Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
౩-౫. పుణ్ణమన్తాణిపుత్తత్థేరఅపదానవణ్ణనా
3-5. Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānavaṇṇanā
అజ్ఝాయకో మన్తధరోతిఆదికం ఆయస్మతో పుణ్ణస్స మన్తాణిపుత్తత్థేరస్స అపదానం. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో ఉప్పత్తితో పురేతరమేవ హంసవతీనగరే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తిత్వా అనుక్కమేన విఞ్ఞుతం పత్తో. అపరభాగే పదుముత్తరే భగవతి ఉప్పజ్జిత్వా బోధనేయ్యానం ధమ్మం దేసేన్తే హేట్ఠా వుత్తనయేన మహాజనేన సద్ధిం విహారం గన్త్వా పరిసపరియన్తే నిసీదిత్వా ధమ్మం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం ధమ్మకథికానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా ‘‘మయాపి అనాగతే ఏవరూపేన భవితుం వట్టతీ’’తి చిన్తేత్వా దేసనావసానే ఉట్ఠితాయ పరిసాయ సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా నిమన్తేత్వా హేట్ఠా వుత్తనయేన మహాసక్కారం కత్వా భగవన్తం ఏవమాహ – ‘‘భన్తే, అహం ఇమినా అధికారేన న అఞ్ఞం సమ్పత్తిం పత్థేమి, యథా పనేసో భిక్ఖు సత్తమదివసమత్థకే తుమ్హేహి ధమ్మకథికానం అగ్గట్ఠానే ఠపితో, ఏవం అహమ్పి అనాగతే ఏకస్స బుద్ధస్స సాసనే ధమ్మకథికానం అగ్గో భవేయ్య’’న్తి పత్థనం అకాసి. సత్థా అనాగతం ఓలోకేత్వా తస్స పత్థనాయ సమిజ్ఝనభావం దిస్వా ‘‘అనాగతే కప్పసతసహస్సమత్థకే గోతమో నామ బుద్ధో ఉప్పజ్జిస్సతి, తస్స సాసనే పబ్బజిత్వా త్వం ధమ్మకథికానం అగ్గో భవిస్ససీ’’తి బ్యాకాసి.
Ajjhāyakomantadharotiādikaṃ āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato uppattito puretarameva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā anukkamena viññutaṃ patto. Aparabhāge padumuttare bhagavati uppajjitvā bodhaneyyānaṃ dhammaṃ desente heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante nisīditvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne uṭṭhitāya parisāya satthāraṃ upasaṅkamitvā nimantetvā heṭṭhā vuttanayena mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, yathā paneso bhikkhu sattamadivasamatthake tumhehi dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane dhammakathikānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane pabbajitvā tvaṃ dhammakathikānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākāsi.
సో యావతాయుకం కల్యాణకమ్మం కత్వా తతో చుతో కప్పసతసహస్సం పుఞ్ఞసమ్భారం సమ్భరన్తో దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా అమ్హాకం భగవతో కాలే కపిలవత్థునగరస్స అవిదూరే దోణవత్థునామకే బ్రాహ్మణగామే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞత్థేరస్స భాగినేయ్యో హుత్వా నిబ్బత్తి. తస్స పుణ్ణోతి నామం అకంసు. సో సత్థరి అభిసమ్బోధిం పత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కే అనుక్కమేన రాజగహం ఉపనిస్సాయ విహరన్తే అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞస్స సన్తికే పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో పధానమనుయుఞ్జన్తో సబ్బం పబ్బజితకిచ్చం మత్థకం పాపేత్వా ‘‘దసబలస్స సన్తికం గమిస్సామీ’’తి మాతులత్థేరేన సద్ధిం సత్థు సన్తికం ఆగన్త్వా కపిలవత్థుసామన్తాయేవ ఓహియిత్వా యోనిసో మనసికారే కమ్మం కరోన్తో నచిరస్సేవ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి.
So yāvatāyukaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tato cuto kappasatasahassaṃ puññasambhāraṃ sambharanto devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule aññāsikoṇḍaññattherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. Tassa puṇṇoti nāmaṃ akaṃsu. So satthari abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anukkamena rājagahaṃ upanissāya viharante aññāsikoṇḍaññassa santike pabbajitvā laddhūpasampado padhānamanuyuñjanto sabbaṃ pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetvā ‘‘dasabalassa santikaṃ gamissāmī’’ti mātulattherena saddhiṃ satthu santikaṃ āgantvā kapilavatthusāmantāyeva ohiyitvā yoniso manasikāre kammaṃ karonto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
తస్స పన పుణ్ణత్థేరస్స సన్తికే పబ్బజితా కులపుత్తా పఞ్చసతా అహేసుం. థేరో తే దసకథావత్థూహి ఓవది. తేపి సబ్బే దసకథావత్థూహి ఓవదితా తస్స ఓవాదే ఠత్వా అరహత్తం పాపుణిత్వా అత్తనో పబ్బజితకిచ్చం మత్థకప్పత్తం ఞత్వా ఉపజ్ఝాయం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహంసు – ‘‘భన్తే, మయం పబ్బజితకిచ్చస్స మత్థకం పత్తా, దసన్నఞ్చ కథావత్థూనం లాభినో, సమయో దాని నో దసబలం పస్సితు’’న్తి, థేరో తేసం వచనం సుత్వా చిన్తేసి – ‘‘మయ్హం దసకథావత్థులాభితం సత్థా జానాతి. అహం ధమ్మం దేసేన్తో దసకథావత్థూని అముఞ్చిత్వావ దేసేమి, మయి చ గచ్ఛన్తే సబ్బేపిమే భిక్ఖూ మం పరివారేత్వా గచ్ఛిస్సన్తి, ఏవం మే గణేన సద్ధిం గన్త్వా అయుత్తం దసబలం పస్సితుం, ఇమే తావ దసబలం పస్సితుం గచ్ఛన్తూ’’తి. అథ తే ఏవమాహ – ‘‘ఆవుసో, తుమ్హే పురతో గన్త్వా దసబలం పస్సథ, మమ వచనేన తథాగతస్స పాదే వన్దథ, అహమ్పి తుమ్హాకం గతమగ్గేన ఆగచ్ఛిస్సామీ’’తి. తేపి థేరా సబ్బే దసబలస్స జాతిభూమిరట్ఠవాసినో సబ్బే ఖీణాసవా సబ్బే దసకథావత్థులాభినో ఉపజ్ఝాయస్స ఓవాదం అచ్ఛిన్దిత్వా థేరం వన్దిత్వా అనుపుబ్బేన చారికం చరన్తా సట్ఠియోజనమగ్గం అతిక్కమ్మ రాజగహే వేళువనమహావిహారం గన్త్వా దసబలస్స పాదే వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. ఆచిణ్ణం ఖో పనేతం బుద్ధానం భగవన్తానం ఆగన్తుకేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం పటిసమ్మోదితున్తి భగవా తేహి సద్ధిం ‘‘కచ్చి, భిక్ఖవే, ఖమనీయ’’న్తిఆదినా నయేన మధురపటిసన్థారం కత్వా ‘‘కుతో చ తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఆగతత్థా’’తి పుచ్ఛిత్వా పున తేహి ‘‘జాతిభూమితో’’తి వుత్తే ‘‘కో ను ఖో, భిక్ఖవే, జాతిభూమియం జాతిభూమకానం భిక్ఖూనం సబ్రహ్మచారీనం ఏవం సమ్భావితో ‘అత్తనా చ అప్పిచ్ఛో అప్పిచ్ఛకథఞ్చ భిక్ఖూనం కత్తా’’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౨౫౨) దసకథావత్థులాభిం భిక్ఖుం పుచ్ఛి. తేపి ‘‘పుణ్ణో నామ, భన్తే, ఆయస్మా మన్తాణిపుత్తో’’తి ఆరోచయింసు.
Tassa pana puṇṇattherassa santike pabbajitā kulaputtā pañcasatā ahesuṃ. Thero te dasakathāvatthūhi ovadi. Tepi sabbe dasakathāvatthūhi ovaditā tassa ovāde ṭhatvā arahattaṃ pāpuṇitvā attano pabbajitakiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘bhante, mayaṃ pabbajitakiccassa matthakaṃ pattā, dasannañca kathāvatthūnaṃ lābhino, samayo dāni no dasabalaṃ passitu’’nti, thero tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘mayhaṃ dasakathāvatthulābhitaṃ satthā jānāti. Ahaṃ dhammaṃ desento dasakathāvatthūni amuñcitvāva desemi, mayi ca gacchante sabbepime bhikkhū maṃ parivāretvā gacchissanti, evaṃ me gaṇena saddhiṃ gantvā ayuttaṃ dasabalaṃ passituṃ, ime tāva dasabalaṃ passituṃ gacchantū’’ti. Atha te evamāha – ‘‘āvuso, tumhe purato gantvā dasabalaṃ passatha, mama vacanena tathāgatassa pāde vandatha, ahampi tumhākaṃ gatamaggena āgacchissāmī’’ti. Tepi therā sabbe dasabalassa jātibhūmiraṭṭhavāsino sabbe khīṇāsavā sabbe dasakathāvatthulābhino upajjhāyassa ovādaṃ acchinditvā theraṃ vanditvā anupubbena cārikaṃ carantā saṭṭhiyojanamaggaṃ atikkamma rājagahe veḷuvanamahāvihāraṃ gantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Āciṇṇaṃ kho panetaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditunti bhagavā tehi saddhiṃ ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādinā nayena madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto ca tumhe, bhikkhave, āgatatthā’’ti pucchitvā puna tehi ‘‘jātibhūmito’’ti vutte ‘‘ko nu kho, bhikkhave, jātibhūmiyaṃ jātibhūmakānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ sambhāvito ‘attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’’ti (ma. ni. 1.252) dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchi. Tepi ‘‘puṇṇo nāma, bhante, āyasmā mantāṇiputto’’ti ārocayiṃsu.
తేసం కథం సుత్వా ఆయస్మా సారిపుత్తో థేరం దస్సనకామో అహోసి. అథ సత్థా రాజగహతో సావత్థిం అగమాసి. పుణ్ణత్థేరోపి దసబలస్స తత్థ ఆగతభావం సుత్వా ‘‘సత్థారం పస్సిస్సామీ’’తి గన్త్వా అన్తోగన్ధకుటియంయేవ తథాగతం సమ్పాపుణి. సత్థా తస్స ధమ్మం దేసేసి. థేరో ధమ్మం సుత్వా దసబలం వన్దిత్వా పటిసల్లానత్థాయ అన్ధవనం గన్త్వా అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే దివావిహారం నిసీది. సారిపుత్తత్థేరోపి తస్సాగమనం సుత్వా సీసానులోకికో గన్త్వా ఓకాసం సల్లక్ఖేత్వా తస్మిం రుక్ఖమూలే నిసిన్నకం ఉపసఙ్కమిత్వా థేరేన సద్ధిం సమ్మోదిత్వా తం విసుద్ధిక్కమం (మ॰ ని॰ ౧.౨౫౭) పుచ్ఛి. సోపిస్స పుచ్ఛితపుచ్ఛితం బ్యాకరోన్తో రథవినీతూపమాయ అతివియ చిత్తం ఆరాధేసి. తే అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సుభాసితం సమనుమోదింసు.
Tesaṃ kathaṃ sutvā āyasmā sāriputto theraṃ dassanakāmo ahosi. Atha satthā rājagahato sāvatthiṃ agamāsi. Puṇṇattheropi dasabalassa tattha āgatabhāvaṃ sutvā ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti gantvā antogandhakuṭiyaṃyeva tathāgataṃ sampāpuṇi. Satthā tassa dhammaṃ desesi. Thero dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā paṭisallānatthāya andhavanaṃ gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Sāriputtattheropi tassāgamanaṃ sutvā sīsānulokiko gantvā okāsaṃ sallakkhetvā tasmiṃ rukkhamūle nisinnakaṃ upasaṅkamitvā therena saddhiṃ sammoditvā taṃ visuddhikkamaṃ (ma. ni. 1.257) pucchi. Sopissa pucchitapucchitaṃ byākaronto rathavinītūpamāya ativiya cittaṃ ārādhesi. Te aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsu.
౪౩౪. అథ నం సత్థా అపరభాగే భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మజ్ఝే నిసిన్నో థేరం ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే , మమ సావకానం భిక్ఖూనం ధమ్మకథికానం యదిదం పుణ్ణో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౮౮, ౧౯౬) ఏతదగ్గే ఠపేసి. సో పుబ్బకమ్మం సరిత్వా సోమనస్సవసేన పుబ్బచరితాపదానం విభావేన్తో అజ్ఝాయకోతిఆదిమాహ. తత్థ అజ్ఝాయకోతి అనేకబ్రాహ్మణానం వాచేతా సిక్ఖాపేతా. మన్తధరోతి మన్తానం ధారేతాతి అత్థో, వేదసఙ్ఖాతస్స చతుత్థవేదస్స సజ్ఝాయనసవనదానానం వసేన ధారేతాతి వుత్తం హోతి. తిణ్ణం వేదానన్తి ఇరువేదయజువేదసామవేదసఙ్ఖాతానం తిణ్ణం వేదానం ఞాణేన ధారేతబ్బతా ‘‘వేదో’’తి లద్ధనామేసు తీసు వేదగన్థేసు పారం పరియోసానం గతోతి అత్థో . పురక్ఖతోమ్హి సిస్సేహీతి మమ నిచ్చపరివారభూతేహి సిస్సేహి పరివుతో అహం అమ్హి. ఉపగచ్ఛిం నరుత్తమన్తి నరానం ఉత్తమం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిం, సమీపం గతోతి అత్థో. సేసం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.
434. Atha naṃ satthā aparabhāge bhikkhusaṅghassa majjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave , mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo’’ti (a. ni. 1.188, 196) etadagge ṭhapesi. So pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ vibhāvento ajjhāyakotiādimāha. Tattha ajjhāyakoti anekabrāhmaṇānaṃ vācetā sikkhāpetā. Mantadharoti mantānaṃ dhāretāti attho, vedasaṅkhātassa catutthavedassa sajjhāyanasavanadānānaṃ vasena dhāretāti vuttaṃ hoti. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ ñāṇena dhāretabbatā ‘‘vedo’’ti laddhanāmesu tīsu vedaganthesu pāraṃ pariyosānaṃ gatoti attho . Purakkhatomhi sissehīti mama niccaparivārabhūtehi sissehi parivuto ahaṃ amhi. Upagacchiṃ naruttamanti narānaṃ uttamaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamiṃ, samīpaṃ gatoti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.
౪౩౮. అభిధమ్మనయఞ్ఞూహన్తి అహం తదా తస్స బుద్ధస్స కాలే అభిధమ్మనయకోవిదోతి అత్థో. కథావత్థువిసుద్ధియాతి కథావత్థుప్పకరణే విసుద్ధియా ఛేకో, అప్పిచ్ఛసన్తుట్ఠికథాదీసు దససు కథావత్థూసు వా ఛేకో, తాయ కథావత్థువిసుద్ధియా సబ్బేసం యతిజనానం పణ్డితానం విఞ్ఞాపేత్వాన బోధేత్వాన అనాసవో నిక్కిలేసో విహరామి వాసం కప్పేమి.
438.Abhidhammanayaññūhanti ahaṃ tadā tassa buddhassa kāle abhidhammanayakovidoti attho. Kathāvatthuvisuddhiyāti kathāvatthuppakaraṇe visuddhiyā cheko, appicchasantuṭṭhikathādīsu dasasu kathāvatthūsu vā cheko, tāya kathāvatthuvisuddhiyā sabbesaṃ yatijanānaṃ paṇḍitānaṃ viññāpetvāna bodhetvāna anāsavo nikkileso viharāmi vāsaṃ kappemi.
౪౩౯. ఇతో పఞ్చసతే కప్పేతి ఇతో పఞ్చబుద్ధపటిమణ్డితతో భద్దకప్పతో పఞ్చసతే కప్పే సుప్పకాసకా సుట్ఠు పాకటా చక్కరతనాది సత్తహి రతనేహి సమ్పన్నా జమ్బుదీపాదిచతుదీపమ్హి ఇస్సరా పధానా చతురో చత్తారో చక్కవత్తిరాజానో అహేసున్తి అత్థో. సేసం వుత్తనయమేవాతి.
439.Ito pañcasate kappeti ito pañcabuddhapaṭimaṇḍitato bhaddakappato pañcasate kappe suppakāsakā suṭṭhu pākaṭā cakkaratanādi sattahi ratanehi sampannā jambudīpādicatudīpamhi issarā padhānā caturo cattāro cakkavattirājāno ahesunti attho. Sesaṃ vuttanayamevāti.
పుణ్ణమన్తాణిపుత్తత్థేరఅపదానవణ్ణనా సమత్తా.
Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / అపదానపాళి • Apadānapāḷi / ౩-౫. పుణ్ణమన్తాణిపుత్తత్థేరఅపదానం • 3-5. Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānaṃ