| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๕-๖. ปุณฺณสุตฺตาทิวณฺณนา
5-6. Puṇṇasuttādivaṇṇanā
๘๘-๘๙. ตนฺติ จกฺขุรูปทฺวยํฯ เตนาห ‘‘จกฺขุเญฺจว รูปญฺจา’’ติฯ นนฺทิสมุทยาติ นนฺทิยา สมุทยตณฺหาย เสสการเณหิ นนฺทิยา สมุทิติ สโมธานํ นนฺทิสมุทโย, ตสฺมา นนฺทิสมุทยาฯ เตนาห ‘‘ตณฺหาย สโมธาเนนา’’ติฯ ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาตสฺส ทุกฺขสฺส สโมธาเนน สมุทิติ ปวตฺติเยวาติ สห สมุทเยน ทุกฺขสฺส ทสฺสิตตฺตา ‘‘วฎฺฎํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ นิโรธูปาเยน สทฺธิํ นิโรธสฺส ทสฺสิตตฺตา ‘‘วิวฎฺฎํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา’’ติฯ ปุจฺฉานุสนฺธิอาทีสุ อญฺญตโร น โหตีติ อาห – ‘‘ปาฎิเยโกฺก อนุสนฺธี’’ติฯ
88-89.Tanti cakkhurūpadvayaṃ. Tenāha ‘‘cakkhuñceva rūpañcā’’ti. Nandisamudayāti nandiyā samudayataṇhāya sesakāraṇehi nandiyā samuditi samodhānaṃ nandisamudayo, tasmā nandisamudayā. Tenāha ‘‘taṇhāya samodhānenā’’ti. Pañcakkhandhasaṅkhātassa dukkhassa samodhānena samuditi pavattiyevāti saha samudayena dukkhassa dassitattā ‘‘vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti vuttaṃ. Nirodhūpāyena saddhiṃ nirodhassa dassitattā ‘‘vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti. Pucchānusandhiādīsu aññataro na hotīti āha – ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti.
จณฺฑาติ โกธนาฯ ทุฎฺฐาติ โทสวโนฺตติ อโตฺถฯ กิพฺพิสาติ ปาปาฯ กกฺขฬาติ ทารุณาฯ ฆฎิกมุคฺคเรนาติ เอกสฺมิํ ปเกฺข ฆฎิกํ ทเสฺสตฺวา กเตน รสฺสทเณฺฑนฯ สตฺตานํ สสนโต สตฺถํ, ตโต เอว ชีวิตสฺส หรณโต หารกญฺจาติ สตฺถหารกํฯ อินฺทฺริยสํวโร ‘‘ทโม’’ติ วุโตฺต มนจฺฉฎฺฐานํ อินฺทฺริยานํ ทมนโตฯ ปญฺญา ‘‘ทโม’’ติ วุตฺตา กิเลสวิเสวิตานํ ทมนโต วูปสมนโตฯ อุโปสถกมฺมํ ‘‘ทโม’’ติ วุตฺตํ กายทฺวาราทีหิ อุปฺปชฺชนกอสมสฺส ทมนโตฯ ขนฺติ ‘‘ทโม’’ติ เวทิตพฺพา อกฺขนฺติยา ทมนโต วูปสมนโตฯ เตนาห ‘‘อุปสโมติ ตเสฺสว เววจน’’นฺติฯ
Caṇḍāti kodhanā. Duṭṭhāti dosavantoti attho. Kibbisāti pāpā. Kakkhaḷāti dāruṇā. Ghaṭikamuggarenāti ekasmiṃ pakkhe ghaṭikaṃ dassetvā katena rassadaṇḍena. Sattānaṃ sasanato satthaṃ, tato eva jīvitassa haraṇato hārakañcāti satthahārakaṃ. Indriyasaṃvaro ‘‘damo’’ti vutto manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ damanato. Paññā ‘‘damo’’ti vuttā kilesavisevitānaṃ damanato vūpasamanato. Uposathakammaṃ ‘‘damo’’tivuttaṃ kāyadvārādīhi uppajjanakaasamassa damanato. Khanti ‘‘damo’’ti veditabbā akkhantiyā damanato vūpasamanato. Tenāha ‘‘upasamoti tasseva vevacana’’nti.
เอตฺถาติ สุนาปรนฺตชนปเทฯ เอเต เทฺวติ อยํ ปุณฺณเตฺถโร ตสฺส กนิโฎฺฐติ เอเต เทฺว ภาตโรฯ อาหจฺจ อฎฺฐาสิ อุฬารํ พุทฺธารมฺมณํ ปีติํ อุปฺปาเทตฺวาฯ สตฺต สีหนาเท นทิตฺวาติ มมฺมเจฺฉทกานมฺปิ อโกฺกสปริภาสานํ ขมเน สโนฺตสาภาวทีปนํ, ปาณิปฺปหารสฺส, เลฑฺฑุปฺปหารสฺส, ทณฺฑปฺปหารสฺส, สตฺถปฺปหารสฺส, ชีวิตโวโรปนสฺส, ขมเน สโนฺตสาภาวทีปนญฺจาติ เอวํ สตฺต สีหนาเท นทิตฺวาฯ จตูสุ ฐาเนสุ วสิตตฺตา ปาฬิยํ วสนฎฺฐานํ อนุเทฺทสิกํ กตฺวา ‘‘สุนาปรนฺตสฺมิํ ชนปเท วิหรติ’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ
Etthāti sunāparantajanapade. Ete dveti ayaṃ puṇṇatthero tassa kaniṭṭhoti ete dve bhātaro. Āhacca aṭṭhāsi uḷāraṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā. Satta sīhanāde naditvāti mammacchedakānampi akkosaparibhāsānaṃ khamane santosābhāvadīpanaṃ, pāṇippahārassa, leḍḍuppahārassa, daṇḍappahārassa, satthappahārassa, jīvitavoropanassa, khamane santosābhāvadīpanañcāti evaṃ satta sīhanāde naditvā. Catūsu ṭhānesu vasitattā pāḷiyaṃ vasanaṭṭhānaṃ anuddesikaṃ katvā ‘‘sunāparantasmiṃ janapade viharati’’icceva vuttaṃ.
จตูสุ ฐาเนสูติ อพฺพุหตฺถปพฺพเต, สมุทฺทคิริวิหาเร, มาตุลคิริมฺหิ, มกุฬการามวิหาเรติ อิเมสุ จตูสุ ฐาเนสุฯ ตนฺติ จงฺกมํ อารุยฺห โกจิ ภิกฺขุ จงฺกมิตุํ สมโตฺถ นตฺถิ มหตา สมุทฺทปริสฺสเยน ภาวนามนสิการสฺส อนภิสมฺภุณนโตฯ อุปฺปาติกนฺติ อุปฺปาตกรํ มหาสโงฺขภํ อุฎฺฐเปตฺวาฯ สมฺมุเขติ อนิลปเทเสฯ ปฎิเวเทสุนฺติ ปเวเทสุํฯ
Catūsu ṭhānesūti abbuhatthapabbate, samuddagirivihāre, mātulagirimhi, makuḷakārāmavihāreti imesu catūsu ṭhānesu. Tanti caṅkamaṃ āruyha koci bhikkhu caṅkamituṃ samattho natthi mahatā samuddaparissayena bhāvanāmanasikārassa anabhisambhuṇanato. Uppātikanti uppātakaraṃ mahāsaṅkhobhaṃ uṭṭhapetvā. Sammukheti anilapadese. Paṭivedesunti pavedesuṃ.
อารทฺธกาลโต ปฎฺฐายาติ มณฺฑลมาฬสฺส กาตุํ ปถวีมิตกาลโต ปภุติฯ สจฺจพเนฺธน ปญฺจสตานิ ปริปูเรตุํ ‘‘เอกูนปญฺจสตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ คนฺธกุฎินฺติ เชตวนมหาวิหาเร มหาคนฺธกุฎิํฯ
Āraddhakālato paṭṭhāyāti maṇḍalamāḷassa kātuṃ pathavīmitakālato pabhuti. Saccabandhena pañcasatāni paripūretuṃ ‘‘ekūnapañcasatāna’’nti vuttaṃ. Gandhakuṭinti jetavanamahāvihāre mahāgandhakuṭiṃ.
สจฺจพนฺธนาโมติ สจฺจพเนฺธ ปพฺพเต จิรนิวาสิตาย ‘‘สจฺจพโนฺธ’’เตฺวว ลทฺธนาโมฯ อรหตฺตํ ปาปุณีติ ปญฺจาภิญฺญาปริวารํ อรหตฺตํ อธิคจฺฉิฯ เตนาห ‘‘มเคฺคเนวสฺส อภิญฺญา อาคตา’’ติฯ
Saccabandhanāmoti saccabandhe pabbate ciranivāsitāya ‘‘saccabandho’’tveva laddhanāmo. Arahattaṃ pāpuṇīti pañcābhiññāparivāraṃ arahattaṃ adhigacchi. Tenāha ‘‘maggenevassa abhiññā āgatā’’ti.
ตสฺมิํ สนฺนิปติตา มหาชนา เกจิ โสตาปนฺนา, เกจิ สกทาคามิโน, เกจิ อนาคามิโน, เกจิ อรหโนฺต อเหสุํฯ ตตฺถาปิ เกจิ เตวิชฺชา, เกจิ ฉฬภิญฺญา, เกจิ ปฎิสมฺภิทปฺปตฺตา อเหสุํฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘มหาชนสฺส พนฺธนโมโกฺข ชาโต’’ติฯ เย ปน ตตฺถ สรณคมนปญฺจสีลทสสีลสมาทาเนน ลทฺธานุคฺคหา, เตสํ เทวตานญฺจ วเสน ‘‘มหนฺตํ พุทฺธโกลาหลํ อโหสี’’ติ วุตฺตํฯ
Tasmiṃ sannipatitā mahājanā keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ. Tatthāpi keci tevijjā, keci chaḷabhiññā, keci paṭisambhidappattā ahesuṃ. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanassa bandhanamokkho jāto’’ti. Ye pana tattha saraṇagamanapañcasīladasasīlasamādānena laddhānuggahā, tesaṃ devatānañca vasena ‘‘mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosī’’ti vuttaṃ.
อรุณํ ปน มหาคนฺธกุฎิยํเยว อุฎฺฐเปสิ เทวตานุคฺคหตฺถเญฺจว กุลานุทยาย จฯ อปายมเคฺค โอตาริโต ‘‘โกจิ โลกสฺส สชิตา อตฺถิ, ตสฺส วเสน ปวตฺติสํหารา โหนฺติ, เตเนวายํ ปชา สนาถา โหติ, ตํ ยุญฺชติ จ ตสฺมิํ ตสฺมิํ กเมฺม’’ติ มิจฺฉาคาเหหิฯ ปริจริตพฺพํ ยาจิ ‘‘เอตฺถ มยา จิรํ วสิตพฺพ’’นฺติฯ
Aruṇaṃpana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi devatānuggahatthañceva kulānudayāya ca. Apāyamagge otārito ‘‘koci lokassa sajitā atthi, tassa vasena pavattisaṃhārā honti, tenevāyaṃ pajā sanāthā hoti, taṃ yuñjati ca tasmiṃ tasmiṃ kamme’’ti micchāgāhehi. Paricaritabbaṃ yāci ‘‘ettha mayā ciraṃ vasitabba’’nti.
ฉฎฺฐนฺติ พาหิยสุตฺตํฯ ตํ อุตฺตานเมว เหฎฺฐา วุตฺตนยตฺตาฯ
Chaṭṭhanti bāhiyasuttaṃ. Taṃ uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
ปุณฺณสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Puṇṇasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya
๕. ปุณฺณสุตฺตํ • 5. Puṇṇasuttaṃ
๖. พาหิยสุตฺตํ • 6. Bāhiyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕-๖. ปุณฺณสุตฺตาทิวณฺณนา • 5-6. Puṇṇasuttādivaṇṇanā
