Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౧౪] ౪. పుణ్ణనదీజాతకవణ్ణనా
[214] 4. Puṇṇanadījātakavaṇṇanā
పుణ్ణం నదిన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో పఞ్ఞాపారమిం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకస్మిఞ్హి దివసే ధమ్మసభాయం భిక్ఖూ తథాగతస్స పఞ్ఞం ఆరబ్భ కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, సమ్మాసమ్బుద్ధో మహాపఞ్ఞో పుథుపఞ్ఞో హాసపఞ్ఞో జవనపఞ్ఞో తిక్ఖపఞ్ఞో గమ్భీరపఞ్ఞో నిబ్బేధికపఞ్ఞో ఉపాయపఞ్ఞాయ సమన్నాగతో’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపి తథాగతో పఞ్ఞవా ఉపాయకుసలోయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Puṇṇaṃ nadinti idaṃ satthā jetavane viharanto paññāpāramiṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi divase dhammasabhāyaṃ bhikkhū tathāgatassa paññaṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, sammāsambuddho mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño gambhīrapañño nibbedhikapañño upāyapaññāya samannāgato’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato paññavā upāyakusaloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో పురోహితకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలాయం సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా పితు అచ్చయేన పురోహితట్ఠానం లభిత్వా బారాణసిరఞ్ఞో అత్థధమ్మానుసాసకో అహోసి. అపరభాగే రాజా పరిభేదకానం కథం గహేత్వా బోధిసత్తస్స కుద్ధో ‘‘మా మమ సన్తికే వసీ’’తి బోధిసత్తం బారాణసితో పబ్బాజేసి. బోధిసత్తో పుత్తదారం గహేత్వా ఏకస్మిం కాసికగామకే వాసం కప్పేసి. అపరభాగే రాజా తస్స గుణం సరిత్వా ‘‘మయ్హం కఞ్చి పేసేత్వా ఆచరియం పక్కోసితుం న యుత్తం, ఏకం పన గాథం బన్ధిత్వా పణ్ణం లిఖిత్వా కాకమంసం పచాపేత్వా పణ్ణఞ్చ మంసఞ్చ సేతవత్థేన పలివేఠేత్వా రాజముద్దికాయ లఞ్ఛేత్వా పేసేస్సామి. యది పణ్డితో భవిస్సతి, పణ్ణం వాచేత్వా కాకమంసభావం ఞత్వా ఆగమిస్సతి, నో చే, నాగమిస్సతీ’’తి ‘‘పుణ్ణం నది’’న్తి ఇమం గాథం పణ్ణే లిఖి –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto purohitakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhitvā bārāṇasirañño atthadhammānusāsako ahosi. Aparabhāge rājā paribhedakānaṃ kathaṃ gahetvā bodhisattassa kuddho ‘‘mā mama santike vasī’’ti bodhisattaṃ bārāṇasito pabbājesi. Bodhisatto puttadāraṃ gahetvā ekasmiṃ kāsikagāmake vāsaṃ kappesi. Aparabhāge rājā tassa guṇaṃ saritvā ‘‘mayhaṃ kañci pesetvā ācariyaṃ pakkosituṃ na yuttaṃ, ekaṃ pana gāthaṃ bandhitvā paṇṇaṃ likhitvā kākamaṃsaṃ pacāpetvā paṇṇañca maṃsañca setavatthena paliveṭhetvā rājamuddikāya lañchetvā pesessāmi. Yadi paṇḍito bhavissati, paṇṇaṃ vācetvā kākamaṃsabhāvaṃ ñatvā āgamissati, no ce, nāgamissatī’’ti ‘‘puṇṇaṃ nadi’’nti imaṃ gāthaṃ paṇṇe likhi –
౧౨౭.
127.
‘‘పుణ్ణం నదిం యేన చ పేయ్యమాహు, జాతం యవం యేన చ గుయ్హమాహు;
‘‘Puṇṇaṃ nadiṃ yena ca peyyamāhu, jātaṃ yavaṃ yena ca guyhamāhu;
దూరం గతం యేన చ అవ్హయన్తి, సో త్యాగతో హన్ద చ భుఞ్జ బ్రాహ్మణా’’తి.
Dūraṃ gataṃ yena ca avhayanti, so tyāgato handa ca bhuñja brāhmaṇā’’ti.
తత్థ పుణ్ణం నదిం యేన చ పేయ్యమాహూతి కాకపేయ్యా నదీహి వదన్తా యేన పుణ్ణం నదిం కాకపేయ్యమాహు, న హి అపుణ్ణా నదీ ‘‘కాకపేయ్యా’’తి వుచ్చతి. యదాపి నదీతీరే ఠత్వా గీవం పసారేత్వా కాకేన పాతుం సక్కా హోతి, తదా నం ‘‘కాకపేయ్యా’’తి వదన్తి. జాతం యవం యేన చ గుయ్హమాహూతి యవన్తి దేసనాసీసమత్తం, ఇధ పన సబ్బమ్పి జాతం ఉగ్గతం సమ్పన్నతరుణసస్సం అధిప్పేతం. తఞ్హి యదా అన్తో పవిట్ఠకాకం పటిచ్ఛాదేతుం సక్కోతి, తదా గుయ్హతీతి గుయ్హం. కిం గుయ్హతి? కాకం. ఇతి కాకస్స గుయ్హం కాకగుయ్హన్తి తం వదమానా కాకేన గుయ్హవచనస్స కారణభూతేన ‘‘గుయ్హ’’న్తి వదన్తి. తేన వుత్తం ‘‘యేన చ గుయ్హమాహూ’’తి. దూరం గతం యేన చ అవ్హయన్తీతి దూరం గతం విప్పవుత్థం పియపుగ్గలం యం ఆగన్త్వా నిసిన్నం దిస్వా సచే ఇత్థన్నామో ఆగచ్ఛతి, వస్స కాకాతి వా వస్సన్తఞ్ఞేవ వా సుత్వా ‘‘యథా కాకో వస్సతి, ఇత్థన్నామో ఆగమిస్సతీ’’తి ఏవం వదన్తా యేన చ అవ్హయన్తి కథేన్తి మన్తేన్తి, ఉదాహరన్తీతి అత్థో. సో త్యాగతోతి సో తే ఆనీతో. హన్ద చ భుఞ్జ, బ్రాహ్మణాతి గణ్హ, బ్రాహ్మణ, భుఞ్జస్సు నం, ఖాద ఇదం కాకమంసన్తి అత్థో.
Tattha puṇṇaṃ nadiṃ yena ca peyyamāhūti kākapeyyā nadīhi vadantā yena puṇṇaṃ nadiṃ kākapeyyamāhu, na hi apuṇṇā nadī ‘‘kākapeyyā’’ti vuccati. Yadāpi nadītīre ṭhatvā gīvaṃ pasāretvā kākena pātuṃ sakkā hoti, tadā naṃ ‘‘kākapeyyā’’ti vadanti. Jātaṃ yavaṃ yena ca guyhamāhūti yavanti desanāsīsamattaṃ, idha pana sabbampi jātaṃ uggataṃ sampannataruṇasassaṃ adhippetaṃ. Tañhi yadā anto paviṭṭhakākaṃ paṭicchādetuṃ sakkoti, tadā guyhatīti guyhaṃ. Kiṃ guyhati? Kākaṃ. Iti kākassa guyhaṃ kākaguyhanti taṃ vadamānā kākena guyhavacanassa kāraṇabhūtena ‘‘guyha’’nti vadanti. Tena vuttaṃ ‘‘yena ca guyhamāhū’’ti. Dūraṃ gataṃ yena ca avhayantīti dūraṃ gataṃ vippavutthaṃ piyapuggalaṃ yaṃ āgantvā nisinnaṃ disvā sace itthannāmo āgacchati, vassa kākāti vā vassantaññeva vā sutvā ‘‘yathā kāko vassati, itthannāmo āgamissatī’’ti evaṃ vadantā yena ca avhayanti kathenti mantenti, udāharantīti attho. So tyāgatoti so te ānīto. Handa ca bhuñja, brāhmaṇāti gaṇha, brāhmaṇa, bhuñjassu naṃ, khāda idaṃ kākamaṃsanti attho.
ఇతి రాజా ఇమం గాథం పణ్ణే లిఖిత్వా బోధిసత్తస్స పేసేసి. సో పణ్ణం వాచేత్వా ‘‘రాజా మం దట్ఠుకామో’’తి ఞత్వా దుతియం గాథమాహ –
Iti rājā imaṃ gāthaṃ paṇṇe likhitvā bodhisattassa pesesi. So paṇṇaṃ vācetvā ‘‘rājā maṃ daṭṭhukāmo’’ti ñatvā dutiyaṃ gāthamāha –
౧౨౮.
128.
‘‘యతో మం సరతీ రాజా, వాయసమ్పి పహేతవే;
‘‘Yato maṃ saratī rājā, vāyasampi pahetave;
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ, అసతీయేవ పాపియా’’తి.
Haṃsā koñcā mayūrā ca, asatīyeva pāpiyā’’ti.
తత్థ యతో మం సరతీ రాజా, వాయసమ్పి పహేతవేతి యదా రాజా వాయసమంసం లభిత్వా తమ్పి పహేతుం మం సరతి. హంసా కోఞ్చా మయూరా చాతి యదా పనస్స ఏతే హంసాదయో ఉపనీతా భవిస్సన్తి, ఏకాని హంసమంసాదీని లచ్ఛతి, తదా మం కస్మా న సరిస్సతీతి అత్థో? అట్ఠకథాయం పన ‘‘హంసకోఞ్చమయూరాన’’న్తి పాఠో. సో సున్దరతరా, ఇమేసం హంసాదీనం మంసం లభిత్వా కస్మా మం న సరిస్సతి, సరిస్సతియేవాతి అత్థో. అసతీయేవ పాపియాతి యం వా తం వా లభిత్వా సరణం నామ సున్దరం, లోకస్మిం పన అసతియేవ పాపియా, అసతికరణంయేవ హీనం లామకం, తఞ్చ అమ్హాకం రఞ్ఞో నత్థి. సరతి మం రాజా, ఆగమనం మే పచ్చాసీసతి, తస్మా గమిస్సామీతి యానం యోజాపేత్వా గన్త్వా రాజానం పస్సి, రాజా తుస్సిత్వా పురోహితట్ఠానేయేవ పతిట్ఠాపేసి.
Tattha yato maṃ saratī rājā, vāyasampi pahetaveti yadā rājā vāyasamaṃsaṃ labhitvā tampi pahetuṃ maṃ sarati. Haṃsā koñcā mayūrā cāti yadā panassa ete haṃsādayo upanītā bhavissanti, ekāni haṃsamaṃsādīni lacchati, tadā maṃ kasmā na sarissatīti attho? Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘haṃsakoñcamayūrāna’’nti pāṭho. So sundaratarā, imesaṃ haṃsādīnaṃ maṃsaṃ labhitvā kasmā maṃ na sarissati, sarissatiyevāti attho. Asatīyeva pāpiyāti yaṃ vā taṃ vā labhitvā saraṇaṃ nāma sundaraṃ, lokasmiṃ pana asatiyeva pāpiyā, asatikaraṇaṃyeva hīnaṃ lāmakaṃ, tañca amhākaṃ rañño natthi. Sarati maṃ rājā, āgamanaṃ me paccāsīsati, tasmā gamissāmīti yānaṃ yojāpetvā gantvā rājānaṃ passi, rājā tussitvā purohitaṭṭhāneyeva patiṭṭhāpesi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా రాజా ఆనన్దో అహోసి, పురోహితో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, purohito pana ahameva ahosi’’nti.
పుణ్ణనదీజాతకవణ్ణనా చతుత్థా.
Puṇṇanadījātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౧౪. పుణ్ణనదీజాతకం • 214. Puṇṇanadījātakaṃ