| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๒. ปุเพฺพสโมฺพธสุตฺตวณฺณนา
2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
๑๑๕. อยํ ปถวีธาตุํ นิสฺสาย ตํ อารพฺภ ปวโตฺต อสฺสาโทฯ เอวํ ปวตฺตานนฺติ เอวํ กาเย ปภาวสฺส ปเวทนวเสเนว ปวตฺตานํฯ หุตฺวา อภาวากาเรนาติ ปุเพฺพ อวิชฺชมานา ปจฺจยสามคฺคิยา หุตฺวา อุปฺปชฺชิตฺวา ปุน ภงฺคุปคมนโต อุทฺธํ อภาวากาเรนฯ น นิจฺจาติ อนิจฺจา อทฺธุวตฺตา, ธุวํ นิจฺจํฯ ปฎิปีฬนากาเรนาติ อุทยพฺพยวเสน อภิณฺหํ ปีฬนากาเรน ทุกฺขเฎฺฐนฯ สภาววิคมากาเรนาติ อตฺตโน สภาวสฺส วิคจฺฉนากาเรนฯ สภาวธมฺมา หิ อปฺปมตฺตํ ขณํ ปตฺวา นิรุชฺฌนฺติฯ ตสฺมา เต ‘‘ชราย มรเณน จา’’ติ เทฺวธา วิปริณมนฺติฯ เตนาห ‘‘วิปริณามธมฺมา’’ติฯ อาทีนํ วาติ ปวเตฺตตีติ อาทีนโว, ปรมกาปญฺญตาฯ วินียตีติ วูปสมียติฯ อจฺจนฺตปฺปหานวเสน นิสฺสรติ เอเตนาติ นิสฺสรณํฯ
115. Ayaṃ pathavīdhātuṃ nissāya taṃ ārabbha pavatto assādo. Evaṃ pavattānanti evaṃ kāye pabhāvassa pavedanavaseneva pavattānaṃ. Hutvā abhāvākārenāti pubbe avijjamānā paccayasāmaggiyā hutvā uppajjitvā puna bhaṅgupagamanato uddhaṃ abhāvākārena. Na niccāti aniccā addhuvattā, dhuvaṃ niccaṃ. Paṭipīḷanākārenāti udayabbayavasena abhiṇhaṃ pīḷanākārena dukkhaṭṭhena. Sabhāvavigamākārenāti attano sabhāvassa vigacchanākārena. Sabhāvadhammā hi appamattaṃ khaṇaṃ patvā nirujjhanti. Tasmā te ‘‘jarāya maraṇena cā’’ti dvedhā vipariṇamanti. Tenāha ‘‘vipariṇāmadhammā’’ti. Ādīnaṃ vāti pavattetīti ādīnavo, paramakāpaññatā. Vinīyatīti vūpasamīyati. Accantappahānavasena nissarati etenāti nissaraṇaṃ.
สายํ นิปนฺนา สพฺพรตฺติํ เขเปตฺวา ปาโต อุฎฺฐหาม, มาสปุณฺณฆโฎ วิย โน สรีรํ นิสฺสนฺทาภาวโตฯ
Sāyaṃ nipannā sabbarattiṃ khepetvā pāto uṭṭhahāma, māsapuṇṇaghaṭo viya no sarīraṃ nissandābhāvato.
ผุสิตมเตฺตสุปีติ อุทกสฺส ผุสิตมเตฺตสุปิฯ
Phusitamattesupīti udakassa phusitamattesupi.
อตินาเมนฺติ กาลํฯ เอวํ วุตฺตนเยน ปวตฺตา ปุคฺคลา เอตา ปถวีธาตุอาทโย อสฺสาเทนฺติ นาม อภิรติวเสน ตตฺถ อากงฺขุปฺปาทนโตฯ
Atināmenti kālaṃ. Evaṃ vuttanayena pavattā puggalā etā pathavīdhātuādayo assādenti nāma abhirativasena tattha ākaṅkhuppādanato.
อภิวิสิเฎฺฐน ญาเณนาติ อคฺคมคฺคญาเณนฯ รุโกฺข โพธิ ‘‘พุชฺฌติ เอตฺถา’’ติ กตฺวาฯ มโคฺค โพธิ ‘‘พุชฺฌติ เอเตนา’’ติ กตฺวาฯ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ โพธิ สมฺมา สามญฺจ สพฺพธมฺมานํ พุชฺฌนโตฯ นิพฺพานํ โพธิ พุชฺฌิตพฺพโตฯ เตสนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํฯ สาวกปารมีญาณนฺติ สาวกปารมีญาณํ ยาถาวโต ทสฺสนวตฺถุฯ
Abhivisiṭṭhena ñāṇenāti aggamaggañāṇena. Rukkho bodhi ‘‘bujjhati etthā’’ti katvā. Maggo bodhi ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā. Sabbaññutaññāṇaṃ bodhi sammā sāmañca sabbadhammānaṃ bujjhanato. Nibbānaṃ bodhi bujjhitabbato. Tesanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Sāvakapāramīñāṇanti sāvakapāramīñāṇaṃ yāthāvato dassanavatthu.
อกุปฺปาติ ปฎิปเกฺขหิ อโกเปตโพฺพฯ การณโตติ อริยมคฺคโตฯ ตโต หิสฺส อกุปฺปตาฯ เตนาห ‘‘สา หี’’ติอาทีฯ อารมฺมณโตติ นิพฺพานารมฺมณโต นิพฺพานารมฺมณานํ โลกิยสมาปตฺตีนํ อภาวโตฯ
Akuppāti paṭipakkhehi akopetabbo. Kāraṇatoti ariyamaggato. Tato hissa akuppatā. Tenāha ‘‘sā hī’’tiādī. Ārammaṇatoti nibbānārammaṇato nibbānārammaṇānaṃ lokiyasamāpattīnaṃ abhāvato.
วิตฺถารวเสนาติ เอเกกธาตุวเสนาติ วทนฺติ, เอเกกิสฺสา ปน ธาตุยา ลกฺขณวิภตฺติทสฺสนวเสนฯ ยนฺติ เหตุอเตฺถ นิปาโต, ยํ นิมิตฺตนฺติ อโตฺถฯ อสฺสาเทติ เอเตนาติ อสฺสาโท, ตณฺหาฯ อยํ ปถวีธาตุยา อสฺสาโทติ เอตฺถ อยํ-สโทฺท ‘‘ปหานปฎิเวโธ’’ติ เอตฺถาปิ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตโพฺพ ‘‘อยํ ปหานปฎิเวโธ ปฎิวิชฺฌิตพฺพเฎฺฐน สมุทยสจฺจ’’นฺติฯ เอส นโย เสสสเจฺจสุปิฯ ยาติ ยถาวุเตฺตสุ อสฺสาโท อาทีนโว นิสฺสรณนฺติ อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ ปวตฺตา ยา ทิฎฺฐิ…เป.… โย สมาธิ, อยํ ภาวนาปฎิเวโธ มคฺคสจฺจนฺติ วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํฯ
Vitthāravasenāti ekekadhātuvasenāti vadanti, ekekissā pana dhātuyā lakkhaṇavibhattidassanavasena. Yanti hetuatthe nipāto, yaṃ nimittanti attho. Assādeti etenāti assādo, taṇhā. Ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ettha ayaṃ-saddo ‘‘pahānapaṭivedho’’ti etthāpi ānetvā sambandhitabbo ‘‘ayaṃ pahānapaṭivedho paṭivijjhitabbaṭṭhena samudayasacca’’nti. Esa nayo sesasaccesupi. Yāti yathāvuttesu assādo ādīnavo nissaraṇanti imesu tīsu ṭhānesu pavattā yā diṭṭhi…pe… yo samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti vuttanayeneva yojetabbaṃ.
ปุเพฺพสโมฺพธสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pubbesambodhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๒. ปุเพฺพสโมฺพธสุตฺตํ • 2. Pubbesambodhasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๒. ปุเพฺพสโมฺพธสุตฺตวณฺณนา • 2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
