| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya |
៣. តតិយវគ្គោ
3. Tatiyavaggo
១. បុគ្គលសុត្តំ
1. Puggalasuttaṃ
១៣២. សាវត្ថិនិទានំ ។ អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ រាជានំ បសេនទិំ កោសលំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘ចត្តារោមេ, មហារាជ, បុគ្គលា សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិំ។ កតមេ ចត្តារោ? តមោតមបរាយនោ, តមោជោតិបរាយនោ, ជោតិតមបរាយនោ, ជោតិជោតិបរាយនោ’’។
132. Sāvatthinidānaṃ . Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘cattārome, mahārāja, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Tamotamaparāyano, tamojotiparāyano, jotitamaparāyano, jotijotiparāyano’’.
‘‘កថញ្ច, មហារាជ បុគ្គលោ តមោតមបរាយនោ ហោតិ? ឥធ, មហារាជ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ នីចេ កុលេ បច្ចាជាតោ ហោតិ, ចណ្ឌាលកុលេ វា វេនកុលេ 1 វា នេសាទកុលេ វា រថការកុលេ វា បុក្កុសកុលេ វា ទលិទ្ទេ អប្បន្នបានភោជនេ កសិរវុត្តិកេ , យត្ថ កសិរេន ឃាសច្ឆាទោ លព្ភតិ។ សោ ច ហោតិ ទុព្ពណ្ណោ ទុទ្ទសិកោ ឱកោដិមកោ ពវ្ហាពាធោ 2 កាណោ វា កុណី វា ខញ្ជោ វា បក្ខហតោ វា, ន លាភី អន្នស្ស បានស្ស វត្ថស្ស យានស្ស មាលាគន្ធវិលេបនស្ស សេយ្យាវសថបទីបេយ្យស្ស។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរតិ, វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរតិ, មនសា ទុច្ចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា មនសា ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘Kathañca, mahārāja puggalo tamotamaparāyano hoti? Idha, mahārāja, ekacco puggalo nīce kule paccājāto hoti, caṇḍālakule vā venakule 3 vā nesādakule vā rathakārakule vā pukkusakule vā dalidde appannapānabhojane kasiravuttike , yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho 4 kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
‘‘សេយ្យថាបិ, មហារាជ , បុរិសោ អន្ធការា វា អន្ធការំ គច្ឆេយ្យ, តមា វា តមំ គច្ឆេយ្យ, លោហិតមលា វា លោហិតមលំ គច្ឆេយ្យ។ តថូបមាហំ, មហារាជ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ ឯវំ ខោ, មហារាជ, បុគ្គលោ តមោតមបរាយនោ ហោតិ។
‘‘Seyyathāpi, mahārāja , puriso andhakārā vā andhakāraṃ gaccheyya, tamā vā tamaṃ gaccheyya, lohitamalā vā lohitamalaṃ gaccheyya. Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evaṃ kho, mahārāja, puggalo tamotamaparāyano hoti.
‘‘កថញ្ច, មហារាជ, បុគ្គលោ តមោជោតិបរាយនោ ហោតិ? ឥធ, មហារាជ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ នីចេ កុលេ បច្ចាជាតោ ហោតិ, ចណ្ឌាលកុលេ វា វេនកុលេ វា នេសាទកុលេ វា រថការកុលេ វា បុក្កុសកុលេ វា ទលិទ្ទេ អប្បន្នបានភោជនេ កសិរវុត្តិកេ, យត្ថ កសិរេន ឃាសច្ឆាទោ លព្ភតិ។ សោ ច ខោ ហោតិ ទុព្ពណ្ណោ ទុទ្ទសិកោ ឱកោដិមកោ ពវ្ហាពាធោ, កាណោ វា កុណី វា ខញ្ជោ វា បក្ខហតោ វា, ន លាភី អន្នស្ស បានស្ស វត្ថស្ស យានស្ស មាលាគន្ធវិលេបនស្ស សេយ្យាវសថបទីបេយ្យស្ស។ សោ កាយេន សុចរិតំ ចរតិ, វាចាយ សុចរិតំ ចរតិ, មនសា សុចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន សុចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ សុចរិតំ ចរិត្វា មនសា សុចរិតំ ចរិត្វា, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo tamojotiparāyano hoti? Idha, mahārāja, ekacco puggalo nīce kule paccājāto hoti, caṇḍālakule vā venakule vā nesādakule vā rathakārakule vā pukkusakule vā dalidde appannapānabhojane kasiravuttike, yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca kho hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho, kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
‘‘សេយ្យថាបិ, មហារាជ, បុរិសោ បថវិយា វា បល្លង្កំ អារោហេយ្យ, បល្លង្កា វា អស្សបិដ្ឋិំ អារោហេយ្យ, អស្សបិដ្ឋិយា វា ហត្ថិក្ខន្ធំ អារោហេយ្យ, ហត្ថិក្ខន្ធា វា បាសាទំ អារោហេយ្យ។ តថូបមាហំ, មហារាជ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ ឯវំ ខោ, មហារាជ, បុគ្គលោ តមោជោតិបរាយនោ ហោតិ។
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pathaviyā vā pallaṅkaṃ āroheyya, pallaṅkā vā assapiṭṭhiṃ āroheyya, assapiṭṭhiyā vā hatthikkhandhaṃ āroheyya, hatthikkhandhā vā pāsādaṃ āroheyya. Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evaṃ kho, mahārāja, puggalo tamojotiparāyano hoti.
‘‘កថញ្ច, មហារាជ, បុគ្គលោ ជោតិតមបរាយនោ ហោតិ? ឥធ , មហារាជ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ឧច្ចេ កុលេ បច្ចាជាតោ ហោតិ, ខត្តិយមហាសាលកុលេ វា ព្រាហ្មណមហាសាលកុលេ វា គហបតិមហាសាលកុលេ វា, អឌ្ឍេ មហទ្ធនេ មហាភោគេ បហូតជាតរូបរជតេ បហូតវិត្តូបករណេ បហូតធនធញ្ញេ។ សោ ច ហោតិ អភិរូបោ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ, បរមាយ វណ្ណបោក្ខរតាយ សមន្នាគតោ, លាភី អន្នស្ស បានស្ស វត្ថស្ស យានស្ស មាលាគន្ធវិលេបនស្ស សេយ្យាវសថបទីបេយ្យស្ស។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរតិ, វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរតិ, មនសា ទុច្ចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា មនសា ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo jotitamaparāyano hoti? Idha , mahārāja, ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā, aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko, paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
‘‘សេយ្យថាបិ, មហារាជ, បុរិសោ បាសាទា វា ហត្ថិក្ខន្ធំ ឱរោហេយ្យ, ហត្ថិក្ខន្ធា វា អស្សបិដ្ឋិំ ឱរោហេយ្យ, អស្សបិដ្ឋិយា វា បល្លង្កំ ឱរោហេយ្យ, បល្លង្កា វា បថវិំ ឱរោហេយ្យ, បថវិយា វា អន្ធការំ បវិសេយ្យ។ តថូបមាហំ, មហារាជ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ ឯវំ ខោ, មហារាជ, បុគ្គលោ ជោតិតមបរាយនោ ហោតិ។
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pāsādā vā hatthikkhandhaṃ oroheyya, hatthikkhandhā vā assapiṭṭhiṃ oroheyya, assapiṭṭhiyā vā pallaṅkaṃ oroheyya, pallaṅkā vā pathaviṃ oroheyya, pathaviyā vā andhakāraṃ paviseyya. Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evaṃ kho, mahārāja, puggalo jotitamaparāyano hoti.
‘‘កថញ្ច, មហារាជ, បុគ្គលោ ជោតិជោតិបរាយនោ ហោតិ? ឥធ, មហារាជ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ឧច្ចេ កុលេ បច្ចាជាតោ ហោតិ, ខត្តិយមហាសាលកុលេ វា ព្រាហ្មណមហាសាលកុលេ វា គហបតិមហាសាលកុលេ វា, អឌ្ឍេ មហទ្ធនេ មហាភោគេ បហូតជាតរូបរជតេ បហូតវិត្តូបករណេ បហូតធនធញ្ញេ។ សោ ច ហោតិ អភិរូបោ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ, បរមាយ វណ្ណបោក្ខរតាយ សមន្នាគតោ , លាភី អន្នស្ស បានស្ស វត្ថស្ស យានស្ស មាលាគន្ធវិលេបនស្ស សេយ្យាវសថបទីបេយ្យស្ស។ សោ កាយេន សុចរិតំ ចរតិ, វាចាយ សុចរិតំ ចរតិ, មនសា សុចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន សុចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ សុចរិតំ ចរិត្វា មនសា សុចរិតំ ចរិត្វា, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo jotijotiparāyano hoti? Idha, mahārāja, ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā, aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko, paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato , lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
‘‘សេយ្យថាបិ, មហារាជ, បុរិសោ បល្លង្កា វា បល្លង្កំ សង្កមេយ្យ, អស្សបិដ្ឋិយា វា អស្សបិដ្ឋិំ សង្កមេយ្យ, ហត្ថិក្ខន្ធា វា ហត្ថិក្ខន្ធំ សង្កមេយ្យ, បាសាទា វា បាសាទំ សង្កមេយ្យ។ តថូបមាហំ, មហារាជ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ ឯវំ ខោ, មហារាជ, បុគ្គលោ ជោតិជោតិបរាយនោ ហោតិ។ ឥមេ ខោ, មហារាជ, ចត្តារោ បុគ្គលា សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិ’’ន្តិ។ ឥទមវោច…បេ.…
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pallaṅkā vā pallaṅkaṃ saṅkameyya, assapiṭṭhiyā vā assapiṭṭhiṃ saṅkameyya, hatthikkhandhā vā hatthikkhandhaṃ saṅkameyya, pāsādā vā pāsādaṃ saṅkameyya. Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evaṃ kho, mahārāja, puggalo jotijotiparāyano hoti. Ime kho, mahārāja, cattāro puggalā santo saṃvijjamānā lokasmi’’nti. Idamavoca…pe…
‘‘ទលិទ្ទោ បុរិសោ រាជ, អស្សទ្ធោ ហោតិ មច្ឆរី;
‘‘Daliddo puriso rāja, assaddho hoti maccharī;
កទរិយោ បាបសង្កប្បោ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ អនាទរោ។
Kadariyo pāpasaṅkappo, micchādiṭṭhi anādaro.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ វាបិ, អញ្ញេ វាបិ វនិព្ពកេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe vāpi, aññe vāpi vanibbake;
អក្កោសតិ បរិភាសតិ, នត្ថិកោ ហោតិ រោសកោ។
Akkosati paribhāsati, natthiko hoti rosako.
‘‘ទទមានំ និវារេតិ, យាចមានាន ភោជនំ;
‘‘Dadamānaṃ nivāreti, yācamānāna bhojanaṃ;
តាទិសោ បុរិសោ រាជ, មីយមានោ ជនាធិប;
Tādiso puriso rāja, mīyamāno janādhipa;
ឧបេតិ និរយំ ឃោរំ, តមោតមបរាយនោ។
Upeti nirayaṃ ghoraṃ, tamotamaparāyano.
‘‘ទលិទ្ទោ បុរិសោ រាជ, សទ្ធោ ហោតិ អមច្ឆរី;
‘‘Daliddo puriso rāja, saddho hoti amaccharī;
ទទាតិ សេដ្ឋសង្កប្បោ, អព្យគ្គមនសោ នរោ។
Dadāti seṭṭhasaṅkappo, abyaggamanaso naro.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ វាបិ, អញ្ញេ វាបិ វនិព្ពកេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe vāpi, aññe vāpi vanibbake;
ឧដ្ឋាយ អភិវាទេតិ, សមចរិយាយ សិក្ខតិ។
Uṭṭhāya abhivādeti, samacariyāya sikkhati.
តាទិសោ បុរិសោ រាជ, មីយមានោ ជនាធិប;
Tādiso puriso rāja, mīyamāno janādhipa;
ឧបេតិ តិទិវំ ឋានំ, តមោជោតិបរាយនោ។
Upeti tidivaṃ ṭhānaṃ, tamojotiparāyano.
កទរិយោ បាបសង្កប្បោ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ អនាទរោ។
Kadariyo pāpasaṅkappo, micchādiṭṭhi anādaro.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ វាបិ, អញ្ញេ វាបិ វនិព្ពកេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe vāpi, aññe vāpi vanibbake;
អក្កោសតិ បរិភាសតិ, នត្ថិកោ ហោតិ រោសកោ។
Akkosati paribhāsati, natthiko hoti rosako.
‘‘ទទមានំ និវារេតិ, យាចមានាន ភោជនំ;
‘‘Dadamānaṃ nivāreti, yācamānāna bhojanaṃ;
តាទិសោ បុរិសោ រាជ, មីយមានោ ជនាធិប;
Tādiso puriso rāja, mīyamāno janādhipa;
ឧបេតិ និរយំ ឃោរំ, ជោតិតមបរាយនោ។
Upeti nirayaṃ ghoraṃ, jotitamaparāyano.
‘‘អឌ្ឍោ ចេ បុរិសោ រាជ, សទ្ធោ ហោតិ អមច្ឆរី;
‘‘Aḍḍho ce puriso rāja, saddho hoti amaccharī;
ទទាតិ សេដ្ឋសង្កប្បោ, អព្យគ្គមនសោ នរោ។
Dadāti seṭṭhasaṅkappo, abyaggamanaso naro.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ វាបិ, អញ្ញេ វាបិ វនិព្ពកេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe vāpi, aññe vāpi vanibbake;
ឧដ្ឋាយ អភិវាទេតិ, សមចរិយាយ សិក្ខតិ។
Uṭṭhāya abhivādeti, samacariyāya sikkhati.
‘‘ទទមានំ ន វារេតិ, យាចមានាន ភោជនំ;
‘‘Dadamānaṃ na vāreti, yācamānāna bhojanaṃ;
តាទិសោ បុរិសោ រាជ, មីយមានោ ជនាធិប;
Tādiso puriso rāja, mīyamāno janādhipa;
ឧបេតិ តិទិវំ ឋានំ, ជោតិជោតិបរាយនោ’’តិ។
Upeti tidivaṃ ṭhānaṃ, jotijotiparāyano’’ti.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១. បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
