| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
២. អនុសយវគ្គោ
2. Anusayavaggo
៤.បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា
4.Puggalasuttavaṇṇanā
១៤. ទុតិយស្ស ចតុត្ថេ ឧភតោ ឧភយថា, ឧភតោ ឧភោហិ ភាគេហិ វិមុត្តោតិ ឧភតោភាគវិមុត្តោ ឯកទេសសរូបេកសេសនយេន។ ទ្វីហិ ភាគេហីតិ ករណេ និស្សក្កេ ចេតំ ពហុវចនំ ។ អាវុត្តិអាទិវសេន អយំ និយមោ វេទិតព្ពោតិ អាហ ‘‘អរូបសមាបត្តិយា’’តិអាទិ។ ឯតេន ‘‘សមាបត្តិយា វិក្ខម្ភនវិមោក្ខេន, មគ្គេន សមុច្ឆេទវិមោក្ខេន វិមុត្តត្តា ឧភតោភាគវិមុត្តោ’’តិ ឯវំ បវត្តោ តិបិដកចូឡនាគត្ថេរវាទោ, ‘‘នាមកាយតោ រូបកាយតោ ច វិមុត្តត្តា ឧភតោភាគវិមុត្តោ’’តិ ឯវំ បវត្តោ តិបិដកមហារក្ខិតត្ថេរវាទោ, ‘‘សមាបត្តិយា វិក្ខម្ភនវិមោក្ខេន ឯកវារំ, មគ្គេន សមុច្ឆេទវិមោក្ខេន ឯកវារំ វិមុត្តត្តា ឧភតោភាគវិមុត្តោ’’តិ ឯវំ បវត្តោ តិបិដកចូឡាភយត្ថេរវាទោ ចាតិ ឥមេសំ តិណ្ណម្បិ ថេរវាទានំ ឯកជ្ឈំ សង្គហោ កតោតិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯត្ថ ច បឋមវាទេ ទ្វីហិ ភាគេហិ វិមុត្តោ ឧភតោភាគវិមុត្តោ វុត្តោ, ទុតិយវាទេ ឧភតោ ភាគតោ វិមុត្តោតិ ឧភតោភាគវិមុត្តោ, តតិយវាទេ ទ្វីហិ ភាគេហិ ទ្វេ វារេ វិមុត្តោតិ អយមេតេសំ វិសេសោតិ។ វិមុត្តោតិ កិលេសេហិ វិមុត្តោ, កិលេសវិក្ខម្ភនសមុច្ឆេទនេហិ វា កាយតោ វិមុត្តោហិ អត្ថោ។
14. Dutiyassa catutthe ubhato ubhayathā, ubhato ubhohi bhāgehi vimuttoti ubhatobhāgavimutto ekadesasarūpekasesanayena. Dvīhi bhāgehīti karaṇe nissakke cetaṃ bahuvacanaṃ . Āvuttiādivasena ayaṃ niyamo veditabboti āha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi. Etena ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo, ‘‘nāmakāyato rūpakāyato ca vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakamahārakkhitattheravādo, ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ, maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷābhayattheravādo cāti imesaṃ tiṇṇampi theravādānaṃ ekajjhaṃ saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca paṭhamavāde dvīhi bhāgehi vimutto ubhatobhāgavimutto vutto, dutiyavāde ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimutto, tatiyavāde dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ayametesaṃ visesoti. Vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyato vimuttohi attho.
សោតិ ឧភតោភាគវិមុត្តោ។ កាមញ្ចេត្ថ រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈានម្បិ អរូបាវចរជ្ឈានំ វិយ ទុវង្គិកំ អានេញ្ជប្បត្តន្តិ វុច្ចតិ។ តំ បន បទដ្ឋានំ កត្វា អរហត្តំ បត្តោ ឧភតោភាគវិមុត្តោ នាម ន ហោតិ រូបកាយតោ អវិមុត្តត្តា។ តញ្ហិ កិលេសកាយតោវ វិមុត្តំ, ន រូបកាយតោ, តស្មា តតោ វុដ្ឋាយ អរហត្តំ បត្តោ ឧភតោភាគវិមុត្តោ ន ហោតីតិ អាហ ‘‘ចតុន្នំ អរូប…បេ.… បញ្ចវិធោ ហោតី’’តិ។ អរូបសមាបត្តីនន្តិ និទ្ធារណេ សាមិវចនំ។ អរហត្តំ បត្តអនាគាមិនោតិ ភូតបុព្ពគតិយា វុត្តំ។ ន ហិ អរហត្តំ បត្តោ អនាគាមី នាម ហោតិ។ ‘‘រូបី រូបានិ បស្សតី’’តិអាទិកេ និរោធសមាបត្តិអន្តេ អដ្ឋ វិមោក្ខេ វត្វា –
Soti ubhatobhāgavimutto. Kāmañcettha rūpāvacaracatutthajjhānampi arūpāvacarajjhānaṃ viya duvaṅgikaṃ āneñjappattanti vuccati. Taṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma na hoti rūpakāyato avimuttattā. Tañhi kilesakāyatova vimuttaṃ, na rūpakāyato, tasmā tato vuṭṭhāya arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto na hotīti āha ‘‘catunnaṃ arūpa…pe… pañcavidho hotī’’ti. Arūpasamāpattīnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Arahattaṃ pattaanāgāminoti bhūtapubbagatiyā vuttaṃ. Na hi arahattaṃ patto anāgāmī nāma hoti. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādike nirodhasamāpattiante aṭṭha vimokkhe vatvā –
‘‘យតោ ច ខោ, អានន្ទ, ភិក្ខុ ឥមេ អដ្ឋ វិមោក្ខេ កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ, បញ្ញាយ ចស្ស ទិស្វា អាសវា បរិក្ខីណា ហោន្តិ។ អយំ វុច្ចតិ, អានន្ទ, ភិក្ខុ ឧភតោភាគវិមុត្តោ’’តិ –
‘‘Yato ca kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, ānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto’’ti –
យទិបិ មហានិទានេ (ទី. និ. ២.១៣០) វុត្តំ, តំ បន ឧភតោភាគវិមុត្តសេដ្ឋវសេន វុត្តន្តិ, ឥធ បន សព្ពឧភតោភាគវិមុត្តេ សង្គហណត្ថំ ‘‘បញ្ចវិធោ ហោតី’’តិ វត្វា ‘‘បាឡិ បនេត្ថ…បេ.… អដ្ឋវិមោក្ខលាភិនោ វសេន អាគតា’’តិ អាហ។ មជ្ឈិមនិកាយេ បន កីដាគិរិសុត្តេ (ម. និ. ២.១៨២) –
Yadipi mahānidāne (dī. ni. 2.130) vuttaṃ, taṃ pana ubhatobhāgavimuttaseṭṭhavasena vuttanti, idha pana sabbaubhatobhāgavimutte saṅgahaṇatthaṃ ‘‘pañcavidho hotī’’ti vatvā ‘‘pāḷi panettha…pe… aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā’’ti āha. Majjhimanikāye pana kīṭāgirisutte (ma. ni. 2.182) –
‘‘កតមោ ច, ភិក្ខវេ, បុគ្គលោ ឧភតោភាគវិមុត្តោ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ យេ តេ សន្តា វិមោក្ខា អតិក្កម្ម រូបេ អារុប្បា, តេ កាយេន ផុសិត្វា វិហរតិ , បញ្ញាយ ចស្ស ទិស្វា អាសវា បរិក្ខីណា ហោន្តិ។ អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, បុគ្គលោ ឧភតោភាគវិមុត្តោ’’តិ –
‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto? Idha, bhikkhave, ekacco puggalo ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā, te kāyena phusitvā viharati , paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto’’ti –
អរូបសមាបត្តិវសេន ចត្តារោ ឧភតោភាគវិមុត្តា, សេដ្ឋោ ច វុត្តោ វុត្តលក្ខណូបបត្តិតោ។ យថាវុត្តេសុ ហិ បញ្ចសុ បុរិមា ចត្តារោ សមាបត្តិសីសំ និរោធំ ន សមាបជ្ជន្តីតិ បរិយាយេន ឧភតោភាគវិមុត្តា នាម។ អដ្ឋសមាបត្តិលាភី អនាគាមី តំ សមាបជ្ជិត្វា តតោ វុដ្ឋាយ វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អរហត្តំ បត្តោតិ និប្បរិយាយេន ឧភតោភាគវិមុត្តសេដ្ឋោ នាម។
Arūpasamāpattivasena cattāro ubhatobhāgavimuttā, seṭṭho ca vutto vuttalakkhaṇūpapattito. Yathāvuttesu hi pañcasu purimā cattāro samāpattisīsaṃ nirodhaṃ na samāpajjantīti pariyāyena ubhatobhāgavimuttā nāma. Aṭṭhasamāpattilābhī anāgāmī taṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti nippariyāyena ubhatobhāgavimuttaseṭṭho nāma.
កតមោ ច បុគ្គលោតិអាទិ បុគ្គលបញ្ញត្តិបាឡិ។ តត្ថ កតមោតិ បុច្ឆាវចនំ។ បុគ្គលោតិ អសាធារណតោ បុច្ឆិតព្ពវចនំ។ ឥធាតិ ឥធស្មិំ សាសនេ។ ឯកច្ចោតិ ឯកោ។ អដ្ឋ វិមោក្ខេ កាយេន ផុសិត្វា វិហរតីតិ អដ្ឋ សមាបត្តិយោ សមាបជ្ជិត្វា នាមកាយតោ បដិលភិត្វា វិហរតិ។ បញ្ញាយ ចស្ស ទិស្វា អាសវា បរិក្ខីណា ហោន្តីតិ វិបស្សនាបញ្ញាយ សង្ខារគតំ, មគ្គបញ្ញាយ ចត្តារិ សច្ចានិ បស្សិត្វា ចត្តារោបិ អាសវា បរិក្ខីណា ហោន្តិ។ ទិស្វាតិ ទស្សនហេតុ។ ន ហិ អាសវេ បញ្ញាយ បស្សន្តិ, ទស្សនការណា បន បរិក្ខីណា ទិស្វា បរិក្ខីណាតិ វុត្តា ទស្សនាយត្តបរិក្ខយត្តា។ ឯវញ្ហិ ទស្សនំ អាសវានំ ខយស្ស បុរិមកិរិយាភាវេន វុត្តំ។
Katamo ca puggalotiādi puggalapaññattipāḷi. Tattha katamoti pucchāvacanaṃ. Puggaloti asādhāraṇato pucchitabbavacanaṃ. Idhāti idhasmiṃ sāsane. Ekaccoti eko. Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatīti aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā nāmakāyato paṭilabhitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā parikkhīṇā honti. Disvāti dassanahetu. Na hi āsave paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā disvā parikkhīṇāti vuttā dassanāyattaparikkhayattā. Evañhi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyābhāvena vuttaṃ.
បញ្ញាវិមុត្តោតិ វិសេសតោ បញ្ញាយ ឯវ វិមុត្តោ, ន តស្ស អធិដ្ឋានភូតេន អដ្ឋវិមោក្ខសង្ខាតេន សាតិសយេន សមាធិនាតិ បញ្ញាវិមុត្តោ។ យោ អរិយោ អនធិគតអដ្ឋវិមោក្ខោ សព្ពសោ អាសវេហិ វិមុត្តោ, តស្សេតំ អធិវចនំ។ អធិគតេបិ ហិ រូបជ្ឈានវិមោក្ខេ ន សោ សាតិសយសមាធិនិស្សិតោតិ ន តស្ស វសេន ឧភតោភាគវិមុត្តតា ហោតីតិ វុត្តោវាយមត្ថោ។ អរូបជ្ឈានេសុ បន ឯកស្មិម្បិ សតិ ឧភតោភាគវិមុត្តោយេវ នាម ហោតិ។ តេន ហិ អដ្ឋវិមោក្ខេកទេសេន តំនាមទានសមត្ថេន អដ្ឋវិមោក្ខលាភីត្វេវ វុច្ចតិ។ សមុទាយេ ហិ បវត្តោ វោហារោ អវយវេបិ ទិស្សតិ យថា តំ ‘‘សត្តិសយោ’’តិ អនវសេសតោ អាសវានំ បរិក្ខីណត្តា។ អដ្ឋវិមោក្ខបដិក្ខេបវសេនេវ ន ឯកទេសភូតរូបជ្ឈានប្បដិក្ខេបវសេន។ ឯវញ្ហិ អរូបជ្ឈានេកទេសាភាវេបិ អដ្ឋវិមោក្ខបដិក្ខេបោ ន ហោតីតិ សិទ្ធំ ហោតិ។ អរូបាវចរជ្ឈានេសុ ហិ ឯកស្មិម្បិ សតិ ឧភតោភាគវិមុត្តោយេវ នាម ហោតិ។
Paññāvimuttoti visesato paññāya eva vimutto, na tassa adhiṭṭhānabhūtena aṭṭhavimokkhasaṅkhātena sātisayena samādhināti paññāvimutto. Yo ariyo anadhigataaṭṭhavimokkho sabbaso āsavehi vimutto, tassetaṃ adhivacanaṃ. Adhigatepi hi rūpajjhānavimokkhe na so sātisayasamādhinissitoti na tassa vasena ubhatobhāgavimuttatā hotīti vuttovāyamattho. Arūpajjhānesu pana ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti. Tena hi aṭṭhavimokkhekadesena taṃnāmadānasamatthena aṭṭhavimokkhalābhītveva vuccati. Samudāye hi pavatto vohāro avayavepi dissati yathā taṃ ‘‘sattisayo’’ti anavasesato āsavānaṃ parikkhīṇattā. Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva na ekadesabhūtarūpajjhānappaṭikkhepavasena. Evañhi arūpajjhānekadesābhāvepi aṭṭhavimokkhapaṭikkhepo na hotīti siddhaṃ hoti. Arūpāvacarajjhānesu hi ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti.
ផុដ្ឋន្តំ សច្ឆិកតោតិ ផុដ្ឋានំ អន្តោ ផុដ្ឋន្តោ, ផុដ្ឋានំ អរូបជ្ឈានានំ អនន្តរោ កាលោតិ អធិប្បាយោ។ អច្ចន្តសំយោគេ ចេតំ ឧបយោគវចនំ។ តំ ផុដ្ឋានន្តរកាលមេវ សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិកតោ សច្ឆិករណូបាយេនាតិ វុត្តំ ហោតិ, ភាវនបុំសកំ វា ឯតំ ‘‘ឯកមន្តំ និសីទី’’តិអាទីសុ វិយ។ យោ ហិ អរូបជ្ឈានេន រូបកាយតោ នាមកាយេកទេសតោ ច វិក្ខម្ភនវិមោក្ខេន វិមុត្តោ, តេន និរោធសង្ខាតោ វិមោក្ខោ អាលោចិតោ បកាសិតោ វិយ ហោតិ, ន បន កាយេន សច្ឆិកតោ។ និរោធំ បន អារម្មណំ កត្វា ឯកច្ចេសុ អាសវេសុ ខេបិតេសុ តេន សោ សច្ឆិកតោ ហោតិ, តស្មា សោ សច្ឆិកាតព្ពំ និរោធំ យថាអាលោចិតំ នាមកាយេន សច្ឆិ ករោតីតិ ‘‘កាយសក្ខី’’តិ វុច្ចតិ, ន តុ ‘‘វិមុត្តោ’’តិ ឯកច្ចានំ អាសវានំ អបរិក្ខីណត្តា។ តេនាហ ‘‘ឈានផស្សំ បឋមំ ផុសតិ, បច្ឆា និរោធំ និព្ពានំ សច្ឆិករោតី’’តិ។ អយំ ចតុន្នំ អរូបសមាបត្តីនំ ឯកេកតោ វុដ្ឋាយ សង្ខារេ សម្មសិត្វា កាយសក្ខិភាវំ បត្តានំ ចតុន្នំ, និរោធា វុដ្ឋាយ អគ្គមគ្គប្បត្តអនាគាមិនោ ច វសេន ឧភតោភាគវិមុត្តោ វិយ បញ្ចវិធោ នាម ហោតីតិ វុត្តំ អភិធម្មដីកាយំ (បុ. ប. មូលដី. ២៤) ‘‘កាយសក្ខិម្ហិបិ ឯសេវ នយោ’’តិ។ ឯកច្ចេ អាសវាតិ ហេដ្ឋិមមគ្គវជ្ឈា អាសវា។
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Taṃ phuṭṭhānantarakālameva sacchikātabbaṃ sacchikato sacchikaraṇūpāyenāti vuttaṃ hoti, bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato. Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchi karotīti ‘‘kāyasakkhī’’ti vuccati, na tu ‘‘vimutto’’ti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā. Tenāha ‘‘jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī’’ti. Ayaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā kāyasakkhibhāvaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya aggamaggappattaanāgāmino ca vasena ubhatobhāgavimutto viya pañcavidho nāma hotīti vuttaṃ abhidhammaṭīkāyaṃ (pu. pa. mūlaṭī. 24) ‘‘kāyasakkhimhipi eseva nayo’’ti. Ekacce āsavāti heṭṭhimamaggavajjhā āsavā.
ទិដ្ឋន្តំ បត្តោតិ ទស្សនសង្ខាតស្ស សោតាបត្តិមគ្គញាណស្ស អនន្តរំ បត្តោតិ វុត្តំ ហោតិ។ ‘‘ទិដ្ឋត្តា បត្តោ’’តិបិ បាឋោ។ ឯតេន ចតុសច្ចទស្សនសង្ខាតាយ ទិដ្ឋិយា និរោធស្ស បត្តតំ ទីបេតិ។ តេនាហ ‘‘ទុក្ខា សង្ខារា’’តិអាទិ។ តត្ថ បញ្ញាយាតិ មគ្គបញ្ញាយ។ បឋមផលដ្ឋតោ បដ្ឋាយ យាវ អគ្គមគ្គដ្ឋា ទិដ្ឋិប្បត្តោ។ តេនាហ ‘‘សោបិ កាយសក្ខី វិយ ឆព្ពិធោ ហោតី’’តិ។ យថា បន បញ្ញាវិមុត្តោ, ឯវំ អយម្បិ សុក្ខវិបស្សកោ ចតូហិ អរូបជ្ឈានេហិ វុដ្ឋាយ ទិដ្ឋិប្បត្តភាវប្បត្តា ចត្តារោ ចាតិ បញ្ចវិធោ ហោតីតិ វេទិតព្ពោ។ សទ្ធាវិមុត្តេបិ ឯសេវ នយោ។ ឥទំ ទុក្ខន្តិ ឯត្តកំ ទុក្ខំ, ន ឥតោ ឧទ្ធំ ទុក្ខន្តិ។ យថាភូតំ បជានាតីតិ ឋបេត្វា តណ្ហំ ឧបាទានក្ខន្ធបញ្ចកំ ទុក្ខសច្ចន្តិ យាថាវតោ បជានាតិ។ យស្មា បន តណ្ហា ទុក្ខំ ជនេតិ និព្ពត្តេតិ, តតោ តំ ទុក្ខំ សមុទេតិ, តស្មា នំ ‘‘អយំ ទុក្ខសមុទយោ’’តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ យស្មា បន ឥទំ ទុក្ខញ្ច សមុទយោ ច និព្ពានំ បត្វា និរុជ្ឈតិ, អប្បវត្តិំ គច្ឆតិ, តស្មា ន ‘‘អយំ ទុក្ខនិរោធោ’’តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ អរិយោ បន អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ តំ ទុក្ខនិរោធំ គច្ឆតិ, តេន តំ ‘‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’’តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ ឯត្តាវតា នានាក្ខណេ សច្ចវវត្ថានំ ទស្សិតំ។ ឥទានិ តំ ឯកក្ខណេ ទស្សេតុំ ‘‘តថាគតប្បវេទិតា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តថាគតប្បវេទិតាតិ តថាគតេន ពោធិមណ្ឌេ បដិវិទ្ធា វិទិតា បាកដា កតា។ ធម្មាតិ ចតុសច្ចធម្មា។ វោទិដ្ឋា ហោន្តីតិ សុទិដ្ឋា។ វោចរិតាតិ សុចរិតា, បញ្ញាយ សុដ្ឋុ ចរាបិតាតិ អត្ថោ។ អយន្តិ អយំ ឯវរូបោ បុគ្គលោ ទិដ្ឋិប្បត្តោតិ។
Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti. ‘‘Diṭṭhattā patto’’tipi pāṭho. Etena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti. Tenāha ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādi. Tattha paññāyāti maggapaññāya. Paṭhamaphalaṭṭhato paṭṭhāya yāva aggamaggaṭṭhā diṭṭhippatto. Tenāha ‘‘sopi kāyasakkhī viya chabbidho hotī’’ti. Yathā pana paññāvimutto, evaṃ ayampi sukkhavipassako catūhi arūpajjhānehi vuṭṭhāya diṭṭhippattabhāvappattā cattāro cāti pañcavidho hotīti veditabbo. Saddhāvimuttepi eseva nayo. Idaṃ dukkhanti ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkhanti. Yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ upādānakkhandhapañcakaṃ dukkhasaccanti yāthāvato pajānāti. Yasmā pana taṇhā dukkhaṃ janeti nibbatteti, tato taṃ dukkhaṃ samudeti, tasmā naṃ ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā pana idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhati, appavattiṃ gacchati, tasmā na ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati, tena taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānākkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ. Idāni taṃ ekakkhaṇe dassetuṃ ‘‘tathāgatappaveditā’’tiādi vuttaṃ. Tathāgatappaveditāti tathāgatena bodhimaṇḍe paṭividdhā viditā pākaṭā katā. Dhammāti catusaccadhammā. Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā. Vocaritāti sucaritā, paññāya suṭṭhu carāpitāti attho. Ayanti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhippattoti.
សទ្ធាយ វិមុត្តោតិ សទ្ទហនវសេន វិមុត្តោ។ ឯតេន សព្ពថា អវិមុត្តស្សបិ សទ្ធាមត្តេន វិមុត្តភាវំ ទស្សេតិ។ សទ្ធាវិមុត្តោតិ វា សទ្ធាយ អធិមុត្តោតិ អត្ថោ។ កិំ បន នេសំ កិលេសប្បហានេ នានត្តំ អត្ថីតិ? នត្ថិ។ អថ កស្មា សទ្ធាវិមុត្តោ ទិដ្ឋិប្បត្តំ ន បាបុណាតីតិ? អាគមនីយនានត្តេន។ ទិដ្ឋិប្បត្តោ ហិ អាគមនម្ហិ កិលេសេ វិក្ខម្ភេន្តោ អប្បទុក្ខេន អកសិរេន អកិលមន្តោវ សក្កោតិ វិក្ខម្ភិតុំ, សទ្ធាវិមុត្តោ បន ទុក្ខេន កសិរេន កិលមន្តោ សក្កោតិ វិក្ខម្ភិតុំ, តស្មា សទ្ធាវិមុត្តោ ទិដ្ឋិប្បត្តំ ន បាបុណាតិ។ តេនាហ ‘‘ឯតស្ស ហី’’តិអាទិ។ សទ្ទហន្តស្សាតិ ‘‘ឯកំសតោ អយំ បដិបទា កិលេសក្ខយំ អាវហតិ សម្មាសម្ពុទ្ធេន ភាសិតត្តា’’តិ ឯវំ សទ្ទហន្តស្ស។ យស្មា បនស្ស អនិច្ចានុបស្សនាទីហិ និច្ចសញ្ញាបហានវសេន ភាវនាយ បុព្ពេនាបរំ វិសេសំ បស្សតោ តត្ថ តត្ថ បច្ចក្ខតាបិ អត្ថិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘សទ្ទហន្តស្ស វិយា’’តិ។ សេសបទទ្វយំ តស្សេវ វេវចនំ។ ឯត្ថ ច បុព្ពភាគមគ្គភាវនាតិ វចនេន អាគមនីយនានត្តេន ទិដ្ឋិប្បត្តសទ្ធាវិមុត្តានំ បញ្ញានានត្តំ ហោតីតិ ទស្សិតំ។ អភិធម្មដ្ឋកថាយម្បិ (បុ. ប. អដ្ឋ. ២៨) ‘‘នេសំ កិលេសប្បហានេ នានត្តំ នត្ថិ, បញ្ញាយ នានត្តំ អត្ថិយេវា’’តិ វត្វា ‘‘អាគមនីយនានត្តេនេវ សទ្ធាវិមុត្តោ ទិដ្ឋិប្បត្តំ ន បាបុណាតីតិ សន្និដ្ឋានំ កត’’ន្តិ វុត្តំ។
Saddhāya vimuttoti saddahanavasena vimutto. Etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti. Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho. Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti? Natthi. Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti? Āgamanīyanānattena. Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena akasirena akilamantova sakkoti vikkhambhituṃ, saddhāvimutto pana dukkhena kasirena kilamanto sakkoti vikkhambhituṃ, tasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti. Tenāha ‘‘etassa hī’’tiādi. Saddahantassāti ‘‘ekaṃsato ayaṃ paṭipadā kilesakkhayaṃ āvahati sammāsambuddhena bhāsitattā’’ti evaṃ saddahantassa. Yasmā panassa aniccānupassanādīhi niccasaññāpahānavasena bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ passato tattha tattha paccakkhatāpi atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘saddahantassa viyā’’ti. Sesapadadvayaṃ tasseva vevacanaṃ. Ettha ca pubbabhāgamaggabhāvanāti vacanena āgamanīyanānattena diṭṭhippattasaddhāvimuttānaṃ paññānānattaṃ hotīti dassitaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyampi (pu. pa. aṭṭha. 28) ‘‘nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ natthi, paññāya nānattaṃ atthiyevā’’ti vatvā ‘‘āgamanīyanānatteneva saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti sanniṭṭhānaṃ kata’’nti vuttaṃ.
អារម្មណំ យាថាវតោ ធារេតិ អវធារេតីតិ ធម្មោ, បញ្ញា។ តំ បញ្ញាសង្ខាតំ ធម្មំ អធិមត្តតាយ បុព្ពង្គមំ ហុត្វា បវត្តំ អនុស្សរតីតិ ធម្មានុសារី។ តេនាហ ‘‘ធម្មោ’’តិអាទិ។ បញ្ញាបុព្ពង្គមន្តិ បញ្ញាបធានំ។ ‘‘សទ្ធំ អនុស្សរតិ, សទ្ធាបុព្ពង្គមំ មគ្គំ ភាវេតី’’តិ ឥមមត្ថំ ឯសេវ នយោតិ អតិទិសតិ។ បញ្ញំ វាហេតីតិ បញ្ញាវាហី, បញ្ញំ សាតិសយំ បវត្តេតីតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘បញ្ញាបុព្ពង្គមំ អរិយមគ្គំ ភាវេតី’’តិ។ បញ្ញា វា បុគ្គលំ វាហេតិ និព្ពានាភិមុខំ គមេតីតិ បញ្ញាវាហី។ សទ្ធាវាហីតិ ឯត្ថាបិ ឥមិនា នយេនេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឧភតោភាគវិមុត្តាទិកថាតិ ឧភតោភាគវិមុត្តាទីសុ អាគមនតោ បដ្ឋាយ វត្តព្ពកថា។ តស្មាតិ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ២.៧៧៣, ៨៨៩) វុត្តត្តា។ តតោ ឯវ វិសុទ្ធិមគ្គសំវណ្ណនាយំ (វិសុទ្ធិ. មហាដី. ២.៧៧៣) វុត្តនយេនេវ ចេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Ārammaṇaṃ yāthāvato dhāreti avadhāretīti dhammo, paññā. Taṃ paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ adhimattatāya pubbaṅgamaṃ hutvā pavattaṃ anussaratīti dhammānusārī. Tenāha ‘‘dhammo’’tiādi. Paññāpubbaṅgamanti paññāpadhānaṃ. ‘‘Saddhaṃ anussarati, saddhāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetī’’ti imamatthaṃ eseva nayoti atidisati. Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī, paññaṃ sātisayaṃ pavattetīti attho. Tenāha ‘‘paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetī’’ti. Paññā vā puggalaṃ vāheti nibbānābhimukhaṃ gametīti paññāvāhī. Saddhāvāhīti etthāpi iminā nayeneva attho veditabbo. Ubhatobhāgavimuttādikathāti ubhatobhāgavimuttādīsu āgamanato paṭṭhāya vattabbakathā. Tasmāti visuddhimagge (visuddhi. 2.773, 889) vuttattā. Tato eva visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.773) vuttanayeneva cettha attho veditabbo.
បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. បុគ្គលសុត្តំ • 4. Puggalasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៤. បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា • 4. Puggalasuttavaṇṇanā
