| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥਾਦਿਕਥਾ
Puññakiriyavatthādikathā
ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਦਸਹਿ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਹਿ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਕਥਂ? ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ, ਸੀਲਮਯਂ… ਭਾવਨਾਮਯਂ… ਅਪਚਿਤਿਸਹਗਤਂ… વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਸਹਗਤਂ… ਪਤ੍ਤਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ… ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨਂ… ਦੇਸਨਾਮਯਂ… ਸવਨਮਯਂ… ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦਸ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਨਿ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਮੇવ ਦਾਨਮਯਂ। ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾ ਚ ਸਾ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਆਨਿਸਂਸਾਨਂ વਤ੍ਥੁ ਚਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Tāni sabbānipi dasahi puññakiriyavatthūhi dīpetabbāni. Kathaṃ? Dānamayaṃ puññakiriyavatthu, sīlamayaṃ… bhāvanāmayaṃ… apacitisahagataṃ… veyyāvaccasahagataṃ… pattānuppadānaṃ… abbhanumodanaṃ… desanāmayaṃ… savanamayaṃ… diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthūti imāni dasa puññakiriyavatthūni nāma. Tattha dānameva dānamayaṃ. Puññakiriyā ca sā tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthu cāti puññakiriyavatthu. Sesesupi eseva nayo.
ਤਤ੍ਥ ਚੀવਰਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ, ਰੂਪਾਦੀਸੁ વਾ ਛਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ, ਅਨ੍ਨਾਦੀਸੁ વਾ ਦਸਸੁ ਦਾਨવਤ੍ਥੂਸੁ, ਤਂ ਤਂ ਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ, ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਕਾਲੇ, ਪਚ੍ਛਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਕਾਲੇ ਚਾਤਿ ਤੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾ ‘ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ।
Tattha cīvarādīsu catūsu paccayesu, rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu, annādīsu vā dasasu dānavatthūsu, taṃ taṃ dentassa tesaṃ tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge, pariccāgakāle, pacchā somanassacittena anussaraṇakāle cāti tīsu kālesu pavattā cetanā ‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਅਟ੍ਠਸੀਲਂ ਦਸਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ, ‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਸ੍ਸ, ‘ਮਨੋਰਥਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ વਤ’ਮ੍ਹਿ, ‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਸਂવਰਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਚੀવਰਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਆਪਾਥਗਤੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਾਦੀਨਿ ਸਂવਰਨ੍ਤਸ੍ਸ , ਆਜੀવਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪવਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾ ‘ਸੀਲਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ।
Pañcasīlaṃ aṭṭhasīlaṃ dasasīlaṃ samādiyantassa, ‘pabbajissāmī’ti vihāraṃ gacchantassa, pabbajantassa, ‘manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā pabbajito vata’mhi, ‘sādhu sādhū’ti āvajjentassa, pātimokkhaṃ saṃvarantassa, cīvarādayo paccaye paccavekkhantassa, āpāthagatesu rūpādīsu cakkhudvārādīni saṃvarantassa , ājīvaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā ‘sīlamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਂ વੁਤ੍ਤੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗੇਨ ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਮਨਂ… ਰੂਪੇ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮੇ… ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ,… ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ…ਪੇ॰… ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਂ વੇਦਨਂ…ਪੇ॰… ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਂ વੇਦਨਂ, …ਪੇ॰… ਰੂਪਸਞ੍ਞਂ…ਪੇ॰… ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾ, ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਯ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਅਪ੍ਪਨਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਚੇਤਨਾ ‘ਭਾવਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ।
Paṭisambhidāyaṃ vuttena vipassanāmaggena cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa…pe… manaṃ… rūpe…pe… dhamme… cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ,… cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, …pe… rūpasaññaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa pavattā cetanā, aṭṭhatiṃsāya vā ārammaṇesu appanaṃ appattā sabbāpi cetanā ‘bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ਮਹਲ੍ਲਕਂ ਪਨ ਦਿਸ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਟਿਗ੍ਗਹਣਅਭਿવਾਦਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ‘ਅਪਚਿਤਿਸਹਗਤਂ’ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Mahallakaṃ pana disvā paccuggamanapattacīvarapaṭiggahaṇaabhivādanamaggasampadānādivasena ‘apacitisahagataṃ’ veditabbaṃ.
વੁਡ੍ਢਤਰਾਨਂ વਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਰਣવਸੇਨ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਂ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਉਪਸਂਹਰਣવਸੇਨ, ‘ਗਚ੍ਛ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਾਹਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਟਿਕਕਾਲੇ ‘વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਸਹਗਤਂ’ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Vuḍḍhatarānaṃ vattappaṭipattikaraṇavasena gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ samādapetvā upasaṃharaṇavasena, ‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca kāyaveyyāvaṭikakāle ‘veyyāvaccasahagataṃ’ veditabbaṃ.
ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਾਦੀਹਿ ਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਨਾਮ ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੂ’ਤਿ વਾ, ‘ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹੋਤੂ’ਤਿ વਾ ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਦਤੋ ‘ਪਤ੍ਤਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ’ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਿਂ ਪਨੇવਂ ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਦਤੋ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖਯੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਨ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਏਕਂ ਦੀਪਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਦੀਪਸਹਸ੍ਸਂ ਜਾਲੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਦੀਪੋ ਖੀਣੋਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ; ਪੁਰਿਮਾਲੋਕੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਛਿਮਾਲੋਕੋ ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤਿਮਹਾ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇવ ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਦਤੋ ਪਰਿਹਾਨਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। વੁਡ੍ਢਿਯੇવ ਪਨ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Dānaṃ datvā gandhādīhi pūjaṃ katvā ‘asukassa nāma patti hotū’ti vā, ‘sabbasattānaṃ hotū’ti vā pattiṃ dadato ‘pattānuppadānaṃ’ veditabbaṃ. Kiṃ panevaṃ pattiṃ dadato puññakkhayo hotīti? Na hoti. Yathā pana ekaṃ dīpaṃ jāletvā tato dīpasahassaṃ jālentassa paṭhamadīpo khīṇoti na vattabbo; purimālokena pana saddhiṃ pacchimāloko ekato hutvā atimahā hoti. Evameva pattiṃ dadato parihāni nāma natthi. Vuḍḍhiyeva pana hotīti veditabbo.
ਪਰੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਾਯ ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਅਞ੍ਞਾਯ વਾ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯ ‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’ਤਿ ਅਨੁਮੋਦਨવਸੇਨ ‘ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨਂ’ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Parehi dinnāya pattiyā vā aññāya vā puññakiriyāya ‘sādhu sādhū’ti anumodanavasena ‘abbhanumodanaṃ’ veditabbaṃ.
ਏਕੋ ‘ਏવਂ ਮਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋਤਿ ਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਾਯ ਠਤ੍વਾ ਲਾਭਗਰੁਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤਿ, ਤਂ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਂ। ਏਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਗੁਣਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚ੍ਚਾਸੀਸਮਾਨੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਸੀਸੇਨ ਪਰੇਸਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਇਦਂ ‘ਦੇਸਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ।
Eko ‘evaṃ maṃ dhammakathikoti maṃ jānissantī’ti icchāya ṭhatvā lābhagaruko hutvā deseti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko attano paguṇaṃ dhammaṃ apaccāsīsamāno vimuttāyatanasīsena paresaṃ deseti, idaṃ ‘desanāmayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ਏਕੋ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ‘ਇਤਿ ਮਂ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਸੁਣਾਤਿ, ਤਂ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਂ। ਏਕੋ ‘ਏવਂ ਮੇ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਹਿਤਫਰਣੇਨ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਤਿ, ਇਦਂ ‘ਸવਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ।
Eko suṇanto ‘iti maṃ saddhoti jānissantī’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko ‘evaṃ me mahapphalaṃ bhavissatī’ti hitapharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ ‘savanamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma.
ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਜੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ। ਦੀਘਭਾਣਕਾ ਪਨਾਹੁ – ‘ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਨਿਯਮਲਕ੍ਖਣਂ, ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਜੁਕਭਾવੇਨੇવ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤੀ’ਤਿ।
Diṭṭhiṃ ujuṃ karontassa ‘diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthu’ nāma. Dīghabhāṇakā panāhu – ‘diṭṭhijukammaṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ, yaṃkiñci puññaṃ karontassa hi diṭṭhiyā ujukabhāveneva mahapphalaṃ hotī’ti.
ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਸੁ ਦਾਨਮਯਂ ਤਾવ ‘ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਦਾਨਂ ਦਦਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ‘ਦਿਨ੍ਨਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਚੇਤਨਂ ਮੁਞ੍ਚਨਚੇਤਨਂ ਅਪਰਚੇਤਨਨ੍ਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਚੇਤਨਾ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ‘ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸੀਲਮਯਮ੍ਪਿ ‘ਸੀਲਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੀਲਪੂਰਣਕਾਲੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ‘ਪੂਰਿਤਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ‘ਸੀਲਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ‘ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਜੁਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਜੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ‘ਦਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਉਜੁਕਾ ਕਤਾ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ‘ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ’ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Etesu pana puññakiriyavatthūsu dānamayaṃ tāva ‘dānaṃ dassāmī’ti cintentassa uppajjati, dānaṃ dadato uppajjati, ‘dinnaṃ me’ti paccavekkhantassa uppajjati. Evaṃ pubbacetanaṃ muñcanacetanaṃ aparacetananti tissopi cetanā ekato katvā ‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti. Sīlamayampi ‘sīlaṃ pūressāmī’ti cintentassa uppajjati, sīlapūraṇakāle uppajjati, ‘pūritaṃ me’ti paccavekkhantassa uppajjati. Tā sabbāpi ekato katvā ‘sīlamayaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti…pe… diṭṭhijukammampi ‘diṭṭhiṃ ujukaṃ karissāmī’ti cintentassa uppajjati, diṭṭhiṃ ujuṃ karontassa uppajjati, ‘diṭṭhi me ujukā katā’ti paccavekkhantassa uppajjati. Tā sabbāpi ekato katvā ‘diṭṭhijukammaṃ puññakiriyavatthu’ nāma hoti.
ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਤੀਣਿਯੇવ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਨਿ ਆਗਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਚਿਤਿવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਾਨਿ ਹਿ ਸੀਲਮਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਤ੍ਤਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨਾਨਿ ਦਾਨਮਯੇ। ਦੇਸਨਾਸવਨਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਾਨਿ ਭਾવਨਾਮਯੇ। ਯੇ ਪਨ ‘ਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਨਿਯਮਲਕ੍ਖਣ’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਤਂ ਤੀਸੁਪਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇਤਾਨਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਤੀਣਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Sutte pana tīṇiyeva puññakiriyavatthūni āgatāni. Tesu itaresampi saṅgaho veditabbo. Apacitiveyyāvaccāni hi sīlamaye saṅgahaṃ gacchanti. Pattānuppadānaabbhanumodanāni dānamaye. Desanāsavanadiṭṭhijukammāni bhāvanāmaye. Ye pana ‘diṭṭhijukammaṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇa’nti vadanti tesaṃ taṃ tīsupi saṅgahaṃ gacchati. Evametāni saṅkhepato tīṇi hutvā vitthārato dasa honti.
ਤੇਸੁ ‘ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨੇવ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ; ਦਦਮਾਨੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਦੇਤਿ; ‘ਦਾਨਂ ਮੇ ਦਿਨ੍ਨ’ਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਸੀਲਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ; ਸੀਲਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪੂਰੇਤਿ, ‘ਸੀਲਂ ਮੇ ਪੂਰਿਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਭਾવਨਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ; ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਭਾવੇਤਿ; ‘ਭਾવਨਾ ਮੇ ਭਾવਿਤਾ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ।
Tesu ‘dānaṃ dassāmī’ti cintento aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalacittānaṃ aññatareneva cinteti; dadamānopi tesaṃyeva aññatarena deti; ‘dānaṃ me dinna’nti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Sīlaṃ pūressāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; sīlaṃ pūrentopi tesaṃyeva aññatarena pūreti, ‘sīlaṃ me pūrita’nti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Bhāvanaṃ bhāvessāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; bhāventopi tesaṃyeva aññatarena bhāveti; ‘bhāvanā me bhāvitā’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati.
‘ਜੇਟ੍ਠਾਪਚਿਤਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਕਰੋਤਿ, ‘ਕਤਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਟਿਕਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ, ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ, ‘ਕਤਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ, ਦਦਨ੍ਤੋਪਿ, ‘ਦਿਨ੍ਨਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ, ‘ਪਤ੍ਤਿਂ વਾ ਸੇਸਕੁਸਲਂ વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ; ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਅਨੁਮੋਦਤਿ, ‘ਅਨੁਮੋਦਿਤਂ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਦੇਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਦੇਸੇਤਿ, ‘ਦੇਸਿਤੋ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਸੁਣਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਸੁਣਾਤਿ, ‘ਸੁਤੋ ਮੇ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ‘ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਜੁਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਉਜੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਕਰੋਤਿ, ‘ਦਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਉਜੁਕਾ ਕਤਾ’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ।
‘Jeṭṭhāpacitikammaṃ karissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, karontopi tesaṃyeva aññatarena karoti, ‘kataṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Kāyaveyyāvaṭikakammaṃ karissāmī’ti cintentopi, karontopi, ‘kataṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Pattiṃ dassāmī’ti cintentopi, dadantopi, ‘dinnaṃ me’ti paccavekkhantopi, ‘pattiṃ vā sesakusalaṃ vā anumodissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti; anumodantopi tesaṃyeva aññatarena anumodati, ‘anumoditaṃ me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Dhammaṃ desessāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, desentopi tesaṃyeva aññatarena deseti, ‘desito me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Dhammaṃ sossāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, suṇantopi tesaṃyeva aññatarena suṇāti, ‘suto me’ti paccavekkhantopi tesaṃyeva aññatarena paccavekkhati. ‘Diṭṭhiṃ ujukaṃ karissāmī’ti cintentopi tesaṃyeva aññatarena cinteti, ujuṃ karonto pana catunnaṃ ñāṇasampayuttānaṃ aññatarena karoti, ‘diṭṭhi me ujukā katā’ti paccavekkhanto aṭṭhannaṃ aññatarena paccavekkhati.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਨਨ੍ਤਾਨਿ ਨਾਮ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਹਿ ਅਨਨ੍ਤਾਨਿ – ਆਕਾਸੋ ਅਨਨ੍ਤੋ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਨਿ ਅਨਨ੍ਤਾਨਿ, ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਅਨਨ੍ਤੋ, ਬੁਦ੍ਧਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਨ੍ਤਂ। ਆਕਾਸਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮੁਤ੍ਤਰਦਕ੍ਖਿਣਾਸੁ વਾ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾ ਯੋਜਨਸਤਾਨਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾ ਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਿਨੇਰੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਯੋਕੂਟਂ ਪਥવਿਂ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਖਿਤ੍ਤਂ ਭਸ੍ਸੇਥੇવ, ਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਲਭੇਥ, ਏવਂ ਆਕਾਸਂ ਅਨਨ੍ਤਂ ਨਾਮ।
Imasmiṃ ṭhāne cattāri anantāni nāma gahitāni. Cattāri hi anantāni – ākāso ananto, cakkavāḷāni anantāni, sattanikāyo ananto, buddhaññāṇaṃ anantaṃ. Ākāsassa hi puratthimāya disāya vā pacchimuttaradakkhiṇāsu vā ettakāni vā yojanasatāni ettakāni vā yojanasahassānīti paricchedo natthi. Sinerumattampi ayokūṭaṃ pathaviṃ dvidhā katvā heṭṭhā khittaṃ bhassetheva, no patiṭṭhaṃ labhetha, evaṃ ākāsaṃ anantaṃ nāma.
ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਨਮ੍ਪਿ ਸਤੇਹਿ વਾ ਸਹਸ੍ਸੇਹਿ વਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਚੇਪਿ ਹਿ ਅਕਨਿਟ੍ਠਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਦਲ਼੍ਹਥਾਮਧਨੁਗ੍ਗਹਸ੍ਸ ਲਹੁਕੇਨ ਸਰੇਨ ਤਿਰਿਯਂ ਤਾਲਚ੍ਛਾਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਮਤ੍ਤੇਨ ਕਾਲੇਨ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਸਮਤ੍ਥੇਨ ਜવੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ‘ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਤੇਨ ਜવੇਨ ਧਾવੇਯ੍ਯੁਂ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਨਿ ਅਨਨ੍ਤਾਨਿ ਨਾਮ।
Cakkavāḷānampi satehi vā sahassehi vā paricchedo natthi. Sacepi hi akaniṭṭhabhavane nibbattā, daḷhathāmadhanuggahassa lahukena sarena tiriyaṃ tālacchāyaṃ atikkamanamattena kālena cakkavāḷasatasahassaṃ atikkamanasamatthena javena samannāgatā cattāro mahābrahmāno ‘cakkavāḷapariyantaṃ passissāmā’ti tena javena dhāveyyuṃ, cakkavāḷapariyantaṃ adisvāva parinibbāyeyyuṃ, evaṃ cakkavāḷāni anantāni nāma.
ਏਤ੍ਤਕੇਸੁ ਪਨ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਉਦਕਟ੍ਠਕਥਲਟ੍ਠਕਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਅਨਨ੍ਤੋ ਨਾਮ। ਤਤੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਂ ਅਨਨ੍ਤਮੇવ।
Ettakesu pana cakkavāḷesu udakaṭṭhakathalaṭṭhakasattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Evaṃ sattanikāyo ananto nāma. Tatopi buddhañāṇaṃ anantameva.
ਏવਂ ਅਪਰਿਮਾਣੇਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਏਕਸ੍ਸ ਬਹੂਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਬਹੂਨਮ੍ਪਿ ਬਹੂਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਟ੍ਠੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਟ੍ਠੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏਕਮੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ ਤਿਹੇਤੁਕਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ ਮਹਾਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ ਮਹਾਚਿਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… ਤਥਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਂ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વਿਹੇਤੁਕਂ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਅਪਰਿਮਾਣੇਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਹਾਤੁਲਾਯ ਤੁਲਯਮਾਨੋ વਿਯ, ਤੁਮ੍ਬੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮਿਨਮਾਨੋ વਿਯ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘ਅਟ੍ਠੇવੇਤਾਨੀ’ਤਿ ਸਰਿਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨ ਅਟ੍ਠੇવ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
Evaṃ aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ sattānaṃ kāmāvacarasomanassasahagatañāṇasampayuttaasaṅkhārikakusalacittāni ekassa bahūni uppajjanti. Bahūnampi bahūni uppajjanti. Tāni sabbānipi kāmāvacaraṭṭhena somanassasahagataṭṭhena ñāṇasampayuttaṭṭhena asaṅkhārikaṭṭhena ekattaṃ gacchanti. Ekameva somanassasahagataṃ tihetukaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittaṃ hoti. Tathā sasaṅkhārikaṃ mahācittaṃ…pe… tathā upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ dvihetukaṃ sasaṅkhārikacittanti. Evaṃ sabbānipi aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uppajjamānāni kāmāvacarakusalacittāni sammāsambuddho mahātulāya tulayamāno viya, tumbe pakkhipitvā minamāno viya, sabbaññutaññāṇena paricchinditvā ‘aṭṭhevetānī’ti sarikkhaṭṭhena aṭṭheva koṭṭhāse katvā dassesi.
ਪੁਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਪੁਞ੍ਞਾਯੂਹਨਂ ਨਾਮ ਗਹਿਤਂ। ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਸਯਂਕਾਰਂ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰਂਕਾਰਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਂ ਅਤ੍ਥਿ ਆਣਤ੍ਤਿਕਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਨ੍ਤਿ।
Puna imasmiṃ ṭhāne chabbidhena puññāyūhanaṃ nāma gahitaṃ. Puññañhi atthi sayaṃkāraṃ atthi paraṃkāraṃ, atthi sāhatthikaṃ atthi āṇattikaṃ, atthi sampajānakataṃ atthi asampajānakatanti.
ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਕਤਂ ‘ਸਯਂਕਾਰਂ’ ਨਾਮ। ਪਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਤਂ ‘ਪਰਂਕਾਰਂ’ ਨਾਮ। ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਕਤਂ ‘ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਂ’ ਨਾਮ। ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਕਾਰਿਤਂ ‘ਆਣਤ੍ਤਿਕਂ’ ਨਾਮ। ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਫਲਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਕਤਂ ‘ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਂ’ ਨਾਮ। ਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਫਲਮ੍ਪਿ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਤਂ ‘ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਂ’ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਸਯਂਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨੇવ ਕਰੋਤਿ। ਪਰਂਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ, ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ, ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨੇવ ਕਰੋਤਿ। ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਰਣਂ ਪਨ ਚਤੂਹਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ ਹੋਤਿ। ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਕਰਣਂ ਚਤੂਹਿ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ।
Tattha attano dhammatāya kataṃ ‘sayaṃkāraṃ’ nāma. Paraṃ karontaṃ disvā kataṃ ‘paraṃkāraṃ’ nāma. Sahatthena kataṃ ‘sāhatthikaṃ’ nāma. Āṇāpetvā kāritaṃ ‘āṇattikaṃ’ nāma. Kammañca phalañca saddahitvā kataṃ ‘sampajānakataṃ’ nāma. Kammampi phalampi ajānitvā kataṃ ‘asampajānakataṃ’ nāma. Tesu sayaṃkāraṃ karontopi imesaṃ aṭṭhannaṃ kusalacittānaṃ aññatareneva karoti. Paraṃkāraṃ karontopi, sahatthena karontopi, āṇāpetvā karontopi imesaṃ aṭṭhannaṃ kusalacittānaṃ aññatareneva karoti. Sampajānakaraṇaṃ pana catūhi ñāṇasampayuttehi hoti. Asampajānakaraṇaṃ catūhi ñāṇavippayuttehi.
ਅਪਰਾਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਚਤਸ੍ਸੋ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਗਹਿਤਾ – ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਿਕਤਾ, ਚੇਤਨਾਮਹਤ੍ਤਂ, વਤ੍ਥੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਗੁਣਾਤਿਰੇਕਤਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ‘ਧਮ੍ਮਿਕਾ’ ਨਾਮ। ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਓਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਦਦਤੋ ਪਨ ‘ਚੇਤਨਾਮਹਤ੍ਤਂ’ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਖੀਣਾਸવਭਾવੋ ‘વਤ੍ਥੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ’ ਨਾਮ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸੇવ ਨਿਰੋਧਾ વੁਟ੍ਠਿਤਭਾવੋ ‘ਗੁਣਾਤਿਰੇਕਤਾ’ ਨਾਮ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਂ ਕੁਸਲਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ। ਪੁਣ੍ਣਕਸੇਟ੍ਠਿਕਾਕવਲਿਯਸੁਮਨਮਾਲਾਕਾਰਾਦੀਨਂ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੨੫ ਪੁਣ੍ਣਦਾਸੀવਤ੍ਥੁ) (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੬੭ ਸੁਮਨਮਾਲਾਕਾਰવਤ੍ਥੁ) વਿਯ।
Aparāpi imasmiṃ ṭhāne catasso dakkhiṇāvisuddhiyo gahitā – paccayānaṃ dhammikatā, cetanāmahattaṃ, vatthusampatti, guṇātirekatāti. Tattha dhammena samena uppannā paccayā ‘dhammikā’ nāma. Saddahitvā okappetvā dadato pana ‘cetanāmahattaṃ’ nāma hoti. Khīṇāsavabhāvo ‘vatthusampatti’ nāma. Khīṇāsavasseva nirodhā vuṭṭhitabhāvo ‘guṇātirekatā’ nāma. Imāni cattāri samodhānetvā dātuṃ sakkontassa kāmāvacaraṃ kusalaṃ imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti. Puṇṇakaseṭṭhikākavaliyasumanamālākārādīnaṃ (dha. pa. aṭṭha. 2.225 puṇṇadāsīvatthu) (dha. pa. aṭṭha. 1.67 sumanamālākāravatthu) viya.
ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਨੇਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ‘ਚਿਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤવਿਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਏਕਮੇવ ਹੋਤਿ। વੇਦਨਾવਸੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਞਾਣવਿਭਤ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ ਮਹਾਚਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਂ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ ਮਹਾਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਟ੍ਠੇਨ ਚ ਏਕਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ, ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ, ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਞ੍ਚਾਤਿ। ਏવਂ ਞਾਣવਿਭਤ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇ ਪਨੇਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਸਸਙ੍ਖਾਰવਿਭਤ੍ਤਿਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਾਨੀਤਿ ਅਟ੍ਠੇવ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਞਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਗਣੀવਰੋ ਮੁਨਿਸੇਟ੍ਠੋ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ ਦੇਸੇਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਤਿ વਿવਰਤਿ વਿਭਜਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਤੀਤਿ।
Saṅkhepato panetaṃ sabbampi kāmāvacarakusalacittaṃ ‘citta’nti karitvā cittavicittaṭṭhena ekameva hoti. Vedanāvasena somanassasahagataṃ upekkhāsahagatanti duvidhaṃ hoti. Ñāṇavibhattidesanāvasena catubbidhaṃ hoti. Somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittañhi upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikaṃ mahācittañca ñāṇasampayuttaṭṭhena asaṅkhārikaṭṭhena ca ekameva hoti. Tathā ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārikaṃ, ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhārikaṃ, ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārikañcāti. Evaṃ ñāṇavibhattidesanāvasena catubbidhe panetasmiṃ asaṅkhārasasaṅkhāravibhattito cattāri asaṅkhārikāni cattāri sasaṅkhārikānīti aṭṭheva kusalacittāni honti. Tāni yāthāvato ñatvā bhagavā sabbaññū gaṇīvaro muniseṭṭho ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkarotīti.
ਅਟ੍ਠਸਾਲਿਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹਟ੍ਠਕਥਾਯ
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya
ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਸਮਤ੍ਤੋ।
Kāmāvacarakusalaniddeso samatto.
