| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
३. ततियपण्णासकं
3. Tatiyapaṇṇāsakaṃ
(११) १. सम्बोधवग्गो
(11) 1. Sambodhavaggo
१-३. पुब्बेवसम्बोधसुत्तादिवण्णना
1-3. Pubbevasambodhasuttādivaṇṇanā
१०४-१०६. ततियस्स पठमे सम्बोधितो पुब्बेवाति सम्बोधो वुच्चति चतूसु मग्गेसु ञाणं ‘‘सामं सम्मा बुज्झि एतेना’’ति कत्वा, ततो पुब्बेयेवाति अत्थो। तेनाह ‘‘अरियमग्गप्पत्तितो अपरभागेयेवा’’ति। बोधिसत्तस्सेव सतोति एत्थ यथा उदकतो उग्गन्त्वा ठितं परिपाकगतं पदुमं सूरियरस्मिसम्फस्सेन अवस्सं बुज्झिस्सतीति बुज्झनकपदुमन्ति वुच्चति। एवं बुद्धानं सन्तिके ब्याकरणस्स लद्धत्ता अवस्सं अनन्तरायेन पारमियो पूरेत्वा बुज्झिस्सतीति बुज्झनकसत्तोति बोधिसत्तो। तेनाह ‘‘बुज्झनकसत्तस्सेव…पे॰… आरभन्तस्सेव सतो’’ति। या वा एसा चतुमग्गञाणसङ्खाता बोधि, ‘‘तं बोधिं कुदास्सु नामाहं पापुणिस्सामी’’ति पत्थयमानो पटिपज्जतीति बोधियं सत्तो आसत्तोतिपि बोधिसत्तो। तेनाह ‘‘सम्बोधिया वा सत्तस्सेव लग्गस्सेव सतो’’ति।
104-106. Tatiyassa paṭhame sambodhito pubbevāti sambodho vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ ‘‘sāmaṃ sammā bujjhi etenā’’ti katvā, tato pubbeyevāti attho. Tenāha ‘‘ariyamaggappattito aparabhāgeyevā’’ti. Bodhisattasseva satoti ettha yathā udakato uggantvā ṭhitaṃ paripākagataṃ padumaṃ sūriyarasmisamphassena avassaṃ bujjhissatīti bujjhanakapadumanti vuccati. Evaṃ buddhānaṃ santike byākaraṇassa laddhattā avassaṃ anantarāyena pāramiyo pūretvā bujjhissatīti bujjhanakasattoti bodhisatto. Tenāha ‘‘bujjhanakasattasseva…pe… ārabhantasseva sato’’ti. Yā vā esā catumaggañāṇasaṅkhātā bodhi, ‘‘taṃ bodhiṃ kudāssu nāmāhaṃ pāpuṇissāmī’’ti patthayamāno paṭipajjatīti bodhiyaṃ satto āsattotipi bodhisatto. Tenāha ‘‘sambodhiyā vā sattasseva laggasseva sato’’ti.
अथ वा बोधीति ञाणं ‘‘बुज्झति एतेना’’ति कत्वा, बोधिमा सत्तो बोधिसत्तो, पुरिमपदे उत्तरपदलोपं कत्वा यथा ‘‘ञाणसत्तो’’ति, ञाणवा पञ्ञवा पण्डितो सत्तोति अत्थो। बुद्धानञ्हि पादमूले अभिनीहारतो पट्ठाय पण्डितोव सो सत्तो, न अन्धबालोति बोधिसत्तो। एवं गुणवतो उप्पन्ननामवसेन बोधिसत्तस्सेव सतो। अस्सादीयतीति अस्सादो, सुखं। तञ्च साताकारलक्खणन्ति आह ‘‘अस्सादोति मधुराकारो’’ति। छन्दरागो विनीयति चेव पहीयति च एत्थाति निब्बानं ‘‘छन्दरागविनयो छन्दरागप्पहानञ्चा’’ति वुच्चति। तेनाह ‘‘निब्बान’’न्तिआदि। तत्थ आगम्माति इदं यो जनो रागं विनेति पजहति च, तस्स आरम्मणकरणं सन्धाय वुत्तं। दुतियततियानि उत्तानत्थानेव।
Atha vā bodhīti ñāṇaṃ ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā, bodhimā satto bodhisatto, purimapade uttarapadalopaṃ katvā yathā ‘‘ñāṇasatto’’ti, ñāṇavā paññavā paṇḍito sattoti attho. Buddhānañhi pādamūle abhinīhārato paṭṭhāya paṇḍitova so satto, na andhabāloti bodhisatto. Evaṃ guṇavato uppannanāmavasena bodhisattasseva sato. Assādīyatīti assādo, sukhaṃ. Tañca sātākāralakkhaṇanti āha ‘‘assādoti madhurākāro’’ti. Chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca etthāti nibbānaṃ ‘‘chandarāgavinayo chandarāgappahānañcā’’ti vuccati. Tenāha ‘‘nibbāna’’ntiādi. Tattha āgammāti idaṃ yo jano rāgaṃ vineti pajahati ca, tassa ārammaṇakaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Dutiyatatiyāni uttānatthāneva.
पुब्बेवसम्बोधसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Pubbevasambodhasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
१. पुब्बेवसम्बोधसुत्तं • 1. Pubbevasambodhasuttaṃ
२. पठमअस्सादसुत्तं • 2. Paṭhamaassādasuttaṃ
३. दुतियअस्सादसुत्तं • 3. Dutiyaassādasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
१. पुब्बेवसम्बोधसुत्तवण्णना • 1. Pubbevasambodhasuttavaṇṇanā
२. पठमअस्सादसुत्तवण्णना • 2. Paṭhamaassādasuttavaṇṇanā
