| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
๓. ปุณฺณาเถรีคาถาวณฺณนา
3. Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā
ปุเณฺณ ปูรสฺสุ ธเมฺมหีติ ปุณฺณาย นาม สิกฺขมานาย คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี พุทฺธสุเญฺญ โลเก จนฺทภาคาย นทิยา ตีเร กินฺนรโยนิยํ นิพฺพตฺตาฯ เอกทิวสํ ตตฺถ อญฺญตรํ ปเจฺจกพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา นฬมาลาย ตํ ปูเชตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อฎฺฐาสิฯ สา เตน ปุญฺญกเมฺมน สุคตีสุเยว สํสรนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ คหปติมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติฯ ปุณฺณาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตาย วีสติวสฺสานิ วสมานา มหาปชาปติโคตมิยา สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสทฺธา ปพฺพชิตฺวา สิกฺขมานา เอว หุตฺวา วิปสฺสนํ อารภิฯ สตฺถา ตสฺสา คนฺธกุฎิยํ นิสิโนฺน เอว โอภาสํ วิสฺสเชฺชตฺวา –
Puṇṇepūrassu dhammehīti puṇṇāya nāma sikkhamānāya gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī buddhasuññe loke candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbattā. Ekadivasaṃ tattha aññataraṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānasā naḷamālāya taṃ pūjetvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Sā tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbatti. Puṇṇātissā nāmaṃ ahosi. Sā upanissayasampannatāya vīsativassāni vasamānā mahāpajāpatigotamiyā santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā sikkhamānā eva hutvā vipassanaṃ ārabhi. Satthā tassā gandhakuṭiyaṃ nisinno eva obhāsaṃ vissajjetvā –
๓.
3.
‘‘ปุเณฺณ ปูรสฺสุ ธเมฺมหิ, จโนฺท ปนฺนรเสริว;
‘‘Puṇṇe pūrassu dhammehi, cando pannaraseriva;
ปริปุณฺณาย ปญฺญาย, ตโมขนฺธํ ปทาลยา’’ติฯ – อิมํ คาถมาห;
Paripuṇṇāya paññāya, tamokhandhaṃ padālayā’’ti. – imaṃ gāthamāha;
ตตฺถ ปุเณฺณติ ตสฺสา อาลปนํฯ ปูรสฺสุ ธเมฺมหีติ สตฺตติํสโพธิปกฺขิยธเมฺมหิ ปริปุณฺณา โหหิฯ จโนฺท ปนฺนรเสริวาติ ร-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ ปนฺนรเส ปุณฺณมาสิยํ สพฺพาหิ กลาหิ ปริปุโณฺณ จโนฺท วิยฯ ปริปุณฺณาย ปญฺญายาติ โสฬสนฺนํ กิจฺจานํ ปาริปูริยา ปริปุณฺณาย อรหตฺตมคฺคปญฺญายฯ ตโมขนฺธํ ปทาลยาติ โมหกฺขนฺธํ อนวเสสโต ภินฺท สมุจฺฉินฺทฯ โมหกฺขนฺธปทาลเนน สเหว สเพฺพปิ กิเลสา ปทาลิตา โหนฺตีติฯ
Tattha puṇṇeti tassā ālapanaṃ. Pūrassu dhammehīti sattatiṃsabodhipakkhiyadhammehi paripuṇṇā hohi. Cando pannaraserivāti ra-kāro padasandhikaro. Pannarase puṇṇamāsiyaṃ sabbāhi kalāhi paripuṇṇo cando viya. Paripuṇṇāya paññāyāti soḷasannaṃ kiccānaṃ pāripūriyā paripuṇṇāya arahattamaggapaññāya. Tamokhandhaṃ padālayāti mohakkhandhaṃ anavasesato bhinda samucchinda. Mohakkhandhapadālanena saheva sabbepi kilesā padālitā hontīti.
สา ตํ คาถํ สุตฺวา วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี ๒.๑.๓๗-๔๕) –
Sā taṃ gāthaṃ sutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.37-45) –
‘‘จนฺทภาคานทีตีเร, อโหสิํ กินฺนรี ตทา;
‘‘Candabhāgānadītīre, ahosiṃ kinnarī tadā;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, สยมฺภุํ อปราชิตํฯ
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.
‘‘ปสนฺนจิตฺตา สุมนา, เวทชาตา กตญฺชลี;
‘‘Pasannacittā sumanā, vedajātā katañjalī;
นฬมาลํ คเหตฺวาน, สยมฺภุํ อภิปูชยิํฯ
Naḷamālaṃ gahetvāna, sayambhuṃ abhipūjayiṃ.
‘‘เตน กเมฺมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ชหิตฺวา กินฺนรีเทหํ, อคจฺฉิํ ติทสํ คติํฯ
Jahitvā kinnarīdehaṃ, agacchiṃ tidasaṃ gatiṃ.
‘‘ฉตฺติํสเทวราชูนํ, มเหสิตฺตมการยิํ;
‘‘Chattiṃsadevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;
ทสนฺนํ จกฺกวตฺตีนํ, มเหสิตฺตมการยิํ;
Dasannaṃ cakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ;
สํเวเชตฺวาน เม จิตฺตํ, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
Saṃvejetvāna me cittaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สเพฺพ สมูหตา;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.
‘‘จตุนฺนวุติโต กเปฺป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยิํ;
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ปุปฺผปูชายิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, pupphapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา สา เถรี ตเมว คาถํ อุทาเนสิฯ อยเมว จสฺสา อญฺญาพฺยากรณคาถา อโหสีติฯ
Arahattaṃ pana patvā sā therī tameva gāthaṃ udānesi. Ayameva cassā aññābyākaraṇagāthā ahosīti.
ปุณฺณาเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi / ๓. ปุณฺณาเถรีคาถา • 3. Puṇṇātherīgāthā
