| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
੪. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Puggalasuttavaṇṇanā
੧੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਭਾਗੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰੂਪਕਾਯਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਮਗ੍ਗੇਨ ਨਾਮਕਾਯਤੋ। ਸੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਏਕੇਕਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਨਿਰੋਧਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਅਨਾਗਾਮਿਨੋ ਚ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਪਾਲ਼ਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕਾਯੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੨੦੮) ਏવਂ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਲਾਭਿਨੋ વਸੇਨ ਆਗਤਾ।
14. Catutthe ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto, arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto, maggena nāmakāyato. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattaṃ pattaanāgāmino ca vasena pañcavidho hoti. Pāḷi panettha ‘‘katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (pu. pa. 208) evaṃ aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā.
ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੋ, ਚਤੂਹਿ ਝਾਨੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਪਾਲ਼ਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨੇવ ਆਗਤਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਨ ਹੇવ ਖੋ ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕਾਯੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ।
Paññāya vimuttoti paññāvimutto. So sukkhavipassako, catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattā cattāro cāti imesaṃ vasena pañcavidho hoti. Pāḷi panettha aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva āgatā. Yathāha – ‘‘na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo paññāvimutto’’ti.
ਫੁਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋਤਿ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ। ਸੋ ਝਾਨਫਸ੍ਸਂ ਪਠਮਂ ਫੁਸਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਰੋਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ। ਸੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਟ੍ਠਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕਾਯੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੨੦੮)।
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti kāyasakkhī. So jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti. So sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hoti. Tenāha – ‘‘idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo kāyasakkhī’’ti (pu. pa. 208).
ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਸਙ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ – ਦੁਕ੍ਖਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਸੁਖੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਞਾਤਂ ਹੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂ વਿਦਿਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਫੁਸਿਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਸੋਪਿ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ વਿਯ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤਾ ਚਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੋਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વੋਚਰਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ।
Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto. Tatridaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ – dukkhā saṅkhārā, sukho nirodhoti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phusitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto. Vitthārato pana sopi kāyasakkhī viya chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā paññāya…pe… ayaṃ vuccati puggalo diṭṭhippatto’’ti.
ਸਦ੍ਧਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੋਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤਾ ਚਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੋਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વੋਚਰਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਨੋ ਚ ਖੋ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਏਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਓਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਚ ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਕਿਲੇਸਚ੍ਛੇਦਕਞਾਣਂ ਅਦਨ੍ਧਂ ਤਿਖਿਣਂ ਸੂਰਂ ਹੁਤ੍વਾ વਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨਾਮ ਨਾਤਿਤਿਖਿਣੇਨ ਅਸਿਨਾ ਕਦਲਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਟ੍ਠਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਸਿ ਸੀਘਂ ਨ વਹਤਿ, ਸਦ੍ਦੋ ਸੁਯ੍ਯਤਿ, ਬਲવਤਰੋ વਾਯਾਮੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ। ਯਥਾ ਪਨ ਸੁਨਿਸਿਤੇਨ ਅਸਿਨਾ ਕਦਲਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਅਸਿ ਸੀਘਂ વਹਤਿ, ਸਦ੍ਦੋ ਨ ਸੁਯ੍ਯਤਿ, ਬਲવવਾਯਾਮਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Saddhāya vimuttoti saddhāvimutto. Sopi vuttanayeneva chabbidho hoti. Tenāha – ‘‘idhekacco puggalo ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā paññāya…pe… no ca kho yathādiṭṭhippattassa. Ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimutto’’ti. Etassa hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya okappentassa viya adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti, diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ na hoti, asi sīghaṃ na vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti, evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana sunisitena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā paññāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā.
ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰਿਮ੍ਹਿਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਉਭੋਪੇਤੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਯੇવ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ – ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਪਞ੍ਞਾવਾਹਿਂ ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਸਦ੍ਧਾવਾਹਿਂ ਸਦ੍ਧਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀ’’ਤਿ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੨੦੮)। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸਾ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤਾਦਿਕਥਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੭੭੧, ੮੮੯) ਪਞ੍ਞਾਭਾવਨਾਧਿਕਾਰੇ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Dhammoti paññā, paññāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetīti attho. Saddhānusārimhipi eseva nayo. Ubhopete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Vuttampi cetaṃ – ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī. Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī’’ti (pu. pa. 208). Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā ubhatobhāgavimuttādikathā visuddhimagge (visuddhi. 2.771, 889) paññābhāvanādhikāre vuttā. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabbāti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੪. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Puggalasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ੪.ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4.Puggalasuttavaṇṇanā
