| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣. តតិយវគ្គោ
3. Tatiyavaggo
១. បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា
1. Puggalasuttavaṇṇanā
១៣២. ‘‘នីចេ កុលេ បច្ចាជាតោ’’តិអាទិ អប្បកាសនភាវេន តមតីតិ តមោ, តេន តមេន យុត្តោតិ តមោ បុគ្គលោ វុច្ចតិ, តំយោគតោ បុគ្គលស្ស តព្ពោហារោ យថា ‘‘មច្ឆេរយោគតោ មច្ឆេរោ’’តិ។ តស្មា តមោតិ អប្បកាសនភាវេន តមោ តមភូតោ អន្ធការោ វិយ ជាតោ, អន្ធការត្តំ វា បត្តោតិ អត្ថោ។ វុត្តលក្ខណំ តមមេវ បរម្បរតោ អយនំ គតិ និដ្ឋា ឯតស្សាតិ តមបរាយណោ, តមបរាយណតំ វា បត្តោតិ អត្ថោ។ ញាយេនបិ តមគ្គហណេន ខន្ធតមោវ កថិតោ, ន អន្ធការតមោ។ ខន្ធតមោតិ ច សម្បត្តិរហិតា ខន្ធបវត្តិយេវ ទដ្ឋព្ពា។ ‘‘ឧច្ចេ កុលេ បច្ចាជាតោ’’តិអាទិ បកាសនភាវេន ជោតេតីតិ ជោតិ, តេន ជោតិនា យុត្តោតិអាទិ សព្ពំ តមេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឥតរេ ទ្វេតិ ជោតិតមបរាយណោ ជោតិជោតិបរាយណោតិ ឥតរេ ទ្វេ បុគ្គលេ។
132. ‘‘Nīce kule paccājāto’’tiādi appakāsanabhāvena tamatīti tamo, tena tamena yuttoti tamo puggalo vuccati, taṃyogato puggalassa tabbohāro yathā ‘‘maccherayogato macchero’’ti. Tasmā tamoti appakāsanabhāvena tamo tamabhūto andhakāro viya jāto, andhakārattaṃ vā pattoti attho. Vuttalakkhaṇaṃ tamameva paramparato ayanaṃ gati niṭṭhā etassāti tamaparāyaṇo, tamaparāyaṇataṃ vā pattoti attho. Ñāyenapi tamaggahaṇena khandhatamova kathito, na andhakāratamo. Khandhatamoti ca sampattirahitā khandhapavattiyeva daṭṭhabbā. ‘‘Ucce kule paccājāto’’tiādi pakāsanabhāvena jotetīti joti, tena jotinā yuttotiādi sabbaṃ tame vuttanayeneva veditabbaṃ. Itare dveti jotitamaparāyaṇo jotijotiparāyaṇoti itare dve puggale.
វេណុវេត្តាទិកេហិ បេឡាទិការកា វិលីវការកា។ មិគមច្ឆាទីនំ និសាទនតោ នេសាទា, មាគវិកមច្ឆពន្ធាទយោ។ រថេសុ ចម្មេន ហននករណតោ រថការា ចម្មការា វុត្តា។ ‘‘បុ’’ ឥតិ ករីសស្ស នាមំ, តំ កុសេន្តិ អបនេន្តីតិ បុក្កុសា, បុប្ផឆឌ្ឌកា។ ទុព្ពណ្ណោតិ វិរូបោ។ ឱកោដិមកោតិ អារោហាភាវេន ហេដ្ឋិមកោដិកោ, រស្សកាយោតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘លកុណ្ឌកោ’’តិ។ លកុ វិយ ឃដិកា វិយ ឌេតិ បវត្តតីតិ ហិ លកុណ្ឌកោ, រស្សោ។ កណតិ និមីលតីតិ កាណោ។ តំ បនស្ស និមីលនំ ឯកេន អក្ខិនា ទ្វីហិបិ វាតិ អាហ ‘‘ឯកក្ខិកាណោ វា ឧភយក្ខិកាណោ វា’’តិ។ កុណនំ កុណោ, ហត្ថវេកល្លំ, សោ ឯតស្ស អត្ថីតិ កុណី។ ខញ្ជោ វុច្ចតិ បាទវិកលោ។ ហេដ្ឋិមកាយសង្ខាតោ សរីរស្ស បក្ខោ បទេសោ ហតោ អស្សាតិ បក្ខហតោ។ តេនាហ ‘‘បីឋសម្បី’’តិ។ បទីបេ បទីបនេ ឯតព្ពំ នេតព្ពន្តិ បទីបេយ្យំ, តេលកបល្លាទិឧបករណំ។ វុត្តន្តិ អដ្ឋកថាយំ វុត្តំ។
Veṇuvettādikehi peḷādikārakā vilīvakārakā. Migamacchādīnaṃ nisādanato nesādā, māgavikamacchabandhādayo. Rathesu cammena hananakaraṇato rathakārā cammakārā vuttā. ‘‘Pu’’ iti karīsassa nāmaṃ, taṃ kusenti apanentīti pukkusā, pupphachaḍḍakā. Dubbaṇṇoti virūpo. Okoṭimakoti ārohābhāvena heṭṭhimakoṭiko, rassakāyoti attho. Tenāha ‘‘lakuṇḍako’’ti. Laku viya ghaṭikā viya ḍeti pavattatīti hi lakuṇḍako, rasso. Kaṇati nimīlatīti kāṇo. Taṃ panassa nimīlanaṃ ekena akkhinā dvīhipi vāti āha ‘‘ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā’’ti. Kuṇanaṃ kuṇo, hatthavekallaṃ, so etassa atthīti kuṇī. Khañjo vuccati pādavikalo. Heṭṭhimakāyasaṅkhāto sarīrassa pakkho padeso hato assāti pakkhahato. Tenāha ‘‘pīṭhasampī’’ti. Padīpe padīpane etabbaṃ netabbanti padīpeyyaṃ, telakapallādiupakaraṇaṃ. Vuttanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
អាគមនវិបត្តីតិ អាគមនដ្ឋានវសេន វិបត្តិ អាគមោ ឯត្ថាតិ កត្វា។ បុព្ពុប្បន្នបច្ចយវិបត្តីតិ បឋមុប្បន្នបច្ចយវសេន វិបត្តិ។ ចណ្ឌាលាទិសភាវា ហិស្ស មាតាបិតរោ បឋមុប្បន្នបច្ចយា, បឋមុប្បត្តិយា វា បច្ចយា, តេហេវស្ស វិបត្តិ ឯវ, ន សម្បត្តិ។ បវត្តបច្ចយវិបត្តីតិ បវត្តេ សុខបច្ចយវិបត្តិ។ តាទិសេ និហីនកុលេ ឧប្បន្នោបិ កោចិ វិភវសម្បន្នោ សិយា, អយំ បន ទុគ្គតោ ទុរូបោ ហោតិ។ អាជីវុបាយវិបត្តីតិ អាជីវនុបាយវសេន វិបត្តិ។ សុខេន ហិ ជីវិកំ បវត្តេតុំ ឧបាយភូតា ហត្ថិសិប្បាទយោ ឥមស្ស នត្ថិ, បុប្ផឆឌ្ឌកសិលាកោដ្ដនាទិកម្មំ បន កត្វា ជីវិកំ បវត្តេតិ។ តេនាហ ‘‘កសិរវុត្តិកេ’’តិ។ អត្តភាវវិបត្តីតិ ឧបធិវិបត្តិ។ ទុក្ខការណសមាយោគោតិ កាយិកចេតសិកទុក្ខុប្បត្តិយា បច្ចយសមោធានំ។ សុខការណវិបត្តីតិ សុខបច្ចយបរិហានិ។ ឧបភោគវិបត្តីតិ ឧបភោគសុខស្ស វិនាសោ អនុបលទ្ធិ។ ជោតិ ចេវ ជោតិបរាយណភាវោ ច សុក្កបក្ខោ។
Āgamanavipattīti āgamanaṭṭhānavasena vipatti āgamo etthāti katvā. Pubbuppannapaccayavipattīti paṭhamuppannapaccayavasena vipatti. Caṇḍālādisabhāvā hissa mātāpitaro paṭhamuppannapaccayā, paṭhamuppattiyā vā paccayā, tehevassa vipatti eva, na sampatti. Pavattapaccayavipattīti pavatte sukhapaccayavipatti. Tādise nihīnakule uppannopi koci vibhavasampanno siyā, ayaṃ pana duggato durūpo hoti. Ājīvupāyavipattīti ājīvanupāyavasena vipatti. Sukhena hi jīvikaṃ pavattetuṃ upāyabhūtā hatthisippādayo imassa natthi, pupphachaḍḍakasilākoṭṭanādikammaṃ pana katvā jīvikaṃ pavatteti. Tenāha ‘‘kasiravuttike’’ti. Attabhāvavipattīti upadhivipatti. Dukkhakāraṇasamāyogoti kāyikacetasikadukkhuppattiyā paccayasamodhānaṃ. Sukhakāraṇavipattīti sukhapaccayaparihāni. Upabhogavipattīti upabhogasukhassa vināso anupaladdhi. Joti ceva jotiparāyaṇabhāvo ca sukkapakkho.
ទសហិ អក្កោសវត្ថូហីតិ លក្ខណវចនំ ឯតំ យថា ‘‘យទិ មេ ព្យាធិតា ហោន្តិ, ទាតព្ពមិទមោសធ’’ន្តិ, តស្មា ទសហិ អក្កោសវត្ថូហិ, តត្ថ វា យេន កេនចិ បរិភាសតីតិ អត្ថោ។ ឯកគ្គចិត្តោតិ ទានំ ទាតុំ អបេក្ខិតតាយ សមាហិតចិត្តោ។
Dasahi akkosavatthūhīti lakkhaṇavacanaṃ etaṃ yathā ‘‘yadi me byādhitā honti, dātabbamidamosadha’’nti, tasmā dasahi akkosavatthūhi, tattha vā yena kenaci paribhāsatīti attho. Ekaggacittoti dānaṃ dātuṃ apekkhitatāya samāhitacitto.
បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. បុគ្គលសុត្តំ • 1. Puggalasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. បុគ្គលសុត្តវណ្ណនា • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
