| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๒. ทุติยปณฺณาสกํ
2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ
(๖) ๑. ปุคฺคลวคฺควณฺณนา
(6) 1. Puggalavaggavaṇṇanā
๕๓. ทุติยปณฺณาสกสฺส ปฐเม จกฺกวตฺตินา สทฺธิํ คหิตตฺตา ‘‘โลกานุกมฺปายา’’ติ น วุตฺตํฯ เอตฺถ จ จกฺกวตฺติโน อุปฺปตฺติยา เทฺว สมฺปตฺติโย ลภนฺติ, พุทฺธานํ อุปฺปตฺติยา ติโสฺสปิฯ
53. Dutiyapaṇṇāsakassa paṭhame cakkavattinā saddhiṃ gahitattā ‘‘lokānukampāyā’’ti na vuttaṃ. Ettha ca cakkavattino uppattiyā dve sampattiyo labhanti, buddhānaṃ uppattiyā tissopi.
๕๔. ทุติเย อจฺฉริยมนุสฺสาติ อาจิณฺณมนุสฺสา อพฺภุตมนุสฺสาฯ
54. Dutiye acchariyamanussāti āciṇṇamanussā abbhutamanussā.
๕๕. ตติเย พหุโน ชนสฺส อนุตปฺปา โหตีติ มหาชนสฺส อนุตาปการี โหติฯ ตตฺถ จกฺกวตฺติโน กาลกิริยา เอกจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสานํ อนุตาปํ กโรติ, ตถาคตสฺส กาลกิริยา ทสสุ จกฺกวาฬสหเสฺสสุฯ
55. Tatiye bahuno janassa anutappā hotīti mahājanassa anutāpakārī hoti. Tattha cakkavattino kālakiriyā ekacakkavāḷe devamanussānaṃ anutāpaṃ karoti, tathāgatassa kālakiriyā dasasu cakkavāḷasahassesu.
๕๖. จตุเตฺถ ถูปารหาติ ถูปสฺส ยุตฺตา อนุจฺฉวิกาฯ จกฺกวตฺติโน หิ เจติยํ ปฎิชคฺคิตฺวา เทฺว สมฺปตฺติโย ลภนฺติ, พุทฺธานํ เจติยํ ปฎิชคฺคิตฺวา ติโสฺสปิฯ
56. Catutthe thūpārahāti thūpassa yuttā anucchavikā. Cakkavattino hi cetiyaṃ paṭijaggitvā dve sampattiyo labhanti, buddhānaṃ cetiyaṃ paṭijaggitvā tissopi.
๕๗. ปญฺจเม พุทฺธาติ อตฺตโน อานุภาเวน จตฺตาริ สจฺจานิ พุทฺธาฯ
57. Pañcame buddhāti attano ānubhāvena cattāri saccāni buddhā.
๕๘. ฉเฎฺฐ ผลนฺติยาติ สทฺทํ กโรนฺติยาฯ น สนฺตสนฺตีติ น ภายนฺติฯ ตตฺถ ขีณาสโว อตฺตโน สกฺกายทิฎฺฐิยา ปหีนตฺตา น ภายติ, หตฺถาชานีโย สกฺกายทิฎฺฐิยา พลวตฺตาติฯ สตฺตมฎฺฐเมสุปิ เอเสว นโยฯ
58. Chaṭṭhe phalantiyāti saddaṃ karontiyā. Na santasantīti na bhāyanti. Tattha khīṇāsavo attano sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā na bhāyati, hatthājānīyo sakkāyadiṭṭhiyā balavattāti. Sattamaṭṭhamesupi eseva nayo.
๖๑. นวเม กิํปุริสาติ กินฺนราฯ มานุสิํ วาจํ น ภาสนฺตีติ มนุสฺสกถํ น กเถนฺติฯ ธมฺมาโสกสฺส กิร เอกํ กินฺนรํ อาเนตฺวา ทเสฺสสุํฯ โส ‘‘กถาเปถ น’’นฺติ อาหฯ กินฺนโร กเถตุํ น อิจฺฉติฯ เอโก ปุริโส ‘‘อหเมตํ กถาเปสฺสามี’’ติ เหฎฺฐาปาสาทํ โอตาเรตฺวา เทฺว ขาณุเก โกเฎฺฎตฺวา อุกฺขลิํ อาโรเปสิฯ สา อุภโตปเสฺสหิ ปตติฯ ตํ ทิสฺวา กินฺนโร ‘‘กิํ อญฺญํ เอกํ ขาณุกํ โกเฎฺฎตุํ น วฎฺฎตี’’ติ เอตฺตกเมว อาหฯ ปุน อปรภาเค เทฺว กินฺนเร อาเนตฺวา ทเสฺสสุํฯ ราชา ‘‘กถาเปถ เน’’ติ อาหฯ เต กเถตุํ น อิจฺฉิํสุฯ เอโก ปุริโส ‘‘อหเมเต กถาเปสฺสามี’’ติ เต คเหตฺวา อนฺตราปณํ อคมาสิฯ ตเตฺถโก อมฺพปกฺกญฺจ มเจฺฉ จ อทฺทส, เอโก กพิฎฺฐผลญฺจ อมฺพิลิกาผลญฺจฯ ตตฺถ ปุริโม ‘‘มหาวิสํ มนุสฺสา ขาทนฺติ, กถํ เต กิลาสิโน น โหนฺตี’’ติ อาหฯ อิตโร ‘‘กถํ อิเม เอตํ นิสฺสาย กุฎฺฐิโน น โหนฺตี’’ติ อาหฯ เอวํ มานุสิํ วาจํ กเถตุํ สโกฺกนฺตาปิ เทฺว อเตฺถ สมฺปสฺสมานา น กเถนฺตีติฯ
61. Navame kiṃpurisāti kinnarā. Mānusiṃ vācaṃ na bhāsantīti manussakathaṃ na kathenti. Dhammāsokassa kira ekaṃ kinnaraṃ ānetvā dassesuṃ. So ‘‘kathāpetha na’’nti āha. Kinnaro kathetuṃ na icchati. Eko puriso ‘‘ahametaṃ kathāpessāmī’’ti heṭṭhāpāsādaṃ otāretvā dve khāṇuke koṭṭetvā ukkhaliṃ āropesi. Sā ubhatopassehi patati. Taṃ disvā kinnaro ‘‘kiṃ aññaṃ ekaṃ khāṇukaṃ koṭṭetuṃ na vaṭṭatī’’ti ettakameva āha. Puna aparabhāge dve kinnare ānetvā dassesuṃ. Rājā ‘‘kathāpetha ne’’ti āha. Te kathetuṃ na icchiṃsu. Eko puriso ‘‘ahamete kathāpessāmī’’ti te gahetvā antarāpaṇaṃ agamāsi. Tattheko ambapakkañca macche ca addasa, eko kabiṭṭhaphalañca ambilikāphalañca. Tattha purimo ‘‘mahāvisaṃ manussā khādanti, kathaṃ te kilāsino na hontī’’ti āha. Itaro ‘‘kathaṃ ime etaṃ nissāya kuṭṭhino na hontī’’ti āha. Evaṃ mānusiṃ vācaṃ kathetuṃ sakkontāpi dve atthe sampassamānā na kathentīti.
๖๒. ทสเม อปฺปฎิวาโนติ อนุกณฺฐิโต อปโจฺจสกฺกิโตฯ
62. Dasame appaṭivānoti anukaṇṭhito apaccosakkito.
๖๓. เอกาทสเม อสนฺตสนฺนิวาสนฺติ อสปฺปุริสานํ สนฺนิวาสํฯ น วเทยฺยาติ โอวาเทน วา อนุสาสนิยา วา น วเทยฺย, มา วทตูติ อโตฺถฯ เถรมฺปาหํ น วเทยฺยนฺติ อหมฺปิ เถรํ ภิกฺขุํ โอวาทานุสาสนิวเสน น วเทยฺยํฯ อหิตานุกมฺปีติ อหิตํ อิจฺฉมาโนฯ โน หิตานุกมฺปีติ หิตํ อนิจฺฉมาโนฯ โนติ นํ วเทยฺยนฺติ ‘‘อหํ ตว วจนํ น กริสฺส’’นฺติ นํ วเทยฺยํฯ วิเหเฐยฺยนฺติ วจนสฺส อกรเณน วิเหเฐยฺยํฯ ปสฺสมฺปิสฺส นปฺปฎิกเรยฺยนฺติ ปสฺสโนฺตปิ ชานโนฺตปิ อหํ ตสฺส วจนํ น กเรยฺยํฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ สุกฺกปเกฺข ปน สาธูติ นํ วเทยฺยนฺติ ‘‘สาธุ ภทฺทกํ สุกถิตํ ตยา’’ติ ตสฺส กถํ อภินนฺทโนฺต นํ วเทยฺยนฺติ อโตฺถฯ
63. Ekādasame asantasannivāsanti asappurisānaṃ sannivāsaṃ. Na vadeyyāti ovādena vā anusāsaniyā vā na vadeyya, mā vadatūti attho. Therampāhaṃ na vadeyyanti ahampi theraṃ bhikkhuṃ ovādānusāsanivasena na vadeyyaṃ. Ahitānukampīti ahitaṃ icchamāno. No hitānukampīti hitaṃ anicchamāno. Noti naṃ vadeyyanti ‘‘ahaṃ tava vacanaṃ na karissa’’nti naṃ vadeyyaṃ. Viheṭheyyanti vacanassa akaraṇena viheṭheyyaṃ. Passampissanappaṭikareyyanti passantopi jānantopi ahaṃ tassa vacanaṃ na kareyyaṃ. Iminā upāyena sabbattha attho veditabbo. Sukkapakkhe pana sādhūti naṃ vadeyyanti ‘‘sādhu bhaddakaṃ sukathitaṃ tayā’’ti tassa kathaṃ abhinandanto naṃ vadeyyanti attho.
๖๔. ทฺวาทสเม อุภโต วจีสํสาโรติ ทฺวีสุปิ ปเกฺขสุ อญฺญมญฺญํ อโกฺกสนปจฺจโกฺกสนวเสน สํสรมานา วาจา วจีสํสาโรฯ ทิฎฺฐิปฬาโสติ ทิฎฺฐิํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโก ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปฬาโส ทิฎฺฐิปฬาโส นามฯ เจตโส อาฆาโตติ โกโปฯ โส หิ จิตฺตํ อาฆาเตโนฺต อุปฺปชฺชติฯ อปฺปจฺจโยติ อตุฎฺฐากาโร, โทมนสฺสนฺติ อโตฺถฯ อนภิรทฺธีติ โกโปเยวฯ โส หิ อนภิราธนวเสน อนภิรทฺธีติ วุจฺจติฯ อชฺฌตฺตํ อวูปสนฺตํ โหตีติ สพฺพเมฺปตํ นิยกชฺฌตฺตสงฺขาเต อตฺตโน จิเตฺต จ สทฺธิวิหาริกอเนฺตวาสิกสงฺขาตาย อตฺตโน ปริสาย จ อวูปสนฺตํ โหติฯ ตเสฺมตนฺติ ตสฺมิํ เอตํฯ เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ
64. Dvādasame ubhato vacīsaṃsāroti dvīsupi pakkhesu aññamaññaṃ akkosanapaccakkosanavasena saṃsaramānā vācā vacīsaṃsāro. Diṭṭhipaḷāsoti diṭṭhiṃ nissāya uppajjanako yugaggāhalakkhaṇo paḷāso diṭṭhipaḷāso nāma. Cetaso āghātoti kopo. So hi cittaṃ āghātento uppajjati. Appaccayoti atuṭṭhākāro, domanassanti attho. Anabhiraddhīti kopoyeva. So hi anabhirādhanavasena anabhiraddhīti vuccati. Ajjhattaṃ avūpasantaṃ hotīti sabbampetaṃ niyakajjhattasaṅkhāte attano citte ca saddhivihārikaantevāsikasaṅkhātāya attano parisāya ca avūpasantaṃ hoti. Tasmetanti tasmiṃ etaṃ. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbanti.
ปุคฺคลวโคฺค ปฐโมฯ
Puggalavaggo paṭhamo.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / (๖) ๑. ปุคฺคลวโคฺค • (6) 1. Puggalavaggo
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / (๖) ๑. ปุคฺคลวคฺควณฺณนา • (6) 1. Puggalavaggavaṇṇanā
