Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
4. පුණ්ණත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
4. Puṇṇattheragāthāvaṇṇanā
සබ්භිරෙව සමාසෙථාති ආයස්මතො පුණ්ණත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයං කිර පදුමුත්තරස්ස දසබලස්ස උප්පත්තිතො පුරෙතරමෙව හංසවතීනගරෙ බ්රාහ්මණමහාසාලකුලෙ නිබ්බත්තො අනුක්කමෙන විඤ්ඤුතං පත්තො සත්ථරි ලොකෙ උප්පජ්ජන්තෙ එකදිවසං බුද්ධානං ධම්මදෙසනාකාලෙ හෙට්ඨා වුත්තනයෙන මහාජනෙන සද්ධිං විහාරං ගන්ත්වා පරිසපරියන්තෙ නිසීදිත්වා ධම්මං සුණන්තො සත්ථාරං එකං භික්ඛුං ධම්මකථිකානං අග්ගට්ඨානෙ ඨපෙන්තං දිස්වා ‘‘මයාපි අනාගතෙ එවරූපෙන භවිතුං වට්ටතී’’ති චින්තෙත්වා දෙසනාවසානෙ වුට්ඨිතාය පරිසාය සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා නිමන්තෙත්වා හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව මහාසක්කාරං කත්වා භගවන්තං එවමාහ – ‘‘භන්තෙ, අහං ඉමිනා අධිකාරකම්මෙන නාඤ්ඤං සම්පත්තිං පත්ථෙමි. යථා පන සො භික්ඛු ඉතො සත්තමදිවසමත්ථකෙ ධම්මකථිකානං අග්ගට්ඨානෙ ඨපිතො, එවං අහම්පි අනාගතෙ එකස්ස බුද්ධස්ස සාසනෙ ධම්මකථිකානං භික්ඛූනං අග්ගො භවෙය්ය’’න්ති පත්ථනං අකාසි. සත්ථා අනාගතං ඔලොකෙත්වා තස්ස පත්ථනාය සමිජ්ඣනභාවං දිස්වා ‘‘අනාගතෙ කප්පසතසහස්සමත්ථකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො උප්පජ්ජිස්සති, තස්ස සාසනෙ ත්වං පබ්බජිත්වා ධම්මකථිකානං අග්ගො භවිස්සසී’’ති බ්යාකාසි.
Sabbhirevasamāsethāti āyasmato puṇṇattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa dasabalassa uppattito puretarameva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatto anukkamena viññutaṃ patto satthari loke uppajjante ekadivasaṃ buddhānaṃ dhammadesanākāle heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante nisīditvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne vuṭṭhitāya parisāya satthāraṃ upasaṅkamitvā nimantetvā heṭṭhā vuttanayeneva mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārakammena nāññaṃ sampattiṃ patthemi. Yathā pana so bhikkhu ito sattamadivasamatthake dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane dhammakathikānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ pabbajitvā dhammakathikānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākāsi.
සො තත්ථ යාවජීවං කල්යාණධම්මං කත්වා තතො චුතො කප්පසතසහස්සං පුඤ්ඤඤාණසම්භාරං සම්භරන්තො දෙවමනුස්සෙසු සංසරිත්වා අම්හාකං භගවතො කාලෙ කපිලවත්ථුනගරස්ස අවිදූරෙ දොණවත්ථුනාමකෙ බ්රාහ්මණගාමෙ බ්රාහ්මණමහාසාලකුලෙ අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤත්ථෙරස්ස භාගිනෙය්යො හුත්වා නිබ්බත්ති. තස්ස නාමග්ගහණදිවසෙ ‘‘පුණ්ණො’’ති නාමං අකංසු. සො සත්ථරි අභිසම්බොධිං පත්වා පවත්තවරධම්මචක්කෙ අනුපුබ්බෙන රාජගහං ගන්ත්වා තං උපනිස්සාය විහරන්තෙ අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ලද්ධූපසම්පදො සබ්බං පුබ්බකිච්චං කත්වා පධානමනුයුඤ්ජන්තො පබ්බජිතකිච්චං මත්ථකං පාපෙත්වාව ‘‘දසබලස්ස සන්තිකං ගමිස්සාමී’’ති මාතුලත්ථෙරෙන සද්ධිං සත්ථු සන්තිකං අගන්ත්වා කපිලවත්ථුසාමන්තායෙව ඔහීයිත්වා යොනිසොමනසිකාරෙ කම්මං කරොන්තො නචිරස්සෙව විපස්සනං උස්සුක්කාපෙත්වා අරහත්තං පාපුණි. වුත්තම්පි චෙතං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.1.434-440) –
So tattha yāvajīvaṃ kalyāṇadhammaṃ katvā tato cuto kappasatasahassaṃ puññañāṇasambhāraṃ sambharanto devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule aññāsikoṇḍaññattherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase ‘‘puṇṇo’’ti nāmaṃ akaṃsu. So satthari abhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakke anupubbena rājagahaṃ gantvā taṃ upanissāya viharante aññāsikoṇḍaññattherassa santike pabbajitvā laddhūpasampado sabbaṃ pubbakiccaṃ katvā padhānamanuyuñjanto pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetvāva ‘‘dasabalassa santikaṃ gamissāmī’’ti mātulattherena saddhiṃ satthu santikaṃ agantvā kapilavatthusāmantāyeva ohīyitvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 1.1.434-440) –
‘‘අජ්ඣායකො මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ;
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
පුරක්ඛතොම්හි සිස්සෙහි, උපගච්ඡිං නරුත්තමං.
Purakkhatomhi sissehi, upagacchiṃ naruttamaṃ.
‘‘පදුමුත්තරො ලොකවිදූ, ආහුතීනං පටිග්ගහො;
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
මම කම්මං පකිත්තෙසි, සංඛිත්තෙන මහාමුනි.
Mama kammaṃ pakittesi, saṃkhittena mahāmuni.
‘‘තාහං ධම්මං සුණිත්වාන, අභිවාදෙත්වාන සත්ථුනො;
‘‘Tāhaṃ dhammaṃ suṇitvāna, abhivādetvāna satthuno;
අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වාන, පක්කමිං දක්ඛිණාමුඛො.
Añjaliṃ paggahetvāna, pakkamiṃ dakkhiṇāmukho.
‘‘සංඛිත්තෙන සුණිත්වාන, විත්ථාරෙන අභාසයිං;
‘‘Saṃkhittena suṇitvāna, vitthārena abhāsayiṃ;
සබ්බෙ සිස්සා අත්තමනා, සුත්වාන මම භාසතො.
Sabbe sissā attamanā, sutvāna mama bhāsato.
‘‘සකං දිට්ඨිං විනොදෙත්වා, බුද්ධෙ චිත්තං පසාදයුං;
‘‘Sakaṃ diṭṭhiṃ vinodetvā, buddhe cittaṃ pasādayuṃ;
සංඛිත්තෙනපි දෙසෙමි, විත්ථාරෙන තථෙවහං.
Saṃkhittenapi desemi, vitthārena tathevahaṃ.
‘‘අභිධම්මනයඤ්ඤූහං, කථාවත්ථුවිසුද්ධියා;
‘‘Abhidhammanayaññūhaṃ, kathāvatthuvisuddhiyā;
සබ්බෙසං විඤ්ඤාපෙත්වාන, විහරාමි අනාසවො.
Sabbesaṃ viññāpetvāna, viharāmi anāsavo.
‘‘ඉතො පඤ්චසතෙ කප්පෙ, චතුරො සුප්පකාසකා;
‘‘Ito pañcasate kappe, caturo suppakāsakā;
සත්තරතනසම්පන්නා, චතුදීපම්හි ඉස්සරා.
Sattaratanasampannā, catudīpamhi issarā.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
තස්ස පන පුණ්ණත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිතා කුලපුත්තා පඤ්චසතා අහෙසුං. ථෙරො සයං දසකථාවත්ථුලාභිතාය තෙපි දසහි කථාවත්ථූහි ඔවදි. තෙ තස්ස ඔවාදෙ ඨත්වා සබ්බෙව අරහත්තං පත්තා. තෙ අත්තනො පබ්බජිතකිච්චං මත්ථකප්පත්තං ඤත්වා උපජ්ඣායං උපසඞ්කමිත්වා ආහංසු – ‘‘භන්තෙ, අම්හාකං කිච්චං මත්ථකප්පත්තං, දසන්නඤ්චම්හ කථාවත්ථූනං ලාභිනො, සමයො, දානි නො දසබලං පස්සිතු’’න්ති. ථෙරො තෙසං වචනං සුත්වා චින්තෙසි – ‘‘මම දසකථාවත්ථුලාභිතං සත්ථා ජානාති අහං ධම්මං දෙසෙන්තො දස කථාවත්ථූනි අමුඤ්චිත්වාව දෙසෙමි, මයි ගච්ඡන්තෙ සබ්බෙපිමෙ භික්ඛූ මං පරිවාරෙත්වා ගච්ඡිස්සන්ති, එවං ගණසඞ්ගණිකාය ගන්ත්වා පන අයුත්තං මය්හං දසබලං පස්සිතුං, ඉමෙ තාව ගන්ත්වා පස්සන්තූ’’ති තෙ භික්ඛූ ආහ – ‘‘ආවුසො, තුම්හෙ පුරතො ගන්ත්වා තථාගතං පස්සථ, මම වචනෙන චස්ස පාදෙ වන්දථ, අහම්පි තුම්හාකං ගතමග්ගෙනාගමිස්සාමී’’ති. තෙ ථෙරා සබ්බෙපි දසබලස්ස ජාතිභූමිරට්ඨවාසිනො සබ්බෙ ඛීණාසවා සබ්බෙ දසකථාවත්ථුලාභිනො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස ඔවාදං සම්පටිච්ඡිත්වා ථෙරං වන්දිත්වා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරන්තා සට්ඨියොජනමග්ගං අතික්කම්ම රාජගහෙ වෙළුවනමහාවිහාරං ගන්ත්වා දසබලස්ස පාදෙ වන්දිත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු.
Tassa pana puṇṇattherassa santike pabbajitā kulaputtā pañcasatā ahesuṃ. Thero sayaṃ dasakathāvatthulābhitāya tepi dasahi kathāvatthūhi ovadi. Te tassa ovāde ṭhatvā sabbeva arahattaṃ pattā. Te attano pabbajitakiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ kiccaṃ matthakappattaṃ, dasannañcamha kathāvatthūnaṃ lābhino, samayo, dāni no dasabalaṃ passitu’’nti. Thero tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘mama dasakathāvatthulābhitaṃ satthā jānāti ahaṃ dhammaṃ desento dasa kathāvatthūni amuñcitvāva desemi, mayi gacchante sabbepime bhikkhū maṃ parivāretvā gacchissanti, evaṃ gaṇasaṅgaṇikāya gantvā pana ayuttaṃ mayhaṃ dasabalaṃ passituṃ, ime tāva gantvā passantū’’ti te bhikkhū āha – ‘‘āvuso, tumhe purato gantvā tathāgataṃ passatha, mama vacanena cassa pāde vandatha, ahampi tumhākaṃ gatamaggenāgamissāmī’’ti. Te therā sabbepi dasabalassa jātibhūmiraṭṭhavāsino sabbe khīṇāsavā sabbe dasakathāvatthulābhino attano upajjhāyassa ovādaṃ sampaṭicchitvā theraṃ vanditvā anupubbena cārikaṃ carantā saṭṭhiyojanamaggaṃ atikkamma rājagahe veḷuvanamahāvihāraṃ gantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
ආචිණ්ණං ඛො පනෙතං බුද්ධානං භගවන්තානං ආගන්තුකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදිතුන්ති භගවා තෙහි සද්ධිං – ‘‘කච්චි, භික්ඛවෙ, ඛමනීය’’න්තිආදිනා නයෙන මධුරපටිසන්ථාරං කත්වා ‘‘කුතො ච තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ආගච්ඡථා’’ති පුච්ඡි . අථ තෙහි ‘‘ජාතිභූමිතො’’ති වුත්තෙ ‘‘කො නු ඛො, භික්ඛවෙ, ජාතිභූමියං ජාතිභූමකානං භික්ඛූනං සබ්රහ්මචාරීනං එවං සම්භාවිතො ‘අත්තනා ච අප්පිච්ඡො අප්පිච්ඡකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’’’ති (ම. නි. 1.252) දසකථාවත්ථුලාභිං භික්ඛුං පුච්ඡි. තෙපි ‘‘පුණ්ණො නාම, භන්තෙ, ආයස්මා මන්තාණිපුත්තො’’ති ආරොචයිංසු. තං කථං සුත්වා ආයස්මා සාරිපුත්තො ථෙරස්ස දස්සනකාමො අහොසි. අථ සත්ථා රාජගහතො සාවත්ථිං අගමාසි . පුණ්ණත්ථෙරොපි දසබලස්ස තත්ථ ආගතභාවං සුත්වා – ‘‘සත්ථාරං පස්සිස්සාමී’’ති ගන්ත්වා අන්තොගන්ධකුටියංයෙව තථාගතං සම්පාපුණි. සත්ථා තස්ස ධම්මං දෙසෙසි. ථෙරො ධම්මං සුත්වා දසබලං වන්දිත්වා පටිසල්ලානත්ථාය අන්ධවනං ගන්ත්වා අඤ්ඤතරම්හි රුක්ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි.
Āciṇṇaṃ kho panetaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditunti bhagavā tehi saddhiṃ – ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādinā nayena madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto ca tumhe, bhikkhave, āgacchathā’’ti pucchi . Atha tehi ‘‘jātibhūmito’’ti vutte ‘‘ko nu kho, bhikkhave, jātibhūmiyaṃ jātibhūmakānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ sambhāvito ‘attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’’ti (ma. ni. 1.252) dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchi. Tepi ‘‘puṇṇo nāma, bhante, āyasmā mantāṇiputto’’ti ārocayiṃsu. Taṃ kathaṃ sutvā āyasmā sāriputto therassa dassanakāmo ahosi. Atha satthā rājagahato sāvatthiṃ agamāsi . Puṇṇattheropi dasabalassa tattha āgatabhāvaṃ sutvā – ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti gantvā antogandhakuṭiyaṃyeva tathāgataṃ sampāpuṇi. Satthā tassa dhammaṃ desesi. Thero dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā paṭisallānatthāya andhavanaṃ gantvā aññataramhi rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
සාරිපුත්තත්ථෙරොපි තස්සාගමනං සුත්වා සීසානුලොකිකො ගන්ත්වා ඔකාසං සල්ලක්ඛෙත්වා තං රුක්ඛමූලෙ නිසින්නං උපසඞ්කමිත්වා ථෙරෙන සද්ධිං සම්මොදිත්වා, තං සත්තවිසුද්ධික්කමං පුච්ඡි. ථෙරොපිස්ස පුච්ඡිතපුච්ඡිතං බ්යාකරොන්තො රථවිනීතූපමාය චිත්තං ආරාධෙසි, තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස සුභාසිතං සමනුමොදිංසු. අථ සත්ථා අපරභාගෙ භික්ඛුසඞ්ඝමජ්ඣෙ නිසින්නො ථෙරං ‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, මම සාවකානං භික්ඛූනං ධම්මකථිකානං යදිදං පුණ්ණො’’ති (අ. නි. 1.188, 196) ධම්මකථිකානං අග්ගට්ඨානෙ ඨපෙසි. සො එකදිවසං අත්තනො විමුත්තිසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිත්වා ‘‘සත්ථාරං නිස්සාය අහඤ්චෙව අඤ්ඤෙ ච බහූ සත්තා සංසාරදුක්ඛතො විප්පමුත්තා, බහූපකාරා වත සප්පුරිසසංසෙවා’’ති පීතිසොමනස්සජාතො උදානවසෙන පීතිවෙගවිස්සට්ඨං ‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථා’’ති ගාථං අභාසි.
Sāriputtattheropi tassāgamanaṃ sutvā sīsānulokiko gantvā okāsaṃ sallakkhetvā taṃ rukkhamūle nisinnaṃ upasaṅkamitvā therena saddhiṃ sammoditvā, taṃ sattavisuddhikkamaṃ pucchi. Theropissa pucchitapucchitaṃ byākaronto rathavinītūpamāya cittaṃ ārādhesi, te aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsu. Atha satthā aparabhāge bhikkhusaṅghamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo’’ti (a. ni. 1.188, 196) dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So ekadivasaṃ attano vimuttisampattiṃ paccavekkhitvā ‘‘satthāraṃ nissāya ahañceva aññe ca bahū sattā saṃsāradukkhato vippamuttā, bahūpakārā vata sappurisasaṃsevā’’ti pītisomanassajāto udānavasena pītivegavissaṭṭhaṃ ‘‘sabbhireva samāsethā’’ti gāthaṃ abhāsi.
4. තත්ථ සබ්භිරෙවාති සප්පුරිසෙහි එව. සන්තොති පනෙත්ථ බුද්ධාදයො අරියා අධිප්පෙතා. තෙ හි අනවසෙසතො අසතං ධම්මං පහාය සද්ධම්මෙ උක්කංසගතත්තා සාතිසයං පසංසියත්තා ච විසෙසතො ‘‘සන්තො සප්පුරිසා’’ති ච වුච්චන්ති. සමාසෙථාති සමං ආසෙථ සහ වසෙය්ය. තෙ පයිරුපාසන්තො තෙසං සුස්සූසන්තො දිට්ඨානුගතිඤ්ච ආපජ්ජන්තො සමානවාසො භවෙය්යාති අත්ථො. පණ්ඩිතෙහත්ථදස්සිභීති තෙසං ථොමනා. පණ්ඩා වුච්චති පඤ්ඤා, සා ඉමෙසං සඤ්ජාතාති පණ්ඩිතා. තතො එව අත්තත්ථාදිභෙදං අත්ථං අවිපරීතතො පස්සන්තීති අත්ථදස්සිනො. තෙහි පණ්ඩිතෙහි අත්ථදස්සීභි සමාසෙථ. කස්මාති චෙ? යස්මා තෙ සන්තො පණ්ඩිතා, තෙ වා සම්මා සෙවන්තා එකන්තහිතභාවතො මග්ගඤාණාදීහෙව අරණීයතො අත්ථං, මහාගුණතාය සන්තතාය ච මහන්තං, අගාධභාවතො ගම්භීරඤාණගොචරතො ච ගම්භීරං, හීනච්ඡන්දාදීහි දට්ඨුං අසක්කුණෙය්යත්තා ඉතරෙහි ච කිච්ඡෙන දට්ඨබ්බත්තා දුද්දසං , දුද්දසත්තා සණ්හනිපුණසභාවත්තා නිපුණඤාණගොචරතො ච නිපුණං, නිපුණත්තා එවං සුඛුමසභාවතාය අණුං නිබ්බානං, අවිපරීතට්ඨෙන වා පරමත්ථසභාවත්තා අත්ථං, අරියභාවකරත්තා මහත්තනිමිත්තතාය මහන්තං, අනුත්තානසභාවතාය ගම්භීරං, දුක්ඛෙන දට්ඨබ්බං න සුඛෙන දට්ඨුං සක්කාති දුද්දසං, ගම්භීරත්තා දුද්දසං, දුද්දසත්තා ගම්භීරන්ති චතුසච්චං, විසෙසතො නිපුණං අණුං, නිරොධසච්චන්ති එවමෙතං චතුසච්චං ධීරා සමධිගච්ඡන්ති ධිතිසම්පන්නතාය ධීරා චතුසච්චකම්මට්ඨානභාවනං උස්සුක්කාපෙත්වා සම්මදෙව අධිගච්ඡන්ති. අප්පමත්තාති සබ්බත්ථ සතිඅවිප්පවාසෙන අප්පමාදපටිපත්තිං පූරෙන්තා. විචක්ඛණාති විපස්සනාභාවනාය ඡෙකා කුසලා. තස්මා සබ්භිරෙව සමාසෙථාති යොජනා. පණ්ඩිතෙහත්ථදස්සිභීති වා එතං නිස්සක්කවචනං. යස්මා පණ්ඩිතෙහි අත්ථදස්සීභි සමුදායභූතෙහි ධීරා අප්පමත්තා විචක්ඛණා මහන්තාදිවිසෙසවන්තං අත්ථං සමධිගච්ඡන්ති, තස්මා තාදිසෙහි සබ්භිරෙව සමාසෙථාති සම්බන්ධො. එවමෙසා ථෙරස්ස පටිවෙධදීපනෙන අඤ්ඤාබ්යාකරණගාථාපි අහොසීති.
4. Tattha sabbhirevāti sappurisehi eva. Santoti panettha buddhādayo ariyā adhippetā. Te hi anavasesato asataṃ dhammaṃ pahāya saddhamme ukkaṃsagatattā sātisayaṃ pasaṃsiyattā ca visesato ‘‘santo sappurisā’’ti ca vuccanti. Samāsethāti samaṃ āsetha saha vaseyya. Te payirupāsanto tesaṃ sussūsanto diṭṭhānugatiñca āpajjanto samānavāso bhaveyyāti attho. Paṇḍitehatthadassibhīti tesaṃ thomanā. Paṇḍā vuccati paññā, sā imesaṃ sañjātāti paṇḍitā. Tato eva attatthādibhedaṃ atthaṃ aviparītato passantīti atthadassino. Tehi paṇḍitehi atthadassībhi samāsetha. Kasmāti ce? Yasmā te santo paṇḍitā, te vā sammā sevantā ekantahitabhāvato maggañāṇādīheva araṇīyato atthaṃ, mahāguṇatāya santatāya ca mahantaṃ, agādhabhāvato gambhīrañāṇagocarato ca gambhīraṃ, hīnacchandādīhi daṭṭhuṃ asakkuṇeyyattā itarehi ca kicchena daṭṭhabbattā duddasaṃ, duddasattā saṇhanipuṇasabhāvattā nipuṇañāṇagocarato ca nipuṇaṃ, nipuṇattā evaṃ sukhumasabhāvatāya aṇuṃ nibbānaṃ, aviparītaṭṭhena vā paramatthasabhāvattā atthaṃ, ariyabhāvakarattā mahattanimittatāya mahantaṃ, anuttānasabhāvatāya gambhīraṃ, dukkhena daṭṭhabbaṃ na sukhena daṭṭhuṃ sakkāti duddasaṃ, gambhīrattā duddasaṃ, duddasattā gambhīranti catusaccaṃ, visesato nipuṇaṃ aṇuṃ, nirodhasaccanti evametaṃ catusaccaṃ dhīrā samadhigacchanti dhitisampannatāya dhīrā catusaccakammaṭṭhānabhāvanaṃ ussukkāpetvā sammadeva adhigacchanti. Appamattāti sabbattha satiavippavāsena appamādapaṭipattiṃ pūrentā. Vicakkhaṇāti vipassanābhāvanāya chekā kusalā. Tasmā sabbhireva samāsethāti yojanā. Paṇḍitehatthadassibhīti vā etaṃ nissakkavacanaṃ. Yasmā paṇḍitehi atthadassībhi samudāyabhūtehi dhīrā appamattā vicakkhaṇā mahantādivisesavantaṃ atthaṃ samadhigacchanti, tasmā tādisehi sabbhireva samāsethāti sambandho. Evamesā therassa paṭivedhadīpanena aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
පුණ්ණත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Puṇṇattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 4. පුණ්ණත්ථෙරගාථා • 4. Puṇṇattheragāthā