Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൨. അനുസയവഗ്ഗോ
2. Anusayavaggo
൪.പുഗ്ഗലസുത്തവണ്ണനാ
4.Puggalasuttavaṇṇanā
൧൪. ദുതിയസ്സ ചതുത്ഥേ ഉഭതോ ഉഭയഥാ, ഉഭതോ ഉഭോഹി ഭാഗേഹി വിമുത്തോതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ ഏകദേസസരൂപേകസേസനയേന. ദ്വീഹി ഭാഗേഹീതി കരണേ നിസ്സക്കേ ചേതം ബഹുവചനം . ആവുത്തിആദിവസേന അയം നിയമോ വേദിതബ്ബോതി ആഹ ‘‘അരൂപസമാപത്തിയാ’’തിആദി. ഏതേന ‘‘സമാപത്തിയാ വിക്ഖമ്ഭനവിമോക്ഖേന, മഗ്ഗേന സമുച്ഛേദവിമോക്ഖേന വിമുത്തത്താ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’തി ഏവം പവത്തോ തിപിടകചൂളനാഗത്ഥേരവാദോ, ‘‘നാമകായതോ രൂപകായതോ ച വിമുത്തത്താ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’തി ഏവം പവത്തോ തിപിടകമഹാരക്ഖിതത്ഥേരവാദോ, ‘‘സമാപത്തിയാ വിക്ഖമ്ഭനവിമോക്ഖേന ഏകവാരം, മഗ്ഗേന സമുച്ഛേദവിമോക്ഖേന ഏകവാരം വിമുത്തത്താ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’തി ഏവം പവത്തോ തിപിടകചൂളാഭയത്ഥേരവാദോ ചാതി ഇമേസം തിണ്ണമ്പി ഥേരവാദാനം ഏകജ്ഝം സങ്ഗഹോ കതോതി ദട്ഠബ്ബം. ഏത്ഥ ച പഠമവാദേ ദ്വീഹി ഭാഗേഹി വിമുത്തോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ വുത്തോ, ദുതിയവാദേ ഉഭതോ ഭാഗതോ വിമുത്തോതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ, തതിയവാദേ ദ്വീഹി ഭാഗേഹി ദ്വേ വാരേ വിമുത്തോതി അയമേതേസം വിസേസോതി. വിമുത്തോതി കിലേസേഹി വിമുത്തോ, കിലേസവിക്ഖമ്ഭനസമുച്ഛേദനേഹി വാ കായതോ വിമുത്തോഹി അത്ഥോ.
14. Dutiyassa catutthe ubhato ubhayathā, ubhato ubhohi bhāgehi vimuttoti ubhatobhāgavimutto ekadesasarūpekasesanayena. Dvīhi bhāgehīti karaṇe nissakke cetaṃ bahuvacanaṃ . Āvuttiādivasena ayaṃ niyamo veditabboti āha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi. Etena ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo, ‘‘nāmakāyato rūpakāyato ca vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakamahārakkhitattheravādo, ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ, maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷābhayattheravādo cāti imesaṃ tiṇṇampi theravādānaṃ ekajjhaṃ saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca paṭhamavāde dvīhi bhāgehi vimutto ubhatobhāgavimutto vutto, dutiyavāde ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimutto, tatiyavāde dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ayametesaṃ visesoti. Vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyato vimuttohi attho.
സോതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ. കാമഞ്ചേത്ഥ രൂപാവചരചതുത്ഥജ്ഝാനമ്പി അരൂപാവചരജ്ഝാനം വിയ ദുവങ്ഗികം ആനേഞ്ജപ്പത്തന്തി വുച്ചതി. തം പന പദട്ഠാനം കത്വാ അരഹത്തം പത്തോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ നാമ ന ഹോതി രൂപകായതോ അവിമുത്തത്താ. തഞ്ഹി കിലേസകായതോവ വിമുത്തം, ന രൂപകായതോ, തസ്മാ തതോ വുട്ഠായ അരഹത്തം പത്തോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ ന ഹോതീതി ആഹ ‘‘ചതുന്നം അരൂപ…പേ॰… പഞ്ചവിധോ ഹോതീ’’തി. അരൂപസമാപത്തീനന്തി നിദ്ധാരണേ സാമിവചനം. അരഹത്തം പത്തഅനാഗാമിനോതി ഭൂതപുബ്ബഗതിയാ വുത്തം. ന ഹി അരഹത്തം പത്തോ അനാഗാമീ നാമ ഹോതി. ‘‘രൂപീ രൂപാനി പസ്സതീ’’തിആദികേ നിരോധസമാപത്തിഅന്തേ അട്ഠ വിമോക്ഖേ വത്വാ –
Soti ubhatobhāgavimutto. Kāmañcettha rūpāvacaracatutthajjhānampi arūpāvacarajjhānaṃ viya duvaṅgikaṃ āneñjappattanti vuccati. Taṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma na hoti rūpakāyato avimuttattā. Tañhi kilesakāyatova vimuttaṃ, na rūpakāyato, tasmā tato vuṭṭhāya arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto na hotīti āha ‘‘catunnaṃ arūpa…pe… pañcavidho hotī’’ti. Arūpasamāpattīnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Arahattaṃ pattaanāgāminoti bhūtapubbagatiyā vuttaṃ. Na hi arahattaṃ patto anāgāmī nāma hoti. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādike nirodhasamāpattiante aṭṭha vimokkhe vatvā –
‘‘യതോ ച ഖോ, ആനന്ദ, ഭിക്ഖു ഇമേ അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി, പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. അയം വുച്ചതി, ആനന്ദ, ഭിക്ഖു ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’തി –
‘‘Yato ca kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, ānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto’’ti –
യദിപി മഹാനിദാനേ (ദീ॰ നി॰ ൨.൧൩൦) വുത്തം, തം പന ഉഭതോഭാഗവിമുത്തസേട്ഠവസേന വുത്തന്തി, ഇധ പന സബ്ബഉഭതോഭാഗവിമുത്തേ സങ്ഗഹണത്ഥം ‘‘പഞ്ചവിധോ ഹോതീ’’തി വത്വാ ‘‘പാളി പനേത്ഥ…പേ॰… അട്ഠവിമോക്ഖലാഭിനോ വസേന ആഗതാ’’തി ആഹ. മജ്ഝിമനികായേ പന കീടാഗിരിസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൨.൧൮൨) –
Yadipi mahānidāne (dī. ni. 2.130) vuttaṃ, taṃ pana ubhatobhāgavimuttaseṭṭhavasena vuttanti, idha pana sabbaubhatobhāgavimutte saṅgahaṇatthaṃ ‘‘pañcavidho hotī’’ti vatvā ‘‘pāḷi panettha…pe… aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā’’ti āha. Majjhimanikāye pana kīṭāgirisutte (ma. ni. 2.182) –
‘‘കതമോ ച, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ യേ തേ സന്താ വിമോക്ഖാ അതിക്കമ്മ രൂപേ ആരുപ്പാ, തേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി , പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’തി –
‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto? Idha, bhikkhave, ekacco puggalo ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā, te kāyena phusitvā viharati , paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto’’ti –
അരൂപസമാപത്തിവസേന ചത്താരോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്താ, സേട്ഠോ ച വുത്തോ വുത്തലക്ഖണൂപപത്തിതോ. യഥാവുത്തേസു ഹി പഞ്ചസു പുരിമാ ചത്താരോ സമാപത്തിസീസം നിരോധം ന സമാപജ്ജന്തീതി പരിയായേന ഉഭതോഭാഗവിമുത്താ നാമ. അട്ഠസമാപത്തിലാഭീ അനാഗാമീ തം സമാപജ്ജിത്വാ തതോ വുട്ഠായ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പത്തോതി നിപ്പരിയായേന ഉഭതോഭാഗവിമുത്തസേട്ഠോ നാമ.
Arūpasamāpattivasena cattāro ubhatobhāgavimuttā, seṭṭho ca vutto vuttalakkhaṇūpapattito. Yathāvuttesu hi pañcasu purimā cattāro samāpattisīsaṃ nirodhaṃ na samāpajjantīti pariyāyena ubhatobhāgavimuttā nāma. Aṭṭhasamāpattilābhī anāgāmī taṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti nippariyāyena ubhatobhāgavimuttaseṭṭho nāma.
കതമോ ച പുഗ്ഗലോതിആദി പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിപാളി. തത്ഥ കതമോതി പുച്ഛാവചനം. പുഗ്ഗലോതി അസാധാരണതോ പുച്ഛിതബ്ബവചനം. ഇധാതി ഇധസ്മിം സാസനേ. ഏകച്ചോതി ഏകോ. അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതീതി അട്ഠ സമാപത്തിയോ സമാപജ്ജിത്വാ നാമകായതോ പടിലഭിത്വാ വിഹരതി. പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തീതി വിപസ്സനാപഞ്ഞായ സങ്ഖാരഗതം, മഗ്ഗപഞ്ഞായ ചത്താരി സച്ചാനി പസ്സിത്വാ ചത്താരോപി ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. ദിസ്വാതി ദസ്സനഹേതു. ന ഹി ആസവേ പഞ്ഞായ പസ്സന്തി, ദസ്സനകാരണാ പന പരിക്ഖീണാ ദിസ്വാ പരിക്ഖീണാതി വുത്താ ദസ്സനായത്തപരിക്ഖയത്താ. ഏവഞ്ഹി ദസ്സനം ആസവാനം ഖയസ്സ പുരിമകിരിയാഭാവേന വുത്തം.
Katamo ca puggalotiādi puggalapaññattipāḷi. Tattha katamoti pucchāvacanaṃ. Puggaloti asādhāraṇato pucchitabbavacanaṃ. Idhāti idhasmiṃ sāsane. Ekaccoti eko. Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatīti aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā nāmakāyato paṭilabhitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā parikkhīṇā honti. Disvāti dassanahetu. Na hi āsave paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā disvā parikkhīṇāti vuttā dassanāyattaparikkhayattā. Evañhi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyābhāvena vuttaṃ.
പഞ്ഞാവിമുത്തോതി വിസേസതോ പഞ്ഞായ ഏവ വിമുത്തോ, ന തസ്സ അധിട്ഠാനഭൂതേന അട്ഠവിമോക്ഖസങ്ഖാതേന സാതിസയേന സമാധിനാതി പഞ്ഞാവിമുത്തോ. യോ അരിയോ അനധിഗതഅട്ഠവിമോക്ഖോ സബ്ബസോ ആസവേഹി വിമുത്തോ, തസ്സേതം അധിവചനം. അധിഗതേപി ഹി രൂപജ്ഝാനവിമോക്ഖേ ന സോ സാതിസയസമാധിനിസ്സിതോതി ന തസ്സ വസേന ഉഭതോഭാഗവിമുത്തതാ ഹോതീതി വുത്തോവായമത്ഥോ. അരൂപജ്ഝാനേസു പന ഏകസ്മിമ്പി സതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോയേവ നാമ ഹോതി. തേന ഹി അട്ഠവിമോക്ഖേകദേസേന തംനാമദാനസമത്ഥേന അട്ഠവിമോക്ഖലാഭീത്വേവ വുച്ചതി. സമുദായേ ഹി പവത്തോ വോഹാരോ അവയവേപി ദിസ്സതി യഥാ തം ‘‘സത്തിസയോ’’തി അനവസേസതോ ആസവാനം പരിക്ഖീണത്താ. അട്ഠവിമോക്ഖപടിക്ഖേപവസേനേവ ന ഏകദേസഭൂതരൂപജ്ഝാനപ്പടിക്ഖേപവസേന. ഏവഞ്ഹി അരൂപജ്ഝാനേകദേസാഭാവേപി അട്ഠവിമോക്ഖപടിക്ഖേപോ ന ഹോതീതി സിദ്ധം ഹോതി. അരൂപാവചരജ്ഝാനേസു ഹി ഏകസ്മിമ്പി സതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോയേവ നാമ ഹോതി.
Paññāvimuttoti visesato paññāya eva vimutto, na tassa adhiṭṭhānabhūtena aṭṭhavimokkhasaṅkhātena sātisayena samādhināti paññāvimutto. Yo ariyo anadhigataaṭṭhavimokkho sabbaso āsavehi vimutto, tassetaṃ adhivacanaṃ. Adhigatepi hi rūpajjhānavimokkhe na so sātisayasamādhinissitoti na tassa vasena ubhatobhāgavimuttatā hotīti vuttovāyamattho. Arūpajjhānesu pana ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti. Tena hi aṭṭhavimokkhekadesena taṃnāmadānasamatthena aṭṭhavimokkhalābhītveva vuccati. Samudāye hi pavatto vohāro avayavepi dissati yathā taṃ ‘‘sattisayo’’ti anavasesato āsavānaṃ parikkhīṇattā. Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva na ekadesabhūtarūpajjhānappaṭikkhepavasena. Evañhi arūpajjhānekadesābhāvepi aṭṭhavimokkhapaṭikkhepo na hotīti siddhaṃ hoti. Arūpāvacarajjhānesu hi ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti.
ഫുട്ഠന്തം സച്ഛികതോതി ഫുട്ഠാനം അന്തോ ഫുട്ഠന്തോ, ഫുട്ഠാനം അരൂപജ്ഝാനാനം അനന്തരോ കാലോതി അധിപ്പായോ. അച്ചന്തസംയോഗേ ചേതം ഉപയോഗവചനം. തം ഫുട്ഠാനന്തരകാലമേവ സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികതോ സച്ഛികരണൂപായേനാതി വുത്തം ഹോതി, ഭാവനപുംസകം വാ ഏതം ‘‘ഏകമന്തം നിസീദീ’’തിആദീസു വിയ. യോ ഹി അരൂപജ്ഝാനേന രൂപകായതോ നാമകായേകദേസതോ ച വിക്ഖമ്ഭനവിമോക്ഖേന വിമുത്തോ, തേന നിരോധസങ്ഖാതോ വിമോക്ഖോ ആലോചിതോ പകാസിതോ വിയ ഹോതി, ന പന കായേന സച്ഛികതോ. നിരോധം പന ആരമ്മണം കത്വാ ഏകച്ചേസു ആസവേസു ഖേപിതേസു തേന സോ സച്ഛികതോ ഹോതി, തസ്മാ സോ സച്ഛികാതബ്ബം നിരോധം യഥാആലോചിതം നാമകായേന സച്ഛി കരോതീതി ‘‘കായസക്ഖീ’’തി വുച്ചതി, ന തു ‘‘വിമുത്തോ’’തി ഏകച്ചാനം ആസവാനം അപരിക്ഖീണത്താ. തേനാഹ ‘‘ഝാനഫസ്സം പഠമം ഫുസതി, പച്ഛാ നിരോധം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോതീ’’തി. അയം ചതുന്നം അരൂപസമാപത്തീനം ഏകേകതോ വുട്ഠായ സങ്ഖാരേ സമ്മസിത്വാ കായസക്ഖിഭാവം പത്താനം ചതുന്നം, നിരോധാ വുട്ഠായ അഗ്ഗമഗ്ഗപ്പത്തഅനാഗാമിനോ ച വസേന ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ വിയ പഞ്ചവിധോ നാമ ഹോതീതി വുത്തം അഭിധമ്മടീകായം (പു॰ പ॰ മൂലടീ॰ ൨൪) ‘‘കായസക്ഖിമ്ഹിപി ഏസേവ നയോ’’തി. ഏകച്ചേ ആസവാതി ഹേട്ഠിമമഗ്ഗവജ്ഝാ ആസവാ.
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Taṃ phuṭṭhānantarakālameva sacchikātabbaṃ sacchikato sacchikaraṇūpāyenāti vuttaṃ hoti, bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato. Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchi karotīti ‘‘kāyasakkhī’’ti vuccati, na tu ‘‘vimutto’’ti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā. Tenāha ‘‘jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī’’ti. Ayaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā kāyasakkhibhāvaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya aggamaggappattaanāgāmino ca vasena ubhatobhāgavimutto viya pañcavidho nāma hotīti vuttaṃ abhidhammaṭīkāyaṃ (pu. pa. mūlaṭī. 24) ‘‘kāyasakkhimhipi eseva nayo’’ti. Ekacce āsavāti heṭṭhimamaggavajjhā āsavā.
ദിട്ഠന്തം പത്തോതി ദസ്സനസങ്ഖാതസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗഞാണസ്സ അനന്തരം പത്തോതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘ദിട്ഠത്താ പത്തോ’’തിപി പാഠോ. ഏതേന ചതുസച്ചദസ്സനസങ്ഖാതായ ദിട്ഠിയാ നിരോധസ്സ പത്തതം ദീപേതി. തേനാഹ ‘‘ദുക്ഖാ സങ്ഖാരാ’’തിആദി. തത്ഥ പഞ്ഞായാതി മഗ്ഗപഞ്ഞായ. പഠമഫലട്ഠതോ പട്ഠായ യാവ അഗ്ഗമഗ്ഗട്ഠാ ദിട്ഠിപ്പത്തോ. തേനാഹ ‘‘സോപി കായസക്ഖീ വിയ ഛബ്ബിധോ ഹോതീ’’തി. യഥാ പന പഞ്ഞാവിമുത്തോ, ഏവം അയമ്പി സുക്ഖവിപസ്സകോ ചതൂഹി അരൂപജ്ഝാനേഹി വുട്ഠായ ദിട്ഠിപ്പത്തഭാവപ്പത്താ ചത്താരോ ചാതി പഞ്ചവിധോ ഹോതീതി വേദിതബ്ബോ. സദ്ധാവിമുത്തേപി ഏസേവ നയോ. ഇദം ദുക്ഖന്തി ഏത്തകം ദുക്ഖം, ന ഇതോ ഉദ്ധം ദുക്ഖന്തി. യഥാഭൂതം പജാനാതീതി ഠപേത്വാ തണ്ഹം ഉപാദാനക്ഖന്ധപഞ്ചകം ദുക്ഖസച്ചന്തി യാഥാവതോ പജാനാതി. യസ്മാ പന തണ്ഹാ ദുക്ഖം ജനേതി നിബ്ബത്തേതി, തതോ തം ദുക്ഖം സമുദേതി, തസ്മാ നം ‘‘അയം ദുക്ഖസമുദയോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. യസ്മാ പന ഇദം ദുക്ഖഞ്ച സമുദയോ ച നിബ്ബാനം പത്വാ നിരുജ്ഝതി, അപ്പവത്തിം ഗച്ഛതി, തസ്മാ ന ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. അരിയോ പന അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ തം ദുക്ഖനിരോധം ഗച്ഛതി, തേന തം ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. ഏത്താവതാ നാനാക്ഖണേ സച്ചവവത്ഥാനം ദസ്സിതം. ഇദാനി തം ഏകക്ഖണേ ദസ്സേതും ‘‘തഥാഗതപ്പവേദിതാ’’തിആദി വുത്തം. തഥാഗതപ്പവേദിതാതി തഥാഗതേന ബോധിമണ്ഡേ പടിവിദ്ധാ വിദിതാ പാകടാ കതാ. ധമ്മാതി ചതുസച്ചധമ്മാ. വോദിട്ഠാ ഹോന്തീതി സുദിട്ഠാ. വോചരിതാതി സുചരിതാ, പഞ്ഞായ സുട്ഠു ചരാപിതാതി അത്ഥോ. അയന്തി അയം ഏവരൂപോ പുഗ്ഗലോ ദിട്ഠിപ്പത്തോതി.
Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti. ‘‘Diṭṭhattā patto’’tipi pāṭho. Etena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti. Tenāha ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādi. Tattha paññāyāti maggapaññāya. Paṭhamaphalaṭṭhato paṭṭhāya yāva aggamaggaṭṭhā diṭṭhippatto. Tenāha ‘‘sopi kāyasakkhī viya chabbidho hotī’’ti. Yathā pana paññāvimutto, evaṃ ayampi sukkhavipassako catūhi arūpajjhānehi vuṭṭhāya diṭṭhippattabhāvappattā cattāro cāti pañcavidho hotīti veditabbo. Saddhāvimuttepi eseva nayo. Idaṃ dukkhanti ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkhanti. Yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ upādānakkhandhapañcakaṃ dukkhasaccanti yāthāvato pajānāti. Yasmā pana taṇhā dukkhaṃ janeti nibbatteti, tato taṃ dukkhaṃ samudeti, tasmā naṃ ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā pana idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhati, appavattiṃ gacchati, tasmā na ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati, tena taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānākkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ. Idāni taṃ ekakkhaṇe dassetuṃ ‘‘tathāgatappaveditā’’tiādi vuttaṃ. Tathāgatappaveditāti tathāgatena bodhimaṇḍe paṭividdhā viditā pākaṭā katā. Dhammāti catusaccadhammā. Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā. Vocaritāti sucaritā, paññāya suṭṭhu carāpitāti attho. Ayanti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhippattoti.
സദ്ധായ വിമുത്തോതി സദ്ദഹനവസേന വിമുത്തോ. ഏതേന സബ്ബഥാ അവിമുത്തസ്സപി സദ്ധാമത്തേന വിമുത്തഭാവം ദസ്സേതി. സദ്ധാവിമുത്തോതി വാ സദ്ധായ അധിമുത്തോതി അത്ഥോ. കിം പന നേസം കിലേസപ്പഹാനേ നാനത്തം അത്ഥീതി? നത്ഥി. അഥ കസ്മാ സദ്ധാവിമുത്തോ ദിട്ഠിപ്പത്തം ന പാപുണാതീതി? ആഗമനീയനാനത്തേന. ദിട്ഠിപ്പത്തോ ഹി ആഗമനമ്ഹി കിലേസേ വിക്ഖമ്ഭേന്തോ അപ്പദുക്ഖേന അകസിരേന അകിലമന്തോവ സക്കോതി വിക്ഖമ്ഭിതും, സദ്ധാവിമുത്തോ പന ദുക്ഖേന കസിരേന കിലമന്തോ സക്കോതി വിക്ഖമ്ഭിതും, തസ്മാ സദ്ധാവിമുത്തോ ദിട്ഠിപ്പത്തം ന പാപുണാതി. തേനാഹ ‘‘ഏതസ്സ ഹീ’’തിആദി. സദ്ദഹന്തസ്സാതി ‘‘ഏകംസതോ അയം പടിപദാ കിലേസക്ഖയം ആവഹതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ഭാസിതത്താ’’തി ഏവം സദ്ദഹന്തസ്സ. യസ്മാ പനസ്സ അനിച്ചാനുപസ്സനാദീഹി നിച്ചസഞ്ഞാപഹാനവസേന ഭാവനായ പുബ്ബേനാപരം വിസേസം പസ്സതോ തത്ഥ തത്ഥ പച്ചക്ഖതാപി അത്ഥി, തസ്മാ വുത്തം ‘‘സദ്ദഹന്തസ്സ വിയാ’’തി. സേസപദദ്വയം തസ്സേവ വേവചനം. ഏത്ഥ ച പുബ്ബഭാഗമഗ്ഗഭാവനാതി വചനേന ആഗമനീയനാനത്തേന ദിട്ഠിപ്പത്തസദ്ധാവിമുത്താനം പഞ്ഞാനാനത്തം ഹോതീതി ദസ്സിതം. അഭിധമ്മട്ഠകഥായമ്പി (പു॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൨൮) ‘‘നേസം കിലേസപ്പഹാനേ നാനത്തം നത്ഥി, പഞ്ഞായ നാനത്തം അത്ഥിയേവാ’’തി വത്വാ ‘‘ആഗമനീയനാനത്തേനേവ സദ്ധാവിമുത്തോ ദിട്ഠിപ്പത്തം ന പാപുണാതീതി സന്നിട്ഠാനം കത’’ന്തി വുത്തം.
Saddhāya vimuttoti saddahanavasena vimutto. Etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti. Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho. Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti? Natthi. Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti? Āgamanīyanānattena. Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena akasirena akilamantova sakkoti vikkhambhituṃ, saddhāvimutto pana dukkhena kasirena kilamanto sakkoti vikkhambhituṃ, tasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti. Tenāha ‘‘etassa hī’’tiādi. Saddahantassāti ‘‘ekaṃsato ayaṃ paṭipadā kilesakkhayaṃ āvahati sammāsambuddhena bhāsitattā’’ti evaṃ saddahantassa. Yasmā panassa aniccānupassanādīhi niccasaññāpahānavasena bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ passato tattha tattha paccakkhatāpi atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘saddahantassa viyā’’ti. Sesapadadvayaṃ tasseva vevacanaṃ. Ettha ca pubbabhāgamaggabhāvanāti vacanena āgamanīyanānattena diṭṭhippattasaddhāvimuttānaṃ paññānānattaṃ hotīti dassitaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyampi (pu. pa. aṭṭha. 28) ‘‘nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ natthi, paññāya nānattaṃ atthiyevā’’ti vatvā ‘‘āgamanīyanānatteneva saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti sanniṭṭhānaṃ kata’’nti vuttaṃ.
ആരമ്മണം യാഥാവതോ ധാരേതി അവധാരേതീതി ധമ്മോ, പഞ്ഞാ. തം പഞ്ഞാസങ്ഖാതം ധമ്മം അധിമത്തതായ പുബ്ബങ്ഗമം ഹുത്വാ പവത്തം അനുസ്സരതീതി ധമ്മാനുസാരീ. തേനാഹ ‘‘ധമ്മോ’’തിആദി. പഞ്ഞാപുബ്ബങ്ഗമന്തി പഞ്ഞാപധാനം. ‘‘സദ്ധം അനുസ്സരതി, സദ്ധാപുബ്ബങ്ഗമം മഗ്ഗം ഭാവേതീ’’തി ഇമമത്ഥം ഏസേവ നയോതി അതിദിസതി. പഞ്ഞം വാഹേതീതി പഞ്ഞാവാഹീ, പഞ്ഞം സാതിസയം പവത്തേതീതി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘പഞ്ഞാപുബ്ബങ്ഗമം അരിയമഗ്ഗം ഭാവേതീ’’തി. പഞ്ഞാ വാ പുഗ്ഗലം വാഹേതി നിബ്ബാനാഭിമുഖം ഗമേതീതി പഞ്ഞാവാഹീ. സദ്ധാവാഹീതി ഏത്ഥാപി ഇമിനാ നയേനേവ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഉഭതോഭാഗവിമുത്താദികഥാതി ഉഭതോഭാഗവിമുത്താദീസു ആഗമനതോ പട്ഠായ വത്തബ്ബകഥാ. തസ്മാതി വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൨.൭൭൩, ൮൮൯) വുത്തത്താ. തതോ ഏവ വിസുദ്ധിമഗ്ഗസംവണ്ണനായം (വിസുദ്ധി॰ മഹാടീ॰ ൨.൭൭൩) വുത്തനയേനേവ ചേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Ārammaṇaṃ yāthāvato dhāreti avadhāretīti dhammo, paññā. Taṃ paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ adhimattatāya pubbaṅgamaṃ hutvā pavattaṃ anussaratīti dhammānusārī. Tenāha ‘‘dhammo’’tiādi. Paññāpubbaṅgamanti paññāpadhānaṃ. ‘‘Saddhaṃ anussarati, saddhāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetī’’ti imamatthaṃ eseva nayoti atidisati. Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī, paññaṃ sātisayaṃ pavattetīti attho. Tenāha ‘‘paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetī’’ti. Paññā vā puggalaṃ vāheti nibbānābhimukhaṃ gametīti paññāvāhī. Saddhāvāhīti etthāpi iminā nayeneva attho veditabbo. Ubhatobhāgavimuttādikathāti ubhatobhāgavimuttādīsu āgamanato paṭṭhāya vattabbakathā. Tasmāti visuddhimagge (visuddhi. 2.773, 889) vuttattā. Tato eva visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.773) vuttanayeneva cettha attho veditabbo.
പുഗ്ഗലസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൪. പുഗ്ഗലസുത്തം • 4. Puggalasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൪. പുഗ്ഗലസുത്തവണ്ണനാ • 4. Puggalasuttavaṇṇanā