| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏိ-အဋ္ဌကထာ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ပုညကိရိယဝတ္ထာဒိကထာ
Puññakiriyavatthādikathā
တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဒသဟိ ပုညကိရိယဝတ္ထူဟိ ဒီပေတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ဒာနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု, သီလမယံ။ ဘာဝနာမယံ။ အပစိတိသဟဂတံ။ ဝေယ္ယာဝစ္စသဟဂတံ။ ပတ္တာနုပ္ပဒာနံ။ အဗ္ဘနုမောဒနံ။ ဒေသနာမယံ။ သဝနမယံ။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ ဣမာနိ ဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ နာမ။ တတ္ထ ဒာနမေဝ ဒာနမယံ။ ပုညကိရိယာ စ သာ တေသံ တေသံ အာနိသံသာနံ ဝတ္ထု စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
Tāni sabbānipi dasahi puññakiriyavatthūhi dīpetabbāni. Kathaṃ? Dānamayaṃ puññakiriyavatthu, sīlamayaṃ… bhāvanāmayaṃ… apacitisahagataṃ… veyyāvaccasahagataṃ… pattānuppadānaṃ… abbhanumodanaṃ… desanāmayaṃ… savanamayaṃ… diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthūti imāni dasa puññakiriyavatthūni nāma. Tattha dānameva dānamayaṃ. Puññakiriyā ca sā tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthu cāti puññakiriyavatthu. Sesesupi eseva nayo.
တတ္ထ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု, ရူပာဒီသု ဝာ ဆသု အာရမ္မဏေသု, အန္နာဒီသု ဝာ ဒသသု ဒာနဝတ္ထူသု, တံ တံ ဒေန္တသ္သ တေသံ တေသံ ဥပ္ပာဒနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ, ပရိစ္စာဂကာလေ, ပစ္ဆာ သောမနသ္သစိတ္တေန အနုသ္သရဏကာလေ စာတိ တီသု ကာလေသု ပဝတ္တာ စေတနာ ‘ဒာနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။
Tattha cīvarādīsu catūsu paccayesu, rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu, annādīsu vā dasasu dānavatthūsu, taṃ taṃ dentassa tesaṃ tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge, pariccāgakāle, pacchā somanassacittena anussaraṇakāle cāti tīsu kālesu pavattā cetanā ‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ပဉ္စသီလံ အဋ္ဌသီလံ ဒသသီလံ သမာဒိယန္တသ္သ, ‘ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တသ္သ, ပဗ္ဗဇန္တသ္သ, ‘မနောရထံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတော ဝတ’မ္ဟိ, ‘သာဓု သာဓူ’တိ အာဝဇ္ဇေန္တသ္သ, ပာတိမောက္ခံ သံဝရန္တသ္သ, စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ, အာပာထဂတေသု ရူပာဒီသု စက္ခုဒ္ဝာရာဒီနိ သံဝရန္တသ္သ , အာဇီဝံ သောဓေန္တသ္သ စ ပဝတ္တာ စေတနာ ‘သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။
Pañcasīlaṃ aṭṭhasīlaṃ dasasīlaṃ samādiyantassa, ‘pabbajissāmī’ti vihāraṃ gacchantassa, pabbajantassa, ‘manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā pabbajito vata’mhi, ‘sādhu sādhū’ti āvajjentassa, pātimokkhaṃ saṃvarantassa, cīvarādayo paccaye paccavekkhantassa, āpāthagatesu rūpādīsu cakkhudvārādīni saṃvarantassa , ājīvaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā ‘sīlamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ပဋိသမ္ဘိဒာယံ ဝုတ္တေန ဝိပသ္သနာမဂ္ဂေန စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တသ္သ။ပေ.။ မနံ။ ရူပေ။ပေ.။ ဓမ္မေ။ စက္ခုဝိညာဏံ။ပေ.။ မနောဝိညာဏံ,။ စက္ခုသမ္ဖသ္သံ။ပေ.။ မနောသမ္ဖသ္သံ, စက္ခုသမ္ဖသ္သဇံ ဝေဒနံ။ပေ.။ မနောသမ္ဖသ္သဇံ ဝေဒနံ, ။ပေ.။ ရူပသညံ။ပေ.။ ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တသ္သ ပဝတ္တာ စေတနာ, အဋ္ဌတိံသာယ ဝာ အာရမ္မဏေသု အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာ သဗ္ဗာပိ စေတနာ ‘ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။
Paṭisambhidāyaṃ vuttena vipassanāmaggena cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa…pe… manaṃ… rūpe…pe… dhamme… cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ,… cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, …pe… rūpasaññaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa pavattā cetanā, aṭṭhatiṃsāya vā ārammaṇesu appanaṃ appattā sabbāpi cetanā ‘bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
မဟလ္လကံ ပန ဒိသ္ဝာ ပစ္စုဂ္ဂမနပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏအဘိဝာဒနမဂ္ဂသမ္ပဒာနာဒိဝသေန ‘အပစိတိသဟဂတံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Mahallakaṃ pana disvā paccuggamanapattacīvarapaṭiggahaṇaabhivādanamaggasampadānādivasena ‘apacitisahagataṃ’ veditabbaṃ.
ဝုဍ္ဎတရာနံ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိကရဏဝသေန ဂာမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ဒိသ္ဝာ ပတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ဂာမေ ဘိက္ခံ သမာဒပေတ္ဝာ ဥပသံဟရဏဝသေန, ‘ဂစ္ဆ ဘိက္ခူနံ ပတ္တံ အာဟရာ’တိ သုတ္ဝာ ဝေဂေန ဂန္တ္ဝာ ပတ္တာဟရဏာဒိဝသေန စ ကာယဝေယ္ယာဝဋိကကာလေ ‘ဝေယ္ယာဝစ္စသဟဂတံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Vuḍḍhatarānaṃ vattappaṭipattikaraṇavasena gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ samādapetvā upasaṃharaṇavasena, ‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca kāyaveyyāvaṭikakāle ‘veyyāvaccasahagataṃ’ veditabbaṃ.
ဒာနံ ဒတ္ဝာ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇံ ကတ္ဝာ ‘အသုကသ္သ နာမ ပတ္တိ ဟောတူ’တိ ဝာ, ‘သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟောတူ’တိ ဝာ ပတ္တိံ ဒဒတော ‘ပတ္တာနုပ္ပဒာနံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိံ ပနေဝံ ပတ္တိံ ဒဒတော ပုညက္ခယော ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ယထာ ပန ဧကံ ဒီပံ ဇာလေတ္ဝာ တတော ဒီပသဟသ္သံ ဇာလေန္တသ္သ ပဌမဒီပော ခီဏောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော; ပုရိမာလောကေန ပန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမာလောကော ဧကတော ဟုတ္ဝာ အတိမဟာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ပတ္တိံ ဒဒတော ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထိ။ ဝုဍ္ဎိယေဝ ပန ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Dānaṃ datvā gandhādīhi pūjaṃ katvā ‘asukassa nāma patti hotū’ti vā, ‘sabbasattānaṃ hotū’ti vā pattiṃ dadato ‘pattānuppadānaṃ’ veditabbaṃ. Kiṃ panevaṃ pattiṃ dadato puññakkhayo hotīti? Na hoti. Yathā pana ekaṃ dīpaṃ jāletvā tato dīpasahassaṃ jālentassa paṭhamadīpo khīṇoti na vattabbo; purimālokena pana saddhiṃ pacchimāloko ekato hutvā atimahā hoti. Evameva pattiṃ dadato parihāni nāma natthi. Vuḍḍhiyeva pana hotīti veditabbo.
ပရေဟိ ဒိန္နာယ ပတ္တိယာ ဝာ အညာယ ဝာ ပုညကိရိယာယ ‘သာဓု သာဓူ’တိ အနုမောဒနဝသေန ‘အဗ္ဘနုမောဒနံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Parehi dinnāya pattiyā vā aññāya vā puññakiriyāya ‘sādhu sādhū’ti anumodanavasena ‘abbhanumodanaṃ’ veditabbaṃ.
ဧကော ‘ဧဝံ မံ ဓမ္မကထိကောတိ မံ ဇာနိသ္သန္တီ’တိ ဣစ္ဆာယ ဌတ္ဝာ လာဘဂရုကော ဟုတ္ဝာ ဒေသေတိ, တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော အတ္တနော ပဂုဏံ ဓမ္မံ အပစ္စာသီသမာနော ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ပရေသံ ဒေသေတိ, ဣဒံ ‘ဒေသနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။
Eko ‘evaṃ maṃ dhammakathikoti maṃ jānissantī’ti icchāya ṭhatvā lābhagaruko hutvā deseti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko attano paguṇaṃ dhammaṃ apaccāsīsamāno vimuttāyatanasīsena paresaṃ deseti, idaṃ ‘desanāmayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ဧကော သုဏန္တော ‘ဣတိ မံ သဒ္ဓောတိ ဇာနိသ္သန္တီ’တိ သုဏာတိ, တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော ‘ဧဝံ မေ မဟပ္ဖလံ ဘဝိသ္သတီ’တိ ဟိတဖရဏေန မုဒုစိတ္တေန ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဣဒံ ‘သဝနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။
Eko suṇanto ‘iti maṃ saddhoti jānissantī’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko ‘evaṃ me mahapphalaṃ bhavissatī’ti hitapharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ ‘savanamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောန္တသ္သ ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။ ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု – ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏံ, ယံကိဉ္စိ ပုညံ ကရောန္တသ္သ ဟိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကဘာဝေနေဝ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’တိ။
Diṭṭhiṃ ujuṃ karontassa ‘diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthu’ nāma. Dīghabhāṇakā panāhu – ‘diṭṭhijukammaṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ, yaṃkiñci puññaṃ karontassa hi diṭṭhiyā ujukabhāveneva mahapphalaṃ hotī’ti.
ဧတေသု ပန ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဒာနမယံ တာဝ ‘ဒာနံ ဒသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒာနံ ဒဒတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘ဒိန္နံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗစေတနံ မုဉ္စနစေတနံ အပရစေတနန္တိ တိသ္သောပိ စေတနာ ဧကတော ကတ္ဝာ ‘ဒာနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ။ သီလမယမ္ပိ ‘သီလံ ပူရေသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သီလပူရဏကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘ပူရိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဧကတော ကတ္ဝာ ‘သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ။ပေ.။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မမ္ပိ ‘ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကရိသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘ဒိဋ္ဌိ မေ ဥဇုကာ ကတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဧကတော ကတ္ဝာ ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ။
Etesu pana puññakiriyavatthūsu dānamayaṃ tāva ‘dānaṃ dassāmī’ti cintentassa uppajjati, dānaṃ dadato uppajjati, ‘dinnaṃ me’ti paccavekkhantassa uppajjati. Evaṃ pubbacetanaṃ muñcanacetanaṃ aparacetananti tissopi cetanā ekato katvā ‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti. Sīlamayampi ‘sīlaṃ pūressāmī’ti cintentassa uppajjati, sīlapūraṇakāle uppajjati, ‘pūritaṃ me’ti paccavekkhantassa uppajjati. Tā sabbāpi ekato katvā ‘sīlamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti…pe… diṭṭhijukammampi ‘diṭṭhiṃ ujukaṃ karissāmī’ti cintentassa uppajjati, diṭṭhiṃ ujuṃ karontassa uppajjati, ‘diṭṭhi me ujukā katā’ti paccavekkhantassa uppajjati. Tā sabbāpi ekato katvā ‘diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti.
သုတ္တေ ပန တီဏိယေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ အာဂတာနိ။ တေသု ဣတရေသမ္ပိ သင္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပစိတိဝေယ္ယာဝစ္စာနိ ဟိ သီလမယေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပတ္တာနုပ္ပဒာနအဗ္ဘနုမောဒနာနိ ဒာနမယေ။ ဒေသနာသဝနဒိဋ္ဌိဇုကမ္မာနိ ဘာဝနာမယေ။ ယေ ပန ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏ’န္တိ ဝဒန္တိ တေသံ တံ တီသုပိ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေတာနိ သင္ခေပတော တီဏိ ဟုတ္ဝာ ဝိတ္ထာရတော ဒသ ဟောန္တိ။
Sutte pana tīṇiyeva puññakiriyavatthūni āgatāni. Tesu itaresampi saṅgaho veditabbo. Apacitiveyyāvaccāni hi sīlamaye saṅgahaṃ gacchanti. Pattānuppadānaabbhanumodanāni dānamaye. Desanāsavanadiṭṭhijukammāni bhāvanāmaye. Ye pana ‘diṭṭhijukammaṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇa’nti vadanti tesaṃ taṃ tīsupi saṅgahaṃ gacchati. Evametāni saṅkhepato tīṇi hutvā vitthārato dasa honti.
တေသု ‘ဒာနံ ဒသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တော အဋ္ဌန္နံ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ စိန္တေတိ; ဒဒမာနောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဒေတိ; ‘ဒာနံ မေ ဒိန္န’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘သီလံ ပူရေသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ; သီလံ ပူရေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပူရေတိ, ‘သီလံ မေ ပူရိတ’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဘာဝနံ ဘာဝေသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ; ဘာဝေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဘာဝေတိ; ‘ဘာဝနာ မေ ဘာဝိတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။
Tesu ‘dānaṃ dassāmī’ti cintento aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalacittānaṃ aññatareneva cinteti; dadamānopi tesaṃyeva aññatarena deti; ‘dānaṃ me dinna’nti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Sīlaṃ pūressāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; sīlaṃ pūrentopi tesaṃyeva aññatarena pūreti, ‘sīlaṃ me pūrita’nti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Bhāvanaṃ bhāvessāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; bhāventopi tesaṃyeva aññatarena bhāveti; ‘bhāvanā me bhāvitā’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati.
‘ဇေဋ္ဌာပစိတိကမ္မံ ကရိသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ, ကရောန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ကရောတိ, ‘ကတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ကာယဝေယ္ယာဝဋိကကမ္မံ ကရိသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ, ကရောန္တောပိ, ‘ကတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ပတ္တိံ ဒသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ, ဒဒန္တောပိ, ‘ဒိန္နံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ, ‘ပတ္တိံ ဝာ သေသကုသလံ ဝာ အနုမောဒိသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ; အနုမောဒန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန အနုမောဒတိ, ‘အနုမောဒိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ, ဒေသေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဒေသေတိ, ‘ဒေသိတော မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဓမ္မံ သောသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ, သုဏန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန သုဏာတိ, ‘သုတော မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကရိသ္သာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ, ဥဇုံ ကရောန္တော ပန စတုန္နံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနံ အညတရေန ကရောတိ, ‘ဒိဋ္ဌိ မေ ဥဇုကာ ကတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌန္နံ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။
‘Jeṭṭhāpacitikammaṃ karissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, karontopi tesaṃyeva aññatarena karoti, ‘kataṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Kāyaveyyāvaṭikakammaṃ karissāmī’ti cintentopi, karontopi, ‘kataṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Pattiṃ dassāmī’ti cintentopi, dadantopi, ‘dinnaṃ me’ti paccavekkhantopi, ‘pattiṃ vā sesakusalaṃ vā anumodissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; anumodantopi tesaṃyeva aññatarena anumodati, ‘anumoditaṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Dhammaṃ desessāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, desentopi tesaṃyeva aññatarena deseti, ‘desito me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Dhammaṃ sossāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, suṇantopi tesaṃyeva aññatarena suṇāti, ‘suto me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Diṭṭhiṃ ujukaṃ karissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, ujuṃ karonto pana catunnaṃ ñāṇasampayuttānaṃ aññatarena karoti, ‘diṭṭhi me ujukā katā’ti paccavekkhanto aṭṭhannaṃ aññatarena paccavekkhati.
ဣမသ္မိံ ဌာနေ စတ္တာရိ အနန္တာနိ နာမ ဂဟိတာနိ။ စတ္တာရိ ဟိ အနန္တာနိ – အာကာသော အနန္တော, စက္ကဝာဠာနိ အနန္တာနိ, သတ္တနိကာယော အနန္တော, ဗုဒ္ဓညာဏံ အနန္တံ။ အာကာသသ္သ ဟိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝာ ပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏာသု ဝာ ဧတ္တကာနိ ဝာ ယောဇနသတာနိ ဧတ္တကာနိ ဝာ ယောဇနသဟသ္သာနီတိ ပရိစ္ဆေဒော နတ္ထိ။ သိနေရုမတ္တမ္ပိ အယောကူဋံ ပထဝိံ ဒ္ဝိဓာ ကတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ခိတ္တံ ဘသ္သေထေဝ, နော ပတိဋ္ဌံ လဘေထ, ဧဝံ အာကာသံ အနန္တံ နာမ။
Imasmiṃ ṭhāne cattāri anantāni nāma gahitāni. Cattāri hi anantāni – ākāso ananto, cakkavāḷāni anantāni, sattanikāyo ananto, buddhaññāṇaṃ anantaṃ. Ākāsassa hi puratthimāya disāya vā pacchimuttaradakkhiṇāsu vā ettakāni vā yojanasatāni ettakāni vā yojanasahassānīti paricchedo natthi. Sinerumattampi ayokūṭaṃ pathaviṃ dvidhā katvā heṭṭhā khittaṃ bhassetheva, no patiṭṭhaṃ labhetha, evaṃ ākāsaṃ anantaṃ nāma.
စက္ကဝာဠာနမ္ပိ သတေဟိ ဝာ သဟသ္သေဟိ ဝာ ပရိစ္ဆေဒော နတ္ထိ။ သစေပိ ဟိ အကနိဋ္ဌဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တာ, ဒဠ္ဟထာမဓနုဂ္ဂဟသ္သ လဟုကေန သရေန တိရိယံ တာလစ္ဆာယံ အတိက္ကမနမတ္တေန ကာလေန စက္ကဝာဠသတသဟသ္သံ အတိက္ကမနသမတ္ထေန ဇဝေန သမန္နာဂတာ စတ္တာရော မဟာဗ္ရဟ္မာနော ‘စက္ကဝာဠပရိယန္တံ ပသ္သိသ္သာမာ’တိ တေန ဇဝေန ဓာဝေယ္ယုံ, စက္ကဝာဠပရိယန္တံ အဒိသ္ဝာဝ ပရိနိဗ္ဗာယေယ္ယုံ, ဧဝံ စက္ကဝာဠာနိ အနန္တာနိ နာမ။
Cakkavāḷānampi satehi vā sahassehi vā paricchedo natthi. Sacepi hi akaniṭṭhabhavane nibbattā, daḷhathāmadhanuggahassa lahukena sarena tiriyaṃ tālacchāyaṃ atikkamanamattena kālena cakkavāḷasatasahassaṃ atikkamanasamatthena javena samannāgatā cattāro mahābrahmāno ‘cakkavāḷapariyantaṃ passissāmā’ti tena javena dhāveyyuṃ, cakkavāḷapariyantaṃ adisvāva parinibbāyeyyuṃ, evaṃ cakkavāḷāni anantāni nāma.
ဧတ္တကေသု ပန စက္ကဝာဠေသု ဥဒကဋ္ဌကထလဋ္ဌကသတ္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။ ဧဝံ သတ္တနိကာယော အနန္တော နာမ။ တတောပိ ဗုဒ္ဓဉာဏံ အနန္တမေဝ။
Ettakesu pana cakkavāḷesu udakaṭṭhakathalaṭṭhakasattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Evaṃ sattanikāyo ananto nāma. Tatopi buddhañāṇaṃ anantameva.
ဧဝံ အပရိမာဏေသု စက္ကဝာဠေသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ကာမာဝစရသောမနသ္သသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင္ခာရိကကုသလစိတ္တာနိ ဧကသ္သ ဗဟူနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗဟူနမ္ပိ ဗဟူနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ကာမာဝစရဋ္ဌေန သောမနသ္သသဟဂတဋ္ဌေန ဉာဏသမ္ပယုတ္တဋ္ဌေန အသင္ခာရိကဋ္ဌေန ဧကတ္တံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧကမေဝ သောမနသ္သသဟဂတံ တိဟေတုကံ အသင္ခာရိကံ မဟာစိတ္တံ ဟောတိ။ တထာ သသင္ခာရိကံ မဟာစိတ္တံ။ပေ.။ တထာ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ဒ္ဝိဟေတုကံ သသင္ခာရိကစိတ္တန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ အပရိမာဏေသု စက္ကဝာဠေသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော မဟာတုလာယ တုလယမာနော ဝိယ, တုမ္ဗေ ပက္ခိပိတ္ဝာ မိနမာနော ဝိယ, သဗ္ဗညုတညာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ‘အဋ္ဌေဝေတာနီ’တိ သရိက္ခဋ္ဌေန အဋ္ဌေဝ ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ ဒသ္သေသိ။
Evaṃ aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ sattānaṃ kāmāvacarasomanassasahagatañāṇasampayuttaasaṅkhārikakusalacittāni ekassa bahūni uppajjanti. Bahūnampi bahūni uppajjanti. Tāni sabbānipi kāmāvacaraṭṭhena somanassasahagataṭṭhena ñāṇasampayuttaṭṭhena asaṅkhārikaṭṭhena ekattaṃ gacchanti. Ekameva somanassasahagataṃ tihetukaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittaṃ hoti. Tathā sasaṅkhārikaṃ mahācittaṃ…pe… tathā upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ dvihetukaṃ sasaṅkhārikacittanti. Evaṃ sabbānipi aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uppajjamānāni kāmāvacarakusalacittāni sammāsambuddho mahātulāya tulayamāno viya, tumbe pakkhipitvā minamāno viya, sabbaññutaññāṇena paricchinditvā ‘aṭṭhevetānī’ti sarikkhaṭṭhena aṭṭheva koṭṭhāse katvā dassesi.
ပုန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဆဗ္ဗိဓေန ပုညာယူဟနံ နာမ ဂဟိတံ။ ပုညဉ္ဟိ အတ္ထိ သယံကာရံ အတ္ထိ ပရံကာရံ, အတ္ထိ သာဟတ္ထိကံ အတ္ထိ အာဏတ္တိကံ, အတ္ထိ သမ္ပဇာနကတံ အတ္ထိ အသမ္ပဇာနကတန္တိ။
Puna imasmiṃ ṭhāne chabbidhena puññāyūhanaṃ nāma gahitaṃ. Puññañhi atthi sayaṃkāraṃ atthi paraṃkāraṃ, atthi sāhatthikaṃ atthi āṇattikaṃ, atthi sampajānakataṃ atthi asampajānakatanti.
တတ္ထ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတံ ‘သယံကာရံ’ နာမ။ ပရံ ကရောန္တံ ဒိသ္ဝာ ကတံ ‘ပရံကာရံ’ နာမ။ သဟတ္ထေန ကတံ ‘သာဟတ္ထိကံ’ နာမ။ အာဏာပေတ္ဝာ ကာရိတံ ‘အာဏတ္တိကံ’ နာမ။ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ ကတံ ‘သမ္ပဇာနကတံ’ နာမ။ ကမ္မမ္ပိ ဖလမ္ပိ အဇာနိတ္ဝာ ကတံ ‘အသမ္ပဇာနကတံ’ နာမ။ တေသု သယံကာရံ ကရောန္တောပိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ ကရောတိ။ ပရံကာရံ ကရောန္တောပိ, သဟတ္ထေန ကရောန္တောပိ, အာဏာပေတ္ဝာ ကရောန္တောပိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ ကရောတိ။ သမ္ပဇာနကရဏံ ပန စတူဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေဟိ ဟောတိ။ အသမ္ပဇာနကရဏံ စတူဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေဟိ။
Tattha attano dhammatāya kataṃ ‘sayaṃkāraṃ’ nāma. Paraṃ karontaṃ disvā kataṃ ‘paraṃkāraṃ’ nāma. Sahatthena kataṃ ‘sāhatthikaṃ’ nāma. Āṇāpetvā kāritaṃ ‘āṇattikaṃ’ nāma. Kammañca phalañca saddahitvā kataṃ ‘sampajānakataṃ’ nāma. Kammampi phalampi ajānitvā kataṃ ‘asampajānakataṃ’ nāma. Tesu sayaṃkāraṃ karontopi imesaṃ aṭṭhannaṃ kusalacittānaṃ aññatareneva karoti. Paraṃkāraṃ karontopi, sahatthena karontopi, āṇāpetvā karontopi imesaṃ aṭṭhannaṃ kusalacittānaṃ aññatareneva karoti. Sampajānakaraṇaṃ pana catūhi ñāṇasampayuttehi hoti. Asampajānakaraṇaṃ catūhi ñāṇavippayuttehi.
အပရာပိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ စတသ္သော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယော ဂဟိတာ – ပစ္စယာနံ ဓမ္မိကတာ, စေတနာမဟတ္တံ, ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ, ဂုဏာတိရေကတာတိ။ တတ္ထ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာ ပစ္စယာ ‘ဓမ္မိကာ’ နာမ။ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ ဩကပ္ပေတ္ဝာ ဒဒတော ပန ‘စေတနာမဟတ္တံ’ နာမ ဟောတိ။ ခီဏာသဝဘာဝော ‘ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ’ နာမ။ ခီဏာသဝသ္သေဝ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတဘာဝော ‘ဂုဏာတိရေကတာ’ နာမ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သမောဓာနေတ္ဝာ ဒာတုံ သက္ကောန္တသ္သ ကာမာဝစရံ ကုသလံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပာကံ ဒေတိ။ ပုဏ္ဏကသေဋ္ဌိကာကဝလိယသုမနမာလာကာရာဒီနံ (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၂.၂၂၅ ပုဏ္ဏဒာသီဝတ္ထု) (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.၆၇ သုမနမာလာကာရဝတ္ထု) ဝိယ။
Aparāpi imasmiṃ ṭhāne catasso dakkhiṇāvisuddhiyo gahitā – paccayānaṃ dhammikatā, cetanāmahattaṃ, vatthusampatti, guṇātirekatāti. Tattha dhammena samena uppannā paccayā ‘dhammikā’ nāma. Saddahitvā okappetvā dadato pana ‘cetanāmahattaṃ’ nāma hoti. Khīṇāsavabhāvo ‘vatthusampatti’ nāma. Khīṇāsavasseva nirodhā vuṭṭhitabhāvo ‘guṇātirekatā’ nāma. Imāni cattāri samodhānetvā dātuṃ sakkontassa kāmāvacaraṃ kusalaṃ imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti. Puṇṇakaseṭṭhikākavaliyasumanamālākārādīnaṃ (dha. pa. aṭṭha. 2.225 puṇṇadāsīvatthu) (dha. pa. aṭṭha. 1.67 sumanamālākāravatthu) viya.
သင္ခေပတော ပနေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တံ ‘စိတ္တ’န္တိ ကရိတ္ဝာ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန ဧကမေဝ ဟောတိ။ ဝေဒနာဝသေန သောမနသ္သသဟဂတံ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ ဉာဏဝိဘတ္တိဒေသနာဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ သောမနသ္သသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင္ခာရိကံ မဟာစိတ္တဉ္ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင္ခာရိကံ မဟာစိတ္တဉ္စ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဋ္ဌေန အသင္ခာရိကဋ္ဌေန စ ဧကမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ သသင္ခာရိကံ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ အသင္ခာရိကံ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ သသင္ခာရိကဉ္စာတိ။ ဧဝံ ဉာဏဝိဘတ္တိဒေသနာဝသေန စတုဗ္ဗိဓေ ပနေတသ္မိံ အသင္ခာရသသင္ခာရဝိဘတ္တိတော စတ္တာရိ အသင္ခာရိကာနိ စတ္တာရိ သသင္ခာရိကာနီတိ အဋ္ဌေဝ ကုသလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ယာထာဝတော ဉတ္ဝာ ဘဂဝာ သဗ္ဗညူ ဂဏီဝရော မုနိသေဋ္ဌော အာစိက္ခတိ ဒေသေတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနီကရောတီတိ။
Saṅkhepato panetaṃ sabbampi kāmāvacarakusalacittaṃ ‘citta’nti karitvā cittavicittaṭṭhena ekameva hoti. Vedanāvasena somanassasahagataṃ upekkhāsahagatanti duvidhaṃ hoti. Ñāṇavibhattidesanāvasena catubbidhaṃ hoti. Somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittañhi upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittañca ñāṇasampayuttaṭṭhena asaṅkhārikaṭṭhena ca ekameva hoti. Tathā ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārikaṃ, ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhārikaṃ, ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārikañcāti. Evaṃ ñāṇavibhattidesanāvasena catubbidhe panetasmiṃ asaṅkhārasasaṅkhāravibhattito cattāri asaṅkhārikāni cattāri sasaṅkhārikānīti aṭṭheva kusalacittāni honti. Tāni yāthāvato ñatvā bhagavā sabbaññū gaṇīvaro muniseṭṭho ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkarotīti.
အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင္ဂဟဋ္ဌကထာယ
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya
ကာမာဝစရကုသလနိဒ္ဒေသော သမတ္တော။
Kāmāvacarakusalaniddeso samatto.
