| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
३. ततियवग्गो
3. Tatiyavaggo
१. पुग्गलसुत्तवण्णना
1. Puggalasuttavaṇṇanā
१३२. ततियवग्गस्स पठमे ‘‘नीचे कुले पच्चाजातो’’तिआदिकेन तमेन युत्तोति तमो। कायदुच्चरितादीहि पुन निरयतमूपगमनतो तमपरायणो। इति उभयेनपि खन्धतमोव कथितो होति। ‘‘उच्चे कुले पच्चाजातो’’तिआदिकेन जोतिना युत्ततो जोति, आलोकीभूतोति वुत्तं होति। कायसुचरितादीहि पुन सग्गूपपत्तिजोतिभावूपगमनतो जोतिपरायणो। इमिना नयेन इतरेपि द्वे वेदितब्बा।
132. Tatiyavaggassa paṭhame ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena tamena yuttoti tamo. Kāyaduccaritādīhi puna nirayatamūpagamanato tamaparāyaṇo. Iti ubhayenapi khandhatamova kathito hoti. ‘‘Ucce kule paccājāto’’tiādikena jotinā yuttato joti, ālokībhūtoti vuttaṃ hoti. Kāyasucaritādīhi puna saggūpapattijotibhāvūpagamanato jotiparāyaṇo. Iminā nayena itarepi dve veditabbā.
वेनकुलेति विलीवकारकुले। नेसादकुलेति मिगलुद्दकादीनं कुले। रथकारकुलेति चम्मकारकुले। पुक्कुसकुलेति पुप्फछड्डककुले। कसिरवुत्तिकेति दुक्खवुत्तिके। दुब्बण्णोति पंसुपिसाचको विय झामखाणुवण्णो। दुद्दसिकोति विजातमातुयापि अमनापदस्सनो । ओकोटिमकोति लकुण्डको। काणोति एकक्खिकाणो वा उभयक्खिकाणो वा। कुणीति एकहत्थकुणी वा उभयहत्थकुणी वा। खञ्जोति एकपादखञ्जो वा उभयपादखञ्जो वा। पक्खहतोति हतपक्खो पीठसप्पी। पदीपेय्यस्साति तेलकपल्लकादिनो पदीपउपकरणस्स। एवं खो, महाराजाति एत्थ एको पुग्गलो बहिद्धा आलोकं अदिस्वा मातुकुच्छिस्मिंयेव कालं कत्वा अपायेसु निब्बत्तन्तो सकलं कप्पम्पि संसरति, सोपि तमोतमपरायणोव। सो पन कुहकपुग्गलो भवेय्य। कुहकस्स हि एवरूपा निब्बत्ति होतीति वुत्तं।
Venakuleti vilīvakārakule. Nesādakuleti migaluddakādīnaṃ kule. Rathakārakuleti cammakārakule. Pukkusakuleti pupphachaḍḍakakule. Kasiravuttiketi dukkhavuttike. Dubbaṇṇoti paṃsupisācako viya jhāmakhāṇuvaṇṇo. Duddasikoti vijātamātuyāpi amanāpadassano . Okoṭimakoti lakuṇḍako. Kāṇoti ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā. Kuṇīti ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā. Khañjoti ekapādakhañjo vā ubhayapādakhañjo vā. Pakkhahatoti hatapakkho pīṭhasappī. Padīpeyyassāti telakapallakādino padīpaupakaraṇassa. Evaṃ kho, mahārājāti ettha eko puggalo bahiddhā ālokaṃ adisvā mātukucchismiṃyeva kālaṃ katvā apāyesu nibbattanto sakalaṃ kappampi saṃsarati, sopi tamotamaparāyaṇova. So pana kuhakapuggalo bhaveyya. Kuhakassa hi evarūpā nibbatti hotīti vuttaṃ.
एत्थ च ‘‘नीचे कुले पच्चाजातो होति चण्डालकुले वा’’तिआदीहि आगमनविपत्ति चेव पुब्बुप्पन्नपच्चयविपत्ति च दस्सिता। दलिद्देतिआदीहि पवत्तपच्चयविपत्ति। कसिरवुत्तिकेतिआदीहि आजीवुपायविपत्ति। दुब्बण्णोतिआदीहि अत्तभावविपत्ति। बव्हाबाधोतिआदीहि दुक्खकारणसमायोगो। न लाभीतिआदीहि सुखकारणविपत्ति चेव उपभोगविपत्ति च। कायेन दुच्चरितन्तिआदीहि तमपरायणभावस्स कारणसमायोगो। कायस्स भेदातिआदीहि सम्परायिकतमूपगमो। सुक्कपक्खो वुत्तपटिपक्खनयेन वेदितब्बो।
Ettha ca ‘‘nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vā’’tiādīhi āgamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassitā. Daliddetiādīhi pavattapaccayavipatti. Kasiravuttiketiādīhi ājīvupāyavipatti. Dubbaṇṇotiādīhi attabhāvavipatti. Bavhābādhotiādīhi dukkhakāraṇasamāyogo. Na lābhītiādīhi sukhakāraṇavipatti ceva upabhogavipatti ca. Kāyena duccaritantiādīhi tamaparāyaṇabhāvassa kāraṇasamāyogo. Kāyassa bhedātiādīhi samparāyikatamūpagamo. Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
अक्कोसतीति दसहि अक्कोसवत्थूहि अक्कोसति। परिभासतीति, ‘‘कस्मा तिट्ठथ? किं तुम्हेहि अम्हाकं कसिकम्मादीनि कतानी’’तिआदीहि? परिभववचनेहि परिभासति। रोसकोति घट्टको। अब्यग्गमनसोति एकग्गचित्तो। पठमं।
Akkosatīti dasahi akkosavatthūhi akkosati. Paribhāsatīti, ‘‘kasmā tiṭṭhatha? Kiṃ tumhehi amhākaṃ kasikammādīni katānī’’tiādīhi? Paribhavavacanehi paribhāsati. Rosakoti ghaṭṭako. Abyaggamanasoti ekaggacitto. Paṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. पुग्गलसुत्तं • 1. Puggalasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १. पुग्गलसुत्तवण्णना • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
