| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
3. තතියවග්‌ගො
3. Tatiyavaggo
1. පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Puggalasuttavaṇṇanā
132. ‘‘නීචෙ කුලෙ පච්‌චාජාතො’’තිආදි අප්‌පකාසනභාවෙන තමතීති තමො, තෙන තමෙන යුත්‌තොති තමො පුග්‌ගලො වුච්‌චති, තංයොගතො පුග්‌ගලස්‌ස තබ්‌බොහාරො යථා ‘‘මච්‌ඡෙරයොගතො මච්‌ඡෙරො’’ති. තස්‌මා තමොති අප්‌පකාසනභාවෙන තමො තමභූතො අන්‌ධකාරො විය ජාතො, අන්‌ධකාරත්‌තං වා පත්‌තොති අත්‌ථො. වුත්‌තලක්‌ඛණං තමමෙව පරම්‌පරතො අයනං ගති නිට්‌ඨා එතස්‌සාති තමපරායණො, තමපරායණතං වා පත්‌තොති අත්‌ථො. ඤායෙනපි තමග්‌ගහණෙන ඛන්‌ධතමොව කථිතො, න අන්‌ධකාරතමො. ඛන්‌ධතමොති ච සම්‌පත්‌තිරහිතා ඛන්‌ධපවත්‌තියෙව දට්‌ඨබ්‌බා. ‘‘උච්‌චෙ කුලෙ පච්‌චාජාතො’’තිආදි පකාසනභාවෙන ජොතෙතීති ජොති, තෙන ජොතිනා යුත්‌තොතිආදි සබ්‌බං තමෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. ඉතරෙ ද්‌වෙති ජොතිතමපරායණො ජොතිජොතිපරායණොති ඉතරෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලෙ.
132. ‘‘Nīce kule paccājāto’’tiādi appakāsanabhāvena tamatīti tamo, tena tamena yuttoti tamo puggalo vuccati, taṃyogato puggalassa tabbohāro yathā ‘‘maccherayogato macchero’’ti. Tasmā tamoti appakāsanabhāvena tamo tamabhūto andhakāro viya jāto, andhakārattaṃ vā pattoti attho. Vuttalakkhaṇaṃ tamameva paramparato ayanaṃ gati niṭṭhā etassāti tamaparāyaṇo, tamaparāyaṇataṃ vā pattoti attho. Ñāyenapi tamaggahaṇena khandhatamova kathito, na andhakāratamo. Khandhatamoti ca sampattirahitā khandhapavattiyeva daṭṭhabbā. ‘‘Ucce kule paccājāto’’tiādi pakāsanabhāvena jotetīti joti, tena jotinā yuttotiādi sabbaṃ tame vuttanayeneva veditabbaṃ. Itare dveti jotitamaparāyaṇo jotijotiparāyaṇoti itare dve puggale.
වෙණුවෙත්‌තාදිකෙහි පෙළාදිකාරකා විලීවකාරකා. මිගමච්‌ඡාදීනං නිසාදනතො නෙසාදා, මාගවිකමච්‌ඡබන්‌ධාදයො. රථෙසු චම්‌මෙන හනනකරණතො රථකාරා චම්‌මකාරා වුත්‌තා. ‘‘පු’’ ඉති කරීසස්‌ස නාමං, තං කුසෙන්‌ති අපනෙන්‌තීති පුක්‌කුසා, පුප්‌ඵඡඩ්‌ඩකා. දුබ්‌බණ්‌ණොති විරූපො. ඔකොටිමකොති ආරොහාභාවෙන හෙට්‌ඨිමකොටිකො, රස්‌සකායොති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘ලකුණ්‌ඩකො’’ති. ලකු විය ඝටිකා විය ඩෙති පවත්‌තතීති හි ලකුණ්‌ඩකො, රස්‌සො. කණති නිමීලතීති කාණො. තං පනස්‌ස නිමීලනං එකෙන අක්‌ඛිනා ද්‌වීහිපි වාති ආහ ‘‘එකක්‌ඛිකාණො වා උභයක්‌ඛිකාණො වා’’ති. කුණනං කුණො, හත්‌ථවෙකල්‌ලං, සො එතස්‌ස අත්‌ථීති කුණී. ඛඤ්‌ජො වුච්‌චති පාදවිකලො. හෙට්‌ඨිමකායසඞ්‌ඛාතො සරීරස්‌ස පක්‌ඛො පදෙසො හතො අස්‌සාති පක්‌ඛහතො. තෙනාහ ‘‘පීඨසම්‌පී’’ති. පදීපෙ පදීපනෙ එතබ්‌බං නෙතබ්‌බන්‌ති පදීපෙය්‍යං, තෙලකපල්‌ලාදිඋපකරණං. වුත්‌තන්‌ති අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං.
Veṇuvettādikehi peḷādikārakā vilīvakārakā. Migamacchādīnaṃ nisādanato nesādā, māgavikamacchabandhādayo. Rathesu cammena hananakaraṇato rathakārā cammakārā vuttā. ‘‘Pu’’ iti karīsassa nāmaṃ, taṃ kusenti apanentīti pukkusā, pupphachaḍḍakā. Dubbaṇṇoti virūpo. Okoṭimakoti ārohābhāvena heṭṭhimakoṭiko, rassakāyoti attho. Tenāha ‘‘lakuṇḍako’’ti. Laku viya ghaṭikā viya ḍeti pavattatīti hi lakuṇḍako, rasso. Kaṇati nimīlatīti kāṇo. Taṃ panassa nimīlanaṃ ekena akkhinā dvīhipi vāti āha ‘‘ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā’’ti. Kuṇanaṃ kuṇo, hatthavekallaṃ, so etassa atthīti kuṇī. Khañjo vuccati pādavikalo. Heṭṭhimakāyasaṅkhāto sarīrassa pakkho padeso hato assāti pakkhahato. Tenāha ‘‘pīṭhasampī’’ti. Padīpe padīpane etabbaṃ netabbanti padīpeyyaṃ, telakapallādiupakaraṇaṃ. Vuttanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
ආගමනවිපත්‌තීති ආගමනට්‌ඨානවසෙන විපත්‌ති ආගමො එත්‌ථාති කත්‌වා. පුබ්‌බුප්‌පන්‌නපච්‌චයවිපත්‌තීති පඨමුප්‌පන්‌නපච්‌චයවසෙන විපත්‌ති. චණ්‌ඩාලාදිසභාවා හිස්‌ස මාතාපිතරො පඨමුප්‌පන්‌නපච්‌චයා, පඨමුප්‌පත්‌තියා වා පච්‌චයා, තෙහෙවස්‌ස විපත්‌ති එව, න සම්‌පත්‌ති. පවත්‌තපච්‌චයවිපත්‌තීති පවත්‌තෙ සුඛපච්‌චයවිපත්‌ති. තාදිසෙ නිහීනකුලෙ උප්‌පන්‌නොපි කොචි විභවසම්‌පන්‌නො සියා, අයං පන දුග්‌ගතො දුරූපො හොති. ආජීවුපායවිපත්‌තීති ආජීවනුපායවසෙන විපත්‌ති. සුඛෙන හි ජීවිකං පවත්‌තෙතුං උපායභූතා හත්‌ථිසිප්‌පාදයො ඉමස්‌ස නත්‌ථි, පුප්‌ඵඡඩ්‌ඩකසිලාකොට්‌ටනාදිකම්‌මං පන කත්‌වා ජීවිකං පවත්‌තෙති. තෙනාහ ‘‘කසිරවුත්‌තිකෙ’’ති. අත්‌තභාවවිපත්‌තීති උපධිවිපත්‌ති. දුක්‌ඛකාරණසමායොගොති කායිකචෙතසිකදුක්‌ඛුප්‌පත්‌තියා පච්‌චයසමොධානං. සුඛකාරණවිපත්‌තීති සුඛපච්‌චයපරිහානි. උපභොගවිපත්‌තීති උපභොගසුඛස්‌ස විනාසො අනුපලද්‌ධි. ජොති චෙව ජොතිපරායණභාවො ච සුක්‌කපක්‌ඛො.
Āgamanavipattīti āgamanaṭṭhānavasena vipatti āgamo etthāti katvā. Pubbuppannapaccayavipattīti paṭhamuppannapaccayavasena vipatti. Caṇḍālādisabhāvā hissa mātāpitaro paṭhamuppannapaccayā, paṭhamuppattiyā vā paccayā, tehevassa vipatti eva, na sampatti. Pavattapaccayavipattīti pavatte sukhapaccayavipatti. Tādise nihīnakule uppannopi koci vibhavasampanno siyā, ayaṃ pana duggato durūpo hoti. Ājīvupāyavipattīti ājīvanupāyavasena vipatti. Sukhena hi jīvikaṃ pavattetuṃ upāyabhūtā hatthisippādayo imassa natthi, pupphachaḍḍakasilākoṭṭanādikammaṃ pana katvā jīvikaṃ pavatteti. Tenāha ‘‘kasiravuttike’’ti. Attabhāvavipattīti upadhivipatti. Dukkhakāraṇasamāyogoti kāyikacetasikadukkhuppattiyā paccayasamodhānaṃ. Sukhakāraṇavipattīti sukhapaccayaparihāni. Upabhogavipattīti upabhogasukhassa vināso anupaladdhi. Joti ceva jotiparāyaṇabhāvo ca sukkapakkho.
දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහීති ලක්‌ඛණවචනං එතං යථා ‘‘යදි මෙ බ්‍යාධිතා හොන්‌ති, දාතබ්‌බමිදමොසධ’’න්‌ති, තස්‌මා දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි, තත්‌ථ වා යෙන කෙනචි පරිභාසතීති අත්‌ථො. එකග්‌ගචිත්‌තොති දානං දාතුං අපෙක්‌ඛිතතාය සමාහිතචිත්‌තො.
Dasahi akkosavatthūhīti lakkhaṇavacanaṃ etaṃ yathā ‘‘yadi me byādhitā honti, dātabbamidamosadha’’nti, tasmā dasahi akkosavatthūhi, tattha vā yena kenaci paribhāsatīti attho. Ekaggacittoti dānaṃ dātuṃ apekkhitatāya samāhitacitto.
පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. පුග්‌ගලසුත්‌තං • 1. Puggalasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
