| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
២. ទុតិយវគ្គោ
2. Dutiyavaggo
១. បុញ្ញកិរិយវត្ថុសុត្តវណ្ណនា
1. Puññakiriyavatthusuttavaṇṇanā
៦០. ទុតិយវគ្គស្ស បឋមេ បុញ្ញកិរិយវត្ថូនីតិ បុជ្ជភវផលំ និព្ពត្តេន្តិ, អត្តនោ សន្តានំ បុនន្តីតិ វា បុញ្ញានិ, បុញ្ញានិ ច តានិ ហេតុបច្ចយេហិ កត្តព្ពតោ កិរិយា ចាតិ បុញ្ញកិរិយា។ តា ឯវ ច តេសំ តេសំ អានិសំសានំ វត្ថុភាវតោ បុញ្ញកិរិយវត្ថូនិ។ ទានមយន្តិ អនុបច្ឆិន្នភវមូលស្ស អនុគ្គហវសេន បូជាវសេន វា អត្តនោ ទេយ្យធម្មស្ស បរេសំ បរិច្ចាគចេតនា ទីយតិ ឯតាយាតិ ទានំ, ទានមេវ ទានមយំ។ ចីវរាទីសុ ហិ ចតូសុ បច្ចយេសុ អន្នាទីសុ វា ទសសុ ទានវត្ថូសុ រូបាទីសុ វា ឆសុ អារម្មណេសុ តំ តំ ទេន្តស្ស តេសំ ឧប្បាទនតោ បដ្ឋាយ បុព្ពភាគេ បរិច្ចាគកាលេ បច្ឆា សោមនស្សចិត្តេន អនុស្សរណេ ចាតិ តីសុ កាលេសុ វុត្តនយេន បវត្តចេតនា ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ នាម។
60. Dutiyavaggassa paṭhame puññakiriyavatthūnīti pujjabhavaphalaṃ nibbattenti, attano santānaṃ punantīti vā puññāni, puññāni ca tāni hetupaccayehi kattabbato kiriyā cāti puññakiriyā. Tā eva ca tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthubhāvato puññakiriyavatthūni. Dānamayanti anupacchinnabhavamūlassa anuggahavasena pūjāvasena vā attano deyyadhammassa paresaṃ pariccāgacetanā dīyati etāyāti dānaṃ, dānameva dānamayaṃ. Cīvarādīsu hi catūsu paccayesu annādīsu vā dasasu dānavatthūsu rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu taṃ taṃ dentassa tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge pariccāgakāle pacchā somanassacittena anussaraṇe cāti tīsu kālesu vuttanayena pavattacetanā dānamayaṃ puññakiriyavatthu nāma.
សីលមយន្តិ និច្ចសីលឧបោសថនិយមាទិវសេន បញ្ច, អដ្ឋ, ទស វា សីលានិ សមាទិយន្តស្ស សីលបូរណត្ថំ បព្ពជិស្សាមីតិ វិហារំ គច្ឆន្តស្ស បព្ពជន្តស្ស មនោរថំ មត្ថកំ បាបេត្វា ‘‘បព្ពជិតោ វតម្ហិ សាធុ សុដ្ឋូ’’តិ អាវជ្ជេន្តស្ស សទ្ធាយ បាតិមោក្ខំ បរិបូរេន្តស្ស បញ្ញាយ ចីវរាទិកេ បច្ចវេក្ខន្តស្ស សតិយា អាបាថគតេសុ រូបាទីសុ ចក្ខុទ្វារាទីនិ សំវរន្តស្ស វីរិយេន អាជីវំ សោធេន្តស្ស ច បវត្តា ចេតនា សីលតីតិ សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ នាម។
Sīlamayanti niccasīlauposathaniyamādivasena pañca, aṭṭha, dasa vā sīlāni samādiyantassa sīlapūraṇatthaṃ pabbajissāmīti vihāraṃ gacchantassa pabbajantassa manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā ‘‘pabbajito vatamhi sādhu suṭṭhū’’ti āvajjentassa saddhāya pātimokkhaṃ paripūrentassa paññāya cīvarādike paccavekkhantassa satiyā āpāthagatesu rūpādīsu cakkhudvārādīni saṃvarantassa vīriyena ājīvaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā sīlatīti sīlamayaṃ puññakiriyavatthu nāma.
តថា បដិសម្ភិទាយំ (បដិ. ម. ១.៤៨) វុត្តេន វិបស្សនាមគ្គេន ចក្ខុំ អនិច្ចតោ ទុក្ខតោ អនត្តតោ វិបស្សន្តស្ស សោតំ, ឃានំ, ជិវ្ហំ, កាយំ, មនំ។ រូបេ…បេ.… ធម្មេ, ចក្ខុវិញ្ញាណំ…បេ.… មនោវិញ្ញាណំ។ ចក្ខុសម្ផស្សំ…បេ.… មនោសម្ផស្សំ, ចក្ខុសម្ផស្សជំ វេទនំ…បេ.… មនោសម្ផស្សជំ វេទនំ។ រូបសញ្ញំ…បេ.… ធម្មសញ្ញំ។ ជរាមរណំ អនិច្ចតោ ទុក្ខតោ អនត្តតោ វិបស្សន្តស្ស យា ចេតនា, យា ច បថវីកសិណាទីសុ អដ្ឋតិំសាយ អារម្មណេសុ បវត្តា ឈានចេតនា, យា ច អនវជ្ជេសុ កម្មាយតនសិប្បាយតនវិជ្ជាដ្ឋានេសុ បរិចយមនសិការាទិវសេន បវត្តា ចេតនា, សព្ពា ភាវេតិ ឯតាយាតិ ភាវនាមយំ វុត្តនយេន បុញ្ញកិរិយវត្ថុ ចាតិ។
Tathā paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.48) vuttena vipassanāmaggena cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato vipassantassa sotaṃ, ghānaṃ, jivhaṃ, kāyaṃ, manaṃ. Rūpe…pe… dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ. Cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ. Rūpasaññaṃ…pe… dhammasaññaṃ. Jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato vipassantassa yā cetanā, yā ca pathavīkasiṇādīsu aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu pavattā jhānacetanā, yā ca anavajjesu kammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānesu paricayamanasikārādivasena pavattā cetanā, sabbā bhāveti etāyāti bhāvanāmayaṃ vuttanayena puññakiriyavatthu cāti.
ឯកមេកញ្ចេត្ថ យថារហំ បុព្ពភាគតោ បដ្ឋាយ កាយេន ករោន្តស្ស កាយកម្មំ ហោតិ, តទត្ថំ វាចំ និច្ឆារេន្តស្ស វចីកម្មំ, កាយង្គំ វាចង្គញ្ច អចោបេត្វា មនសា ចិន្តេន្តស្ស មនោកម្មំ។ អន្នាទីនិ ទេន្តស្ស ចាបិ ‘‘អន្នទានាទីនិ ទេមី’’តិ វា ទានបារមិំ អាវជ្ជេត្វា វា ទានកាលេ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ ហោតិ។ វត្តសីសេ ឋត្វា ទទតោ សីលមយំ, ខយតោ វយតោ កម្មតោ សម្មសនំ បដ្ឋបេត្វា ទទតោ ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ ហោតិ។
Ekamekañcettha yathārahaṃ pubbabhāgato paṭṭhāya kāyena karontassa kāyakammaṃ hoti, tadatthaṃ vācaṃ nicchārentassa vacīkammaṃ, kāyaṅgaṃ vācaṅgañca acopetvā manasā cintentassa manokammaṃ. Annādīni dentassa cāpi ‘‘annadānādīni demī’’ti vā dānapāramiṃ āvajjetvā vā dānakāle dānamayaṃ puññakiriyavatthu hoti. Vattasīse ṭhatvā dadato sīlamayaṃ, khayato vayato kammato sammasanaṃ paṭṭhapetvā dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
អបរានិបិ សត្ត បុញ្ញកិរិយវត្ថូនិ – អបចិតិសហគតំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ វេយ្យាវច្ចសហគតំ បត្តិអនុប្បទានំ អព្ភនុមោទនំ ទេសនាមយំ សវនមយំ ទិដ្ឋិជុគតំ បុញ្ញកិរិយវត្ថូតិ។ សរណគមនម្បិ ហិ ទិដ្ឋិជុគតេនេវ សង្គយ្ហតិ។ យំ បនេត្ថ វត្តព្ពំ, តំ បរតោ អាវិ ភវិស្សតិ។
Aparānipi satta puññakiriyavatthūni – apacitisahagataṃ puññakiriyavatthu veyyāvaccasahagataṃ pattianuppadānaṃ abbhanumodanaṃ desanāmayaṃ savanamayaṃ diṭṭhijugataṃ puññakiriyavatthūti. Saraṇagamanampi hi diṭṭhijugateneva saṅgayhati. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.
តត្ថ វុឌ្ឍតរំ ទិស្វា បច្ចុគ្គមនបត្តចីវរបដិគ្គហណាភិវាទនមគ្គសម្បទានាទិវសេន អបចាយនសហគតំ វេទិតព្ពំ។ វុឌ្ឍតរានំ វត្តបដិបត្តិករណវសេន, គាមំ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋំ ភិក្ខុំ ទិស្វា បត្តំ គហេត្វា គាមេ ភិក្ខំ សម្បាទេត្វា ឧបសំហរណវសេន ‘‘គច្ឆ ភិក្ខូនំ បត្តំ អាហរា’’តិ សុត្វា វេគេន គន្ត្វា បត្តាហរណាទិវសេន ច វេយ្យាវច្ចសហគតំ វេទិតព្ពំ។ ចត្តារោ បច្ចយេ ទត្វា បុប្ផគន្ធាទីហិ រតនត្តយស្ស បូជំ កត្វា អញ្ញំ វា តាទិសំ បុញ្ញំ កត្វា ‘‘សព្ពសត្តានំ បត្តិ ហោតូ’’តិ បរិណាមវសេន បត្តិអនុប្បទានំ វេទិតព្ពំ។ តថា បរេហិ ទិន្នាយ បត្តិយា កេវលំ វា បរេហិ កតំ បុញ្ញំ ‘‘សាធុ, សុដ្ឋូ’’តិ អនុមោទនវសេន អព្ភនុមោទនំ វេទិតព្ពំ។ អត្តនោ បគុណធម្មំ អបច្ចាសីសន្តោ ហិតជ្ឈាសយេន បរេសំ ទេសេតិ – ឥទំ ទេសនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ នាម។ យំ បន ឯកោ ‘‘ឯវំ មំ ធម្មកថិកោតិ ជានិស្សន្តី’’តិ ឥច្ឆាយ ឋត្វា លាភសក្ការសិលោកសន្និស្សិតោ ធម្មំ ទេសេតិ, តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ។ ‘‘អទ្ធា អយំ អត្តហិតបរហិតានំ បដិបជ្ជនូបាយោ’’តិ យោនិសោមនសិការបុរេចារិកហិតផរណេន មុទុចិត្តេន ធម្មំ សុណាតិ, ឥទំ សវនមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ ហោតិ។ យំ បនេកោ ‘‘ឥតិ មំ សទ្ធោតិ ជានិស្សន្តី’’តិ សុណាតិ, តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ។ ទិដ្ឋិយា ឧជុគមនំ ទិដ្ឋិជុគតំ, ‘‘អត្ថិ ទិន្ន’’ន្តិអាទិនយប្បវត្តស្ស សម្មាទស្សនស្ស ឯតំ អធិវចនំ។ ឥទញ្ហិ បុព្ពភាគេ វា បច្ឆាភាគេ វា ញាណវិប្បយុត្តម្បិ ឧជុករណកាលេ ញាណសម្បយុត្តមេវ ហោតិ។ អបរេ បនាហុ ‘‘វិជាននបជាននវសេន ទស្សនំ ទិដ្ឋិ កុសលញ្ច វិញ្ញាណំ កម្មស្សកតាញាណាទិ ច សម្មាទស្សន’’ន្តិ ។ តត្ថ កុសលេន វិញ្ញាណេន ញាណស្ស អនុប្បាទេបិ អត្តនា កតបុញ្ញានុស្សរណវណ្ណារហវណ្ណនាទីនំ សង្គហោ, កម្មស្សកតាញាណេន កម្មបថសម្មាទិដ្ឋិយា ។ ឥតរំ បន ទិដ្ឋិជុគតំ សព្ពេសំ និយមលក្ខណំ។ យញ្ហិ កិញ្ចិ បុញ្ញំ ករោន្តស្ស ទិដ្ឋិយា ឧជុភាវេនេវ តំ មហប្ផលំ ហោតិ។
Tattha vuḍḍhataraṃ disvā paccuggamanapattacīvarapaṭiggahaṇābhivādanamaggasampadānādivasena apacāyanasahagataṃ veditabbaṃ. Vuḍḍhatarānaṃ vattapaṭipattikaraṇavasena, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ sampādetvā upasaṃharaṇavasena ‘‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca veyyāvaccasahagataṃ veditabbaṃ. Cattāro paccaye datvā pupphagandhādīhi ratanattayassa pūjaṃ katvā aññaṃ vā tādisaṃ puññaṃ katvā ‘‘sabbasattānaṃ patti hotū’’ti pariṇāmavasena pattianuppadānaṃ veditabbaṃ. Tathā parehi dinnāya pattiyā kevalaṃ vā parehi kataṃ puññaṃ ‘‘sādhu, suṭṭhū’’ti anumodanavasena abbhanumodanaṃ veditabbaṃ. Attano paguṇadhammaṃ apaccāsīsanto hitajjhāsayena paresaṃ deseti – idaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthu nāma. Yaṃ pana eko ‘‘evaṃ maṃ dhammakathikoti jānissantī’’ti icchāya ṭhatvā lābhasakkārasilokasannissito dhammaṃ deseti, taṃ na mahapphalaṃ hoti. ‘‘Addhā ayaṃ attahitaparahitānaṃ paṭipajjanūpāyo’’ti yonisomanasikārapurecārikahitapharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ savanamayaṃ puññakiriyavatthu hoti. Yaṃ paneko ‘‘iti maṃ saddhoti jānissantī’’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ hoti. Diṭṭhiyā ujugamanaṃ diṭṭhijugataṃ, ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattassa sammādassanassa etaṃ adhivacanaṃ. Idañhi pubbabhāge vā pacchābhāge vā ñāṇavippayuttampi ujukaraṇakāle ñāṇasampayuttameva hoti. Apare panāhu ‘‘vijānanapajānanavasena dassanaṃ diṭṭhi kusalañca viññāṇaṃ kammassakatāñāṇādi ca sammādassana’’nti . Tattha kusalena viññāṇena ñāṇassa anuppādepi attanā katapuññānussaraṇavaṇṇārahavaṇṇanādīnaṃ saṅgaho, kammassakatāñāṇena kammapathasammādiṭṭhiyā . Itaraṃ pana diṭṭhijugataṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ. Yañhi kiñci puññaṃ karontassa diṭṭhiyā ujubhāveneva taṃ mahapphalaṃ hoti.
ឥមេសំ បន សត្តន្នំ បុញ្ញកិរិយវត្ថូនំ បុរិមេហិ តីហិ ទានមយាទីហិ បុញ្ញកិរិយវត្ថូហិ សង្គហោ។ តត្ថ ហិ អបចាយនវេយ្យាវច្ចានិ សីលមយេ, បត្តិអនុប្បទានអព្ភនុមោទនានិ ទានមយេ, ធម្មទេសនាសវនានិ ភាវនាមយេ, ទិដ្ឋិជុគតំ តីសុបិ។ តេនាហ ភគវា –
Imesaṃ pana sattannaṃ puññakiriyavatthūnaṃ purimehi tīhi dānamayādīhi puññakiriyavatthūhi saṅgaho. Tattha hi apacāyanaveyyāvaccāni sīlamaye, pattianuppadānaabbhanumodanāni dānamaye, dhammadesanāsavanāni bhāvanāmaye, diṭṭhijugataṃ tīsupi. Tenāha bhagavā –
‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, បុញ្ញកិរិយវត្ថូនិ។ កតមានិ តីណិ? ទានមយំ…បេ.… ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថូ’’តិ (អ. និ. ៨.៣៦)។
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, puññakiriyavatthūni. Katamāni tīṇi? Dānamayaṃ…pe… bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthū’’ti (a. ni. 8.36).
ឯត្ថ ច អដ្ឋន្នំ កាមាវចរកុសលចេតនានំ វសេន តិណ្ណម្បិ បុញ្ញកិរិយវត្ថូនំ បវត្តិ ហោតិ។ យថា ហិ បគុណំ ធម្មំ បរិវត្តេន្តស្ស ឯកច្ចេ អនុសន្ធិំ អសល្លក្ខេន្តស្សេវ គច្ឆន្តិ, ឯវំ បគុណំ សមថវិបស្សនាភាវនំ អនុយុញ្ជន្តស្ស អន្តរន្តរា ញាណវិប្បយុត្តចិត្តេនាបិ មនសិការោ បវត្តតិ។ សព្ពំ តំ បន មហគ្គតកុសលចេតនានំ វសេន ភាវនាមយមេវ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ ហោតិ, ន ឥតរានិ។ គាថាយ អត្ថោ ហេដ្ឋា វុត្តោយេវ។
Ettha ca aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalacetanānaṃ vasena tiṇṇampi puññakiriyavatthūnaṃ pavatti hoti. Yathā hi paguṇaṃ dhammaṃ parivattentassa ekacce anusandhiṃ asallakkhentasseva gacchanti, evaṃ paguṇaṃ samathavipassanābhāvanaṃ anuyuñjantassa antarantarā ñāṇavippayuttacittenāpi manasikāro pavattati. Sabbaṃ taṃ pana mahaggatakusalacetanānaṃ vasena bhāvanāmayameva puññakiriyavatthu hoti, na itarāni. Gāthāya attho heṭṭhā vuttoyeva.
បឋមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១. បុញ្ញកិរិយវត្ថុសុត្តំ • 1. Puññakiriyavatthusuttaṃ
