| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੩. ਤਤਿਯવਗ੍ਗੋ
3. Tatiyavaggo
੧. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Puggalasuttavaṇṇanā
੧੩੨. ‘‘ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਭਾવੇਨ ਤਮਤੀਤਿ ਤਮੋ, ਤੇਨ ਤਮੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂਯੋਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਤਬ੍ਬੋਹਾਰੋ ਯਥਾ ‘‘ਮਚ੍ਛੇਰਯੋਗਤੋ ਮਚ੍ਛੇਰੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੋਤਿ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਭਾવੇਨ ਤਮੋ ਤਮਭੂਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ વਿਯ ਜਾਤੋ, ਅਨ੍ਧਕਾਰਤ੍ਤਂ વਾ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ ਤਮਮੇવ ਪਰਮ੍ਪਰਤੋ ਅਯਨਂ ਗਤਿ ਨਿਟ੍ਠਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਮਪਰਾਯਣੋ, ਤਮਪਰਾਯਣਤਂ વਾ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਞਾਯੇਨਪਿ ਤਮਗ੍ਗਹਣੇਨ ਖਨ੍ਧਤਮੋવ ਕਥਿਤੋ, ਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਮੋ। ਖਨ੍ਧਤਮੋਤਿ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਰਹਿਤਾ ਖਨ੍ਧਪવਤ੍ਤਿਯੇવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ‘‘ਉਚ੍ਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਪਕਾਸਨਭਾવੇਨ ਜੋਤੇਤੀਤਿ ਜੋਤਿ, ਤੇਨ ਜੋਤਿਨਾ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਮੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਤਰੇ ਦ੍વੇਤਿ ਜੋਤਿਤਮਪਰਾਯਣੋ ਜੋਤਿਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋਤਿ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ।
132. ‘‘Nīce kule paccājāto’’tiādi appakāsanabhāvena tamatīti tamo, tena tamena yuttoti tamo puggalo vuccati, taṃyogato puggalassa tabbohāro yathā ‘‘maccherayogato macchero’’ti. Tasmā tamoti appakāsanabhāvena tamo tamabhūto andhakāro viya jāto, andhakārattaṃ vā pattoti attho. Vuttalakkhaṇaṃ tamameva paramparato ayanaṃ gati niṭṭhā etassāti tamaparāyaṇo, tamaparāyaṇataṃ vā pattoti attho. Ñāyenapi tamaggahaṇena khandhatamova kathito, na andhakāratamo. Khandhatamoti ca sampattirahitā khandhapavattiyeva daṭṭhabbā. ‘‘Ucce kule paccājāto’’tiādi pakāsanabhāvena jotetīti joti, tena jotinā yuttotiādi sabbaṃ tame vuttanayeneva veditabbaṃ. Itare dveti jotitamaparāyaṇo jotijotiparāyaṇoti itare dve puggale.
વੇਣੁવੇਤ੍ਤਾਦਿਕੇਹਿ ਪੇਲ਼ਾਦਿਕਾਰਕਾ વਿਲੀવਕਾਰਕਾ। ਮਿਗਮਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਨਿਸਾਦਨਤੋ ਨੇਸਾਦਾ, ਮਾਗવਿਕਮਚ੍ਛਬਨ੍ਧਾਦਯੋ। ਰਥੇਸੁ ਚਮ੍ਮੇਨ ਹਨਨਕਰਣਤੋ ਰਥਕਾਰਾ ਚਮ੍ਮਕਾਰਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਪੁ’’ ਇਤਿ ਕਰੀਸਸ੍ਸ ਨਾਮਂ, ਤਂ ਕੁਸੇਨ੍ਤਿ ਅਪਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾ, ਪੁਪ੍ਫਛਡ੍ਡਕਾ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋਤਿ વਿਰੂਪੋ। ਓਕੋਟਿਮਕੋਤਿ ਆਰੋਹਾਭਾવੇਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਕੋਟਿਕੋ, ਰਸ੍ਸਕਾਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਲਕੁਣ੍ਡਕੋ’’ਤਿ। ਲਕੁ વਿਯ ਘਟਿਕਾ વਿਯ ਡੇਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਹਿ ਲਕੁਣ੍ਡਕੋ, ਰਸ੍ਸੋ। ਕਣਤਿ ਨਿਮੀਲਤੀਤਿ ਕਾਣੋ। ਤਂ ਪਨਸ੍ਸ ਨਿਮੀਲਨਂ ਏਕੇਨ ਅਕ੍ਖਿਨਾ ਦ੍વੀਹਿਪਿ વਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ ਉਭਯਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ’’ਤਿ। ਕੁਣਨਂ ਕੁਣੋ, ਹਤ੍ਥવੇਕਲ੍ਲਂ, ਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕੁਣੀ। ਖਞ੍ਜੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਦવਿਕਲੋ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਕਾਯਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖੋ ਪਦੇਸੋ ਹਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਕ੍ਖਹਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪੀਠਸਮ੍ਪੀ’’ਤਿ। ਪਦੀਪੇ ਪਦੀਪਨੇ ਏਤਬ੍ਬਂ ਨੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਦੀਪੇਯ੍ਯਂ, ਤੇਲਕਪਲ੍ਲਾਦਿਉਪਕਰਣਂ। વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Veṇuvettādikehi peḷādikārakā vilīvakārakā. Migamacchādīnaṃ nisādanato nesādā, māgavikamacchabandhādayo. Rathesu cammena hananakaraṇato rathakārā cammakārā vuttā. ‘‘Pu’’ iti karīsassa nāmaṃ, taṃ kusenti apanentīti pukkusā, pupphachaḍḍakā. Dubbaṇṇoti virūpo. Okoṭimakoti ārohābhāvena heṭṭhimakoṭiko, rassakāyoti attho. Tenāha ‘‘lakuṇḍako’’ti. Laku viya ghaṭikā viya ḍeti pavattatīti hi lakuṇḍako, rasso. Kaṇati nimīlatīti kāṇo. Taṃ panassa nimīlanaṃ ekena akkhinā dvīhipi vāti āha ‘‘ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā’’ti. Kuṇanaṃ kuṇo, hatthavekallaṃ, so etassa atthīti kuṇī. Khañjo vuccati pādavikalo. Heṭṭhimakāyasaṅkhāto sarīrassa pakkho padeso hato assāti pakkhahato. Tenāha ‘‘pīṭhasampī’’ti. Padīpe padīpane etabbaṃ netabbanti padīpeyyaṃ, telakapallādiupakaraṇaṃ. Vuttanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
ਆਗਮਨવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਆਗਮਨਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ વਿਪਤ੍ਤਿ ਆਗਮੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਪੁਬ੍ਬੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વਿਪਤ੍ਤਿ। ਚਣ੍ਡਾਲਾਦਿਸਭਾવਾ ਹਿਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯਾ, ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਤੇਹੇવਸ੍ਸ વਿਪਤ੍ਤਿ ਏવ, ਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਪવਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਪવਤ੍ਤੇ ਸੁਖਪਚ੍ਚਯવਿਪਤ੍ਤਿ। ਤਾਦਿਸੇ ਨਿਹੀਨਕੁਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਕੋਚਿ વਿਭવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਿਯਾ, ਅਯਂ ਪਨ ਦੁਗ੍ਗਤੋ ਦੁਰੂਪੋ ਹੋਤਿ। ਆਜੀવੁਪਾਯવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਆਜੀવਨੁਪਾਯવਸੇਨ વਿਪਤ੍ਤਿ। ਸੁਖੇਨ ਹਿ ਜੀવਿਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ ਉਪਾਯਭੂਤਾ ਹਤ੍ਥਿਸਿਪ੍ਪਾਦਯੋ ਇਮਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ, ਪੁਪ੍ਫਛਡ੍ਡਕਸਿਲਾਕੋਟ੍ਟਨਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਸਿਰવੁਤ੍ਤਿਕੇ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਤਭਾવવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਕਾਰਣਸਮਾਯੋਗੋਤਿ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯਸਮੋਧਾਨਂ। ਸੁਖਕਾਰਣવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸੁਖਪਚ੍ਚਯਪਰਿਹਾਨਿ। ਉਪਭੋਗવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਉਪਭੋਗਸੁਖਸ੍ਸ વਿਨਾਸੋ ਅਨੁਪਲਦ੍ਧਿ। ਜੋਤਿ ਚੇવ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣਭਾવੋ ਚ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ।
Āgamanavipattīti āgamanaṭṭhānavasena vipatti āgamo etthāti katvā. Pubbuppannapaccayavipattīti paṭhamuppannapaccayavasena vipatti. Caṇḍālādisabhāvā hissa mātāpitaro paṭhamuppannapaccayā, paṭhamuppattiyā vā paccayā, tehevassa vipatti eva, na sampatti. Pavattapaccayavipattīti pavatte sukhapaccayavipatti. Tādise nihīnakule uppannopi koci vibhavasampanno siyā, ayaṃ pana duggato durūpo hoti. Ājīvupāyavipattīti ājīvanupāyavasena vipatti. Sukhena hi jīvikaṃ pavattetuṃ upāyabhūtā hatthisippādayo imassa natthi, pupphachaḍḍakasilākoṭṭanādikammaṃ pana katvā jīvikaṃ pavatteti. Tenāha ‘‘kasiravuttike’’ti. Attabhāvavipattīti upadhivipatti. Dukkhakāraṇasamāyogoti kāyikacetasikadukkhuppattiyā paccayasamodhānaṃ. Sukhakāraṇavipattīti sukhapaccayaparihāni. Upabhogavipattīti upabhogasukhassa vināso anupaladdhi. Joti ceva jotiparāyaṇabhāvo ca sukkapakkho.
ਦਸਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹੀਤਿ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਂ ਏਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਯਦਿ ਮੇ ਬ੍ਯਾਧਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਦਾਤਬ੍ਬਮਿਦਮੋਸਧ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦਸਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹਿ, ਤਤ੍ਥ વਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਪਰਿਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤਤਾਯ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋ।
Dasahi akkosavatthūhīti lakkhaṇavacanaṃ etaṃ yathā ‘‘yadi me byādhitā honti, dātabbamidamosadha’’nti, tasmā dasahi akkosavatthūhi, tattha vā yena kenaci paribhāsatīti attho. Ekaggacittoti dānaṃ dātuṃ apekkhitatāya samāhitacitto.
ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Puggalasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Puggalasuttavaṇṇanā
