| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. បុព្ពេសម្ពោធសុត្តវណ្ណនា
2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
១១៥. ទុតិយេ អយំ បថវីធាតុយា អស្សាទោតិ អយំ បថវីធាតុនិស្សយោ អស្សាទោ។ ស្វាយំ កាយំ អព្ភុន្នាមេត្វា ឧទរំ បសារេត្វា, ‘‘ឥធ មេ អង្គុលំ បវេសិតុំ វាយមថា’’តិ វា ហត្ថំ បសារេត្វា, ‘‘ឥមំ នាមេតុំ វាយមថា’’តិ វា វទតិ, ឯវំ បវត្តានំ វសេន វេទិតព្ពោ។ អនិច្ចាតិអាទីសុ ហុត្វា អភាវាការេន អនិច្ចា, បដិបីឡនាការេន ទុក្ខា, សភាវវិគមាការេន វិបរិណាមធម្មា។ អយំ បថវីធាតុយា អាទីនវោតិ យេន អាការេន សា អនិច្ចា ទុក្ខា វិបរិណាមធម្មា, អយមាការោ បថវីធាតុយា អាទីនវោតិ អត្ថោ។ ឆន្ទរាគវិនយោ ឆន្ទរាគប្បហានន្តិ និព្ពានំ អាគម្ម បថវីធាតុយា ឆន្ទរាគោ វិនីយតិ ចេវ បហីយតិ ច, តស្មា និព្ពានមស្សា និស្សរណំ។
115. Dutiye ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ayaṃ pathavīdhātunissayo assādo. Svāyaṃ kāyaṃ abbhunnāmetvā udaraṃ pasāretvā, ‘‘idha me aṅgulaṃ pavesituṃ vāyamathā’’ti vā hatthaṃ pasāretvā, ‘‘imaṃ nāmetuṃ vāyamathā’’ti vā vadati, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo. Aniccātiādīsu hutvā abhāvākārena aniccā, paṭipīḷanākārena dukkhā, sabhāvavigamākārena vipariṇāmadhammā. Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavoti yena ākārena sā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayamākāro pathavīdhātuyā ādīnavoti attho. Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānaṃ āgamma pathavīdhātuyā chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca, tasmā nibbānamassā nissaraṇaṃ.
អយំ អាបោធាតុយា អស្សាទោតិ អយំ អាបោធាតុនិស្សយោ អស្សាទោ។ ស្វាយំ អញ្ញំ អាបោធាតុយា ឧបទ្ទុតំ ទិស្វា, ‘‘កិំ អយំ និបន្នកាលតោ បដ្ឋាយ បស្សាវដ្ឋានាភិមុខោ និក្ខមតិ ចេវ បវិសតិ ច, អប្បមត្តកម្បិស្ស កម្មំ ករោន្តស្ស សេទតិន្តំ វត្ថំ បីឡេតព្ពតាការំ បាបុណាតិ, អនុមោទនមត្តម្បិ កថេន្តស្ស តាលវណ្ដំ គណ្ហិតព្ពំ ហោតិ, មយំ បន សាយំ និបន្នា បាតោវ ឧដ្ឋហាម, មាសបុណ្ណឃដោ វិយ នោ សរីរំ, មហាកម្មំ ករោន្តានំ សេទមត្តម្បិ នោ ន ឧប្បជ្ជតិ, អសនិសទ្ទេន វិយ ធម្មំ កថេន្តានំ សរីរេ ឧសុមាការមត្តម្បិ នោ នត្ថី’’តិ ឯវំ បវត្តានំ វសេន វេទិតព្ពោ។
Ayaṃ āpodhātuyā assādoti ayaṃ āpodhātunissayo assādo. Svāyaṃ aññaṃ āpodhātuyā upaddutaṃ disvā, ‘‘kiṃ ayaṃ nipannakālato paṭṭhāya passāvaṭṭhānābhimukho nikkhamati ceva pavisati ca, appamattakampissa kammaṃ karontassa sedatintaṃ vatthaṃ pīḷetabbatākāraṃ pāpuṇāti, anumodanamattampi kathentassa tālavaṇṭaṃ gaṇhitabbaṃ hoti, mayaṃ pana sāyaṃ nipannā pātova uṭṭhahāma, māsapuṇṇaghaṭo viya no sarīraṃ, mahākammaṃ karontānaṃ sedamattampi no na uppajjati, asanisaddena viya dhammaṃ kathentānaṃ sarīre usumākāramattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
អយំ តេជោធាតុយា អស្សាទោតិ អយំ តេជោធាតុនិស្សយោ អស្សាទោ។ ស្វាយំ សីតគហណិកេ ទិស្វា, ‘‘កិំ ឥមេ កិញ្ចិទេវ យាគុភត្តខជ្ជមត្តំ អជ្ឈោហរិត្វា ថទ្ធកុច្ឆិនោ និសីទិត្វា សព្ពរត្តិំ អង្គារកដាហំ បរិយេសន្តិ, ផុសិតមត្តេសុបិ សរីរេ បតិតេសុ អង្គារកដាហំ ឱត្ថរិត្វា បារុបិត្វាវ និបជ្ជន្តិ? មយំ បន អតិថទ្ធម្បិ មំសំ វា បូវំ វា ខាទាម, កុច្ឆិបូរំ ភត្តំ ភុញ្ជាម, តាវទេវ នោ សព្ពំ ផេណបិណ្ឌោ វិយ វិលីយតិ, សត្តាហវទ្ទលិកាយ វត្តមានាយ សរីរេ សីតានុទហនមត្តម្បិ នោ នត្ថី’’តិ ឯវំ បវត្តានំ វសេន វេទិតព្ពោ។
Ayaṃtejodhātuyā assādoti ayaṃ tejodhātunissayo assādo. Svāyaṃ sītagahaṇike disvā, ‘‘kiṃ ime kiñcideva yāgubhattakhajjamattaṃ ajjhoharitvā thaddhakucchino nisīditvā sabbarattiṃ aṅgārakaṭāhaṃ pariyesanti, phusitamattesupi sarīre patitesu aṅgārakaṭāhaṃ ottharitvā pārupitvāva nipajjanti? Mayaṃ pana atithaddhampi maṃsaṃ vā pūvaṃ vā khādāma, kucchipūraṃ bhattaṃ bhuñjāma, tāvadeva no sabbaṃ pheṇapiṇḍo viya vilīyati, sattāhavaddalikāya vattamānāya sarīre sītānudahanamattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
អយំ វាយោធាតុយា អស្សាទោតិ អយំ វាយោធាតុនិស្សយោ អស្សាទោ។ ស្វាយំ អញ្ញេ វាតភីរុកេ ទិស្វា, ‘‘ឥមេសំ អប្បមត្តកម្បិ កម្មំ ករោន្តានំ អនុមោទនមត្តម្បិ កថេន្តានំ សរីរំ វាតោ វិជ្ឈតិ, គាវុតមត្តម្បិ អទ្ធានំ គតានំ ហត្ថបាទា សីទន្តិ, បិដ្ឋិ រុជ្ជតិ, កុច្ឆិវាតសីសវាតកណ្ណវាតាទីហិ និច្ចុបទ្ទុតា តេលផាណិតាទីនិ វាតភេសជ្ជានេវ ករោន្តា អតិនាមេន្តិ, អម្ហាកំ បន មហាកម្មំ ករោន្តានម្បិ តិយាមរត្តិំ ធម្មំ កថេន្តានម្បិ ឯកទិវសេនេវ ទស យោជនានិ គច្ឆន្តានម្បិ ហត្ថបាទសំសីទនមត្តំ វា បិដ្ឋិរុជ្ជនមត្តំ វា ន ហោតី’’តិ, ឯវំ បវត្តានំ វសេន វេទិតព្ពោ។ ឯវំ បវត្តា ហិ ឯតា ធាតុយោ អស្សាទេន្តិ នាម។
Ayaṃvāyodhātuyā assādoti ayaṃ vāyodhātunissayo assādo. Svāyaṃ aññe vātabhīruke disvā, ‘‘imesaṃ appamattakampi kammaṃ karontānaṃ anumodanamattampi kathentānaṃ sarīraṃ vāto vijjhati, gāvutamattampi addhānaṃ gatānaṃ hatthapādā sīdanti, piṭṭhi rujjati, kucchivātasīsavātakaṇṇavātādīhi niccupaddutā telaphāṇitādīni vātabhesajjāneva karontā atināmenti, amhākaṃ pana mahākammaṃ karontānampi tiyāmarattiṃ dhammaṃ kathentānampi ekadivaseneva dasa yojanāni gacchantānampi hatthapādasaṃsīdanamattaṃ vā piṭṭhirujjanamattaṃ vā na hotī’’ti, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo. Evaṃ pavattā hi etā dhātuyo assādenti nāma.
អព្ភញ្ញាសិន្តិ អភិវិសិដ្ឋេន ញាណេន អញ្ញាសិំ។ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិន្តិ ឧត្តរវិរហិតំ សព្ពសេដ្ឋំ សម្មា សាមញ្ច ពោធិំ, អថ វា បសត្ថំ សុន្ទរញ្ច ពោធិំ។ ពោធីតិ រុក្ខោបិ មគ្គោបិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណម្បិ និព្ពានម្បិ។ ‘‘ពោធិរុក្ខមូលេ បឋមាភិសម្ពុទ្ធោ’’តិ (មហាវ. ១; ឧទា. ១) ច ‘‘អន្តរា ច ពោធិំ អន្តរា ច គយ’’ន្តិ (មហាវ. ១១; ម.និ. ១.២៨៥) ច អាគតដ្ឋានេសុ ហិ រុក្ខោ ពោធីតិ វុច្ចតិ។ ‘‘ពោធិ វុច្ចតិ ចតូសុ មគ្គេសុ ញាណ’’ន្តិ (ចូឡនិ. ខគ្គវិសាណសុត្តនិទ្ទេស ១២១) អាគតដ្ឋានេ មគ្គោ។ ‘‘បប្បោតិ ពោធិំ វរភូរិមេធសោ’’តិ (ទី. និ. ៣.២១៧) អាគតដ្ឋានេ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ។ ‘‘បត្វាន ពោធិំ អមតំ អសង្ខត’’ន្តិ អាគតដ្ឋានេ និព្ពានំ។ ឥធ បន ភគវតោ អរហត្តមគ្គោ អធិប្បេតោ។
Abbhaññāsinti abhivisiṭṭhena ñāṇena aññāsiṃ. Anuttaraṃ sammāsambodhinti uttaravirahitaṃ sabbaseṭṭhaṃ sammā sāmañca bodhiṃ, atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ. Bodhīti rukkhopi maggopi sabbaññutaññāṇampi nibbānampi. ‘‘Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho’’ti (mahāva. 1; udā. 1) ca ‘‘antarā ca bodhiṃ antarā ca gaya’’nti (mahāva. 11; ma.ni. 1.285) ca āgataṭṭhānesu hi rukkho bodhīti vuccati. ‘‘Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) āgataṭṭhāne maggo. ‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti (dī. ni. 3.217) āgataṭṭhāne sabbaññutaññāṇaṃ. ‘‘Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhata’’nti āgataṭṭhāne nibbānaṃ. Idha pana bhagavato arahattamaggo adhippeto.
សាវកានំ អរហត្តមគ្គោ អនុត្តរា ពោធិ ហោតិ, ន ហោតីតិ? ន ហោតិ។ កស្មា? អសព្ពគុណទាយកត្តា។ តេសញ្ហិ កស្សចិ អរហត្តមគ្គោ អរហត្តផលមេវ ទេតិ, កស្សចិ តិស្សោ វិជ្ជា, កស្សចិ ឆ អភិញ្ញា, កស្សចិ ចតស្សោ បដិសម្ភិទា, កស្សចិ សាវកបារមីញាណំ។ បច្ចេកពុទ្ធានម្បិ បច្ចេកពោធិញាណមេវ ទេតិ។ ពុទ្ធានំ បន សព្ពគុណសម្បត្តិំ ទេតិ អភិសេកោ វិយ រញ្ញោ សព្ពលោកិស្សរិយភាវំ។ តស្មា អញ្ញស្ស កស្សចិបិ អនុត្តរា ពោធិ ន ហោតិ។
Sāvakānaṃ arahattamaggo anuttarā bodhi hoti, na hotīti? Na hoti. Kasmā? Asabbaguṇadāyakattā. Tesañhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti, kassaci tisso vijjā, kassaci cha abhiññā, kassaci catasso paṭisambhidā, kassaci sāvakapāramīñāṇaṃ. Paccekabuddhānampi paccekabodhiñāṇameva deti. Buddhānaṃ pana sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissariyabhāvaṃ. Tasmā aññassa kassacipi anuttarā bodhi na hoti.
អភិសម្ពុទ្ធោតិ បច្ចញ្ញាសិន្តិ ‘‘អភិសម្ពុទ្ធោ អហំ បត្តោ បដិវិជ្ឈិត្វា ឋិតោ’’តិ ឯវំ បដិជានិំ។ ញាណញ្ច បន មេ ទស្សនំ ឧទបាទីតិ អធិគតគុណទស្សនសមត្ថំ បច្ចវេក្ខណញាណញ្ច មេ ឧទបាទិ។ អកុប្បា មេ វិមុត្តីតិ ‘‘អយំ មយ្ហំ អរហត្តផលវិមុត្តិ អកុប្បា’’តិ ឯវំ ញាណំ ឧទបាទិ។ តត្ថ ទ្វីហាការេហិ អកុប្បតា វេទិតព្ពា ការណតោ ច អារម្មណតោ ច។ សា ហិ ចតូហិ មគ្គេហិ សមុច្ឆិន្នកិលេសានំ បុន អនិវត្តនតាយ ការណតោបិ អកុប្បា, អកុប្បធម្មំ និព្ពានំ អារម្មណំ កត្វា បវត្តតាយ អារម្មណតោបិ អកុប្បា។ អន្តិមាតិ បច្ឆិមា។ នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោតិ ឥទានិ បុន អញ្ញោ ភវោ នាម នត្ថីតិ។
Abhisambuddhoti paccaññāsinti ‘‘abhisambuddho ahaṃ patto paṭivijjhitvā ṭhito’’ti evaṃ paṭijāniṃ. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti adhigataguṇadassanasamatthaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me udapādi. Akuppā me vimuttīti ‘‘ayaṃ mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppā’’ti evaṃ ñāṇaṃ udapādi. Tattha dvīhākārehi akuppatā veditabbā kāraṇato ca ārammaṇato ca. Sā hi catūhi maggehi samucchinnakilesānaṃ puna anivattanatāya kāraṇatopi akuppā, akuppadhammaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattatāya ārammaṇatopi akuppā. Antimāti pacchimā. Natthi dāni punabbhavoti idāni puna añño bhavo nāma natthīti.
ឥមស្មិំ សុត្តេ ចត្តារិ សច្ចានិ កថិតានិ។ កថំ? ចតូសុ ហិ ធាតូសុ អស្សាទោ សមុទយសច្ចំ, អាទីនវោ ទុក្ខសច្ចំ, និស្សរណំ និរោធសច្ចំ, និរោធប្បជាននោ មគ្គោ មគ្គសច្ចំ។ វិត្ថារវសេនបិ កថេតុំ វដ្ដតិយេវ។ ឯត្ថ ហិ យំ បថវីធាតុំ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតិ សុខំ សោមនស្សំ, អយំ បថវីធាតុយា អស្សាទោតិ បហានបដិវេធោ សមុទយសច្ចំ។ យា បថវីធាតុ អនិច្ចា ទុក្ខា វិបរិណាមធម្មា, អយំ បថវីធាតុយា, អាទីនវោតិ បរិញ្ញាបដិវេធោ ទុក្ខសច្ចំ។ យោ បថវីធាតុយា ឆន្ទរាគវិនយោ ឆន្ទរាគប្បហានំ, ឥទំ បថវីធាតុយា និស្សរណន្តិ សច្ឆិកិរិយាបដិវេធោ និរោធសច្ចំ។ យា ឥមេសុ តីសុ ឋានេសុ ទិដ្ឋិ សង្កប្បោ វាចា កម្មន្តោ អាជីវោ វាយាមោ សតិ សមាធិ, អយំ ភាវនាបដិវេធោ មគ្គសច្ចន្តិ។ ទុតិយំ។
Imasmiṃ sutte cattāri saccāni kathitāni. Kathaṃ? Catūsu hi dhātūsu assādo samudayasaccaṃ, ādīnavo dukkhasaccaṃ, nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānano maggo maggasaccaṃ. Vitthāravasenapi kathetuṃ vaṭṭatiyeva. Ettha hi yaṃ pathavīdhātuṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti pahānapaṭivedho samudayasaccaṃ. Yā pathavīdhātu aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ pathavīdhātuyā, ādīnavoti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo pathavīdhātuyā chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ pathavīdhātuyā nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti. Dutiyaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. បុព្ពេសម្ពោធសុត្តំ • 2. Pubbesambodhasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ២. បុព្ពេសម្ពោធសុត្តវណ្ណនា • 2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
