ആവജ്ജിതബ്ബാ. തതോ ആസനപഞ്ഞാപനം സേനാസനപ്പവേസനം പത്തചീവരപടിസാമനം ഭോജനകാലോ ഗാമതോ ആഗമനകാലോ ഗാമേ പിണ്ഡായ ചരിതകാലോ ഗാമം പിണ്ഡായ പവിട്ഠകാലോ വിഹാരതോ നിക്ഖമനകാലോ ചേതിയബോധിവന്ദനകാലോ പത്തധോവനകാലോ പത്തപടിഗ്ഗഹണകാലോ പത്തപടിഗ്ഗഹണതോ യാവ മുഖധോവനാ കതകിച്ചം പച്ചൂസകാലേ കതകിച്ചം, മജ്ഝിമയാമേ പഠമയാമേ കതകിച്ചന്തി ഏവം പടിലോമക്കമേന സകലം രത്തിന്ദിവം കതകിച്ചം ആവജ്ജിതബ്ബം. ഏത്തകം പന പകതിചിത്തസ്സപി പാകടം ഹോതി, പരികമ്മസമാധിചിത്തസ്സ പന അതിപാകടമേവ. സചേ പനേത്ഥ കിഞ്ചി ന പാകടം ഹോതി, പുന പാദകജ്ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ വുട്ഠായ ആവജ്ജിതബ്ബം. ഏത്തകേന ദീപേ ജലിതേ വിയ പാകടം ഹോതി . ഏവം പടിലോമക്കമേനേവ ദുതിയദിവസേപി തതിയചതുത്ഥപഞ്ചമദിവസേസുപി ദസാഹേപി അദ്ധമാസേപി മാസേപി സംവച്ഛരേപി കതകിച്ചം ആവജ്ജിതബ്ബം. ഏതേനേവ ഉപായേന ദസ വസ്സാനി വീസതി വസ്സാനീതി യാവ ഇമസ്മിം ഭവേ അത്തനോ പടിസന്ധി, താവ ആവജ്ജന്തേന പുരിമഭവേ ചുതിക്ഖണേ പവത്തം നാമരൂപം ആവജ്ജിതബ്ബം. പഹോതി ഹി പണ്ഡിതോ ഭിക്ഖു പഠമവാരേനേവ പടിസന്ധിം ഉഗ്ഘാടേത്വാ ചുതിക്ഖണേ നാമരൂപം ആരമ്മണം കാതും. യസ്മാ പന പുരിമഭവേ നാമരൂപം അസേസം നിരുദ്ധം, ഇധ അഞ്ഞം ഉപ്പന്നം, തസ്മാ തം ഠാനം ആഹുന്ദരികം അന്ധതമമിവ ഹോതി സുദുദ്ദസം ദുപ്പഞ്ഞേന. തേനാപി ‘‘ന സക്കോമഹം പടിസന്ധിം ഉഗ്ഘാടേത്വാ ചുതിക്ഖണേ നാമരൂപാരമ്മണം കാതു’’ന്തി ധുരനിക്ഖേപോ ന കാതബ്ബോ. തദേവ പന പാദകജ്ഝാനം പുനപ്പുനം സമാപജ്ജിത്വാ വുട്ഠായ വുട്ഠായ തം ഠാനം ആവജ്ജിതബ്ബം.
Tasmā evaṃ anussaritukāmena ādikammikena bhikkhunā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantena rahogatena paṭisallīnena paṭipāṭiyā cattāri jhānāni samāpajjitvā abhiññāpādakajjhānato vuṭṭhāya vuttanayena paṭiccasamuppādaṃ paccavekkhitvā sabbapacchimā nisajjā āvajjitabbā. Tato āsanapaññāpanaṃ senāsanappavesanaṃ pattacīvarapaṭisāmanaṃ bhojanakālo gāmato āgamanakālo gāme piṇḍāya caritakālo gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhakālo vihārato nikkhamanakālo cetiyabodhivandanakālo pattadhovanakālo pattapaṭiggahaṇakālo pattapaṭiggahaṇato yāva mukhadhovanā katakiccaṃ paccūsakāle katakiccaṃ, majjhimayāme paṭhamayāme katakiccanti evaṃ paṭilomakkamena sakalaṃ rattindivaṃ katakiccaṃ āvajjitabbaṃ. Ettakaṃ pana pakaticittassapi pākaṭaṃ hoti, parikammasamādhicittassa pana atipākaṭameva. Sace panettha kiñci na pākaṭaṃ hoti, puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya āvajjitabbaṃ. Ettakena dīpe jalite viya pākaṭaṃ hoti . Evaṃ paṭilomakkameneva dutiyadivasepi tatiyacatutthapañcamadivasesupi dasāhepi addhamāsepi māsepi saṃvaccharepi katakiccaṃ āvajjitabbaṃ. Eteneva upāyena dasa vassāni vīsati vassānīti yāva imasmiṃ bhave attano paṭisandhi, tāva āvajjantena purimabhave cutikkhaṇe pavattaṃ nāmarūpaṃ āvajjitabbaṃ. Pahoti hi paṇḍito bhikkhu paṭhamavāreneva paṭisandhiṃ ugghāṭetvā cutikkhaṇe nāmarūpaṃ ārammaṇaṃ kātuṃ. Yasmā pana purimabhave nāmarūpaṃ asesaṃ niruddhaṃ, idha aññaṃ uppannaṃ, tasmā taṃ ṭhānaṃ āhundarikaṃ andhatamamiva hoti sududdasaṃ duppaññena. Tenāpi ‘‘na sakkomahaṃ paṭisandhiṃ ugghāṭetvā cutikkhaṇe nāmarūpārammaṇaṃ kātu’’nti dhuranikkhepo na kātabbo. Tadeva pana pādakajjhānaṃ punappunaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya vuṭṭhāya taṃ ṭhānaṃ āvajjitabbaṃ.
ഏവം കരോന്തോ ഹി സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ കൂടാഗാരകണ്ണികത്ഥായ മഹാരുക്ഖം ഛിന്ദന്തോ സാഖാപലാസച്ഛേദനമത്തേനേവ ഫരസുധാരായ വിപന്നായ മഹാരുക്ഖം ഛിന്ദിതും അസക്കോന്തോപി ധുരനിക്ഖേപം അകത്വാവ കമ്മാരസാലം ഗന്ത്വാ തിഖിണം ഫരസും കാരാപേത്വാ പുന ആഗന്ത്വാ ഛിന്ദേയ്യ, പുന വിപന്നായ ച പുനപി തഥേവ കാരേത്വാ ഛിന്ദേയ്യ, സോ ഏവം ഛിന്ദന്തോ ഛിന്നസ്സ ഛിന്നസ്സ പുന ഛേത്തബ്ബാഭാവതോ അഛിന്നസ്സ ച ഛേദനതോ നചിരസ്സേവ മഹാരുക്ഖം പാതേയ്യ, ഏവമേവ പാദകജ്ഝാനാ വുട്ഠായ പുബ്ബേ ആവജ്ജിതം അനാവജ്ജിത്വാ പടിസന്ധിമേവ ആവജ്ജന്തോ തം നചിരസ്സേവ പടിസന്ധിം ഉഗ്ഘാടേത്വാ ചുതിക്ഖണേ നാമരൂപം ആരമ്മണം കരേയ്യാതി. തത്ഥ പച്ഛിമനിസജ്ജതോ പഭുതി യാവ പടിസന്ധിതോ ആരമ്മണം കത്വാ പവത്തം ഞാണം പുബ്ബേനിവാസഞാണം നാമ ന ഹോതി, തം പന പരികമ്മസമാധിഞാണം നാമ ഹോതി. ‘‘അതീതംസഞാണ’’ന്തി പേതം ഏകേ വദന്തി . തം അതീതംസഞാണസ്സ രൂപാവചരത്താ രൂപാവചരം സന്ധായ വചനം ന യുജ്ജതി. യദാ പനസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസന്ധിം അതിക്കമ്മ ചുതിക്ഖണേ പവത്തം നാമരൂപം ആരമ്മണം കത്വാ മനോദ്വാരാവജ്ജനം ഉപ്പജ്ജിത്വാ പുബ്ബേ വുത്തനയേന അപ്പനാചിത്തം ഉപ്പജ്ജതി, തദാസ്സ തേന ചിത്തേന സമ്പയുത്തം ഞാണം പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണം നാമ. തേന ഞാണേന സമ്പയുത്തായ സതിയാ പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരതി.
Evaṃ karonto hi seyyathāpi nāma balavā puriso kūṭāgārakaṇṇikatthāya mahārukkhaṃ chindanto sākhāpalāsacchedanamatteneva pharasudhārāya vipannāya mahārukkhaṃ chindituṃ asakkontopi dhuranikkhepaṃ akatvāva kammārasālaṃ gantvā tikhiṇaṃ pharasuṃ kārāpetvā puna āgantvā chindeyya, puna vipannāya ca punapi tatheva kāretvā chindeyya, so evaṃ chindanto chinnassa chinnassa puna chettabbābhāvato achinnassa ca chedanato nacirasseva mahārukkhaṃ pāteyya, evameva pādakajjhānā vuṭṭhāya pubbe āvajjitaṃ anāvajjitvā paṭisandhimeva āvajjanto taṃ nacirasseva paṭisandhiṃ ugghāṭetvā cutikkhaṇe nāmarūpaṃ ārammaṇaṃ kareyyāti. Tattha pacchimanisajjato pabhuti yāva paṭisandhito ārammaṇaṃ katvā pavattaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsañāṇaṃ nāma na hoti, taṃ pana parikammasamādhiñāṇaṃ nāma hoti. ‘‘Atītaṃsañāṇa’’nti petaṃ eke vadanti . Taṃ atītaṃsañāṇassa rūpāvacarattā rūpāvacaraṃ sandhāya vacanaṃ na yujjati. Yadā panassa bhikkhuno paṭisandhiṃ atikkamma cutikkhaṇe pavattaṃ nāmarūpaṃ ārammaṇaṃ katvā manodvārāvajjanaṃ uppajjitvā pubbe vuttanayena appanācittaṃ uppajjati, tadāssa tena cittena sampayuttaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ nāma. Tena ñāṇena sampayuttāya satiyā pubbenivāsaṃ anussarati.
തത്ഥ സേയ്യഥിദന്തി ആരദ്ധപ്പകാരദസ്സനത്ഥേ നിപാതോ. തേനേവ യ്വായം പുബ്ബേനിവാസോ ആരദ്ധോ, തസ്സ പകാരപ്പഭേദം ദസ്സേന്തോ ഏകമ്പി ജാതിന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഏകമ്പി ജാതിന്തി ഏകമ്പി പടിസന്ധിമൂലം ചുതിപരിയോസാനം ഏകഭവപരിയാപന്നം ഖന്ധസന്താനം. ഏസ നയോ ദ്വേപി ജാതിയോതിആദീസു. അനേകേപി സംവട്ടകപ്പേതിആദീസു പന പരിഹായമാനോ കപ്പോ സംവട്ടകപ്പോ തദാ സബ്ബേസം ബ്രഹ്മലോകേ സന്നിപതനതോ. വഡ്ഢമാനോ കപ്പോ വിവട്ടകപ്പോ തദാ ബ്രഹ്മലോകതോ സത്താനം വിവട്ടനതോ. തത്ഥ സംവട്ടേന സംവട്ടട്ഠായീ ഗഹിതോ ഹോതി തംമൂലകത്താ. വിവട്ടേന ച വിവട്ടട്ഠായീ. ഏവഞ്ഹി സതി ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, കപ്പസ്സ അസങ്ഖ്യേയ്യാനി. കതമാനി ചത്താരി? യദാ, ഭിക്ഖവേ, കപ്പോ സംവട്ടതി, തം ന സുകരം സങ്ഖാതും. യദാ, ഭിക്ഖവേ, കപ്പോ സംവട്ടോ തിട്ഠതി…പേ॰… യദാ, ഭിക്ഖവേ, കപ്പോ വിവട്ടതി…പേ॰… യദാ, ഭിക്ഖവേ, കപ്പോ വിവട്ടോ തിട്ഠതി, തം ന സുകരം സങ്ഖാതു’’ന്തി (അ॰ നി॰ ൪.൧൫൬) വുത്താനി ചത്താരി അസങ്ഖേയ്യാനി പരിഗ്ഗഹിതാനി ഹോന്തി.
Tattha seyyathidanti āraddhappakāradassanatthe nipāto. Teneva yvāyaṃ pubbenivāso āraddho, tassa pakārappabhedaṃ dassento ekampi jātintiādimāha. Tattha ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ. Esa nayo dvepi jātiyotiādīsu. Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo tadā sabbesaṃ brahmaloke sannipatanato. Vaḍḍhamāno kappo vivaṭṭakappo tadā brahmalokato sattānaṃ vivaṭṭanato. Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito hoti taṃmūlakattā. Vivaṭṭena ca vivaṭṭaṭṭhāyī. Evañhi sati ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni. Katamāni cattāri? Yadā, bhikkhave, kappo saṃvaṭṭati, taṃ na sukaraṃ saṅkhātuṃ. Yadā, bhikkhave, kappo saṃvaṭṭo tiṭṭhati…pe… yadā, bhikkhave, kappo vivaṭṭati…pe… yadā, bhikkhave, kappo vivaṭṭo tiṭṭhati, taṃ na sukaraṃ saṅkhātu’’nti (a. ni. 4.156) vuttāni cattāri asaṅkheyyāni pariggahitāni honti.
തത്ഥ തയോ സംവട്ടാ – തേജോസംവട്ടോ, ആപോസംവട്ടോ, വായോസംവട്ടോതി. തിസ്സോ സംവട്ടസീമാ – ആഭസ്സരാ, സുഭകിണ്ഹാ, വേഹപ്ഫലാതി. യദാ കപ്പോ തേജേന സംവട്ടതി, ആഭസ്സരതോ ഹേട്ഠാ അഗ്ഗിനാ ഡയ്ഹതി. യദാ ആപേന സംവട്ടതി, സുഭകിണ്ഹതോ ഹേട്ഠാ ഉദകേന വിലീയതി. യദാ വായുനാ സംവട്ടതി, വേഹപ്ഫലതോ ഹേട്ഠാ വാതേന വിദ്ധംസീയതി. വിത്ഥാരതോ പന സദാപി ഏകം ബുദ്ധക്ഖേത്തം വിനസ്സതി. ബുദ്ധക്ഖേത്തം നാമ തിവിധം ഹോതി – ജാതിക്ഖേത്തം, ആണാക്ഖേത്തം, വിസയക്ഖേത്തഞ്ച. തത്ഥ ജാതിക്ഖേത്തം ദസസഹസ്സചക്കവാളപരിയന്തം ഹോതി, യം തഥാഗതസ്സ പടിസന്ധിഗഹണാദീസു കമ്പതി. ആണാക്ഖേത്തം കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളപരിയന്തം, യത്ഥ രതനപരിത്തം, ഖന്ധപരിത്തം, ധജഗ്ഗപരിത്തം, ആടാനാടിയപരിത്തം , മോരപരിത്തന്തി ഇമേസം പരിത്താനം ആനുഭാവോ വത്തതി. വിസയക്ഖേത്തം അനന്തമപരിമാണം, യം ‘‘യാവതാ വാ പന ആകങ്ഖേയ്യാ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൮൧) വുത്തം. തത്ഥ യം യം തഥാഗതോ ആകങ്ഖതി, തം തം ജാനാതി. ഏവമേതേസു തീസു ബുദ്ധക്ഖേത്തേസു ഏകം ആണാക്ഖേത്തം വിനസ്സതി, തസ്മിം പന വിനസ്സന്തേ ജാതിക്ഖേത്തം വിനട്ഠമേവ ഹോതി, വിനസ്സന്തഞ്ച ഏകതോവ വിനസ്സതി, സണ്ഠഹന്തഞ്ച ഏകതോവ സണ്ഠഹതി.
Tattha tayo saṃvaṭṭā – tejosaṃvaṭṭo, āposaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti. Tisso saṃvaṭṭasīmā – ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti. Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā āpena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsīyati. Vitthārato pana sadāpi ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati. Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ hoti – jātikkhettaṃ, āṇākkhettaṃ, visayakkhettañca. Tattha jātikkhettaṃ dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ hoti, yaṃ tathāgatassa paṭisandhigahaṇādīsu kampati. Āṇākkhettaṃ koṭisatasahassacakkavāḷapariyantaṃ, yattha ratanaparittaṃ, khandhaparittaṃ, dhajaggaparittaṃ, āṭānāṭiyaparittaṃ , moraparittanti imesaṃ parittānaṃ ānubhāvo vattati. Visayakkhettaṃ anantamaparimāṇaṃ, yaṃ ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vuttaṃ. Tattha yaṃ yaṃ tathāgato ākaṅkhati, taṃ taṃ jānāti. Evametesu tīsu buddhakkhettesu ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassati, tasmiṃ pana vinassante jātikkhettaṃ vinaṭṭhameva hoti, vinassantañca ekatova vinassati, saṇṭhahantañca ekatova saṇṭhahati.
തസ്സേവം വിനാസോ ച സണ്ഠഹനഞ്ച വേദിതബ്ബം – യസ്മിം സമയേ കപ്പോ അഗ്ഗിനാ നസ്സതി, ആദിതോവ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘോ വുട്ഠഹിത്വാ കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളേ ഏകം മഹാവസ്സം വസ്സതി. മനുസ്സാ തുട്ഠാ സബ്ബബീജാനി നീഹരിത്വാ വപന്തി. സസ്സേസു പന ഗോഖായിതകമത്തേസു ജാതേസു ഗദ്രഭരവം രവന്തോ ഏകബിന്ദുമത്തമ്പി ന വസ്സതി, തദാ പച്ഛിന്നം പച്ഛിന്നമേവ വസ്സം ഹോതി. വസ്സൂപജീവിനോ സത്താ കമേന ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തന്തി, പുപ്ഫഫലൂപജീവിനിയോ ച ദേവതാ. ഏവം ദീഘേ അദ്ധാനേ വീതിവത്തേ തത്ഥ തത്ഥ ഉദകം പരിക്ഖയം ഗച്ഛതി. അഥാനുക്കമേന മച്ഛകച്ഛപാപി കാലം കത്വാ ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തന്തി, നേരയികസത്താപി. തത്ഥ ‘‘നേരയികാ സത്തമസൂരിയപാതുഭാവേ വിനസ്സന്തീ’’തി ഏകേ. ഝാനം വിനാ നത്ഥി ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തി, ഏതേസഞ്ച കേചി ദുബ്ഭിക്ഖപീളിതാ, കേചി അഭബ്ബാ ഝാനാധിഗമായ, തേ കഥം തത്ഥ നിബ്ബത്തന്തീതി? ദേവലോകേ പടിലദ്ധജ്ഝാനവസേന. തദാ ഹി ‘‘വസ്സസതസഹസ്സസ്സ അച്ചയേന കപ്പവുട്ഠാനം ഭവിസ്സതീ’’തി ലോകബ്യൂഹാ നാമ കാമാവചരദേവാ മുത്തസിരാ വികിണ്ണകേസാ രുദമുഖാ അസ്സൂനി ഹത്ഥേഹി പുഞ്ഛമാനാ രത്തവത്ഥനിവത്ഥാ അതിവിയ വിരൂപവേസധാരിനോ ഹുത്വാ മനുസ്സപഥേ വിചരന്താ ഏവം ആരോചേന്തി – ‘‘മാരിസാ, മാരിസാ, ഇതോ വസ്സസതസഹസ്സസ്സ അച്ചയേന കപ്പവുട്ഠാനം ഭവിസ്സതി, അയം ലോകോ വിനസ്സിസ്സതി, മഹാസമുദ്ദോപി ഉസ്സുസ്സിസ്സതി, അയഞ്ച മഹാപഥവീ സിനേരു ച പബ്ബതരാജാ ഉദ്ദയ്ഹിസ്സന്തി വിനസ്സിസ്സന്തി, യാവ ബ്രഹ്മലോകാ ലോകവിനാസോ ഭവിസ്സതി. മേത്തം, മാരിസാ, ഭാവേഥ. കരുണം… മുദിതം… ഉപേക്ഖം, മാരിസാ, ഭാവേഥ. മാതരം ഉപട്ഠഹഥ, പിതരം ഉപട്ഠഹഥ, കുലേ ജേട്ഠാപചായിനോ ഹോഥാ’’തി. തേസം വചനം സുത്വാ യേഭുയ്യേന മനുസ്സാ ച ഭുമ്മാ ദേവാ ച സംവേഗജാതാ അഞ്ഞമഞ്ഞം മുദുചിത്താ ഹുത്വാ മേത്താദീനി പുഞ്ഞാനി കരിത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തന്തി. തത്ഥ ദിബ്ബസുധാഭോജനം ഭുഞ്ജിത്വാ വായോകസിണേ പരികമ്മം കത്വാ ഝാനം പടിലഭന്തി. തദഞ്ഞേ പന അപരപരിയവേദനീയേന കമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തന്തി. അപരപരിയവേദനീയകമ്മരഹിതോ ഹി സംസാരേ സംസരന്തോ നാമ സത്തോ നത്ഥി. തേപി തത്ഥ തഥേവ ഝാനം പടിലഭന്തി. ഏവം ദേവലോകേ പടിലദ്ധജ്ഝാനവസേന സബ്ബേപി ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തന്തീതി.
Tassevaṃ vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ – yasmiṃ samaye kappo agginā nassati, āditova kappavināsakamahāmegho vuṭṭhahitvā koṭisatasahassacakkavāḷe ekaṃ mahāvassaṃ vassati. Manussā tuṭṭhā sabbabījāni nīharitvā vapanti. Sassesu pana gokhāyitakamattesu jātesu gadrabharavaṃ ravanto ekabindumattampi na vassati, tadā pacchinnaṃ pacchinnameva vassaṃ hoti. Vassūpajīvino sattā kamena brahmaloke nibbattanti, pupphaphalūpajīviniyo ca devatā. Evaṃ dīghe addhāne vītivatte tattha tattha udakaṃ parikkhayaṃ gacchati. Athānukkamena macchakacchapāpi kālaṃ katvā brahmaloke nibbattanti, nerayikasattāpi. Tattha ‘‘nerayikā sattamasūriyapātubhāve vinassantī’’ti eke. Jhānaṃ vinā natthi brahmaloke nibbatti, etesañca keci dubbhikkhapīḷitā, keci abhabbā jhānādhigamāya, te kathaṃ tattha nibbattantīti? Devaloke paṭiladdhajjhānavasena. Tadā hi ‘‘vassasatasahassassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti lokabyūhā nāma kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudamukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā manussapathe vicarantā evaṃ ārocenti – ‘‘mārisā, mārisā, ito vassasatasahassassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissati, ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddopi ussussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā uddayhissanti vinassissanti, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati. Mettaṃ, mārisā, bhāvetha. Karuṇaṃ… muditaṃ… upekkhaṃ, mārisā, bhāvetha. Mātaraṃ upaṭṭhahatha, pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hothā’’ti. Tesaṃ vacanaṃ sutvā yebhuyyena manussā ca bhummā devā ca saṃvegajātā aññamaññaṃ muducittā hutvā mettādīni puññāni karitvā devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudhābhojanaṃ bhuñjitvā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā jhānaṃ paṭilabhanti. Tadaññe pana aparapariyavedanīyena kammena devaloke nibbattanti. Aparapariyavedanīyakammarahito hi saṃsāre saṃsaranto nāma satto natthi. Tepi tattha tatheva jhānaṃ paṭilabhanti. Evaṃ devaloke paṭiladdhajjhānavasena sabbepi brahmaloke nibbattantīti.
വസ്സൂപച്ഛേദതോ പന ഉദ്ധം ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന ദുതിയോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, തസ്മിം പാതുഭൂതേ നേവ രത്തിപരിച്ഛേദോ, ന ദിവാപരിച്ഛേദോ പഞ്ഞായതി. ഏകോ സൂരിയോ ഉദേതി, ഏകോ അത്ഥം ഗച്ഛതി, അവിച്ഛിന്നസൂരിയസന്താപോവ ലോകോ ഹോതി. യഥാ ച പകതിസൂരിയേ സൂരിയദേവപുത്തോ ഹോതി, ഏവം കപ്പവിനാസകസൂരിയേ നത്ഥി. തത്ഥ പകതിസൂരിയേ വത്തമാനേ ആകാസേ വലാഹകാപി ധൂമസിഖാപി ചരന്തി. കപ്പവിനാസകസൂരിയേ വത്തമാനേ വിഗതധൂമവലാഹകം ആദാസമണ്ഡലം വിയ നിമ്മലം നഭം ഹോതി. ഠപേത്വാ പഞ്ച മഹാനദിയോ സേസകുന്നദീആദീസു ഉദകം സുസ്സതി.
Vassūpacchedato pana uddhaṃ dīghassa addhuno accayena dutiyo sūriyo pātubhavati, tasmiṃ pātubhūte neva rattiparicchedo, na divāparicchedo paññāyati. Eko sūriyo udeti, eko atthaṃ gacchati, avicchinnasūriyasantāpova loko hoti. Yathā ca pakatisūriye sūriyadevaputto hoti, evaṃ kappavināsakasūriye natthi. Tattha pakatisūriye vattamāne ākāse valāhakāpi dhūmasikhāpi caranti. Kappavināsakasūriye vattamāne vigatadhūmavalāhakaṃ ādāsamaṇḍalaṃ viya nimmalaṃ nabhaṃ hoti. Ṭhapetvā pañca mahānadiyo sesakunnadīādīsu udakaṃ sussati.
തതോപി ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന തതിയോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, യസ്സ പാതുഭാവാ മഹാനദിയോപി സുസ്സന്തി.
Tatopi dīghassa addhuno accayena tatiyo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā mahānadiyopi sussanti.
തതോപി ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന ചതുത്ഥോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, യസ്സ പാതുഭാവാ ഹിമവതി മഹാനദീനം പഭവാ – ‘‘സീഹപപാതനോ, ഹംസപാതനോ, കണ്ണമുണ്ഡകോ, രഥകാരദഹോ, അനോതത്തദഹോ, ഛദ്ദന്തദഹോ, കുണാലദഹോ’’തി ഇമേ സത്ത മഹാസരാ സുസ്സന്തി.
Tatopi dīghassa addhuno accayena catuttho sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā himavati mahānadīnaṃ pabhavā – ‘‘sīhapapātano, haṃsapātano, kaṇṇamuṇḍako, rathakāradaho, anotattadaho, chaddantadaho, kuṇāladaho’’ti ime satta mahāsarā sussanti.
തതോപി ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന പഞ്ചമോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, യസ്സ പാതുഭാവാ അനുപുബ്ബേന മഹാസമുദ്ദേ അങ്ഗുലിപബ്ബതേമനമത്തമ്പി ഉദകം ന സണ്ഠാതി.
Tatopi dīghassa addhuno accayena pañcamo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā anupubbena mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na saṇṭhāti.
തതോപി ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന ഛട്ഠോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, യസ്സ പാതുഭാവാ സകലചക്കവാളം ഏകധൂമം ഹോതി പരിയാദിന്നസിനേഹം ധൂമേന. യഥാ ചിദം, ഏവം കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളാനിപി.
Tatopi dīghassa addhuno accayena chaṭṭho sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā sakalacakkavāḷaṃ ekadhūmaṃ hoti pariyādinnasinehaṃ dhūmena. Yathā cidaṃ, evaṃ koṭisatasahassacakkavāḷānipi.
തതോപി ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന സത്തമോ സൂരിയോ പാതുഭവതി, യസ്സ പാതുഭാവാ സകലചക്കവാളം ഏകജാലം ഹോതി സദ്ധിം കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളേഹി. യോജനസതികാദിഭേദാനി സിനേരുകൂടാനിപി പലുജ്ജിത്വാ ആകാസേയേവ അന്തരധായന്തി. സാ അഗ്ഗിജാലാ ഉട്ഠഹിത്വാ ചാതുമഹാരാജികേ ഗണ്ഹാതി. തത്ഥ കനകവിമാനരതനവിമാനമണിവിമാനാനി ഝാപേത്വാ താവതിംസഭവനം ഗണ്ഹാതി. ഏതേനേവ ഉപായേന യാവ പഠമജ്ഝാനഭൂമിം ഗണ്ഹാതി. തത്ഥ തയോപി. ബ്രഹ്മലോകേ ഝാപേത്വാ ആഭസ്സരേ ആഹച്ച തിട്ഠതി. സാ യാവ അണുമത്തമ്പി സങ്ഖാരഗതം അത്ഥി, താവ ന നിബ്ബായതി. സബ്ബസങ്ഖാരപരിക്ഖയാ പന സപ്പിതേലഝാപനഗ്ഗിസിഖാ വിയ ഛാരികമ്പി അനവസേസേത്വാ നിബ്ബായതി. ഹേട്ഠാആകാസേന സഹ ഉപരിആകാസോ ഏകോ ഹോതി മഹന്ധകാരോ.
Tatopi dīghassa addhuno accayena sattamo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā sakalacakkavāḷaṃ ekajālaṃ hoti saddhiṃ koṭisatasahassacakkavāḷehi. Yojanasatikādibhedāni sinerukūṭānipi palujjitvā ākāseyeva antaradhāyanti. Sā aggijālā uṭṭhahitvā cātumahārājike gaṇhāti. Tattha kanakavimānaratanavimānamaṇivimānāni jhāpetvā tāvatiṃsabhavanaṃ gaṇhāti. Eteneva upāyena yāva paṭhamajjhānabhūmiṃ gaṇhāti. Tattha tayopi. Brahmaloke jhāpetvā ābhassare āhacca tiṭṭhati. Sā yāva aṇumattampi saṅkhāragataṃ atthi, tāva na nibbāyati. Sabbasaṅkhāraparikkhayā pana sappitelajhāpanaggisikhā viya chārikampi anavasesetvā nibbāyati. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāro.
അഥ ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന മഹാമേഘോ ഉട്ഠഹിത്വാ പഠമം സുഖുമം സുഖുമം വസ്സതി. അനുപുബ്ബേന കുമുദനാളയട്ഠിമുസലതാലക്ഖന്ധാദിപ്പമാണാഹി ധാരാഹി വസ്സന്തോ കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളേസു സബ്ബം ദഡ്ഢട്ഠാനം പൂരേത്വാ അന്തരധായതി. തം ഉദകം ഹേട്ഠാ ച തിരിയഞ്ച വാതോ സമുട്ഠഹിത്വാ ഘനം കരോതി പരിവടുമം പദുമിനിപത്തേ ഉദകബിന്ദുസദിസം. കഥം താവ മഹന്തം ഉദകരാസിം ഘനം കരോതീതി ചേ? വിവരസമ്പദാനതോ. തം ഹിസ്സ തഹിം തഹിം വിവരം ദേതി. തം ഏവം വാതേന സമ്പിണ്ഡിയമാനം ഘനം കരിയമാനം പരിക്ഖയമാനം അനുപുബ്ബേന ഹേട്ഠാ ഓതരതി. ഓതിണ്ണേ ഓതിണ്ണേ ഉദകേ ബ്രഹ്മലോകട്ഠാനേ ബ്രഹ്മലോകാ, ഉപരി ചതുകാമാവചരദേവലോകട്ഠാനേ ച ദേവലോകാ പാതുഭവന്തി. പുരിമപഥവിട്ഠാനം ഓതിണ്ണേ പന ബലവവാതാ ഉപ്പജ്ജന്തി. തേ തം പിഹിതദ്വാരേ ധമകരണേ ഠിതഉദകമിവ നിരുസ്സാസം കത്വാ രുമ്ഭന്തി. മധുരോദകം പരിക്ഖയം ഗച്ഛമാനം ഉപരി രസപഥവിം സമുട്ഠാപേതി. സാ വണ്ണസമ്പന്നാ ചേവ ഹോതി ഗന്ധരസസമ്പന്നാ ച നിരുദകപായാസസ്സ ഉപരി പടലം വിയ. തദാ ച ആഭസ്സരബ്രഹ്മലോകേ പഠമതരാഭിനിബ്ബത്താ സത്താ ആയുക്ഖയാ വാ പുഞ്ഞക്ഖയാ വാ തതോ ചവിത്വാ ഇധൂപപജ്ജന്തി. തേ ഹോന്തി സയംപഭാ അന്തലിക്ഖചരാ. തേ അഗ്ഗഞ്ഞസുത്തേ (ദീ॰ നി॰ ൩.൧൨൦) വുത്തനയേന തം രസപഥവിം സായിത്വാ തണ്ഹാഭിഭൂതാ ആലുപ്പകാരകം പരിഭുഞ്ജിതും ഉപക്കമന്തി.
Atha dīghassa addhuno accayena mahāmegho uṭṭhahitvā paṭhamaṃ sukhumaṃ sukhumaṃ vassati. Anupubbena kumudanāḷayaṭṭhimusalatālakkhandhādippamāṇāhi dhārāhi vassanto koṭisatasahassacakkavāḷesu sabbaṃ daḍḍhaṭṭhānaṃ pūretvā antaradhāyati. Taṃ udakaṃ heṭṭhā ca tiriyañca vāto samuṭṭhahitvā ghanaṃ karoti parivaṭumaṃ paduminipatte udakabindusadisaṃ. Kathaṃ tāva mahantaṃ udakarāsiṃ ghanaṃ karotīti ce? Vivarasampadānato. Taṃ hissa tahiṃ tahiṃ vivaraṃ deti. Taṃ evaṃ vātena sampiṇḍiyamānaṃ ghanaṃ kariyamānaṃ parikkhayamānaṃ anupubbena heṭṭhā otarati. Otiṇṇe otiṇṇe udake brahmalokaṭṭhāne brahmalokā, upari catukāmāvacaradevalokaṭṭhāne ca devalokā pātubhavanti. Purimapathaviṭṭhānaṃ otiṇṇe pana balavavātā uppajjanti. Te taṃ pihitadvāre dhamakaraṇe ṭhitaudakamiva nirussāsaṃ katvā rumbhanti. Madhurodakaṃ parikkhayaṃ gacchamānaṃ upari rasapathaviṃ samuṭṭhāpeti. Sā vaṇṇasampannā ceva hoti gandharasasampannā ca nirudakapāyāsassa upari paṭalaṃ viya. Tadā ca ābhassarabrahmaloke paṭhamatarābhinibbattā sattā āyukkhayā vā puññakkhayā vā tato cavitvā idhūpapajjanti. Te honti sayaṃpabhā antalikkhacarā. Te aggaññasutte (dī. ni. 3.120) vuttanayena taṃ rasapathaviṃ sāyitvā taṇhābhibhūtā āluppakārakaṃ paribhuñjituṃ upakkamanti.
അഥ തേസം സയംപഭാ അന്തരധായതി, അന്ധകാരോ ഹോതി. തേ അന്ധകാരം ദിസ്വാ ഭായന്തി. തതോ നേസം ഭയം നാസേത്വാ സൂരഭാവം ജനയന്തം പരിപുണ്ണപഞ്ഞാസയോജനം സൂരിയമണ്ഡലം പാതുഭവതി. തേ തം ദിസ്വാ ‘‘ആലോകം പടിലഭിമ്ഹാ’’തി ഹട്ഠതുട്ഠാ ഹുത്വാ ‘‘അമ്ഹാകം ഭീതാനം ഭയം നാസേത്വാ സൂരഭാവം ജനയന്തോ ഉട്ഠിതോ, തസ്മാ സൂരിയോ ഹോതൂ’’തി സൂരിയോത്വേവസ്സ നാമം കരോന്തി. അഥ സൂരിയേ ദിവസം ആലോകം കത്വാ അത്ഥങ്ഗതേ ‘‘യമ്പി ആലോകം ലഭിമ്ഹ, സോപി നോ നട്ഠോ’’തി പുന ഭീതാ ഹോന്തി, തേസം ഏവം ഹോതി ‘‘സാധു വതസ്സ സചേ അഞ്ഞം ആലോകം ലഭേയ്യാമാ’’തി. തേസം ചിത്തം ഞത്വാ വിയ ഏകൂനപഞ്ഞാസയോജനം ചന്ദമണ്ഡലം പാതുഭവതി. തേ തം ദിസ്വാ ഭിയ്യോസോമത്തായ ഹട്ഠതുട്ഠാ ഹുത്വാ ‘‘അമ്ഹാകം ഛന്ദം ഞത്വാ വിയ ഉട്ഠിതോ, തസ്മാ ചന്ദോ ഹോതൂ’’തി ചന്ദോത്വേവസ്സ നാമം കരോന്തി.
Atha tesaṃ sayaṃpabhā antaradhāyati, andhakāro hoti. Te andhakāraṃ disvā bhāyanti. Tato nesaṃ bhayaṃ nāsetvā sūrabhāvaṃ janayantaṃ paripuṇṇapaññāsayojanaṃ sūriyamaṇḍalaṃ pātubhavati. Te taṃ disvā ‘‘ālokaṃ paṭilabhimhā’’ti haṭṭhatuṭṭhā hutvā ‘‘amhākaṃ bhītānaṃ bhayaṃ nāsetvā sūrabhāvaṃ janayanto uṭṭhito, tasmā sūriyo hotū’’ti sūriyotvevassa nāmaṃ karonti. Atha sūriye divasaṃ ālokaṃ katvā atthaṅgate ‘‘yampi ālokaṃ labhimha, sopi no naṭṭho’’ti puna bhītā honti, tesaṃ evaṃ hoti ‘‘sādhu vatassa sace aññaṃ ālokaṃ labheyyāmā’’ti. Tesaṃ cittaṃ ñatvā viya ekūnapaññāsayojanaṃ candamaṇḍalaṃ pātubhavati. Te taṃ disvā bhiyyosomattāya haṭṭhatuṭṭhā hutvā ‘‘amhākaṃ chandaṃ ñatvā viya uṭṭhito, tasmā cando hotū’’ti candotvevassa nāmaṃ karonti.
ഏവം ചന്ദിമസൂരിയേസു പാതുഭൂതേസു നക്ഖത്താനി താരകരൂപാനി പാതുഭവന്തി. തതോ പഭുതി രത്തിന്ദിവാ പഞ്ഞായന്തി അനുക്കമേന ച മാസദ്ധമാസഉതുസംവച്ഛരാ. ചന്ദിമസൂരിയാനം പന പാതുഭൂതദിവസേയേവ സിനേരുചക്കവാളഹിമവന്തപബ്ബതാ പാതുഭവന്തി . തേ ച ഖോ അപുബ്ബം അചരിമം ഫഗ്ഗുണപുണ്ണമദിവസേയേവ പാതുഭവന്തി. കഥം? യഥാ നാമ കങ്ഗുഭത്തേ പച്ചമാനേ ഏകപ്പഹാരേനേവ പുബ്ബുളകാ ഉട്ഠഹന്തി, ഏകേ പദേസാ ഥൂപഥൂപാ ഹോന്തി, ഏകേ നിന്നനിന്നാ ഏകേ സമസമാ, ഏവമേവം ഥൂപഥൂപട്ഠാനേ പബ്ബതാ ഹോന്തി നിന്നനിന്നട്ഠാനേ സമുദ്ദാ സമസമട്ഠാനേ ദീപാതി.
Evaṃ candimasūriyesu pātubhūtesu nakkhattāni tārakarūpāni pātubhavanti. Tato pabhuti rattindivā paññāyanti anukkamena ca māsaddhamāsautusaṃvaccharā. Candimasūriyānaṃ pana pātubhūtadivaseyeva sinerucakkavāḷahimavantapabbatā pātubhavanti . Te ca kho apubbaṃ acarimaṃ phagguṇapuṇṇamadivaseyeva pātubhavanti. Kathaṃ? Yathā nāma kaṅgubhatte paccamāne ekappahāreneva pubbuḷakā uṭṭhahanti, eke padesā thūpathūpā honti, eke ninnaninnā eke samasamā, evamevaṃ thūpathūpaṭṭhāne pabbatā honti ninnaninnaṭṭhāne samuddā samasamaṭṭhāne dīpāti.
അഥ തേസം സത്താനം രസപഥവിം പരിഭുഞ്ജന്താനം കമേന ഏകച്ചേ വണ്ണവന്തോ, ഏകച്ചേ ദുബ്ബണ്ണാ ഹോന്തി. തത്ഥ വണ്ണവന്തോ ദുബ്ബണ്ണേ അതിമഞ്ഞന്തി. തേസം അതിമാനപച്ചയാ സാ രസപഥവീ അന്തരധായതി, ഭൂമിപപ്പടകോ പാതുഭവതി. അഥ തേസം തേനേവ നയേന സോപി അന്തരധായതി, പദാലതാ പാതുഭവതി. തേനേവ നയേന സാപി അന്തരധായതി, അകട്ഠപാകോ സാലി പാതുഭവതി അകണോ അഥുസോ സുദ്ധോ സുഗന്ധാ തണ്ഡുലപ്ഫലോ. തതോ നേസം ഭാജനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി. തേ സാലിം ഭാജനേ ഠപേത്വാ പാസാണപിട്ഠിയം ഠപേന്തി. സയമേവ ജാലാസിഖാ ഉട്ഠഹിത്വാ തം പചതി. സോ ഹോതി ഓദനോ സുമനജാതിപുപ്ഫസദിസോ. ന തസ്സ സൂപേന വാ ബ്യഞ്ജനേന വാ കരണീയം അത്ഥി, യം യം രസം ഭുഞ്ജിതുകാമാ ഹോന്തി, തം തം രസോവ ഹോതി. തേസം തം ഓളാരികം ആഹാരം ആഹരയതം തതോ പഭുതി മുത്തകരീസം സഞ്ജായതി. അഥ നേസം തസ്സ നിക്ഖമനത്ഥായ വണമുഖാനി പഭിജ്ജന്തി . പുരിസസ്സ പുരിസഭാവോ, ഇത്ഥിയാ ഇത്ഥിഭാവോ പാതുഭവതി. തത്ര സുദം ഇത്ഥീ പുരിസം, പുരിസോ ച ഇത്ഥിം അതിവേലം ഉപനിജ്ഝായതി. തേസം അതിവേലം ഉപനിജ്ഝായനപച്ചയാ കാമപരിളാഹോ ഉപ്പജ്ജതി. തതോ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവന്തി. തേ അസദ്ധമ്മപടിസേവനപച്ചയാ വിഞ്ഞൂഹി ഗരഹിയമാനാ വിഹേഠിയമാനാ തസ്സ അസദ്ധമ്മസ്സ പടിച്ഛാദനഹേതു അഗാരാനി കരോന്തി. തേ അഗാരം അജ്ഝാവസമാനാ അനുക്കമേന അഞ്ഞതരസ്സ അലസജാതികസ്സ സത്തസ്സ ദിട്ഠാനുഗതിം ആപജ്ജന്താ സന്നിധിം കരോന്തി. തതോ പഭുതി കണോപി ഥുസോപി തണ്ഡുലം പരിയോനന്ധതി, ലായിതട്ഠാനമ്പി ന പടിവിരൂഹതി. തേ സന്നിപതിത്വാ അനുത്ഥുനന്തി ‘‘പാപകാ വത ഭോ ധമ്മാ സത്തേസു പാതുഭൂതാ, മയഞ്ഹി പുബ്ബേ മനോമയാ അഹുമ്ഹാ’’തി അഗ്ഗഞ്ഞസുത്തേ (ദീ॰ നി॰ ൩.൧൨൮) വുത്തനയേന വിത്ഥാരേതബ്ബം. തതോ മരിയാദം ഠപേന്തി.
Atha tesaṃ sattānaṃ rasapathaviṃ paribhuñjantānaṃ kamena ekacce vaṇṇavanto, ekacce dubbaṇṇā honti. Tattha vaṇṇavanto dubbaṇṇe atimaññanti. Tesaṃ atimānapaccayā sā rasapathavī antaradhāyati, bhūmipappaṭako pātubhavati. Atha tesaṃ teneva nayena sopi antaradhāyati, padālatā pātubhavati. Teneva nayena sāpi antaradhāyati, akaṭṭhapāko sāli pātubhavati akaṇo athuso suddho sugandhā taṇḍulapphalo. Tato nesaṃ bhājanāni uppajjanti. Te sāliṃ bhājane ṭhapetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ ṭhapenti. Sayameva jālāsikhā uṭṭhahitvā taṃ pacati. So hoti odano sumanajātipupphasadiso. Na tassa sūpena vā byañjanena vā karaṇīyaṃ atthi, yaṃ yaṃ rasaṃ bhuñjitukāmā honti, taṃ taṃ rasova hoti. Tesaṃ taṃ oḷārikaṃ āhāraṃ āharayataṃ tato pabhuti muttakarīsaṃ sañjāyati. Atha nesaṃ tassa nikkhamanatthāya vaṇamukhāni pabhijjanti . Purisassa purisabhāvo, itthiyā itthibhāvo pātubhavati. Tatra sudaṃ itthī purisaṃ, puriso ca itthiṃ ativelaṃ upanijjhāyati. Tesaṃ ativelaṃ upanijjhāyanapaccayā kāmapariḷāho uppajjati. Tato methunaṃ dhammaṃ paṭisevanti. Te asaddhammapaṭisevanapaccayā viññūhi garahiyamānā viheṭhiyamānā tassa asaddhammassa paṭicchādanahetu agārāni karonti. Te agāraṃ ajjhāvasamānā anukkamena aññatarassa alasajātikassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjantā sannidhiṃ karonti. Tato pabhuti kaṇopi thusopi taṇḍulaṃ pariyonandhati, lāyitaṭṭhānampi na paṭivirūhati. Te sannipatitvā anutthunanti ‘‘pāpakā vata bho dhammā sattesu pātubhūtā, mayañhi pubbe manomayā ahumhā’’ti aggaññasutte (dī. ni. 3.128) vuttanayena vitthāretabbaṃ. Tato mariyādaṃ ṭhapenti.
അഥ അഞ്ഞതരോ സത്തോ അഞ്ഞസ്സ ഭാഗം അദിന്നം ആദിയതി. തം ദ്വിക്ഖത്തും പരിഭാസിത്വാ തതിയവാരേ പാണിലേഡ്ഡുദണ്ഡേഹി പഹരന്തി. തേ ഏവം അദിന്നാദാനഗരഹമുസാവാദദണ്ഡാദാനേസു ഉപ്പന്നേസു സന്നിപതിത്വാ ചിന്തയന്തി ‘‘യംനൂന മയം ഏകം സത്തം സമ്മന്നേയ്യാമ, യോ നോ സമ്മാ ഖീയിതബ്ബം ഖീയേയ്യ, ഗരഹിതബ്ബം ഗരഹേയ്യ, പബ്ബാജേതബ്ബം പബ്ബാജേയ്യ. മയം പനസ്സ സാലീനം ഭാഗം അനുപദസ്സാമാ’’തി. ഏവം കതസന്നിട്ഠാനേസു പന സത്തേസു ഇമസ്മിം താവ കപ്പേ അയമേവ ഭഗവാ ബോധിസത്തഭൂതോ തേന സമയേന തേസു സത്തേസു അഭിരൂപതരോ ച ദസ്സനീയതരോ ച മഹേസക്ഖതരോ ച ബുദ്ധിസമ്പന്നോ പടിബലോ നിഗ്ഗഹപഗ്ഗഹം കാതും. തേ തം ഉപസങ്കമിത്വാ യാചിത്വാ സമ്മന്നിംസു. സോ ‘‘തേന മഹാജനേന സമ്മതോതി മഹാസമ്മതോ, ഖേത്താനം അധിപതീതി ഖത്തിയോ, ധമ്മേന സമേന പരേ രഞ്ജേതീതി രാജാ’’തി തീഹി നാമേഹി പഞ്ഞായിത്ഥ. യഞ്ഹി ലോകേ അച്ഛരിയട്ഠാനം, ബോധിസത്തോവ തത്ഥ ആദിപുരിസോതി. ഏവം ബോധിസത്തം ആദിം കത്വാ ഖത്തിയമണ്ഡലേ സണ്ഠിതേ അനുപുബ്ബേന ബ്രാഹ്മണാദയോപി വണ്ണാ സണ്ഠഹിംസു. തത്ഥ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘതോ യാവ ജാലൂപച്ഛേദോ, ഇദമേകമസങ്ഖേയ്യം സംവട്ടോതി വുച്ചതി. കപ്പവിനാസകജാലൂപച്ഛേദതോ യാവ കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളപരിപൂരകോ സമ്പത്തിമഹാമേഘോ, ഇദം ദുതിയമസങ്ഖേയ്യം സംവട്ടട്ഠായീതി വുച്ചതി. സമ്പത്തിമഹാമേഘതോ യാവ ചന്ദിമസൂരിയപാതുഭാവോ, ഇദം തതിയമസങ്ഖേയ്യം വിവട്ടോതി വുച്ചതി. ചന്ദിമസൂരിയപാതുഭാവതോ യാവ പുന കപ്പവിനാസകമഹാമേഘോ, ഇദം ചതുത്ഥമസങ്ഖേയ്യം വിവട്ടട്ഠായീതി വുച്ചതി. ഇമാനി ചത്താരി അസങ്ഖേയ്യാനി ഏകോ മഹാകപ്പോ ഹോതി. ഏവം താവ അഗ്ഗിനാ വിനാസോ ച സണ്ഠഹനഞ്ച വേദിതബ്ബം.
Atha aññataro satto aññassa bhāgaṃ adinnaṃ ādiyati. Taṃ dvikkhattuṃ paribhāsitvā tatiyavāre pāṇileḍḍudaṇḍehi paharanti. Te evaṃ adinnādānagarahamusāvādadaṇḍādānesu uppannesu sannipatitvā cintayanti ‘‘yaṃnūna mayaṃ ekaṃ sattaṃ sammanneyyāma, yo no sammā khīyitabbaṃ khīyeyya, garahitabbaṃ garaheyya, pabbājetabbaṃ pabbājeyya. Mayaṃ panassa sālīnaṃ bhāgaṃ anupadassāmā’’ti. Evaṃ katasanniṭṭhānesu pana sattesu imasmiṃ tāva kappe ayameva bhagavā bodhisattabhūto tena samayena tesu sattesu abhirūpataro ca dassanīyataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno paṭibalo niggahapaggahaṃ kātuṃ. Te taṃ upasaṅkamitvā yācitvā sammanniṃsu. So ‘‘tena mahājanena sammatoti mahāsammato, khettānaṃ adhipatīti khattiyo, dhammena samena pare rañjetīti rājā’’ti tīhi nāmehi paññāyittha. Yañhi loke acchariyaṭṭhānaṃ, bodhisattova tattha ādipurisoti. Evaṃ bodhisattaṃ ādiṃ katvā khattiyamaṇḍale saṇṭhite anupubbena brāhmaṇādayopi vaṇṇā saṇṭhahiṃsu. Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva jālūpacchedo, idamekamasaṅkheyyaṃ saṃvaṭṭoti vuccati. Kappavināsakajālūpacchedato yāva koṭisatasahassacakkavāḷaparipūrako sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkheyyaṃ saṃvaṭṭaṭṭhāyīti vuccati. Sampattimahāmeghato yāva candimasūriyapātubhāvo, idaṃ tatiyamasaṅkheyyaṃ vivaṭṭoti vuccati. Candimasūriyapātubhāvato yāva puna kappavināsakamahāmegho, idaṃ catutthamasaṅkheyyaṃ vivaṭṭaṭṭhāyīti vuccati. Imāni cattāri asaṅkheyyāni eko mahākappo hoti. Evaṃ tāva agginā vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.
യസ്മിം പന സമയേ കപ്പോ ഉദകേന നസ്സതി, ആദിതോവ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘോ ഉട്ഠഹിത്വാതി പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ വിത്ഥാരേതബ്ബം. അയം പന വിസേസോ – യഥാ തത്ഥ ദുതിയോ സൂരിയോ, ഏവമിധ കപ്പവിനാസകോ ഖാരൂദകമഹാമേഘോ ഉട്ഠാതി. സോ ആദിതോ സുഖുമം സുഖുമം വസ്സന്തോ അനുക്കമേന മഹാധാരാഹി കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളാനം പൂരേന്തോ വസ്സതി. ഖാരൂദകേന ഫുട്ഠഫുട്ഠാ പഥവീപബ്ബതാദയോ വിലീയന്തി. ഉദകം സമന്തതോ വാതേഹി ധാരീയതി. പഥവിതോ യാവ ദുതിയജ്ഝാനഭൂമിം ഉദകം ഗണ്ഹാതി, തത്ഥ തയോപി ബ്രഹ്മലോകേ വിലീയാപേത്വാ സുഭകിണ്ഹേ ആഹച്ച തിട്ഠതി. തം യാവ അണുമത്തമ്പി സങ്ഖാരഗതം അത്ഥി, താവ ന വൂപസമ്മതി.
Yasmiṃ pana samaye kappo udakena nassati, āditova kappavināsakamahāmegho uṭṭhahitvāti pubbe vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – yathā tattha dutiyo sūriyo, evamidha kappavināsako khārūdakamahāmegho uṭṭhāti. So ādito sukhumaṃ sukhumaṃ vassanto anukkamena mahādhārāhi koṭisatasahassacakkavāḷānaṃ pūrento vassati. Khārūdakena phuṭṭhaphuṭṭhā pathavīpabbatādayo vilīyanti. Udakaṃ samantato vātehi dhārīyati. Pathavito yāva dutiyajjhānabhūmiṃ udakaṃ gaṇhāti, tattha tayopi brahmaloke vilīyāpetvā subhakiṇhe āhacca tiṭṭhati. Taṃ yāva aṇumattampi saṅkhāragataṃ atthi, tāva na vūpasammati.
ഉദകാനുഗതം പന സബ്ബസങ്ഖാരഗതം അഭിഭവിത്വാ സഹസാ വൂപസമ്മതി, അന്തരധാനം ഗച്ഛതി. ഹേട്ഠാആകാസേന സഹ ഉപരിആകാസോ ഏകോ ഹോതി മഹന്ധകാരോതി സബ്ബം വുത്തസദിസം. കേവലം പനിധ ആഭസ്സരബ്രഹ്മലോകം ആദിം കത്വാ ലോകോ പാതുഭവതി. സുഭകിണ്ഹതോ ച ചവിത്വാ ആഭസ്സരട്ഠാനാദീസു സത്താ നിബ്ബത്തന്തി. തത്ഥ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘതോ യാവ കപ്പവിനാസകഖാരൂദകൂപച്ഛേദോ, ഇദമേകം അസങ്ഖേയ്യം. ഉദകൂപച്ഛേദതോ യാവ സമ്പത്തിമഹാമേഘോ, ഇദം ദുതിയമസങ്ഖേയ്യം. സമ്പത്തിമഹാമേഘതോ…പേ॰… ഇമാനി ചത്താരി അസങ്ഖേയ്യാനി ഏകോ മഹാകപ്പോ ഹോതി. ഏവം ഉദകേന വിനാസോ ച സണ്ഠഹനഞ്ച വേദിതബ്ബം.
Udakānugataṃ pana sabbasaṅkhāragataṃ abhibhavitvā sahasā vūpasammati, antaradhānaṃ gacchati. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāroti sabbaṃ vuttasadisaṃ. Kevalaṃ panidha ābhassarabrahmalokaṃ ādiṃ katvā loko pātubhavati. Subhakiṇhato ca cavitvā ābhassaraṭṭhānādīsu sattā nibbattanti. Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva kappavināsakakhārūdakūpacchedo, idamekaṃ asaṅkheyyaṃ. Udakūpacchedato yāva sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkheyyaṃ. Sampattimahāmeghato…pe… imāni cattāri asaṅkheyyāni eko mahākappo hoti. Evaṃ udakena vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.
യസ്മിം പന സമയേ കപ്പോ വാതേന വിനസ്സതി, ആദിതോവ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘോ വുട്ഠഹിത്വാതി പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ വിത്ഥാരേതബ്ബം. അയം പന വിസേസോ – യഥാ തത്ഥ ദുതിയസൂരിയോ, ഏവമിധ കപ്പവിനാസനത്ഥം വാതോ സമുട്ഠാതി. സോ പഠമം ഥൂലരജം ഉട്ഠാപേതി, തതോ സണ്ഹരജം സുഖുമവാലികം ഥൂലവാലികം സക്ഖരപാസാണാദയോതി യാവ കൂടാഗാരമത്തേ പാസാണേ വിസമട്ഠാനേ ഠിതമഹാരുക്ഖേ ച ഉട്ഠാപേതി. തേ പഥവിതോ നഭമുഗ്ഗതാ ന പുന പതന്തി, തത്ഥേവ ചുണ്ണവിചുണ്ണാ ഹുത്വാ അഭാവം ഗച്ഛന്തി. അഥാനുക്കമേന ഹേട്ഠാമഹാപഥവിയാ വാതോ സമുട്ഠഹിത്വാ പഥവിം പരിവത്തേത്വാ ഉദ്ധം മൂലം കത്വാ ആകാസേ ഖിപതി. യോജനസതപ്പമാണാ പഥവിപ്പദേസാ ദ്വിയോജനതിയോജനചതുയോജനപഞ്ചയോജനസതപ്പമാണാപി ഭിജ്ജിത്വാ വാതവേഗുക്ഖിത്താ ആകാസേയേവ ചുണ്ണവിചുണ്ണാ ഹുത്വാ അഭാവം ഗച്ഛന്തി. ചക്കവാളപബ്ബതമ്പി സിനേരുപബ്ബതമ്പി വാതോ ഉക്ഖിപിത്വാ ആകാസേ ഖിപതി. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം അഭിഹന്ത്വാ ചുണ്ണവിചുണ്ണാ ഹുത്വാ വിനസ്സന്തി. ഏതേനേവ ഉപായേന ഭൂമട്ഠകവിമാനാനി ച ആകാസട്ഠകവിമാനാനി ച വിനാസേന്തോ ഛ കാമാവചരദേവലോകേ വിനാസേത്വാ കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളാനി വിനാസേതി. തത്ഥ ചക്കവാളാ ചക്കവാളേഹി, ഹിമവന്താ ഹിമവന്തേഹി, സിനേരൂ സിനേരൂഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം സമാഗന്ത്വാ ചുണ്ണവിചുണ്ണാ ഹുത്വാ വിനസ്സന്തി. പഥവിതോ യാവ തതിയജ്ഝാനഭൂമിം വാതോ ഗണ്ഹാതി, തത്ഥ തയോ ബ്രഹ്മലോകേ വിനാസേത്വാ വേഹപ്ഫലേ ആഹച്ച തിട്ഠതി. ഏവം സബ്ബസങ്ഖാരഗതം വിനാസേത്വാ സയമ്പി വിനസ്സതി. ഹേട്ഠാആകാസേന സഹ ഉപരിആകാസോ ഏകോ ഹോതി മഹന്ധകാരോതി സബ്ബം വുത്തസദിസം. ഇധ പന സുഭകിണ്ഹബ്രഹ്മലോകം ആദിം കത്വാ ലോകോ പാതുഭവതി. വേഹപ്ഫലതോ ച ചവിത്വാ സുഭകിണ്ഹട്ഠാനാദീസു സത്താ നിബ്ബത്തന്തി. തത്ഥ കപ്പവിനാസകമഹാമേഘതോ യാവ കപ്പവിനാസകവാതൂപച്ഛേദോ, ഇദമേകം അസങ്ഖേയ്യം. വാതൂപച്ഛേദതോ യാവ സമ്പത്തിമഹാമേഘോ, ഇദം ദുതിയമസങ്ഖേയ്യം…പേ॰… ഇമാനി ചത്താരി അസങ്ഖേയ്യാനി ഏകോ മഹാകപ്പോ ഹോതി. ഏവം വാതേന വിനാസോ ച സണ്ഠഹനഞ്ച വേദിതബ്ബം.
Yasmiṃ pana samaye kappo vātena vinassati, āditova kappavināsakamahāmegho vuṭṭhahitvāti pubbe vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – yathā tattha dutiyasūriyo, evamidha kappavināsanatthaṃ vāto samuṭṭhāti. So paṭhamaṃ thūlarajaṃ uṭṭhāpeti, tato saṇharajaṃ sukhumavālikaṃ thūlavālikaṃ sakkharapāsāṇādayoti yāva kūṭāgāramatte pāsāṇe visamaṭṭhāne ṭhitamahārukkhe ca uṭṭhāpeti. Te pathavito nabhamuggatā na puna patanti, tattheva cuṇṇavicuṇṇā hutvā abhāvaṃ gacchanti. Athānukkamena heṭṭhāmahāpathaviyā vāto samuṭṭhahitvā pathaviṃ parivattetvā uddhaṃ mūlaṃ katvā ākāse khipati. Yojanasatappamāṇā pathavippadesā dviyojanatiyojanacatuyojanapañcayojanasatappamāṇāpi bhijjitvā vātavegukkhittā ākāseyeva cuṇṇavicuṇṇā hutvā abhāvaṃ gacchanti. Cakkavāḷapabbatampi sinerupabbatampi vāto ukkhipitvā ākāse khipati. Te aññamaññaṃ abhihantvā cuṇṇavicuṇṇā hutvā vinassanti. Eteneva upāyena bhūmaṭṭhakavimānāni ca ākāsaṭṭhakavimānāni ca vināsento cha kāmāvacaradevaloke vināsetvā koṭisatasahassacakkavāḷāni vināseti. Tattha cakkavāḷā cakkavāḷehi, himavantā himavantehi, sinerū sinerūhi aññamaññaṃ samāgantvā cuṇṇavicuṇṇā hutvā vinassanti. Pathavito yāva tatiyajjhānabhūmiṃ vāto gaṇhāti, tattha tayo brahmaloke vināsetvā vehapphale āhacca tiṭṭhati. Evaṃ sabbasaṅkhāragataṃ vināsetvā sayampi vinassati. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāroti sabbaṃ vuttasadisaṃ. Idha pana subhakiṇhabrahmalokaṃ ādiṃ katvā loko pātubhavati. Vehapphalato ca cavitvā subhakiṇhaṭṭhānādīsu sattā nibbattanti. Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva kappavināsakavātūpacchedo, idamekaṃ asaṅkheyyaṃ. Vātūpacchedato yāva sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkheyyaṃ…pe… imāni cattāri asaṅkheyyāni eko mahākappo hoti. Evaṃ vātena vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.
കിം കാരണാ ഏവം ലോകോ വിനസ്സതി? അകുസലമൂലകാരണാ. അകുസലമൂലേസു ഹി ഉസ്സന്നേസു ഏവം ലോകോ വിനസ്സതി. സോ ച ഖോ രാഗേ ഉസ്സന്നതരേ അഗ്ഗിനാ വിനസ്സതി, ദോസേ ഉസ്സന്നതരേ ഉദകേന വിനസ്സതി. കേചി പന ‘‘ദോസേ ഉസ്സന്നതരേ അഗ്ഗിനാ, രാഗേ ഉദകേനാ’’തി വദന്തി. മോഹേ ഉസ്സന്നതരേ വാതേന വിനസ്സതി. ഏവം വിനസ്സന്തോപി ച നിരന്തരമേവ സത്ത വാരേ അഗ്ഗിനാ നസ്സതി, അട്ഠമേ വാരേ ഉദകേന. പുന സത്ത വാരേ അഗ്ഗിനാ, അട്ഠമേ വാരേ ഉദകേനാതി ഏവം അട്ഠമേ അട്ഠമേ വാരേ വിനസ്സന്തോ സത്തക്ഖത്തും ഉദകേന വിനസ്സിത്വാ പുന സത്ത വാരേ അഗ്ഗിനാ നസ്സതി. ഏത്താവതാ തേസട്ഠി കപ്പാ അതീതാ ഹോന്തി. ഏത്ഥന്തരേ ഉദകേന നസ്സനവാരം സമ്പത്തമ്പി പടിബാഹിത്വാ ലദ്ധോകാസോ വാതോ പരിപുണ്ണചതുസട്ഠികപ്പായുകേ സുഭകിണ്ഹേ വിദ്ധംസേന്തോ ലോകം വിനാസേതി.
Kiṃ kāraṇā evaṃ loko vinassati? Akusalamūlakāraṇā. Akusalamūlesu hi ussannesu evaṃ loko vinassati. So ca kho rāge ussannatare agginā vinassati, dose ussannatare udakena vinassati. Keci pana ‘‘dose ussannatare agginā, rāge udakenā’’ti vadanti. Mohe ussannatare vātena vinassati. Evaṃ vinassantopi ca nirantarameva satta vāre agginā nassati, aṭṭhame vāre udakena. Puna satta vāre agginā, aṭṭhame vāre udakenāti evaṃ aṭṭhame aṭṭhame vāre vinassanto sattakkhattuṃ udakena vinassitvā puna satta vāre agginā nassati. Ettāvatā tesaṭṭhi kappā atītā honti. Etthantare udakena nassanavāraṃ sampattampi paṭibāhitvā laddhokāso vāto paripuṇṇacatusaṭṭhikappāyuke subhakiṇhe viddhaṃsento lokaṃ vināseti.
പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരന്തോപി ച കപ്പാനുസ്സരണകോ ഭിക്ഖു ഏതേസു കപ്പേസു അനേകേപി സംവട്ടകപ്പേ അനേകേപി വിവട്ടകപ്പേ അനേകേപി സംവട്ടവിവട്ടകപ്പേ അനുസ്സരതി. സംവട്ടകപ്പേ വിവട്ടകപ്പേതി ച കപ്പസ്സ അഡ്ഢം ഗഹേത്വാ വുത്തം. സംവട്ടവിവട്ടകപ്പേതി സകലകപ്പം ഗഹേത്വാ വുത്തം. കഥം അനുസ്സരതീതി ചേ? അമുത്രാസിന്തിആദിനാ നയേന. തത്ഥ അമുത്രാസിന്തി അമുമ്ഹി സംവട്ടകപ്പേ അഹം അമുമ്ഹി ഭവേ വാ യോനിയാ വാ ഗതിയാ വാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതിയാ വാ സത്താവാസേ വാ സത്തനികായേ വാ ആസിം. ഏവംനാമോതി തിസ്സോ വാ ഫുസ്സോ വാ. ഏവംഗോത്തോതി കച്ചാനോ വാ കസ്സപോ വാ. ഇദമസ്സ അതീതഭവേ അത്തനോ നാമഗോത്താനുസ്സരണവസേന വുത്തം. സചേ പന തസ്മിം കാലേ അത്തനോ വണ്ണസമ്പത്തിം വാ ലൂഖപണീതജീവികഭാവം വാ സുഖദുക്ഖബഹുലതം വാ അപ്പായുകദീഘായുകഭാവം വാ അനുസ്സരിതുകാമോ ഹോതി, തമ്പി അനുസ്സരതിയേവ. തേനാഹ ‘‘ഏവംവണ്ണോ…പേ॰… ഏവമായുപരിയന്തോ’’തി. തത്ഥ ഏവംവണ്ണോതി ഓദാതോ വാ സാമോ വാ. ഏവമാഹാരോതി സാലിമംസോദനാഹാരോ വാ പവത്തഫലഭോജനോ വാ. ഏവംസുഖദുക്ഖപ്പടിസംവേദീതി അനേകപ്പകാരേന കായികചേതസികാനം സാമിസനിരാമിസാദിപ്പഭേദാനം വാ സുഖദുക്ഖാനം പടിസംവേദീ. ഏവമായുപരിയന്തോതി ഏവം വസ്സസതപരിമാണായുപരിയന്തോ വാ ചതുരാസീതികപ്പസതസഹസ്സായുപരിയന്തോ വാ.
Pubbenivāsaṃ anussarantopi ca kappānussaraṇako bhikkhu etesu kappesu anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe anussarati. Saṃvaṭṭakappe vivaṭṭakappeti ca kappassa aḍḍhaṃ gahetvā vuttaṃ. Saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti sakalakappaṃ gahetvā vuttaṃ. Kathaṃ anussaratīti ce? Amutrāsintiādinā nayena. Tattha amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe ahaṃ amumhi bhave vā yoniyā vā gatiyā vā viññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā sattanikāye vā āsiṃ. Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā. Evaṃgottoti kaccāno vā kassapo vā. Idamassa atītabhave attano nāmagottānussaraṇavasena vuttaṃ. Sace pana tasmiṃ kāle attano vaṇṇasampattiṃ vā lūkhapaṇītajīvikabhāvaṃ vā sukhadukkhabahulataṃ vā appāyukadīghāyukabhāvaṃ vā anussaritukāmo hoti, tampi anussaratiyeva. Tenāha ‘‘evaṃvaṇṇo…pe… evamāyupariyanto’’ti. Tattha evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā. Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anekappakārena kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisādippabhedānaṃ vā sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī. Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparimāṇāyupariyanto vā caturāsītikappasatasahassāyupariyanto vā.
സോ തതോ ചുതോ അമുത്ര ഉദപാദിന്തി സോ അഹം തതോ ഭവതോ യോനിതോ ഗതിതോ വിഞ്ഞാണട്ഠിതിതോ സത്താവാസതോ സത്തനികായതോ വാ ചുതോ പുന അമുകസ്മിം നാമ ഭവേ യോനിയാ ഗതിയാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതിയാ സത്താവാസേ സത്തനികായേ വാ ഉദപാദിം. തത്രാപാസിന്തി അഥ തത്രാപി ഭവേ യോനിയാ ഗതിയാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതിയാ സത്താവാസേ സത്തനികായേ വാ പുന അഹോസിം. ഏവംനാമോതിആദി വുത്തനയമേവ. അപിച യസ്മാ അമുത്രാസിന്തി ഇദം അനുപുബ്ബേന ആരോഹന്തസ്സ യാവതിച്ഛകം (വിസുദ്ധി॰ ൨.൪൧൦) അനുസ്സരണം, സോ തതോ ചുതോതി പടിനിവത്തന്തസ്സ പച്ചവേക്ഖണം, തസ്മാ ഇധൂപപന്നോതി ഇമിസ്സാ ഇധൂപപത്തിയാ അനന്തരമേവസ്സ ഉപപത്തിട്ഠാനം സന്ധായ അമുത്ര ഉദപാദിന്തി ഇദം വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. തത്രാപാസിന്തി ഏവമാദി പനസ്സ തത്ര ഇമിസ്സാ ഉപപത്തിയാ അനന്തരേ ഉപപത്തിട്ഠാനേ നാമഗോത്താദീനം അനുസ്സരണദസ്സനത്ഥം വുത്തം. സോ തതോ ചുതോ ഇധൂപപന്നോതി സ്വാഹം തതോ അനന്തരൂപപത്തിട്ഠാനതോ ചുതോ ഇധ അമുകസ്മിം നാമ ഖത്തിയകുലേ വാ ബ്രാഹ്മണകുലേ വാ നിബ്ബത്തോതി. ഇതീതി ഏവം. സാകാരം സഉദ്ദേസന്തി നാമഗോത്തവസേന സഉദ്ദേസം, വണ്ണാദിവസേന സാകാരം. നാമഗോത്തേന ഹി സത്തോ തിസ്സോ ഫുസ്സോ കസ്സപോതി ഉദ്ദിസീയതി, വണ്ണാദീഹി സാമോ ഓദാതോതി നാനത്തതോ പഞ്ഞായതി. തസ്മാ നാമഗോത്തം ഉദ്ദേസോ, ഇതരേ ആകാരാതി.
Sotato cuto amutra udapādinti so ahaṃ tato bhavato yonito gatito viññāṇaṭṭhitito sattāvāsato sattanikāyato vā cuto puna amukasmiṃ nāma bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā udapādiṃ. Tatrāpāsinti atha tatrāpi bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā puna ahosiṃ. Evaṃnāmotiādi vuttanayameva. Apica yasmā amutrāsinti idaṃ anupubbena ārohantassa yāvaticchakaṃ (visuddhi. 2.410) anussaraṇaṃ, so tato cutoti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ, tasmā idhūpapannoti imissā idhūpapattiyā anantaramevassa upapattiṭṭhānaṃ sandhāya amutra udapādinti idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tatrāpāsinti evamādi panassa tatra imissā upapattiyā anantare upapattiṭṭhāne nāmagottādīnaṃ anussaraṇadassanatthaṃ vuttaṃ. So tato cuto idhūpapannoti svāhaṃ tato anantarūpapattiṭṭhānato cuto idha amukasmiṃ nāma khattiyakule vā brāhmaṇakule vā nibbattoti. Itīti evaṃ. Sākāraṃ sauddesanti nāmagottavasena sauddesaṃ, vaṇṇādivasena sākāraṃ. Nāmagottena hi satto tisso phusso kassapoti uddisīyati, vaṇṇādīhi sāmo odātoti nānattato paññāyati. Tasmā nāmagottaṃ uddeso, itare ākārāti.
പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pubbenivāsānussatiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൫൩. പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണനിദ്ദേസോ • 53. Pubbenivāsānussatiñāṇaniddeso