| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2. පුබ්‌බෙසම්‌බොධසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
115. දුතියෙ අයං පථවීධාතුයා අස්‌සාදොති අයං පථවීධාතුනිස්‌සයො අස්‌සාදො. ස්‌වායං කායං අබ්‌භුන්‌නාමෙත්‌වා උදරං පසාරෙත්‌වා, ‘‘ඉධ මෙ අඞ්‌ගුලං පවෙසිතුං වායමථා’’ති වා හත්‌ථං පසාරෙත්‌වා, ‘‘ඉමං නාමෙතුං වායමථා’’ති වා වදති, එවං පවත්‌තානං වසෙන වෙදිතබ්‌බො. අනිච්‌චාතිආදීසු හුත්‌වා අභාවාකාරෙන අනිච්‌චා, පටිපීළනාකාරෙන දුක්‌ඛා, සභාවවිගමාකාරෙන විපරිණාමධම්‌මා. අයං පථවීධාතුයා ආදීනවොති යෙන ආකාරෙන සා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා, අයමාකාරො පථවීධාතුයා ආදීනවොති අත්‌ථො. ඡන්‌දරාගවිනයො ඡන්‌දරාගප්‌පහානන්‌ති නිබ්‌බානං ආගම්‌ම පථවීධාතුයා ඡන්‌දරාගො විනීයති චෙව පහීයති ච, තස්‌මා නිබ්‌බානමස්‌සා නිස්‌සරණං.
115. Dutiye ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ayaṃ pathavīdhātunissayo assādo. Svāyaṃ kāyaṃ abbhunnāmetvā udaraṃ pasāretvā, ‘‘idha me aṅgulaṃ pavesituṃ vāyamathā’’ti vā hatthaṃ pasāretvā, ‘‘imaṃ nāmetuṃ vāyamathā’’ti vā vadati, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo. Aniccātiādīsu hutvā abhāvākārena aniccā, paṭipīḷanākārena dukkhā, sabhāvavigamākārena vipariṇāmadhammā. Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavoti yena ākārena sā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayamākāro pathavīdhātuyā ādīnavoti attho. Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānaṃ āgamma pathavīdhātuyā chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca, tasmā nibbānamassā nissaraṇaṃ.
අයං ආපොධාතුයා අස්‌සාදොති අයං ආපොධාතුනිස්‌සයො අස්‌සාදො. ස්‌වායං අඤ්‌ඤං ආපොධාතුයා උපද්‌දුතං දිස්‌වා, ‘‘කිං අයං නිපන්‌නකාලතො පට්‌ඨාය පස්‌සාවට්‌ඨානාභිමුඛො නික්‌ඛමති චෙව පවිසති ච, අප්‌පමත්‌තකම්‌පිස්‌ස කම්‌මං කරොන්‌තස්‌ස සෙදතින්‌තං වත්‌ථං පීළෙතබ්‌බතාකාරං පාපුණාති, අනුමොදනමත්‌තම්‌පි කථෙන්‌තස්‌ස තාලවණ්‌ටං ගණ්‌හිතබ්‌බං හොති, මයං පන සායං නිපන්‌නා පාතොව උට්‌ඨහාම, මාසපුණ්‌ණඝටො විය නො සරීරං, මහාකම්‌මං කරොන්‌තානං සෙදමත්‌තම්‌පි නො න උප්‌පජ්‌ජති, අසනිසද්‌දෙන විය ධම්‌මං කථෙන්‌තානං සරීරෙ උසුමාකාරමත්‌තම්‌පි නො නත්‌ථී’’ති එවං පවත්‌තානං වසෙන වෙදිතබ්‌බො.
Ayaṃ āpodhātuyā assādoti ayaṃ āpodhātunissayo assādo. Svāyaṃ aññaṃ āpodhātuyā upaddutaṃ disvā, ‘‘kiṃ ayaṃ nipannakālato paṭṭhāya passāvaṭṭhānābhimukho nikkhamati ceva pavisati ca, appamattakampissa kammaṃ karontassa sedatintaṃ vatthaṃ pīḷetabbatākāraṃ pāpuṇāti, anumodanamattampi kathentassa tālavaṇṭaṃ gaṇhitabbaṃ hoti, mayaṃ pana sāyaṃ nipannā pātova uṭṭhahāma, māsapuṇṇaghaṭo viya no sarīraṃ, mahākammaṃ karontānaṃ sedamattampi no na uppajjati, asanisaddena viya dhammaṃ kathentānaṃ sarīre usumākāramattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
අයං තෙජොධාතුයා අස්‌සාදොති අයං තෙජොධාතුනිස්‌සයො අස්‌සාදො. ස්‌වායං සීතගහණිකෙ දිස්‌වා, ‘‘කිං ඉමෙ කිඤ්‌චිදෙව යාගුභත්‌තඛජ්‌ජමත්‌තං අජ්‌ඣොහරිත්‌වා ථද්‌ධකුච්‌ඡිනො නිසීදිත්‌වා සබ්‌බරත්‌තිං අඞ්‌ගාරකටාහං පරියෙසන්‌ති, ඵුසිතමත්‌තෙසුපි සරීරෙ පතිතෙසු අඞ්‌ගාරකටාහං ඔත්‌ථරිත්‌වා පාරුපිත්‌වාව නිපජ්‌ජන්‌ති? මයං පන අතිථද්‌ධම්‌පි මංසං වා පූවං වා ඛාදාම, කුච්‌ඡිපූරං භත්‌තං භුඤ්‌ජාම, තාවදෙව නො සබ්‌බං ඵෙණපිණ්‌ඩො විය විලීයති, සත්‌තාහවද්‌දලිකාය වත්‌තමානාය සරීරෙ සීතානුදහනමත්‌තම්‌පි නො නත්‌ථී’’ති එවං පවත්‌තානං වසෙන වෙදිතබ්‌බො.
Ayaṃtejodhātuyā assādoti ayaṃ tejodhātunissayo assādo. Svāyaṃ sītagahaṇike disvā, ‘‘kiṃ ime kiñcideva yāgubhattakhajjamattaṃ ajjhoharitvā thaddhakucchino nisīditvā sabbarattiṃ aṅgārakaṭāhaṃ pariyesanti, phusitamattesupi sarīre patitesu aṅgārakaṭāhaṃ ottharitvā pārupitvāva nipajjanti? Mayaṃ pana atithaddhampi maṃsaṃ vā pūvaṃ vā khādāma, kucchipūraṃ bhattaṃ bhuñjāma, tāvadeva no sabbaṃ pheṇapiṇḍo viya vilīyati, sattāhavaddalikāya vattamānāya sarīre sītānudahanamattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
අයං වායොධාතුයා අස්‌සාදොති අයං වායොධාතුනිස්‌සයො අස්‌සාදො. ස්‌වායං අඤ්‌ඤෙ වාතභීරුකෙ දිස්‌වා, ‘‘ඉමෙසං අප්‌පමත්‌තකම්‌පි කම්‌මං කරොන්‌තානං අනුමොදනමත්‌තම්‌පි කථෙන්‌තානං සරීරං වාතො විජ්‌ඣති, ගාවුතමත්‌තම්‌පි අද්‌ධානං ගතානං හත්‌ථපාදා සීදන්‌ති, පිට්‌ඨි රුජ්‌ජති, කුච්‌ඡිවාතසීසවාතකණ්‌ණවාතාදීහි නිච්‌චුපද්‌දුතා තෙලඵාණිතාදීනි වාතභෙසජ්‌ජානෙව කරොන්‌තා අතිනාමෙන්‌ති, අම්‌හාකං පන මහාකම්‌මං කරොන්‌තානම්‌පි තියාමරත්‌තිං ධම්‌මං කථෙන්‌තානම්‌පි එකදිවසෙනෙව දස යොජනානි ගච්‌ඡන්‌තානම්‌පි හත්‌ථපාදසංසීදනමත්‌තං වා පිට්‌ඨිරුජ්‌ජනමත්‌තං වා න හොතී’’ති, එවං පවත්‌තානං වසෙන වෙදිතබ්‌බො. එවං පවත්‌තා හි එතා ධාතුයො අස්‌සාදෙන්‌ති නාම.
Ayaṃvāyodhātuyā assādoti ayaṃ vāyodhātunissayo assādo. Svāyaṃ aññe vātabhīruke disvā, ‘‘imesaṃ appamattakampi kammaṃ karontānaṃ anumodanamattampi kathentānaṃ sarīraṃ vāto vijjhati, gāvutamattampi addhānaṃ gatānaṃ hatthapādā sīdanti, piṭṭhi rujjati, kucchivātasīsavātakaṇṇavātādīhi niccupaddutā telaphāṇitādīni vātabhesajjāneva karontā atināmenti, amhākaṃ pana mahākammaṃ karontānampi tiyāmarattiṃ dhammaṃ kathentānampi ekadivaseneva dasa yojanāni gacchantānampi hatthapādasaṃsīdanamattaṃ vā piṭṭhirujjanamattaṃ vā na hotī’’ti, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo. Evaṃ pavattā hi etā dhātuyo assādenti nāma.
අබ්‌භඤ්‌ඤාසින්‌ති අභිවිසිට්‌ඨෙන ඤාණෙන අඤ්‌ඤාසිං. අනුත්‌තරං සම්‌මාසම්‌බොධින්‌ති උත්‌තරවිරහිතං සබ්‌බසෙට්‌ඨං සම්‌මා සාමඤ්‌ච බොධිං, අථ වා පසත්‌ථං සුන්‌දරඤ්‌ච බොධිං. බොධීති රුක්‌ඛොපි මග්‌ගොපි සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණම්‌පි නිබ්‌බානම්‌පි. ‘‘බොධිරුක්‌ඛමූලෙ පඨමාභිසම්‌බුද්‌ධො’’ති (මහාව. 1; උදා. 1) ච ‘‘අන්‌තරා ච බොධිං අන්‌තරා ච ගය’’න්‌ති (මහාව. 11; ම.නි. 1.285) ච ආගතට්‌ඨානෙසු හි රුක්‌ඛො බොධීති වුච්‌චති. ‘‘බොධි වුච්‌චති චතූසු මග්‌ගෙසු ඤාණ’’න්‌ති (චූළනි. ඛග්‌ගවිසාණසුත්‌තනිද්‌දෙස 121) ආගතට්‌ඨානෙ මග්‌ගො. ‘‘පප්‌පොති බොධිං වරභූරිමෙධසො’’ති (දී. නි. 3.217) ආගතට්‌ඨානෙ සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං. ‘‘පත්‌වාන බොධිං අමතං අසඞ්‌ඛත’’න්‌ති ආගතට්‌ඨානෙ නිබ්‌බානං. ඉධ පන භගවතො අරහත්‌තමග්‌ගො අධිප්‌පෙතො.
Abbhaññāsinti abhivisiṭṭhena ñāṇena aññāsiṃ. Anuttaraṃ sammāsambodhinti uttaravirahitaṃ sabbaseṭṭhaṃ sammā sāmañca bodhiṃ, atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ. Bodhīti rukkhopi maggopi sabbaññutaññāṇampi nibbānampi. ‘‘Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho’’ti (mahāva. 1; udā. 1) ca ‘‘antarā ca bodhiṃ antarā ca gaya’’nti (mahāva. 11; ma.ni. 1.285) ca āgataṭṭhānesu hi rukkho bodhīti vuccati. ‘‘Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) āgataṭṭhāne maggo. ‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti (dī. ni. 3.217) āgataṭṭhāne sabbaññutaññāṇaṃ. ‘‘Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhata’’nti āgataṭṭhāne nibbānaṃ. Idha pana bhagavato arahattamaggo adhippeto.
සාවකානං අරහත්‌තමග්‌ගො අනුත්‌තරා බොධි හොති, න හොතීති? න හොති. කස්‌මා? අසබ්‌බගුණදායකත්‌තා. තෙසඤ්‌හි කස්‌සචි අරහත්‌තමග්‌ගො අරහත්‌තඵලමෙව දෙති, කස්‌සචි තිස්‌සො විජ්‌ජා, කස්‌සචි ඡ අභිඤ්‌ඤා, කස්‌සචි චතස්‌සො පටිසම්‌භිදා, කස්‌සචි සාවකපාරමීඤාණං. පච්‌චෙකබුද්‌ධානම්‌පි පච්‌චෙකබොධිඤාණමෙව දෙති. බුද්‌ධානං පන සබ්‌බගුණසම්‌පත්‌තිං දෙති අභිසෙකො විය රඤ්‌ඤො සබ්‌බලොකිස්‌සරියභාවං. තස්‌මා අඤ්‌ඤස්‌ස කස්‌සචිපි අනුත්‌තරා බොධි න හොති.
Sāvakānaṃ arahattamaggo anuttarā bodhi hoti, na hotīti? Na hoti. Kasmā? Asabbaguṇadāyakattā. Tesañhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti, kassaci tisso vijjā, kassaci cha abhiññā, kassaci catasso paṭisambhidā, kassaci sāvakapāramīñāṇaṃ. Paccekabuddhānampi paccekabodhiñāṇameva deti. Buddhānaṃ pana sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissariyabhāvaṃ. Tasmā aññassa kassacipi anuttarā bodhi na hoti.
අභිසම්‌බුද්‌ධොති පච්‌චඤ්‌ඤාසින්‌ති ‘‘අභිසම්‌බුද්‌ධො අහං පත්‌තො පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා ඨිතො’’ති එවං පටිජානිං. ඤාණඤ්‌ච පන මෙ දස්‌සනං උදපාදීති අධිගතගුණදස්‌සනසමත්‌ථං පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණඤ්‌ච මෙ උදපාදි. අකුප්‌පා මෙ විමුත්‌තීති ‘‘අයං මය්‌හං අරහත්‌තඵලවිමුත්‌ති අකුප්‌පා’’ති එවං ඤාණං උදපාදි. තත්‌ථ ද්‌වීහාකාරෙහි අකුප්‌පතා වෙදිතබ්‌බා කාරණතො ච ආරම්‌මණතො ච. සා හි චතූහි මග්‌ගෙහි සමුච්‌ඡින්‌නකිලෙසානං පුන අනිවත්‌තනතාය කාරණතොපි අකුප්‌පා, අකුප්‌පධම්‌මං නිබ්‌බානං ආරම්‌මණං කත්‌වා පවත්‌තතාය ආරම්‌මණතොපි අකුප්‌පා. අන්‌තිමාති පච්‌ඡිමා. නත්‌ථි දානි පුනබ්‌භවොති ඉදානි පුන අඤ්‌ඤො භවො නාම නත්‌ථීති.
Abhisambuddhoti paccaññāsinti ‘‘abhisambuddho ahaṃ patto paṭivijjhitvā ṭhito’’ti evaṃ paṭijāniṃ. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti adhigataguṇadassanasamatthaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me udapādi. Akuppā me vimuttīti ‘‘ayaṃ mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppā’’ti evaṃ ñāṇaṃ udapādi. Tattha dvīhākārehi akuppatā veditabbā kāraṇato ca ārammaṇato ca. Sā hi catūhi maggehi samucchinnakilesānaṃ puna anivattanatāya kāraṇatopi akuppā, akuppadhammaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattatāya ārammaṇatopi akuppā. Antimāti pacchimā. Natthi dāni punabbhavoti idāni puna añño bhavo nāma natthīti.
ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ චත්‌තාරි සච්‌චානි කථිතානි. කථං? චතූසු හි ධාතූසු අස්‌සාදො සමුදයසච්‌චං, ආදීනවො දුක්‌ඛසච්‌චං, නිස්‌සරණං නිරොධසච්‌චං, නිරොධප්‌පජානනො මග්‌ගො මග්‌ගසච්‌චං. විත්‌ථාරවසෙනපි කථෙතුං වට්‌ටතියෙව. එත්‌ථ හි යං පථවීධාතුං පටිච්‌ච උප්‌පජ්‌ජති සුඛං සොමනස්‌සං, අයං පථවීධාතුයා අස්‌සාදොති පහානපටිවෙධො සමුදයසච්‌චං. යා පථවීධාතු අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා, අයං පථවීධාතුයා, ආදීනවොති පරිඤ්‌ඤාපටිවෙධො දුක්‌ඛසච්‌චං. යො පථවීධාතුයා ඡන්‌දරාගවිනයො ඡන්‌දරාගප්‌පහානං, ඉදං පථවීධාතුයා නිස්‌සරණන්‌ති සච්‌ඡිකිරියාපටිවෙධො නිරොධසච්‌චං. යා ඉමෙසු තීසු ඨානෙසු දිට්‌ඨි සඞ්‌කප්‌පො වාචා කම්‌මන්‌තො ආජීවො වායාමො සති සමාධි, අයං භාවනාපටිවෙධො මග්‌ගසච්‌චන්‌ති. දුතියං.
Imasmiṃ sutte cattāri saccāni kathitāni. Kathaṃ? Catūsu hi dhātūsu assādo samudayasaccaṃ, ādīnavo dukkhasaccaṃ, nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānano maggo maggasaccaṃ. Vitthāravasenapi kathetuṃ vaṭṭatiyeva. Ettha hi yaṃ pathavīdhātuṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti pahānapaṭivedho samudayasaccaṃ. Yā pathavīdhātu aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ pathavīdhātuyā, ādīnavoti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo pathavīdhātuyā chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ pathavīdhātuyā nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti. Dutiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. පුබ්‌බෙසම්‌බොධසුත්‌තං • 2. Pubbesambodhasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. පුබ්‌බෙසම්‌බොධසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Pubbesambodhasuttavaṇṇanā
