| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೨. ಅನುಸಯವಗ್ಗೋ
2. Anusayavaggo
೪.ಪುಗ್ಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4.Puggalasuttavaṇṇanā
೧೪. ದುತಿಯಸ್ಸ ಚತುತ್ಥೇ ಉಭತೋ ಉಭಯಥಾ, ಉಭತೋ ಉಭೋಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸನಯೇನ। ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹೀತಿ ಕರಣೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕೇ ಚೇತಂ ಬಹುವಚನಂ । ಆವುತ್ತಿಆದಿವಸೇನ ಅಯಂ ನಿಯಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತೇನ ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮೋಕ್ಖೇನ, ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರವಾದೋ, ‘‘ನಾಮಕಾಯತೋ ರೂಪಕಾಯತೋ ಚ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ತಿಪಿಟಕಮಹಾರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರವಾದೋ, ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಏಕವಾರಂ, ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಏಕವಾರಂ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರವಾದೋ ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಥೇರವಾದಾನಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮವಾದೇ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ವುತ್ತೋ, ದುತಿಯವಾದೇ ಉಭತೋ ಭಾಗತೋ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ, ತತಿಯವಾದೇ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋತಿ। ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ, ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದನೇಹಿ ವಾ ಕಾಯತೋ ವಿಮುತ್ತೋಹಿ ಅತ್ಥೋ।
14. Dutiyassa catutthe ubhato ubhayathā, ubhato ubhohi bhāgehi vimuttoti ubhatobhāgavimutto ekadesasarūpekasesanayena. Dvīhi bhāgehīti karaṇe nissakke cetaṃ bahuvacanaṃ . Āvuttiādivasena ayaṃ niyamo veditabboti āha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi. Etena ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo, ‘‘nāmakāyato rūpakāyato ca vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakamahārakkhitattheravādo, ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ, maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷābhayattheravādo cāti imesaṃ tiṇṇampi theravādānaṃ ekajjhaṃ saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca paṭhamavāde dvīhi bhāgehi vimutto ubhatobhāgavimutto vutto, dutiyavāde ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimutto, tatiyavāde dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ayametesaṃ visesoti. Vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyato vimuttohi attho.
ಸೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ। ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಂ ವಿಯ ದುವಙ್ಗಿಕಂ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಪನ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ರೂಪಕಾಯತೋ ಅವಿಮುತ್ತತ್ತಾ। ತಞ್ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಯತೋವ ವಿಮುತ್ತಂ, ನ ರೂಪಕಾಯತೋ, ತಸ್ಮಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪ…ಪೇ॰… ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಅನಾಗಾಮಿನೋತಿ ಭೂತಪುಬ್ಬಗತಿಯಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಅನಾಗಾಮೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ‘‘ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಅನ್ತೇ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ವತ್ವಾ –
Soti ubhatobhāgavimutto. Kāmañcettha rūpāvacaracatutthajjhānampi arūpāvacarajjhānaṃ viya duvaṅgikaṃ āneñjappattanti vuccati. Taṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma na hoti rūpakāyato avimuttattā. Tañhi kilesakāyatova vimuttaṃ, na rūpakāyato, tasmā tato vuṭṭhāya arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto na hotīti āha ‘‘catunnaṃ arūpa…pe… pañcavidho hotī’’ti. Arūpasamāpattīnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Arahattaṃ pattaanāgāminoti bhūtapubbagatiyā vuttaṃ. Na hi arahattaṃ patto anāgāmī nāma hoti. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādike nirodhasamāpattiante aṭṭha vimokkhe vatvā –
‘‘ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖು ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಆನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖು ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ –
‘‘Yato ca kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, ānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto’’ti –
ಯದಿಪಿ ಮಹಾನಿದಾನೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೩೦) ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಸೇಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ, ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಂ ‘‘ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಾಳಿ ಪನೇತ್ಥ…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭಿನೋ ವಸೇನ ಆಗತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಪನ ಕೀಟಾಗಿರಿಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೨) –
Yadipi mahānidāne (dī. ni. 2.130) vuttaṃ, taṃ pana ubhatobhāgavimuttaseṭṭhavasena vuttanti, idha pana sabbaubhatobhāgavimutte saṅgahaṇatthaṃ ‘‘pañcavidho hotī’’ti vatvā ‘‘pāḷi panettha…pe… aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā’’ti āha. Majjhimanikāye pana kīṭāgirisutte (ma. ni. 2.182) –
‘‘ಕತಮೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯೇ ತೇ ಸನ್ತಾ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ರೂಪೇ ಆರುಪ್ಪಾ, ತೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ , ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ –
‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto? Idha, bhikkhave, ekacco puggalo ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā, te kāyena phusitvā viharati , paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto’’ti –
ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾ, ಸೇಟ್ಠೋ ಚ ವುತ್ತೋ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೂಪಪತ್ತಿತೋ। ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಪುರಿಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಸೀಸಂ ನಿರೋಧಂ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾ ನಾಮ। ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಅನಾಗಾಮೀ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಸೇಟ್ಠೋ ನಾಮ।
Arūpasamāpattivasena cattāro ubhatobhāgavimuttā, seṭṭho ca vutto vuttalakkhaṇūpapattito. Yathāvuttesu hi pañcasu purimā cattāro samāpattisīsaṃ nirodhaṃ na samāpajjantīti pariyāyena ubhatobhāgavimuttā nāma. Aṭṭhasamāpattilābhī anāgāmī taṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti nippariyāyena ubhatobhāgavimuttaseṭṭho nāma.
ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋತಿಆದಿ ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪಾಳಿ। ತತ್ಥ ಕತಮೋತಿ ಪುಚ್ಛಾವಚನಂ। ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಅಸಾಧಾರಣತೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬವಚನಂ। ಇಧಾತಿ ಇಧಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ। ಏಕಚ್ಚೋತಿ ಏಕೋ। ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಾಮಕಾಯತೋ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ, ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ದಿಸ್ವಾತಿ ದಸ್ಸನಹೇತು। ನ ಹಿ ಆಸವೇ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ದಸ್ಸನಕಾರಣಾ ಪನ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾತಿ ವುತ್ತಾ ದಸ್ಸನಾಯತ್ತಪರಿಕ್ಖಯತ್ತಾ। ಏವಞ್ಹಿ ದಸ್ಸನಂ ಆಸವಾನಂ ಖಯಸ್ಸ ಪುರಿಮಕಿರಿಯಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ।
Katamo ca puggalotiādi puggalapaññattipāḷi. Tattha katamoti pucchāvacanaṃ. Puggaloti asādhāraṇato pucchitabbavacanaṃ. Idhāti idhasmiṃ sāsane. Ekaccoti eko. Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatīti aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā nāmakāyato paṭilabhitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā parikkhīṇā honti. Disvāti dassanahetu. Na hi āsave paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā disvā parikkhīṇāti vuttā dassanāyattaparikkhayattā. Evañhi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyābhāvena vuttaṃ.
ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋತಿ ವಿಸೇಸತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಏವ ವಿಮುತ್ತೋ, ನ ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತೇನ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಾತಿಸಯೇನ ಸಮಾಧಿನಾತಿ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ। ಯೋ ಅರಿಯೋ ಅನಧಿಗತಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಆಸವೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ, ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಧಿಗತೇಪಿ ಹಿ ರೂಪಜ್ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖೇ ನ ಸೋ ಸಾತಿಸಯಸಮಾಧಿನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ನ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತತಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ। ಅರೂಪಜ್ಝಾನೇಸು ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ಹಿ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖೇಕದೇಸೇನ ತಂನಾಮದಾನಸಮತ್ಥೇನ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭೀತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಮುದಾಯೇ ಹಿ ಪವತ್ತೋ ವೋಹಾರೋ ಅವಯವೇಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ ಯಥಾ ತಂ ‘‘ಸತ್ತಿಸಯೋ’’ತಿ ಅನವಸೇಸತೋ ಆಸವಾನಂ ಪರಿಕ್ಖೀಣತ್ತಾ। ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನೇವ ನ ಏಕದೇಸಭೂತರೂಪಜ್ಝಾನಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ। ಏವಞ್ಹಿ ಅರೂಪಜ್ಝಾನೇಕದೇಸಾಭಾವೇಪಿ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೇಸು ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Paññāvimuttoti visesato paññāya eva vimutto, na tassa adhiṭṭhānabhūtena aṭṭhavimokkhasaṅkhātena sātisayena samādhināti paññāvimutto. Yo ariyo anadhigataaṭṭhavimokkho sabbaso āsavehi vimutto, tassetaṃ adhivacanaṃ. Adhigatepi hi rūpajjhānavimokkhe na so sātisayasamādhinissitoti na tassa vasena ubhatobhāgavimuttatā hotīti vuttovāyamattho. Arūpajjhānesu pana ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti. Tena hi aṭṭhavimokkhekadesena taṃnāmadānasamatthena aṭṭhavimokkhalābhītveva vuccati. Samudāye hi pavatto vohāro avayavepi dissati yathā taṃ ‘‘sattisayo’’ti anavasesato āsavānaṃ parikkhīṇattā. Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva na ekadesabhūtarūpajjhānappaṭikkhepavasena. Evañhi arūpajjhānekadesābhāvepi aṭṭhavimokkhapaṭikkhepo na hotīti siddhaṃ hoti. Arūpāvacarajjhānesu hi ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti.
ಫುಟ್ಠನ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತೋತಿ ಫುಟ್ಠಾನಂ ಅನ್ತೋ ಫುಟ್ಠನ್ತೋ, ಫುಟ್ಠಾನಂ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ ಅನನ್ತರೋ ಕಾಲೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ತಂ ಫುಟ್ಠಾನನ್ತರಕಾಲಮೇವ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕತೋ ಸಚ್ಛಿಕರಣೂಪಾಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭಾವನಪುಂಸಕಂ ವಾ ಏತಂ ‘‘ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಯೋ ಹಿ ಅರೂಪಜ್ಝಾನೇನ ರೂಪಕಾಯತೋ ನಾಮಕಾಯೇಕದೇಸತೋ ಚ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತೋ, ತೇನ ನಿರೋಧಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಆಲೋಚಿತೋ ಪಕಾಸಿತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ಕಾಯೇನ ಸಚ್ಛಿಕತೋ। ನಿರೋಧಂ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಆಸವೇಸು ಖೇಪಿತೇಸು ತೇನ ಸೋ ಸಚ್ಛಿಕತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ನಿರೋಧಂ ಯಥಾಆಲೋಚಿತಂ ನಾಮಕಾಯೇನ ಸಚ್ಛಿ ಕರೋತೀತಿ ‘‘ಕಾಯಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ತು ‘‘ವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಆಸವಾನಂ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಝಾನಫಸ್ಸಂ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ಪಚ್ಛಾ ನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀ’’ತಿ। ಅಯಂ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಏಕೇಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಕಾಯಸಕ್ಖಿಭಾವಂ ಪತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ, ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಅನಾಗಾಮಿನೋ ಚ ವಸೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ವಿಯ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ (ಪು॰ ಪ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ೨೪) ‘‘ಕಾಯಸಕ್ಖಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ಆಸವಾ।
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Taṃ phuṭṭhānantarakālameva sacchikātabbaṃ sacchikato sacchikaraṇūpāyenāti vuttaṃ hoti, bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato. Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchi karotīti ‘‘kāyasakkhī’’ti vuccati, na tu ‘‘vimutto’’ti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā. Tenāha ‘‘jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī’’ti. Ayaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā kāyasakkhibhāvaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya aggamaggappattaanāgāmino ca vasena ubhatobhāgavimutto viya pañcavidho nāma hotīti vuttaṃ abhidhammaṭīkāyaṃ (pu. pa. mūlaṭī. 24) ‘‘kāyasakkhimhipi eseva nayo’’ti. Ekacce āsavāti heṭṭhimamaggavajjhā āsavā.
ದಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ಪತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಪತ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏತೇನ ಚತುಸಚ್ಚದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಪತ್ತತಂ ದೀಪೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ। ಪಠಮಫಲಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ವಿಯ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಚತೂಹಿ ಅರೂಪಜ್ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ನ ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ತಣ್ಹಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚನ್ತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಪಜಾನಾತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಂ ಜನೇತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ತತೋ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇದಂ ದುಕ್ಖಞ್ಚ ಸಮುದಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಅಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಅರಿಯೋ ಪನ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ನಾನಾಕ್ಖಣೇ ಸಚ್ಚವವತ್ಥಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ಇದಾನಿ ತಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾತಿ ತಥಾಗತೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ ವಿದಿತಾ ಪಾಕಟಾ ಕತಾ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ। ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸುದಿಟ್ಠಾ। ವೋಚರಿತಾತಿ ಸುಚರಿತಾ, ಪಞ್ಞಾಯ ಸುಟ್ಠು ಚರಾಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ।
Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti. ‘‘Diṭṭhattā patto’’tipi pāṭho. Etena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti. Tenāha ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādi. Tattha paññāyāti maggapaññāya. Paṭhamaphalaṭṭhato paṭṭhāya yāva aggamaggaṭṭhā diṭṭhippatto. Tenāha ‘‘sopi kāyasakkhī viya chabbidho hotī’’ti. Yathā pana paññāvimutto, evaṃ ayampi sukkhavipassako catūhi arūpajjhānehi vuṭṭhāya diṭṭhippattabhāvappattā cattāro cāti pañcavidho hotīti veditabbo. Saddhāvimuttepi eseva nayo. Idaṃ dukkhanti ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkhanti. Yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ upādānakkhandhapañcakaṃ dukkhasaccanti yāthāvato pajānāti. Yasmā pana taṇhā dukkhaṃ janeti nibbatteti, tato taṃ dukkhaṃ samudeti, tasmā naṃ ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā pana idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhati, appavattiṃ gacchati, tasmā na ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati, tena taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānākkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ. Idāni taṃ ekakkhaṇe dassetuṃ ‘‘tathāgatappaveditā’’tiādi vuttaṃ. Tathāgatappaveditāti tathāgatena bodhimaṇḍe paṭividdhā viditā pākaṭā katā. Dhammāti catusaccadhammā. Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā. Vocaritāti sucaritā, paññāya suṭṭhu carāpitāti attho. Ayanti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhippattoti.
ಸದ್ಧಾಯ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸದ್ದಹನವಸೇನ ವಿಮುತ್ತೋ। ಏತೇನ ಸಬ್ಬಥಾ ಅವಿಮುತ್ತಸ್ಸಪಿ ಸದ್ಧಾಮತ್ತೇನ ವಿಮುತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋತಿ ವಾ ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಪನ ನೇಸಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ನಾನತ್ತಂ ಅತ್ಥೀತಿ? ನತ್ಥಿ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ? ಆಗಮನೀಯನಾನತ್ತೇನ। ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ ಹಿ ಆಗಮನಮ್ಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖೇನ ಅಕಸಿರೇನ ಅಕಿಲಮನ್ತೋವ ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತುಂ, ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ಪನ ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಏಕಂಸತೋ ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಂ ಆವಹತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಭಾಸಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀಹಿ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಪಹಾನವಸೇನ ಭಾವನಾಯ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ವಿಸೇಸಂ ಪಸ್ಸತೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಕ್ಖತಾಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಸೇಸಪದದ್ವಯಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾತಿ ವಚನೇನ ಆಗಮನೀಯನಾನತ್ತೇನ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಾನಂ ಪಞ್ಞಾನಾನತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸಿತಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಪು॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೮) ‘‘ನೇಸಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ನಾನತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ನಾನತ್ತಂ ಅತ್ಥಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಗಮನೀಯನಾನತ್ತೇನೇವ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Saddhāya vimuttoti saddahanavasena vimutto. Etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti. Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho. Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti? Natthi. Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti? Āgamanīyanānattena. Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena akasirena akilamantova sakkoti vikkhambhituṃ, saddhāvimutto pana dukkhena kasirena kilamanto sakkoti vikkhambhituṃ, tasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti. Tenāha ‘‘etassa hī’’tiādi. Saddahantassāti ‘‘ekaṃsato ayaṃ paṭipadā kilesakkhayaṃ āvahati sammāsambuddhena bhāsitattā’’ti evaṃ saddahantassa. Yasmā panassa aniccānupassanādīhi niccasaññāpahānavasena bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ passato tattha tattha paccakkhatāpi atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘saddahantassa viyā’’ti. Sesapadadvayaṃ tasseva vevacanaṃ. Ettha ca pubbabhāgamaggabhāvanāti vacanena āgamanīyanānattena diṭṭhippattasaddhāvimuttānaṃ paññānānattaṃ hotīti dassitaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyampi (pu. pa. aṭṭha. 28) ‘‘nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ natthi, paññāya nānattaṃ atthiyevā’’ti vatvā ‘‘āgamanīyanānatteneva saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti sanniṭṭhānaṃ kata’’nti vuttaṃ.
ಆರಮ್ಮಣಂ ಯಾಥಾವತೋ ಧಾರೇತಿ ಅವಧಾರೇತೀತಿ ಧಮ್ಮೋ, ಪಞ್ಞಾ। ತಂ ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಧಿಮತ್ತತಾಯ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿ। ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಪಧಾನಂ। ‘‘ಸದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಸದ್ಧಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅತಿದಿಸತಿ। ಪಞ್ಞಂ ವಾಹೇತೀತಿ ಪಞ್ಞಾವಾಹೀ, ಪಞ್ಞಂ ಸಾತಿಸಯಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿ। ಪಞ್ಞಾ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾಹೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾಭಿಮುಖಂ ಗಮೇತೀತಿ ಪಞ್ಞಾವಾಹೀ। ಸದ್ಧಾವಾಹೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾದಿಕಥಾತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾದೀಸು ಆಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಕಥಾ। ತಸ್ಮಾತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೭೭೩, ೮೮೯) ವುತ್ತತ್ತಾ। ತತೋ ಏವ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ಮಹಾಟೀ॰ ೨.೭೭೩) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ārammaṇaṃ yāthāvato dhāreti avadhāretīti dhammo, paññā. Taṃ paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ adhimattatāya pubbaṅgamaṃ hutvā pavattaṃ anussaratīti dhammānusārī. Tenāha ‘‘dhammo’’tiādi. Paññāpubbaṅgamanti paññāpadhānaṃ. ‘‘Saddhaṃ anussarati, saddhāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetī’’ti imamatthaṃ eseva nayoti atidisati. Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī, paññaṃ sātisayaṃ pavattetīti attho. Tenāha ‘‘paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetī’’ti. Paññā vā puggalaṃ vāheti nibbānābhimukhaṃ gametīti paññāvāhī. Saddhāvāhīti etthāpi iminā nayeneva attho veditabbo. Ubhatobhāgavimuttādikathāti ubhatobhāgavimuttādīsu āgamanato paṭṭhāya vattabbakathā. Tasmāti visuddhimagge (visuddhi. 2.773, 889) vuttattā. Tato eva visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.773) vuttanayeneva cettha attho veditabbo.
ಪುಗ್ಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೪. ಪುಗ್ಗಲಸುತ್ತಂ • 4. Puggalasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ಪುಗ್ಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Puggalasuttavaṇṇanā
