Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā

    २. पुचिमन्दवग्गो

    2. Pucimandavaggo

    [३११] १. पुचिमन्दजातकवण्णना

    [311] 1. Pucimandajātakavaṇṇanā

    उट्ठेहि चोराति इदं सत्था वेळुवने विहरन्तो आयस्मन्तं महामोग्गल्‍लानं आरब्भ कथेसि। थेरे किर राजगहं उपनिस्साय अरञ्‍ञकुटिकाय विहरन्ते एको चोरो नगरद्वारगामे एकस्मिं गेहे सन्धिं छिन्दित्वा हत्थसारं आदाय पलायित्वा थेरस्स कुटिपरिवेणं पविसित्वा ‘‘इध मय्हं आरक्खो भविस्सती’’ति थेरस्स पण्णसालाय पमुखे निपज्‍जि। थेरो तस्स पमुखे सयितभावं ञत्वा तस्मिं आसङ्कं कत्वा ‘‘चोरसंसग्गो नाम न वट्टती’’ति निक्खमित्वा ‘‘मा इध सयी’’ति नीहरि। सो चोरो ततो निक्खमित्वा पदं मोहेत्वा पलायि। मनुस्सा उक्‍कं आदाय चोरस्स पदानुसारेन तत्थ आगन्त्वा तस्स आगतट्ठानठितट्ठाननिसिन्‍नट्ठानसयितट्ठानादीनि दिस्वा ‘‘चोरो इतो आगतो, इध ठितो, इध निसिन्‍नो, इमिना ठानेन अपगतो, न दिट्ठो नो’’ति इतो चितो च पक्खन्दित्वा अदिस्वाव पटिगता। पुनदिवसे थेरो पुब्बण्हसमयं राजगहे पिण्डाय चरित्वा पिण्डपातपटिक्‍कन्तो वेळुवनं गन्त्वा तं पवत्तिं सत्थु आरोचेसि। सत्था ‘‘न खो, मोग्गल्‍लान, त्वञ्‍ञेव आसङ्कितब्बयुत्तकं आसङ्कि, पोराणकपण्डितापि आसङ्किंसू’’ति वत्वा थेरेन याचितो अतीतं आहरि।

    Uṭṭhehicorāti idaṃ satthā veḷuvane viharanto āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ ārabbha kathesi. There kira rājagahaṃ upanissāya araññakuṭikāya viharante eko coro nagaradvāragāme ekasmiṃ gehe sandhiṃ chinditvā hatthasāraṃ ādāya palāyitvā therassa kuṭipariveṇaṃ pavisitvā ‘‘idha mayhaṃ ārakkho bhavissatī’’ti therassa paṇṇasālāya pamukhe nipajji. Thero tassa pamukhe sayitabhāvaṃ ñatvā tasmiṃ āsaṅkaṃ katvā ‘‘corasaṃsaggo nāma na vaṭṭatī’’ti nikkhamitvā ‘‘mā idha sayī’’ti nīhari. So coro tato nikkhamitvā padaṃ mohetvā palāyi. Manussā ukkaṃ ādāya corassa padānusārena tattha āgantvā tassa āgataṭṭhānaṭhitaṭṭhānanisinnaṭṭhānasayitaṭṭhānādīni disvā ‘‘coro ito āgato, idha ṭhito, idha nisinno, iminā ṭhānena apagato, na diṭṭho no’’ti ito cito ca pakkhanditvā adisvāva paṭigatā. Punadivase thero pubbaṇhasamayaṃ rājagahe piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto veḷuvanaṃ gantvā taṃ pavattiṃ satthu ārocesi. Satthā ‘‘na kho, moggallāna, tvaññeva āsaṅkitabbayuttakaṃ āsaṅki, porāṇakapaṇḍitāpi āsaṅkiṃsū’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.

    अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्‍जं कारेन्ते बोधिसत्तो नगरस्स सुसानवने निम्बरुक्खदेवता हुत्वा निब्बत्ति। अथेकदिवसं नगरद्वारगामे कतकम्मचोरो तं सुसानवनं पाविसि। तदा च पन तत्थ निम्बो च अस्सत्थो चाति द्वे जेट्ठकरुक्खा। चोरो निम्बरुक्खमूले भण्डिकं ठपेत्वा निपज्‍जि। तस्मिं पन काले चोरे गहेत्वा निम्बसूले उत्तासेन्ति। अथ सा देवता चिन्तेसि ‘‘सचे मनुस्सा आगन्त्वा इमं चोरं गण्हिस्सन्ति, इमस्सेव निम्बरुक्खस्स साखं छिन्दित्वा सूलं कत्वा एतं उत्तासेस्सन्ति, एवं सन्ते रुक्खो नस्सिस्सति, हन्द नं इतो नीहरिस्सामी’’ति। सा तेन सद्धिं सल्‍लपन्ती पठमं गाथमाह –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto nagarassa susānavane nimbarukkhadevatā hutvā nibbatti. Athekadivasaṃ nagaradvāragāme katakammacoro taṃ susānavanaṃ pāvisi. Tadā ca pana tattha nimbo ca assattho cāti dve jeṭṭhakarukkhā. Coro nimbarukkhamūle bhaṇḍikaṃ ṭhapetvā nipajji. Tasmiṃ pana kāle core gahetvā nimbasūle uttāsenti. Atha sā devatā cintesi ‘‘sace manussā āgantvā imaṃ coraṃ gaṇhissanti, imasseva nimbarukkhassa sākhaṃ chinditvā sūlaṃ katvā etaṃ uttāsessanti, evaṃ sante rukkho nassissati, handa naṃ ito nīharissāmī’’ti. Sā tena saddhiṃ sallapantī paṭhamaṃ gāthamāha –

    ४१.

    41.

    ‘‘उट्ठेहि चोर किं सेसि, को अत्थो सुपनेन ते।

    ‘‘Uṭṭhehi cora kiṃ sesi, ko attho supanena te;

    मा तं गहेसुं राजानो, गामे किब्बिसकारक’’न्ति॥

    Mā taṃ gahesuṃ rājāno, gāme kibbisakāraka’’nti.

    तत्थ राजानोति राजपुरिसे सन्धाय वुत्तं। किब्बिसकारकन्ति दारुणसाहसिकचोरकम्मकारकं।

    Tattha rājānoti rājapurise sandhāya vuttaṃ. Kibbisakārakanti dāruṇasāhasikacorakammakārakaṃ.

    इति नं वत्वा ‘‘याव तं राजपुरिसा न गण्हन्ति, ताव अञ्‍ञत्थ गच्छा’’ति भायापेत्वा पलापेसि। तस्मिं पलाते अस्सत्थदेवता दुतियं गाथमाह –

    Iti naṃ vatvā ‘‘yāva taṃ rājapurisā na gaṇhanti, tāva aññattha gacchā’’ti bhāyāpetvā palāpesi. Tasmiṃ palāte assatthadevatā dutiyaṃ gāthamāha –

    ४२.

    42.

    ‘‘यं नु चोरं गहेस्सन्ति, गामे किब्बिसकारकं।

    ‘‘Yaṃ nu coraṃ gahessanti, gāme kibbisakārakaṃ;

    किं तत्थ पुचिमन्दस्स, वने जातस्स तिट्ठतो’’ति॥

    Kiṃ tattha pucimandassa, vane jātassa tiṭṭhato’’ti.

    तत्थ वने जातस्स तिट्ठतोति निम्बो वने जातो चेव ठितो च। देवता पन तत्थ निब्बत्तत्ता रुक्खसमुदाचारेनेव समुदाचरि।

    Tattha vane jātassa tiṭṭhatoti nimbo vane jāto ceva ṭhito ca. Devatā pana tattha nibbattattā rukkhasamudācāreneva samudācari.

    तं सुत्वा निम्बदेवता ततियं गाथमाह –

    Taṃ sutvā nimbadevatā tatiyaṃ gāthamāha –

    ४३.

    43.

    ‘‘न त्वं अस्सत्थ जानासि, मम चोरस्स चन्तरं।

    ‘‘Na tvaṃ assattha jānāsi, mama corassa cantaraṃ;

    चोरं गहेत्वा राजानो, गामे किब्बिसकारकं।

    Coraṃ gahetvā rājāno, gāme kibbisakārakaṃ;

    अप्पेन्ति निम्बसूलस्मिं, तस्मिं मे सङ्कते मनो’’ति॥

    Appenti nimbasūlasmiṃ, tasmiṃ me saṅkate mano’’ti.

    तत्थ अस्सत्थाति पुरिमनयेनेव तस्मिं निब्बत्तदेवतं समुदाचरति। मम चोरस्स चन्तरन्ति मम च चोरस्स च एकतो अवसनकारणं। अप्पेन्ति निम्बसूलस्मिन्ति इमस्मिं काले राजानो चोरं निम्बसूले आवुणन्ति। तस्मिं मे सङ्कते मनोति तस्मिं कारणे मम चित्तं सङ्कति। सचे हि इमं सूले आवुणिस्सन्ति, विमानं मे नस्सिस्सति, अथ साखाय ओलम्बेस्सन्ति, विमाने मे कुणपगन्धो भविस्सति, तेनाहं एतं पलापेसिन्ति अत्थो।

    Tattha assatthāti purimanayeneva tasmiṃ nibbattadevataṃ samudācarati. Mama corassa cantaranti mama ca corassa ca ekato avasanakāraṇaṃ. Appenti nimbasūlasminti imasmiṃ kāle rājāno coraṃ nimbasūle āvuṇanti. Tasmiṃ me saṅkate manoti tasmiṃ kāraṇe mama cittaṃ saṅkati. Sace hi imaṃ sūle āvuṇissanti, vimānaṃ me nassissati, atha sākhāya olambessanti, vimāne me kuṇapagandho bhavissati, tenāhaṃ etaṃ palāpesinti attho.

    एवं तासं देवतानं अञ्‍ञमञ्‍ञं सल्‍लपन्तानञ्‍ञेव भण्डसामिका उक्‍काहत्था पदानुसारेन आगन्त्वा चोरस्स सयितट्ठानं दिस्वा ‘‘अम्भो इदानेव चोरो उट्ठाय पलातो, न लद्धो नो चोरो, सचे लभिस्साम, इमस्सेव नं निम्बस्स सूले वा आवुणित्वा साखाय वा ओलम्बेत्वा गमिस्सामा’’ति वत्वा इतो चितो च पक्खन्दित्वा चोरं अदिस्वाव गता।

    Evaṃ tāsaṃ devatānaṃ aññamaññaṃ sallapantānaññeva bhaṇḍasāmikā ukkāhatthā padānusārena āgantvā corassa sayitaṭṭhānaṃ disvā ‘‘ambho idāneva coro uṭṭhāya palāto, na laddho no coro, sace labhissāma, imasseva naṃ nimbassa sūle vā āvuṇitvā sākhāya vā olambetvā gamissāmā’’ti vatvā ito cito ca pakkhanditvā coraṃ adisvāva gatā.

    तेसं वचनं सुत्वा अस्सत्थदेवता चतुत्थं गाथमाह –

    Tesaṃ vacanaṃ sutvā assatthadevatā catutthaṃ gāthamāha –

    ४४.

    44.

    ‘‘सङ्केय्य सङ्कितब्बानि, रक्खेय्यानागतं भयं।

    ‘‘Saṅkeyya saṅkitabbāni, rakkheyyānāgataṃ bhayaṃ;

    अनागतभया धीरो, उभो लोके अवेक्खती’’ति॥

    Anāgatabhayā dhīro, ubho loke avekkhatī’’ti.

    तत्थ रक्खेय्यानागतं भयन्ति द्वे अनागतभयानि दिट्ठधम्मिकञ्‍चेव सम्परायिकञ्‍चाति। तेसु पापमित्ते परिवज्‍जेन्तो दिट्ठधम्मिकं रक्खति, तीणि दुच्‍चरितानि परिवज्‍जेन्तो सम्परायिकं रक्खति। अनागतभयाति अनागतभयहेतुतं भयं भायमानो धीरो पण्डितो पुरिसो पापमित्तसंसग्गं न करोति, तीहिपि द्वारेहि दुच्‍चरितं न चरति। उभो लोकेति एवं भायन्तो हेस इधलोकपरलोकसङ्खाते उभो लोके अवेक्खति ओलोकेति, ओलोकयमानो इधलोकभयेन पापमित्ते विवज्‍जेति, परलोकभयेन पापं न करोतीति।

    Tattha rakkheyyānāgataṃ bhayanti dve anāgatabhayāni diṭṭhadhammikañceva samparāyikañcāti. Tesu pāpamitte parivajjento diṭṭhadhammikaṃ rakkhati, tīṇi duccaritāni parivajjento samparāyikaṃ rakkhati. Anāgatabhayāti anāgatabhayahetutaṃ bhayaṃ bhāyamāno dhīro paṇḍito puriso pāpamittasaṃsaggaṃ na karoti, tīhipi dvārehi duccaritaṃ na carati. Ubho loketi evaṃ bhāyanto hesa idhalokaparalokasaṅkhāte ubho loke avekkhati oloketi, olokayamāno idhalokabhayena pāpamitte vivajjeti, paralokabhayena pāpaṃ na karotīti.

    सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा अस्सत्थदेवता आनन्दो अहोसि, निम्बदेवता पन अहमेव अहोसि’’न्ति।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā assatthadevatā ānando ahosi, nimbadevatā pana ahameva ahosi’’nti.

    पुचिमन्दजातकवण्णना पठमा।

    Pucimandajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३११. पुचिमन्दजातकं • 311. Pucimandajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact