| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៥-៦. បុណ្ណសុត្តាទិវណ្ណនា
5-6. Puṇṇasuttādivaṇṇanā
៨៨-៨៩. បញ្ចមេ តញ្ចេតិ តំ ចក្ខុញ្ចេវ រូបញ្ច។ នន្ទិសមុទយា ទុក្ខសមុទយោតិ តណ្ហាយ សមោធានេន បញ្ចក្ខន្ធទុក្ខស្ស សមោធានំ ហោតិ។ ឥតិ ឆសុ ទ្វារេសុ ‘‘នន្ទិសមុទយា ទុក្ខសមុទយោ’’តិ ឥមិនា ទ្វិន្នំ សច្ចានំ វសេន វដ្ដំ មត្ថកំ បាបេត្វា ទស្សេសិ។ ទុតិយនយេ និរោធោ មគ្គោតិ ទ្វិន្នំ សច្ចានំ វសេន វិវដ្ដំ មត្ថកំ បាបេត្វា ទស្សេសិ។ ឥមិនា ត្វំ បុណ្ណាតិ បាដិយេក្កោ អនុសន្ធិ។ ឯវំ តាវ វដ្ដវិវដ្ដវសេន ទេសនំ អរហត្តេ បក្ខិបិត្វា ឥទានិ បុណ្ណត្ថេរំ សត្តសុ ឋានេសុ សីហនាទំ នទាបេតុំ ឥមិនា ត្វន្តិអាទិមាហ។
88-89. Pañcame tañceti taṃ cakkhuñceva rūpañca. Nandisamudayā dukkhasamudayoti taṇhāya samodhānena pañcakkhandhadukkhassa samodhānaṃ hoti. Iti chasu dvāresu ‘‘nandisamudayā dukkhasamudayo’’ti iminā dvinnaṃ saccānaṃ vasena vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassesi. Dutiyanaye nirodho maggoti dvinnaṃ saccānaṃ vasena vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassesi. Iminā tvaṃ puṇṇāti pāṭiyekko anusandhi. Evaṃ tāva vaṭṭavivaṭṭavasena desanaṃ arahatte pakkhipitvā idāni puṇṇattheraṃ sattasu ṭhānesu sīhanādaṃ nadāpetuṃ iminā tvantiādimāha.
ចណ្ឌាតិ ទុដ្ឋា កិព្ពិសា។ ផរុសាតិ កក្ខឡា អក្កោសិស្សន្តីតិ ទសហិ អក្កោសវត្ថូហិ អក្កោសិស្សន្តិ។ បរិភាសិស្សន្តីតិ ‘‘កិំ សមណោ នាម ត្វំ, ឥទញ្ចិទញ្ច តេ ករិស្សាមា’’តិ តជ្ជេស្សន្តិ។ ឯវមេត្ថាតិ ឯវំ មយ្ហំ ឯត្ថ ភវិស្សតិ។ ទណ្ឌេនាតិ ចតុហត្ថទណ្ឌេន វា ខទិរទណ្ឌេន វា ឃដិកមុគ្គរេន វា។ សត្ថេនាតិ ឯកតោធារាទិនា សត្ថេន។ សត្ថហារកំ បរិយេសន្តីតិ ជីវិតហារកសត្ថំ បរិយេសន្តិ។ ឥទំ ថេរោ តតិយបារាជិកវត្ថុស្មិំ អសុភកថំ សុត្វា អត្តភាវេន ជិគុច្ឆន្តានំ ភិក្ខូនំ សត្ថហារកបរិយេសនំ សន្ធាយាហ។ ទមូបសមេនាតិ ឯត្ថ ទមោតិ ឥន្ទ្រិយសំវរាទីនំ ឯតំ នាមំ។
Caṇḍāti duṭṭhā kibbisā. Pharusāti kakkhaḷā akkosissantīti dasahi akkosavatthūhi akkosissanti. Paribhāsissantīti ‘‘kiṃ samaṇo nāma tvaṃ, idañcidañca te karissāmā’’ti tajjessanti. Evametthāti evaṃ mayhaṃ ettha bhavissati. Daṇḍenāti catuhatthadaṇḍena vā khadiradaṇḍena vā ghaṭikamuggarena vā. Satthenāti ekatodhārādinā satthena. Satthahārakaṃ pariyesantīti jīvitahārakasatthaṃ pariyesanti. Idaṃ thero tatiyapārājikavatthusmiṃ asubhakathaṃ sutvā attabhāvena jigucchantānaṃ bhikkhūnaṃ satthahārakapariyesanaṃ sandhāyāha. Damūpasamenāti ettha damoti indriyasaṃvarādīnaṃ etaṃ nāmaṃ.
‘‘សច្ចេន ទន្តោ ទមសា ឧបេតោ,
‘‘Saccena danto damasā upeto,
វេទន្តគូ វុសិតព្រហ្មចរិយោ’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៩៥; សុ. និ. ៤៦៧) –
Vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti. (saṃ. ni. 1.195; su. ni. 467) –
ឯត្ថ ហិ ឥន្ទ្រិយសំវរោ ទមោតិ វុត្តោ។ ‘‘យទិ សច្ចា ទមា ចាគា, ខន្ត្យា ភិយ្យោធ វិជ្ជតី’’តិ (សុ. និ. ១៩១; សំ. និ. ១.២៤៦) ឯត្ថ បញ្ញា ទមោតិ វុត្តា។ ‘‘ទានេន ទមេន សំយមេន សច្ចវជ្ជេនា’’តិ (ទី. និ. ១.១៦៥; ម. និ. ២.២២៦) ឯត្ថ ឧបោសថកម្មំ ទមោតិ វុត្តំ។ ឥមស្មិំ បន សុត្តេ ខន្តិ ទមោតិ វេទិតព្ពោ។ ឧបសមោតិ តស្សេវ វេវចនំ។
Ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto. ‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (su. ni. 191; saṃ. ni. 1.246) ettha paññā damoti vuttā. ‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjenā’’ti (dī. ni. 1.165; ma. ni. 2.226) ettha uposathakammaṃ damoti vuttaṃ. Imasmiṃ pana sutte khanti damoti veditabbo. Upasamoti tasseva vevacanaṃ.
អថ ខោ អាយស្មា បុណ្ណោតិ កោ បនេស បុណ្ណោ, កស្មា ច បនេត្ថ គន្តុកាមោ អហោសីតិ? សុនាបរន្តវាសិកោ ឯវ ឯស, សាវត្ថិយំ បន អសប្បាយវិហារំ សល្លក្ខេត្វា តត្ថ គន្តុកាមោ អហោសិ។
Atha kho āyasmā puṇṇoti ko panesa puṇṇo, kasmā ca panettha gantukāmo ahosīti? Sunāparantavāsiko eva esa, sāvatthiyaṃ pana asappāyavihāraṃ sallakkhetvā tattha gantukāmo ahosi.
តត្រាយំ អនុប្បុព្ពិកថា – សុនាបរន្តរដ្ឋេ កិរ ឯកស្មិំ វាណិជគាមេ ឯតេ ទ្វេ ភាតរោ។ តេសុ កទាចិ ជេដ្ឋោ បញ្ច សកដសតានិ គហេត្វា ជនបទំ គន្ត្វា ភណ្ឌំ អាហរតិ, កទាចិ កនិដ្ឋោ។ ឥមស្មិំ បន សមយេ កនិដ្ឋំ ឃរេ ឋបេត្វា, ជេដ្ឋភាតិកោ បញ្ច សកដសតានិ គហេត្វា, ជនបទចារិកំ ចរន្តោ អនុបុព្ពេន សាវត្ថិំ បត្វា, ជេតវនស្ស នាតិទូរេ សកដសត្ថំ និវេសេត្វា ភុត្តបាតរាសោ បរិជនបរិវុតោ ផាសុកដ្ឋានេ និសីទិ។
Tatrāyaṃ anuppubbikathā – sunāparantaraṭṭhe kira ekasmiṃ vāṇijagāme ete dve bhātaro. Tesu kadāci jeṭṭho pañca sakaṭasatāni gahetvā janapadaṃ gantvā bhaṇḍaṃ āharati, kadāci kaniṭṭho. Imasmiṃ pana samaye kaniṭṭhaṃ ghare ṭhapetvā, jeṭṭhabhātiko pañca sakaṭasatāni gahetvā, janapadacārikaṃ caranto anupubbena sāvatthiṃ patvā, jetavanassa nātidūre sakaṭasatthaṃ nivesetvā bhuttapātarāso parijanaparivuto phāsukaṭṭhāne nisīdi.
តេន ច សមយេន សាវត្ថិវាសិនោ ភុត្តបាតរាសា ឧបោសថង្គានិ អធិដ្ឋាយ សុទ្ធុត្តរាសង្គា គន្ធបុប្ផាទិហត្ថា យេន ពុទ្ធោ, យេន ធម្មោ, យេន សង្ឃោ, តន្និន្នា តប្បោណា តប្បព្ភារា ហុត្វា, ទក្ខិណទ្វារេន និក្ខមិត្វា ជេតវនំ គច្ឆន្តិ។ សោ តេ ទិស្វា ‘‘កហំ ឥមេ គច្ឆន្តី’’តិ ឯកំ មនុស្សំ បុច្ឆិ។ កិំ ត្វំ, អយ្យោ, ន ជានាសិ? លោកេ ពុទ្ធធម្មសង្ឃរតនានិ នាម ឧប្បន្នានិ, ឥច្ចេសោ មហាជនោ សត្ថុ សន្តិកំ ធម្មកថំ សោតុំ គច្ឆតីតិ។ តស្ស ‘‘ពុទ្ធោ’’តិ វចនំ ឆវិចម្មាទីនិ ឆិន្ទិត្វា អដ្ឋិមិញ្ជំ អាហច្ច អដ្ឋាសិ។ សោ អត្តនោ បរិជនបរិវុតោ តាយ បរិសាយ សទ្ធិំ វិហារំ គន្ត្វា, សត្ថុ មធុរស្សរេន ធម្មំ ទេសេន្តស្ស បរិសបរិយន្តេ ឋិតោ, ធម្មំ សុត្វា បព្ពជ្ជាយ ចិត្តំ ឧប្បាទេសិ។ អថ តថាគតេន កាលំ វិទិត្វា បរិសាយ ឧយ្យោជិតាយ សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា, វន្ទិត្វា, ស្វាតនាយ និមន្តេត្វា, ទុតិយទិវសេ មណ្ឌបំ ការេត្វា, អាសនានិ បញ្ញាបេត្វា, ពុទ្ធប្បមុខស្ស សង្ឃស្ស មហាទានំ ទត្វា, ភុត្តបាតរាសោ ឧបោសថង្គានិ អធិដ្ឋាយ ភណ្ឌាគារិកំ បក្កោសាបេត្វា, ‘‘ឯត្តកំ ធនំ វិស្សជ្ជិតំ, ឯត្តកំ ធនំ ន វិស្សជ្ជិត’’ន្តិ សព្ពំ អាចិក្ខិត្វា, ‘‘ឥមំ សាបតេយ្យំ មយ្ហំ កនិដ្ឋស្ស ទេហី’’តិ សព្ពំ និយ្យាតេត្វា, សត្ថុ សន្តិកេ បព្ពជិត្វា, កម្មដ្ឋានបរាយណោ អហោសិ។
Tena ca samayena sāvatthivāsino bhuttapātarāsā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya suddhuttarāsaṅgā gandhapupphādihatthā yena buddho, yena dhammo, yena saṅgho, tanninnā tappoṇā tappabbhārā hutvā, dakkhiṇadvārena nikkhamitvā jetavanaṃ gacchanti. So te disvā ‘‘kahaṃ ime gacchantī’’ti ekaṃ manussaṃ pucchi. Kiṃ tvaṃ, ayyo, na jānāsi? Loke buddhadhammasaṅgharatanāni nāma uppannāni, icceso mahājano satthu santikaṃ dhammakathaṃ sotuṃ gacchatīti. Tassa ‘‘buddho’’ti vacanaṃ chavicammādīni chinditvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsi. So attano parijanaparivuto tāya parisāya saddhiṃ vihāraṃ gantvā, satthu madhurassarena dhammaṃ desentassa parisapariyante ṭhito, dhammaṃ sutvā pabbajjāya cittaṃ uppādesi. Atha tathāgatena kālaṃ viditvā parisāya uyyojitāya satthāraṃ upasaṅkamitvā, vanditvā, svātanāya nimantetvā, dutiyadivase maṇḍapaṃ kāretvā, āsanāni paññāpetvā, buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā, bhuttapātarāso uposathaṅgāni adhiṭṭhāya bhaṇḍāgārikaṃ pakkosāpetvā, ‘‘ettakaṃ dhanaṃ vissajjitaṃ, ettakaṃ dhanaṃ na vissajjita’’nti sabbaṃ ācikkhitvā, ‘‘imaṃ sāpateyyaṃ mayhaṃ kaniṭṭhassa dehī’’ti sabbaṃ niyyātetvā, satthu santike pabbajitvā, kammaṭṭhānaparāyaṇo ahosi.
អថស្ស កម្មដ្ឋានំ មនសិករោន្តស្ស កម្មដ្ឋានំ ន ឧបដ្ឋាតិ។ តតោ ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ ជនបទោ មយ្ហំ អសប្បាយោ, យំនូនាហំ សត្ថុ សន្តិកេ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា សករដ្ឋមេវ គច្ឆេយ្យ’’ន្តិ។ អថ បុព្ពណ្ហសមយេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា, សាយន្ហេ បដិសល្លានា វុដ្ឋហិត្វា, ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា, កម្មដ្ឋានំ កថាបេត្វា, សត្ត សីហនាទេ នទិត្វា, បក្កាមិ។ តេន វុត្តំ, ‘‘អថ ខោ អាយស្មា បុណ្ណោ…បេ.… វិហរតី’’តិ។
Athassa kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa kammaṭṭhānaṃ na upaṭṭhāti. Tato cintesi – ‘‘ayaṃ janapado mayhaṃ asappāyo, yaṃnūnāhaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sakaraṭṭhameva gaccheyya’’nti. Atha pubbaṇhasamaye piṇḍāya caritvā, sāyanhe paṭisallānā vuṭṭhahitvā, bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā, satta sīhanāde naditvā, pakkāmi. Tena vuttaṃ, ‘‘atha kho āyasmā puṇṇo…pe… viharatī’’ti.
កត្ថ បនាយំ វិហាសីតិ? ចតូសុ ឋានេសុ វិហាសិ។ សុនាបរន្តរដ្ឋំ តាវ បវិសិត្វា ច អព្ពុហត្ថបព្ពតំ នាម បត្វា វាណិជគាមំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ។ អថ នំ កនិដ្ឋភាតា សញ្ជានិត្វា ភិក្ខំ ទត្វា, ‘‘ភន្តេ, អញ្ញត្ថ អគន្ត្វា ឥធេវ វសថា’’តិ បដិញ្ញំ ការេត្វា តត្ថេវ វសាបេសិ។
Kattha panāyaṃ vihāsīti? Catūsu ṭhānesu vihāsi. Sunāparantaraṭṭhaṃ tāva pavisitvā ca abbuhatthapabbataṃ nāma patvā vāṇijagāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha naṃ kaniṭṭhabhātā sañjānitvā bhikkhaṃ datvā, ‘‘bhante, aññattha agantvā idheva vasathā’’ti paṭiññaṃ kāretvā tattheva vasāpesi.
តតោ សមុទ្ទគិរិវិហារំ នាម អគមាសិ។ តត្ថ អយកន្តបាសាណេហិ បរិច្ឆិន្ទិត្វា កតចង្កមោ អត្ថិ, កោចិ តំ ចង្កមិតុំ សមត្ថោ នាម នត្ថិ។ តត្ថ សមុទ្ទវីចិយោ អាគន្ត្វា អយកន្តបាសាណេសុ បហរិត្វា មហាសទ្ទំ ករោន្តិ។ ថេរោ ‘‘កម្មដ្ឋានំ មនសិករោន្តានំ ផាសុវិហារោ ហោតូ’’តិ សមុទ្ទំ និស្សទ្ទំ កត្វា អធិដ្ឋាសិ។
Tato samuddagirivihāraṃ nāma agamāsi. Tattha ayakantapāsāṇehi paricchinditvā katacaṅkamo atthi, koci taṃ caṅkamituṃ samattho nāma natthi. Tattha samuddavīciyo āgantvā ayakantapāsāṇesu paharitvā mahāsaddaṃ karonti. Thero ‘‘kammaṭṭhānaṃ manasikarontānaṃ phāsuvihāro hotū’’ti samuddaṃ nissaddaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
តតោ មាតុលគិរិំ នាម អគមាសិ។ តត្ថបិ សកុណសង្ឃោ ឧស្សន្នោ រត្តិញ្ច ទិវា ច សទ្ទោ ឯកាពទ្ធោវ អហោសិ។ ថេរោ ‘‘ឥទំ ឋានំ ន ផាសុក’’ន្តិ តតោ មកុលការាមវិហារំ នាម គតោ។ សោ វាណិជគាមស្ស នាតិទូរោ នច្ចាសន្នោ គមនាគមនសម្បន្នោ វិវិត្តោ អប្បសទ្ទោ។ ថេរោ ‘‘ឥមំ ឋានំ ផាសុក’’ន្តិ តត្ថ រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានចង្កមនាទីនិ ការេត្វា វស្សំ ឧបគច្ឆិ។ ឯវំ ចតូសុ ឋានេសុ វិហាសិ។
Tato mātulagiriṃ nāma agamāsi. Tatthapi sakuṇasaṅgho ussanno rattiñca divā ca saddo ekābaddhova ahosi. Thero ‘‘idaṃ ṭhānaṃ na phāsuka’’nti tato makulakārāmavihāraṃ nāma gato. So vāṇijagāmassa nātidūro naccāsanno gamanāgamanasampanno vivitto appasaddo. Thero ‘‘imaṃ ṭhānaṃ phāsuka’’nti tattha rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamanādīni kāretvā vassaṃ upagacchi. Evaṃ catūsu ṭhānesu vihāsi.
អថេកទិវសំ តស្មិំយេវ អន្តោវស្សេ បញ្ច វាណិជសតានិ ‘‘បរសមុទ្ទំ គច្ឆាមា’’តិ នាវាយ ភណ្ឌំ បក្ខិបិំសុ។ នាវារោហនទិវសេ ថេរស្ស កនិដ្ឋភាតា ថេរំ ភោជេត្វា, ថេរស្ស សន្តិកេ សិក្ខាបទានិ គហេត្វា, វន្ទិត្វា, ‘‘ភន្តេ, សមុទ្ទោ នាម អសទ្ធេយ្យោ អនេកន្តរាយោ, អម្ហេ អាវជ្ជេយ្យាថា’’តិ វត្វា នាវំ អារុហិ។ នាវា ឧត្តមជវេន គច្ឆមានា អញ្ញតរំ ទីបកំ បាបុណិ។ មនុស្សា ‘‘បាតរាសំ ករិស្សាមា’’តិ ទីបកេ ឧត្តិណ្ណា។ តស្មិំ បន ទីបកេ អញ្ញំ កិញ្ចិ នត្ថិ, ចន្ទនវនមេវ អហោសិ។
Athekadivasaṃ tasmiṃyeva antovasse pañca vāṇijasatāni ‘‘parasamuddaṃ gacchāmā’’ti nāvāya bhaṇḍaṃ pakkhipiṃsu. Nāvārohanadivase therassa kaniṭṭhabhātā theraṃ bhojetvā, therassa santike sikkhāpadāni gahetvā, vanditvā, ‘‘bhante, samuddo nāma asaddheyyo anekantarāyo, amhe āvajjeyyāthā’’ti vatvā nāvaṃ āruhi. Nāvā uttamajavena gacchamānā aññataraṃ dīpakaṃ pāpuṇi. Manussā ‘‘pātarāsaṃ karissāmā’’ti dīpake uttiṇṇā. Tasmiṃ pana dīpake aññaṃ kiñci natthi, candanavanameva ahosi.
អថេកោ វាសិយា រុក្ខំ អាកោដេត្វា លោហិតចន្ទនភាវំ ញត្វា អាហ – ‘‘ភោ, មយំ លាភត្ថាយ បរសមុទ្ទំ គច្ឆាម, ឥតោ ច ឧត្តរិ លាភោ នាម នត្ថិ, ចតុរង្គុលមត្តា ឃដិកា សតសហស្សំ អគ្ឃតិ។ ហារេតព្ពយុត្តកំ ភណ្ឌំ ហារេត្វា ចន្ទនស្ស បូរេស្សាមា’’តិ តេ តថា ករិំសុ ។ ចន្ទនវនេ អធិវត្ថា អមនុស្សា កុជ្ឈិត្វា, ‘‘ឥមេហិ អម្ហាកំ ចន្ទនវនំ នាសិតំ ឃាតេស្សាម នេ’’តិ ចិន្តេត្វា – ‘‘ឥធេវ ឃាតិតេសុ សព្ពំ ឯកកុណបំ ភវិស្សតិ, សមុទ្ទមជ្ឈេ នេសំ នាវំ ឱសីទេស្សាមា’’តិ អាហំសុ។ អថ នេសំ នាវំ អារុយ្ហ មុហុត្តំ គតកាលេយេវ ឧប្បាតិកំ ឧដ្ឋបេត្វា សយម្បិ តេ អមនុស្សា ភយានកានិ រូបានិ ទស្សយិំសុ។ ភីតា មនុស្សា អត្តនោ អត្តនោ ទេវតានំ នមស្សន្តិ។ ថេរស្ស កនិដ្ឋោ ចូឡបុណ្ណកុដុម្ពិកោ ‘‘មយ្ហំ ភាតា អវស្សយោ ហោតូ’’តិ ថេរស្ស នមស្សមានោ អដ្ឋាសិ។
Atheko vāsiyā rukkhaṃ ākoṭetvā lohitacandanabhāvaṃ ñatvā āha – ‘‘bho, mayaṃ lābhatthāya parasamuddaṃ gacchāma, ito ca uttari lābho nāma natthi, caturaṅgulamattā ghaṭikā satasahassaṃ agghati. Hāretabbayuttakaṃ bhaṇḍaṃ hāretvā candanassa pūressāmā’’ti te tathā kariṃsu . Candanavane adhivatthā amanussā kujjhitvā, ‘‘imehi amhākaṃ candanavanaṃ nāsitaṃ ghātessāma ne’’ti cintetvā – ‘‘idheva ghātitesu sabbaṃ ekakuṇapaṃ bhavissati, samuddamajjhe nesaṃ nāvaṃ osīdessāmā’’ti āhaṃsu. Atha nesaṃ nāvaṃ āruyha muhuttaṃ gatakāleyeva uppātikaṃ uṭṭhapetvā sayampi te amanussā bhayānakāni rūpāni dassayiṃsu. Bhītā manussā attano attano devatānaṃ namassanti. Therassa kaniṭṭho cūḷapuṇṇakuṭumbiko ‘‘mayhaṃ bhātā avassayo hotū’’ti therassa namassamāno aṭṭhāsi.
ថេរោបិ កិរ តស្មិំយេវ ខណេ អាវជ្ជេត្វា, តេសំ ព្យសនុប្បត្តិំ ញត្វា, វេហាសំ ឧប្បតិត្វា, អភិមុខោ អដ្ឋាសិ។ អមនុស្សា ថេរំ ទិស្វាវ ‘‘អយ្យោ បុណ្ណត្ថេរោ ឯតី’’តិ អបក្កមិំសុ, ឧប្បាតិកំ សន្និសីទិ។ ថេរោ ‘‘មា ភាយថា’’តិ តេ អស្សាសេត្វា ‘‘កហំ គន្តុកាមត្ថា’’តិ បុច្ឆិ។ ភន្តេ, អម្ហាកំ សកដ្ឋានមេវ គច្ឆាមាតិ។ ថេរោ នាវង្គណេ អក្កមិត្វា ‘‘ឯតេសំ ឥច្ឆិតដ្ឋានំ គច្ឆតូ’’តិ អធិដ្ឋាសិ។ វាណិជា សកដ្ឋានំ គន្ត្វា, តំ បវត្តិំ បុត្តទារស្ស អារោចេត្វា, ‘‘ឯថ ថេរំ សរណំ គច្ឆាមា’’តិ បញ្ចសតាបិ អត្តនោ បញ្ចហិ មាតុគាមសតេហិ សទ្ធិំ តីសុ សរណេសុ បតិដ្ឋាយ ឧបាសកត្តំ បដិវេទេសុំ។ តតោ នាវាយ ភណ្ឌំ ឱតារេត្វា ថេរស្ស ឯកំ កោដ្ឋាសំ កត្វា, ‘‘អយំ, ភន្តេ, តុម្ហាកំ កោដ្ឋាសោ’’តិ អាហំសុ។ ថេរោ មយ្ហំ វិសុំ កោដ្ឋាសកិច្ចំ នត្ថិ។ សត្ថា បន តុម្ហេហិ ទិដ្ឋបុព្ពោតិ។ ន ទិដ្ឋបុព្ពោ, ភន្តេតិ។ តេន ហិ ឥមិនា សត្ថុ មណ្ឌលមាឡំ ករោថ។ ឯវំ សត្ថារំ បស្សិស្សថាតិ។ តេ សាធុ, ភន្តេតិ។ តេន ច កោដ្ឋាសេន អត្តនោ ច កោដ្ឋាសេហិ មណ្ឌលមាឡំ កាតុំ អារភិំសុ។
Theropi kira tasmiṃyeva khaṇe āvajjetvā, tesaṃ byasanuppattiṃ ñatvā, vehāsaṃ uppatitvā, abhimukho aṭṭhāsi. Amanussā theraṃ disvāva ‘‘ayyo puṇṇatthero etī’’ti apakkamiṃsu, uppātikaṃ sannisīdi. Thero ‘‘mā bhāyathā’’ti te assāsetvā ‘‘kahaṃ gantukāmatthā’’ti pucchi. Bhante, amhākaṃ sakaṭṭhānameva gacchāmāti. Thero nāvaṅgaṇe akkamitvā ‘‘etesaṃ icchitaṭṭhānaṃ gacchatū’’ti adhiṭṭhāsi. Vāṇijā sakaṭṭhānaṃ gantvā, taṃ pavattiṃ puttadārassa ārocetvā, ‘‘etha theraṃ saraṇaṃ gacchāmā’’ti pañcasatāpi attano pañcahi mātugāmasatehi saddhiṃ tīsu saraṇesu patiṭṭhāya upāsakattaṃ paṭivedesuṃ. Tato nāvāya bhaṇḍaṃ otāretvā therassa ekaṃ koṭṭhāsaṃ katvā, ‘‘ayaṃ, bhante, tumhākaṃ koṭṭhāso’’ti āhaṃsu. Thero mayhaṃ visuṃ koṭṭhāsakiccaṃ natthi. Satthā pana tumhehi diṭṭhapubboti. Na diṭṭhapubbo, bhanteti. Tena hi iminā satthu maṇḍalamāḷaṃ karotha. Evaṃ satthāraṃ passissathāti. Te sādhu, bhanteti. Tena ca koṭṭhāsena attano ca koṭṭhāsehi maṇḍalamāḷaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
សត្ថាបិ កិរ តំ អារទ្ធកាលតោ បដ្ឋាយ បរិភោគំ អកាសិ។ អារក្ខមនុស្សា រត្តិំ ឱភាសំ ទិស្វា, ‘‘មហេសក្ខា ទេវតា អត្ថី’’តិ សញ្ញំ ករិំសុ។ ឧបាសកា មណ្ឌលមាឡញ្ច ភិក្ខុសង្ឃស្ស ច សេនាសនានិ និដ្ឋាបេត្វា ទានសម្ភារំ សជ្ជេត្វា, ‘‘កតំ, ភន្តេ, អម្ហេហិ អត្តនោ កិច្ចំ, សត្ថារំ បក្កោសថា’’តិ ថេរស្ស អារោចេសុំ។ ថេរោ សាយន្ហសមយេ ឥទ្ធិយា សាវត្ថិំ គន្ត្វា, ‘‘ភន្តេ, វាណិជគាមវាសិនោ តុម្ហេ ទដ្ឋុកាមា , តេសំ អនុកម្បំ ករោថា’’តិ ភគវន្តំ យាចិ។ ភគវា អធិវាសេសិ។ ថេរោ សកដ្ឋានមេវ បច្ចាគតោ។
Satthāpi kira taṃ āraddhakālato paṭṭhāya paribhogaṃ akāsi. Ārakkhamanussā rattiṃ obhāsaṃ disvā, ‘‘mahesakkhā devatā atthī’’ti saññaṃ kariṃsu. Upāsakā maṇḍalamāḷañca bhikkhusaṅghassa ca senāsanāni niṭṭhāpetvā dānasambhāraṃ sajjetvā, ‘‘kataṃ, bhante, amhehi attano kiccaṃ, satthāraṃ pakkosathā’’ti therassa ārocesuṃ. Thero sāyanhasamaye iddhiyā sāvatthiṃ gantvā, ‘‘bhante, vāṇijagāmavāsino tumhe daṭṭhukāmā , tesaṃ anukampaṃ karothā’’ti bhagavantaṃ yāci. Bhagavā adhivāsesi. Thero sakaṭṭhānameva paccāgato.
ភគវាបិ អានន្ទត្ថេរំ អាមន្តេសិ, ‘‘អានន្ទ, ស្វេ សុនាបរន្តេ វាណិជគាមេ បិណ្ឌាយ ចរិស្សាម, ត្វំ ឯកូនបញ្ចសតានំ ភិក្ខូនំ សលាកំ ទេហី’’តិ។ ថេរោ ‘‘សាធុ, ភន្តេ’’តិ ភិក្ខុសង្ឃស្ស តមត្ថំ អារោចេត្វា, ‘‘អាកាសចារី ភិក្ខូ សលាកំ គណ្ហន្តូ’’តិ អាហ។ តំទិវសំ កុណ្ឌធានត្ថេរោ បឋមំ សលាកំ អគ្គហេសិ។ វាណិជគាមវាសិនោបិ ‘‘ស្វេ កិរ សត្ថា អាគមិស្សតី’’តិ គាមមជ្ឈេ មណ្ឌបំ កត្វា ទានគ្គំ សជ្ជយិំសុ។ ភគវា បាតោវ សរីរបដិជគ្គនំ កត្វា, គន្ធកុដិំ បវិសិត្វា, ផលសមាបត្តិំ អប្បេត្វា, និសីទិ។ សក្កស្ស បណ្ឌុកម្ពលសិលាសនំ ឧណ្ហំ អហោសិ។ សោ ‘‘កិំ ឥទ’’ន្តិ អាវជ្ជេត្វា សត្ថុ សុនាបរន្តគមនំ ទិស្វា, វិស្សកម្មំ អាមន្តេសិ, ‘‘តាត, អជ្ជ ភគវា តិំសមត្តានិ យោជនសតានិ បិណ្ឌចារំ គមិស្សតិ។ បញ្ច កូដាគារសតានិ មាបេត្វា ជេតវនទ្វារកោដ្ឋកមត្ថកេ គមនសជ្ជានិ កត្វា ឋបេហី’’តិ។ សោ តថា អកាសិ។ ភគវតោ កូដាគារំ ចតុមុខំ អហោសិ, ទ្វិន្នំ អគ្គសាវកានំ ទ្វិមុខានិ, សេសានិ ឯកមុខានិ, សត្ថា គន្ធកុដិតោ និក្ខមិត្វា បដិបាដិយា ឋបិតកូដាគារេសុ ធុរកូដាគារំ បាវិសិ។ ទ្វេ អគ្គសាវកេ អាទិំ កត្វា ឯកូនបញ្ចភិក្ខុសតានិបិ កូដាគារគតានិ អហេសុំ។ ឯកំ តុច្ឆំ កូដាគារំ អហោសិ, បញ្ចបិ កូដាគារសតានិ អាកាសេ ឧប្បត្តិំសុ។
Bhagavāpi ānandattheraṃ āmantesi, ‘‘ānanda, sve sunāparante vāṇijagāme piṇḍāya carissāma, tvaṃ ekūnapañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ dehī’’ti. Thero ‘‘sādhu, bhante’’ti bhikkhusaṅghassa tamatthaṃ ārocetvā, ‘‘ākāsacārī bhikkhū salākaṃ gaṇhantū’’ti āha. Taṃdivasaṃ kuṇḍadhānatthero paṭhamaṃ salākaṃ aggahesi. Vāṇijagāmavāsinopi ‘‘sve kira satthā āgamissatī’’ti gāmamajjhe maṇḍapaṃ katvā dānaggaṃ sajjayiṃsu. Bhagavā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, gandhakuṭiṃ pavisitvā, phalasamāpattiṃ appetvā, nisīdi. Sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhaṃ ahosi. So ‘‘kiṃ ida’’nti āvajjetvā satthu sunāparantagamanaṃ disvā, vissakammaṃ āmantesi, ‘‘tāta, ajja bhagavā tiṃsamattāni yojanasatāni piṇḍacāraṃ gamissati. Pañca kūṭāgārasatāni māpetvā jetavanadvārakoṭṭhakamatthake gamanasajjāni katvā ṭhapehī’’ti. So tathā akāsi. Bhagavato kūṭāgāraṃ catumukhaṃ ahosi, dvinnaṃ aggasāvakānaṃ dvimukhāni, sesāni ekamukhāni, satthā gandhakuṭito nikkhamitvā paṭipāṭiyā ṭhapitakūṭāgāresu dhurakūṭāgāraṃ pāvisi. Dve aggasāvake ādiṃ katvā ekūnapañcabhikkhusatānipi kūṭāgāragatāni ahesuṃ. Ekaṃ tucchaṃ kūṭāgāraṃ ahosi, pañcapi kūṭāgārasatāni ākāse uppattiṃsu.
សត្ថា សច្ចពន្ធបព្ពតំ នាម បត្វា កូដាគារំ អាកាសេ ឋបេសិ។ តស្មិំ បព្ពតេ សច្ចពន្ធោ នាម មិច្ឆាទិដ្ឋិកតាបសោ មហាជនំ មិច្ឆាទិដ្ឋិំ ឧគ្គណ្ហាបេន្តោ លាភគ្គយសគ្គប្បត្តោ ហុត្វា វសតិ, អព្ភន្តរេ ចស្ស អន្តោចាដិយំ បទីបោ វិយ អរហត្តផលស្ស ឧបនិស្សយោ ជលតិ។ តំ ទិស្វា ‘‘ធម្មមស្ស កថេស្សាមី’’តិ គន្ត្វា ធម្មំ ទេសេសិ។ តាបសោ ទេសនាបរិយោសានេ អរហត្តំ បាបុណិ។ មគ្គេនេវស្ស អភិញ្ញា អាគតា។ សោ ឯហិភិក្ខុ ហុត្វា ឥទ្ធិមយបត្តចីវរធរោ តុច្ឆកូដាគារំ បាវិសិ។
Satthā saccabandhapabbataṃ nāma patvā kūṭāgāraṃ ākāse ṭhapesi. Tasmiṃ pabbate saccabandho nāma micchādiṭṭhikatāpaso mahājanaṃ micchādiṭṭhiṃ uggaṇhāpento lābhaggayasaggappatto hutvā vasati, abbhantare cassa antocāṭiyaṃ padīpo viya arahattaphalassa upanissayo jalati. Taṃ disvā ‘‘dhammamassa kathessāmī’’ti gantvā dhammaṃ desesi. Tāpaso desanāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Maggenevassa abhiññā āgatā. So ehibhikkhu hutvā iddhimayapattacīvaradharo tucchakūṭāgāraṃ pāvisi.
ភគវា កូដាគារគតេហិ បញ្ចហិ ភិក្ខុសតេហិ សទ្ធិំ វាណិជគាមំ គន្ត្វា, កូដាគារានិ អទិស្សមានកានិ កត្វា, វាណិជគាមំ បាវិសិ។ វាណិជា ពុទ្ធប្បមុខស្ស សង្ឃស្ស មហាទានំ ទត្វា សត្ថារំ មកុលការាមំ នយិំសុ។ សត្ថា មណ្ឌលមាឡំ បាវិសិ។ មហាជនោ យាវ សត្ថា ភត្តទរថំ បដិប្បស្សម្ភេតិ, តាវ បាតរាសំ កត្វា ឧបោសថង្គានិ សមាទាយ ពហុំ គន្ធញ្ច បុប្ផញ្ច អាទាយ ធម្មស្សវនត្ថាយ អារាមំ បច្ចាគមាសិ។ សត្ថា ធម្មំ ទេសេសិ។ មហាជនស្ស ពន្ធនមោក្ខោ ជាតោ, មហន្តំ ពុទ្ធកោលាហលំ អហោសិ។
Bhagavā kūṭāgāragatehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ vāṇijagāmaṃ gantvā, kūṭāgārāni adissamānakāni katvā, vāṇijagāmaṃ pāvisi. Vāṇijā buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā satthāraṃ makulakārāmaṃ nayiṃsu. Satthā maṇḍalamāḷaṃ pāvisi. Mahājano yāva satthā bhattadarathaṃ paṭippassambheti, tāva pātarāsaṃ katvā uposathaṅgāni samādāya bahuṃ gandhañca pupphañca ādāya dhammassavanatthāya ārāmaṃ paccāgamāsi. Satthā dhammaṃ desesi. Mahājanassa bandhanamokkho jāto, mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosi.
សត្ថា មហាជនស្ស សង្គហត្ថាយ សត្តាហំ តត្ថេវ វសិ, អរុណំ បន មហាគន្ធកុដិយំយេវ ឧដ្ឋបេសិ។ សត្តាហម្បិ ធម្មទេសនាបរិយោសានេ ចតុរាសីតិយា បាណសហស្សានំ ធម្មាភិសមយោ អហោសិ។ តត្ថ សត្តាហំ វសិត្វា, វាណិជគាមេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា, ‘‘ត្វំ ឥធេវ វសាហី’’តិ បុណ្ណត្ថេរំ និវត្តេត្វា អន្តរេ នម្មទានទី នាម អត្ថិ, តស្សា តីរំ អគមាសិ។ នម្មទា នាគរាជា សត្ថុ បច្ចុគ្គមនំ កត្វា, នាគភវនំ បវេសេត្វា, តិណ្ណំ រតនានំ សក្ការំ អកាសិ។ សត្ថា តស្ស ធម្មំ កថេត្វា នាគភវនា និក្ខមិ។ សោ ‘‘មយ្ហំ, ភន្តេ, បរិចរិតព្ពំ ទេថា’’តិ យាចិ។ ភគវា នម្មទានទីតីរេ បទចេតិយំ ទស្សេសិ។ តំ វីចីសុ អាគតាសុ បិធីយតិ, គតាសុ វិវរីយតិ។ មហាសក្ការបត្តំ អហោសិ។ សត្ថា តតោ និក្ខមិត្វា សច្ចពន្ធបព្ពតំ គន្ត្វា សច្ចពន្ធំ អាហ – ‘‘តយា មហាជនោ អបាយមគ្គេ ឱតារិតោ។ ត្វំ ឥធេវ វសិត្វា, ឯតេសំ លទ្ធិំ វិស្សជ្ជាបេត្វា, និព្ពានមគ្គេ បតិដ្ឋាបេហី’’តិ។ សោបិ បរិចរិតព្ពំ យាចិ។ សត្ថា ឃនបិដ្ឋិបាសាណេ អល្លមត្តិកបិណ្ឌម្ហិ លញ្ឆនំ វិយ បទចេតិយំ ទស្សេសិ។ តតោ ជេតវនមេវ គតោ។ ឯតមត្ថំ សន្ធាយ តេនេវ អន្តរវស្សេនាតិអាទិ វុត្តំ។
Satthā mahājanassa saṅgahatthāya sattāhaṃ tattheva vasi, aruṇaṃ pana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi. Sattāhampi dhammadesanāpariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Tattha sattāhaṃ vasitvā, vāṇijagāme piṇḍāya caritvā, ‘‘tvaṃ idheva vasāhī’’ti puṇṇattheraṃ nivattetvā antare nammadānadī nāma atthi, tassā tīraṃ agamāsi. Nammadā nāgarājā satthu paccuggamanaṃ katvā, nāgabhavanaṃ pavesetvā, tiṇṇaṃ ratanānaṃ sakkāraṃ akāsi. Satthā tassa dhammaṃ kathetvā nāgabhavanā nikkhami. So ‘‘mayhaṃ, bhante, paricaritabbaṃ dethā’’ti yāci. Bhagavā nammadānadītīre padacetiyaṃ dassesi. Taṃ vīcīsu āgatāsu pidhīyati, gatāsu vivarīyati. Mahāsakkārapattaṃ ahosi. Satthā tato nikkhamitvā saccabandhapabbataṃ gantvā saccabandhaṃ āha – ‘‘tayā mahājano apāyamagge otārito. Tvaṃ idheva vasitvā, etesaṃ laddhiṃ vissajjāpetvā, nibbānamagge patiṭṭhāpehī’’ti. Sopi paricaritabbaṃ yāci. Satthā ghanapiṭṭhipāsāṇe allamattikapiṇḍamhi lañchanaṃ viya padacetiyaṃ dassesi. Tato jetavanameva gato. Etamatthaṃ sandhāya teneva antaravassenātiādi vuttaṃ.
បរិនិព្ពាយីតិ អនុបាទិសេសាយ និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយិ។ មហាជនោ ថេរស្ស សត្ត ទិវសានិ សរីរបូជំ កត្វា, ពហូនិ គន្ធកដ្ឋានិ សមោធានេត្វា, សរីរំ ឈាបេត្វា ធាតុយោ អាទាយ ចេតិយំ អកាសិ។ សម្ពហុលា ភិក្ខូតិ ថេរស្ស អាឡាហនដ្ឋានេ ឋិតភិក្ខូ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវ។ ឆដ្ឋំ ឧត្តានមេវ។
Parinibbāyīti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Mahājano therassa satta divasāni sarīrapūjaṃ katvā, bahūni gandhakaṭṭhāni samodhānetvā, sarīraṃ jhāpetvā dhātuyo ādāya cetiyaṃ akāsi. Sambahulā bhikkhūti therassa āḷāhanaṭṭhāne ṭhitabhikkhū. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Chaṭṭhaṃ uttānameva.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya
៥. បុណ្ណសុត្តំ • 5. Puṇṇasuttaṃ
៦. ពាហិយសុត្តំ • 6. Bāhiyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៥-៦. បុណ្ណសុត្តាទិវណ្ណនា • 5-6. Puṇṇasuttādivaṇṇanā
