Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā

    ၁၀. ပုရာဘေဒသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    10. Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā

    ၈၃. ဒသမေ ပုရာဘေဒသုတ္တနိဒ္ဒေသေ ကထံဒသ္သီတိ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ ဣတော ပရေသဉ္စ ပဉ္စန္နံ ကလဟဝိဝာဒစူဠဗ္ယူဟမဟာဗ္ယူဟတုဝဋကအတ္တဒဏ္ဍသုတ္တာနံ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃၆၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ သာမညတော ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိသေသတော ပန ယထေဝ တသ္မိံ မဟာသမယေ ရာဂစရိတဒေဝတာနံ သပ္ပာယဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေတုံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတ္ဝာ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တန္တ- (သု. နိ. ၃၆၁ အာဒယော) မဘာသိ, ဧဝံ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကိံ နု ခော ပုရာ သရီရဘေဒာ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဒေဝတာနံ စိတ္တံ ဉတ္ဝာ တာသံ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ အဍ္ဎတေဠသဘိက္ခုသတပရိဝာရံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ အာကာသေန အာနေတ္ဝာ တေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတ္ဝာ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

    83. Dasame purābhedasuttaniddese kathaṃdassīti imassa suttassa ito paresañca pañcannaṃ kalahavivādacūḷabyūhamahābyūhatuvaṭakaattadaṇḍasuttānaṃ sammāparibbājanīyasuttavaṇṇanāyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.362 ādayo) vuttanayeneva sāmaññato uppatti veditabbā. Visesato pana yatheva tasmiṃ mahāsamaye rāgacaritadevatānaṃ sappāyavasena dhammaṃ desetuṃ nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā sammāparibbājanīyasuttanta- (su. ni. 361 ādayo) mabhāsi, evaṃ tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘kiṃ nu kho purā sarīrabhedā kattabba’’nti uppannacittānaṃ devatānaṃ cittaṃ ñatvā tāsaṃ anuggahatthaṃ aḍḍhateḷasabhikkhusataparivāraṃ nimmitabuddhaṃ ākāsena ānetvā tena attānaṃ pucchāpetvā imaṃ suttamabhāsi.

    ကထံ? ဗုဒ္ဓာ နာမ မဟန္တာ ဧတေ သတ္တဝိသေသာ, ယံ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ န ကိဉ္စိ ကတ္ထစိ နီလာဒိဝသေန ဝိဘတ္တရူပာရမ္မဏေသု ဝိဘတ္တရူပာရမ္မဏံ ဝာ, ဘေရိသဒ္ဒာဒိဝသေန ဝိဘတ္တသဒ္ဒာရမ္မဏာဒီသု သဒ္ဒာဒိအာရမ္မဏံ ဝာ အတ္ထိ, ယံ ဧတေသံ ဉာဏမုခေ အာပာထံ နာဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ။ပေ.။ သဒေဝမနုသ္သာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ, တမဟံ ဇာနာမိ တမဟံ အဗ္ဘညာသိ’’န္တိ (အ. နိ. ၄.၂၄)။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏော ဘဂဝာ သဗ္ဗာပိ တာ ဒေဝတာ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒ္ဝေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ‘‘ကမ္မာဝရဏေန ဝာ သမန္နာဂတာ’’တိအာဒိနာ (ပု. ပ. ၁၂) ဟိ နယေန ဝုတ္တာ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ နာမ။ တေ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တေပိ ဗုဒ္ဓာ န ဩလောကေန္တိ။ ဝိပရီတာ ပန ဘဗ္ဗာ နာမ။ တေ ဒူရေ ဝသန္တေပိ ဂန္တ္ဝာ သင္ဂဏ္ဟန္တိ။ တသ္မိံ ဒေဝတာသန္နိပာတေ ယေ အဘဗ္ဗာ, တေ ပဟာယ ဘဗ္ဗေ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧတ္တကာ ဧတ္ထ ရာဂစရိတာ, ဧတ္တကာ ဒောသာဒိစရိတာ’’တိ စရိယဝသေန ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ အထ နေသံ သပ္ပာယဓမ္မဒေသနံ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ရာဂစရိတာနံ ဒေဝာနံ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တံ (သု. နိ. ၃၆၁ အာဒယော) ကထေသ္သာမိ, ဒောသစရိတာနံ ကလဟဝိဝာဒသုတ္တံ (သု. နိ. ၈၆၈ အာဒယော), မောဟစရိတာနံ မဟာဗ္ယူဟသုတ္တံ (သု. နိ. ၉၀၁ အာဒယော), ဝိတက္ကစရိတာနံ စူဠဗ္ယူဟသုတ္တံ (သု. နိ. ၈၈၄ အာဒယော), သဒ္ဓာစရိတာနံ တုဝဋကသုတ္တံ (သု. နိ. ၉၂၁ အာဒယော), ဗုဒ္ဓိစရိတာနံ ပုရာဘေဒသုတ္တံ (သု. နိ. ၈၅၄ အာဒယော) ကထေသ္သာမီ’’တိ ဒေသနံ ဝဝတ္ထာပေတ္ဝာ ပုန တံ ပရိသံ မနသာကာသိ ‘‘အတ္တဇ္ဈာသယေန နု ခော ဇာနေယ္ယ, ပရဇ္ဈာသယေန, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကေန, ပုစ္ဆာဝသေနာ’’တိ။ တတော ‘‘ပုစ္ဆာဝသေန ဇာနေယ္ယာ’’တိ ဉတ္ဝာ ‘‘အတ္ထိ နု ခော ကောစိ ဒေဝတာနံ အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတ္ဝာ စရိယဝသေန ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတုံ သမတ္ထော’’တိ ‘‘တေသု ပဉ္စသတေသု ဘိက္ခူသု ဧကောပိ န သက္ကောတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ တတော အသီတိမဟာသာဝကေ, ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကေ စ သမန္နာဟရိတ္ဝာ ‘‘တေပိ န သက္ကောန္တီ’’တိ ဒိသ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓော ဘဝေယ္ယ, သက္ကုဏေယ္ယ နု ခော’’တိ။ ‘‘သောပိ န သက္ကုဏေယ္ယော’’တိ ဉတ္ဝာ ‘‘သက္ကသုယာမာဒီသု ကောစိ သက္ကုဏေယ္ယာ’’တိ သမန္နာဟရိ။ သစေ ဟိ တေသု ကောစိ သက္ကုဏေယ္ယ, တံ ပုစ္ဆာပေတ္ဝာ အတ္တနာ ဝိသ္သဇ္ဇေယ္ယ။ န ပန တေသုပိ ကောစိ သက္ကောတိ။ အထသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မာဒိသော ဗုဒ္ဓောယေဝ သက္ကုဏေယ္ယ, အတ္ထိ ပန ကတ္ထစိ အညော ဗုဒ္ဓော’’တိ အနန္တာသု လောကဓာတူသု အနန္တဉာဏံ ပတ္ထရိတ္ဝာ လောကံ ဩလောကေန္တော န အညံ ဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ, ဣဒာနိ အတ္တနာ သမံ န ပသ္သေယ္ယ, ယော ဇာတဒိဝသေပိ ဗ္ရဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၇) ဝုတ္တနယေန အတ္တနာ သမံ အပသ္သန္တော ‘‘အဂ္ဂောဟမသ္မိ လောကသ္သာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၁) အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သီဟနာဒံ နဒိ။ ဧဝံ အညံ အတ္တနာ သမံ အပသ္သိတ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ အဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ အဟမေဝ ဝိသ္သဇ္ဇေယ္ယံ, ဧဝံ တာ ဒေဝတာ န သက္ခိသ္သန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ။ အညသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓေယေဝ ပုစ္ဆန္တေ မယိ စ ဝိသ္သဇ္ဇန္တေ အစ္ဆေရကံ ဘဝိသ္သတိ, သက္ခိသ္သန္တိ စ ဒေဝတာ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ, တသ္မာ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ မာပေသ္သာမီ’’တိ အဘိညာပာဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတဉ္စ မမ သဒိသံယေဝ ဟောတူ’’တိ ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ ပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ ‘‘ပာစီနယုဂန္ဓရပရိက္ခေပတော ဥလ္လင္ဃယမာနံ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ နိက္ခမန္တော ဝိယ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ရူပာဝစရစိတ္တေန အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒေဝသင္ဃော တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အညောပိ နု ခော ဘော, စန္ဒော ဥဂ္ဂတော’’တိ အာဟ။ အထ စန္ဒံ ဩဟာယ အာသန္နတရေ ဇာတေ ‘‘န စန္ဒော, သူရိယော ဥဂ္ဂတော’’တိ။ ပုန အာသန္နတရေ ဇာတေ ‘‘န သူရိယော, ဒေဝဝိမာနံ ဧတ’’န္တိ။ ပုန အာသန္နတရေ ဇာတေ ‘‘န ဒေဝဝိမာနံ, ဒေဝပုတ္တော ဧသော’’တိ။ ပုန အာသန္နတရေ ဇာတေ ‘‘န ဒေဝပုတ္တော, မဟာဗ္ရဟ္မာ ဧသော’’တိ။ ပုန အာသန္နတရေ ဇာတေ ‘‘န မဟာဗ္ရဟ္မာ, အပရောပိ ဘော ဗုဒ္ဓော အာဂတော’’တိ အာဟ။

    Kathaṃ? Buddhā nāma mahantā ete sattavisesā, yaṃ sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā na kiñci katthaci nīlādivasena vibhattarūpārammaṇesu vibhattarūpārammaṇaṃ vā, bherisaddādivasena vibhattasaddārammaṇādīsu saddādiārammaṇaṃ vā atthi, yaṃ etesaṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ nāgacchati. Yathāha – ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi tamahaṃ abbhaññāsi’’nti (a. ni. 4.24). Evaṃ sabbattha appaṭihatañāṇo bhagavā sabbāpi tā devatā bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. ‘‘Kammāvaraṇena vā samannāgatā’’tiādinā (pu. pa. 12) hi nayena vuttā sattā abhabbā nāma. Te ekavihāre vasantepi buddhā na olokenti. Viparītā pana bhabbā nāma. Te dūre vasantepi gantvā saṅgaṇhanti. Tasmiṃ devatāsannipāte ye abhabbā, te pahāya bhabbe pariggahesi. Pariggahetvā ‘‘ettakā ettha rāgacaritā, ettakā dosādicaritā’’ti cariyavasena cha koṭṭhāse akāsi. Atha nesaṃ sappāyadhammadesanaṃ upadhārento ‘‘rāgacaritānaṃ devānaṃ sammāparibbājanīyasuttaṃ (su. ni. 361 ādayo) kathessāmi, dosacaritānaṃ kalahavivādasuttaṃ (su. ni. 868 ādayo), mohacaritānaṃ mahābyūhasuttaṃ (su. ni. 901 ādayo), vitakkacaritānaṃ cūḷabyūhasuttaṃ (su. ni. 884 ādayo), saddhācaritānaṃ tuvaṭakasuttaṃ (su. ni. 921 ādayo), buddhicaritānaṃ purābhedasuttaṃ (su. ni. 854 ādayo) kathessāmī’’ti desanaṃ vavatthāpetvā puna taṃ parisaṃ manasākāsi ‘‘attajjhāsayena nu kho jāneyya, parajjhāsayena, aṭṭhuppattikena, pucchāvasenā’’ti. Tato ‘‘pucchāvasena jāneyyā’’ti ñatvā ‘‘atthi nu kho koci devatānaṃ ajjhāsayaṃ gahetvā cariyavasena pañhaṃ pucchituṃ samattho’’ti ‘‘tesu pañcasatesu bhikkhūsu ekopi na sakkotī’’ti addasa. Tato asītimahāsāvake, dve aggasāvake ca samannāharitvā ‘‘tepi na sakkontī’’ti disvā cintesi – ‘‘sace paccekabuddho bhaveyya, sakkuṇeyya nu kho’’ti. ‘‘Sopi na sakkuṇeyyo’’ti ñatvā ‘‘sakkasuyāmādīsu koci sakkuṇeyyā’’ti samannāhari. Sace hi tesu koci sakkuṇeyya, taṃ pucchāpetvā attanā vissajjeyya. Na pana tesupi koci sakkoti. Athassa etadahosi – ‘‘mādiso buddhoyeva sakkuṇeyya, atthi pana katthaci añño buddho’’ti anantāsu lokadhātūsu anantañāṇaṃ pattharitvā lokaṃ olokento na aññaṃ buddhaṃ addasa. Anacchariyañcetaṃ, idāni attanā samaṃ na passeyya, yo jātadivasepi brahmajālavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.7) vuttanayena attanā samaṃ apassanto ‘‘aggohamasmi lokassā’’ti (dī. ni. 2.31) appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadi. Evaṃ aññaṃ attanā samaṃ apassitvā cintesi ‘‘sace ahaṃ pucchitvā ahameva vissajjeyyaṃ, evaṃ tā devatā na sakkhissanti paṭivijjhituṃ. Aññasmiṃ pana buddheyeva pucchante mayi ca vissajjante accherakaṃ bhavissati, sakkhissanti ca devatā paṭivijjhituṃ, tasmā nimmitabuddhaṃ māpessāmī’’ti abhiññāpādakaṃ jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘pattacīvaraggahaṇaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritañca mama sadisaṃyeva hotū’’ti kāmāvacaracittehi parikammaṃ katvā ‘‘pācīnayugandharaparikkhepato ullaṅghayamānaṃ candamaṇḍalaṃ bhinditvā nikkhamanto viya āgacchatū’’ti rūpāvacaracittena adhiṭṭhāsi. Devasaṅgho taṃ disvā ‘‘aññopi nu kho bho, cando uggato’’ti āha. Atha candaṃ ohāya āsannatare jāte ‘‘na cando, sūriyo uggato’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na sūriyo, devavimānaṃ eta’’nti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devavimānaṃ, devaputto eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devaputto, mahābrahmā eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na mahābrahmā, aparopi bho buddho āgato’’ti āha.

    တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနဒေဝတာ စိန္တယိံသု – ‘‘ဧကဗုဒ္ဓသ္သ တာဝ အယံ ဒေဝတာသန္နိပာတော။ ဒ္ဝိန္နံ ကီဝမဟန္တော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ အရိယဒေဝတာ စိန္တယိံသု – ‘‘ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ ဒ္ဝေ ဗုဒ္ဓာ နာမ နတ္ထိ, အဒ္ဓာ ဘဂဝာ အတ္တနာ သဒိသံ အညံ ဧကံ ဗုဒ္ဓံ နိမ္မိနီ’’တိ။ အထသ္သ ဒေဝသင္ဃသ္သ ပသ္သန္တသ္သေဝ နိမ္မိတဗုဒ္ဓော အာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလံ အဝန္ဒိတ္ဝာဝ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သမသမံ ကတ္ဝာ မာပိတေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဘဂဝတော ဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, နိမ္မိတသ္သာပိ, ဘဂဝတော သရီရာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမန္တိ, နိမ္မိတသ္သာပိ, ဘဂဝတော သရီရရသ္မိယော နိမ္မိတသရီရေ ပဋိဟညန္တိ, နိမ္မိတသ္သ ရသ္မိယော ဘဂဝတော ကာယေ ပဋိဟညန္တိ။ တာ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဗုဒ္ဓာနံ သရီရတော ဥဂ္ဂမ္မ ဘဝဂ္ဂံ အာဟစ္စ တတော တတော ပဋိနိဝတ္တိတ္ဝာ ဒေဝတာနံ မတ္ထကမတ္ထကပရိယန္တေန ဩတရိတ္ဝာ စက္ကဝာဠမုခဝဋ္ဋိယံ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သကလစက္ကဝာဠဂဗ္ဘံ သုဝဏ္ဏမယဝင္ကဂောပာနသိဝိနဒ္ဓမိဝ စေတိယဃရံ ဝိရောစိတ္ထ။ ဒသသဟသ္သစက္ကဝာဠဒေဝတာ ဧကစက္ကဝာဠေ ရာသိဘူတာ ဒ္ဝိန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ ရသ္မိအဗ္ဘန္တရံ ပဝိသိတ္ဝာ အဋ္ဌံသု။ နိမ္မိတော နိသီဒန္တောယေဝ ‘‘ကထံဒသ္သီ ကထံသီလော, ဥပသန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိပညာဒိကံ ပုစ္ဆန္တော ဂာထမာဟ။

    Tattha puthujjanadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekabuddhassa tāva ayaṃ devatāsannipāto. Dvinnaṃ kīvamahanto bhavissatī’’ti. Ariyadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekissā lokadhātuyā dve buddhā nāma natthi, addhā bhagavā attanā sadisaṃ aññaṃ ekaṃ buddhaṃ nimminī’’ti. Athassa devasaṅghassa passantasseva nimmitabuddho āgantvā dasabalaṃ avanditvāva sammukhaṭṭhāne samasamaṃ katvā māpite āsane nisīdi. Bhagavato bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, nimmitassāpi, bhagavato sarīrā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamanti, nimmitassāpi, bhagavato sarīrarasmiyo nimmitasarīre paṭihaññanti, nimmitassa rasmiyo bhagavato kāye paṭihaññanti. Tā dvinnampi buddhānaṃ sarīrato uggamma bhavaggaṃ āhacca tato tato paṭinivattitvā devatānaṃ matthakamatthakapariyantena otaritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ patiṭṭhahiṃsu. Sakalacakkavāḷagabbhaṃ suvaṇṇamayavaṅkagopānasivinaddhamiva cetiyagharaṃ virocittha. Dasasahassacakkavāḷadevatā ekacakkavāḷe rāsibhūtā dvinnaṃ buddhānaṃ rasmiabbhantaraṃ pavisitvā aṭṭhaṃsu. Nimmito nisīdantoyeva ‘‘kathaṃdassī kathaṃsīlo, upasantoti vuccatī’’tiādinā nayena adhipaññādikaṃ pucchanto gāthamāha.

    တတ္ထ ပုစ္ဆာယ တာဝ သော နိမ္မိတော ကထံဒသ္သီတိ အဓိပညံ, ကထံသီလောတိ အဓိသီလံ, ဥပသန္တောတိ အဓိစိတ္တံ ပုစ္ဆတိ။ သေသံ ပာကဋမေဝ။

    Tattha pucchāya tāva so nimmito kathaṃdassīti adhipaññaṃ, kathaṃsīloti adhisīlaṃ, upasantoti adhicittaṃ pucchati. Sesaṃ pākaṭameva.

    နိမ္မိတဗုဒ္ဓာဒိဝိဘာဝနတ္ထံ ပေဋကေ –

    Nimmitabuddhādivibhāvanatthaṃ peṭake –

    ‘‘ဥပေတိ ဓမ္မံ ပရိပုစ္ဆမာနော၊ ကုသလံ အတ္ထုပသဉ္ဟိတံ။

    ‘‘Upeti dhammaṃ paripucchamāno, kusalaṃ atthupasañhitaṃ;

    န ဇီဝတိ န နိဗ္ဗုတော န မတော၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ကတမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓာ။ (ပရိ. ၄၇၉)။

    Na jīvati na nibbuto na mato, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā. (pari. 479);

    ‘‘သံသာရခီဏော န စ ဝန္တရာဂော၊ န စာပိ သေက္ခော န စ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။

    ‘‘Saṃsārakhīṇo na ca vantarāgo, na cāpi sekkho na ca diṭṭhadhammo;

    အခီဏာသဝော အန္တိမဒေဟဓာရီ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ကတမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓာ။

    Akhīṇāsavo antimadehadhārī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘န ဒုက္ခသစ္စေန သမင္ဂိဘူတော၊ န မဂ္ဂသစ္စေန ကုတော နိရောဓော။

    ‘‘Na dukkhasaccena samaṅgibhūto, na maggasaccena kuto nirodho;

    သမုဒယသစ္စတော သုဝိဒူရဝိဒူရော၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ကတမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓာ။

    Samudayasaccato suvidūravidūro, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘အဟေတုကော နောပိ စ ရူပနိသ္သိတော၊ အပစ္စယော နောပိ စ သော အသင္ခတော။

    ‘‘Ahetuko nopi ca rūpanissito, apaccayo nopi ca so asaṅkhato;

    အသင္ခတာရမ္မဏော နောပိ စ ရူပီ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ကတမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓာ’’တိ။ –

    Asaṅkhatārammaṇo nopi ca rūpī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā’’ti. –

    ဝုတ္တံ။

    Vuttaṃ.

    တတ္ထ ပဌမဂာထာ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ သန္ဓာယ, ဒုတိယဂာထာ ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တံ သန္ဓာယ, တတိယဂာထာ အရဟတ္တဖလဋ္ဌံ သန္ဓာယ, စတုတ္ထဂာထာ အရူပေ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏမနောဒ္ဝာရပုရေစာရိကစိတ္တသမင္ဂိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ဉာတဗ္ဗာ။ ကီဒိသေန ဒသ္သနေနာတိ ကီဒိသဝသေန ဒသ္သနေန။ ကိံသဏ္ဌိတေနာတိ ကိံသရိက္ခေန။ ကိံပကာရေနာတိ ကိံဝိဓေန။ ကိံပဋိဘာဂေနာတိ ကိံအာကာရေန။

    Tattha paṭhamagāthā nimmitabuddhaṃ sandhāya, dutiyagāthā pacchimabhavikabodhisattaṃ sandhāya, tatiyagāthā arahattaphalaṭṭhaṃ sandhāya, catutthagāthā arūpe nibbānapaccavekkhaṇamanodvārapurecārikacittasamaṅgiṃ sandhāya vuttāti ñātabbā. Kīdisena dassanenāti kīdisavasena dassanena. Kiṃsaṇṭhitenāti kiṃsarikkhena. Kiṃpakārenāti kiṃvidhena. Kiṃpaṭibhāgenāti kiṃākārena.

    ယံ ပုစ္ဆာမီတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ပုစ္ဆာမိ, တံ မယ္ဟံ ဝိယာကရောဟိ။ ယာစာမီတိ အာယာစာမိ။ အဇ္ဈေသာမီတိ အာဏာပေမိ။ ပသာဒေမီတိ တဝ သန္တာနေ သောမနသ္သံ ဥပ္ပာဒေမိ။ ဗ္ရူဟီတိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ အာစိက္ခာတိ ဒေသေတဗ္ဗာနံ ‘‘ဣမာနိ နာမာနီ’’တိ နာမဝသေန ကထေဟိ။ ဒေသေဟီတိ ဒသ္သေဟိ ။ ပညပေဟီတိ ဇာနာပေဟိ။ ဉာဏမုခဝသေန ဟိ အပ္ပနံ ဌပေန္တော ‘‘ပညပေဟီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋ္ဌပေဟီတိ ပညာပေဟိ, ပဝတ္တာပေဟီတိ အတ္ထော။ ဉာဏမုခေ ဌပေဟီတိ ဝာ။ ဝိဝရာတိ ဝိဝဋံ ကရောဟိ, ဝိဝရိတ္ဝာ ဒသ္သေဟီတိ အတ္ထော။ ဝိဘဇာတိ ဝိဘာဂကိရိယာယ ဝိဘာဝေန္တော ဒသ္သေဟီတိ အတ္ထော။ ဥတ္တာနီကရောဟီတိ ပာကဋဘာဝံ ကရောဟိ။

    Yaṃ pucchāmīti yaṃ puggalaṃ pucchāmi, taṃ mayhaṃ viyākarohi. Yācāmīti āyācāmi. Ajjhesāmīti āṇāpemi. Pasādemīti tava santāne somanassaṃ uppādemi. Brūhīti niddesassa uddesapadaṃ. Ācikkhāti desetabbānaṃ ‘‘imāni nāmānī’’ti nāmavasena kathehi. Desehīti dassehi . Paññapehīti jānāpehi. Ñāṇamukhavasena hi appanaṃ ṭhapento ‘‘paññapehī’’ti vuccati. Paṭṭhapehīti paññāpehi, pavattāpehīti attho. Ñāṇamukhe ṭhapehīti vā. Vivarāti vivaṭaṃ karohi, vivaritvā dassehīti attho. Vibhajāti vibhāgakiriyāya vibhāvento dassehīti attho. Uttānīkarohīti pākaṭabhāvaṃ karohi.

    အထ ဝာ အာစိက္ခာတိ ဒေသနာဒီနံ ဆန္နံ ပဒာနံ မူလပဒံ။ ဒေသနာဒီနိ ဆ ပဒာနိ ဧတသ္သ အတ္ထသ္သ ဝိဝရဏတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဒေသေဟီတိ ဥဂ္ဃဋိတညူနံ ဝသေန သင္ခေပတော ပဌမံ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဒေသေဟိ။ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဟိ သင္ခေပေန ဝုတ္တံ ပဌမံ ဝုတ္တဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။ ပညပေဟီတိ ဝိပဉ္စိတညူနံ ဝသေန တေသံ စိတ္တတောသနေန ဗုဒ္ဓိနိသာနေန စ ပဌမံ သံခိတ္တသ္သ ဝိတ္ထာရတော နိဒ္ဒေသဝသေနေဝ ပညပေဟိ။ ပဋ္ဌပေဟီတိ တေသံယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌသ္သ နိဒ္ဒေသသ္သ ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိတ္ထာရိတဝသေန ဌပေတိ ပဋ္ဌပေဟိ။ ဝိဝရာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌသ္သပိ ပုနပ္ပုနံ ဝစနေန ဝိဝရာဟိ။ ဝိဘဇာတိ ပုနပ္ပုနံ ဝုတ္တသ္သာပိ ဝိဘာဂကရဏေန ဝိဘဇာဟိ။ ဥတ္တာနီကရောဟီတိ ဝိဝဋသ္သ ဝိတ္ထာရတရဝစနေန ဝိဘတ္တသ္သ စ နိဒသ္သနဝစနေန ဥတ္တာနိံ ကရောဟိ။ အယံ ဒေသနာ နေယ္ယာနမ္ပိ ပဋိဝေဓာယ ဟောတီတိ။

    Atha vā ācikkhāti desanādīnaṃ channaṃ padānaṃ mūlapadaṃ. Desanādīni cha padāni etassa atthassa vivaraṇatthaṃ vuttāni. Tattha desehīti ugghaṭitaññūnaṃ vasena saṅkhepato paṭhamaṃ uddesavasena desehi. Ugghaṭitaññū hi saṅkhepena vuttaṃ paṭhamaṃ vuttañca paṭivijjhanti. Paññapehīti vipañcitaññūnaṃ vasena tesaṃ cittatosanena buddhinisānena ca paṭhamaṃ saṃkhittassa vitthārato niddesavaseneva paññapehi. Paṭṭhapehīti tesaṃyeva niddiṭṭhassa niddesassa paṭiniddesavasena vitthāritavasena ṭhapeti paṭṭhapehi. Vivarāti niddiṭṭhassapi punappunaṃ vacanena vivarāhi. Vibhajāti punappunaṃ vuttassāpi vibhāgakaraṇena vibhajāhi. Uttānīkarohīti vivaṭassa vitthārataravacanena vibhattassa ca nidassanavacanena uttāniṃ karohi. Ayaṃ desanā neyyānampi paṭivedhāya hotīti.

    ၈၄. ဝိသ္သဇ္ဇနေ ပန ဘဂဝာ သရူပေန အဓိပညာဒီနိ အဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာဝ အဓိပညာဒိပ္ပဘာဝေန ယေသံ ကိလေသာနံ ဥပသမာ ‘‘ဥပသန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ, နာနာဒေဝတာနံ အာသယာနုလောမေန တေသံ ဥပသမမေဝ ဒီပေန္တော ‘‘ဝီတတဏ္ဟော’’တိအာဒိကာ ဂာထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ အာဒိတော အဋ္ဌန္နံ ဂာထာနံ ‘‘တံ ဗ္ရူမိ ဥပသန္တော’’တိ ဣမာယ ဂာထာယ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော, တတော ပရာသံ ‘‘သ ဝေ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ပဒေန။

    84. Vissajjane pana bhagavā sarūpena adhipaññādīni avissajjetvāva adhipaññādippabhāvena yesaṃ kilesānaṃ upasamā ‘‘upasanto’’ti vuccati, nānādevatānaṃ āsayānulomena tesaṃ upasamameva dīpento ‘‘vītataṇho’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha ādito aṭṭhannaṃ gāthānaṃ ‘‘taṃ brūmi upasanto’’ti imāya gāthāya sambandho veditabbo, tato parāsaṃ ‘‘sa ve santoti vuccatī’’ti iminā sabbapacchimena padena.

    အနုပဒဝဏ္ဏနာနယော – ဝီတတဏ္ဟော ပုရာဘေဒာတိ ယော သရီရဘေဒာ ပုဗ္ဗမေဝ ပဟီနတဏ္ဟော။ ပုဗ္ဗမန္တမနိသ္သိတောတိ အတီတဒ္ဓာဒိဘေဒံ ပုဗ္ဗအန္တံ အနိသ္သိတော။ ဝေမဇ္ဈေ နုပသင္ခေယ္ယောတိ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ အဒ္ဓနိ ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိနာ နယေန န ဥပသင္ခာတဗ္ဗော ။ တသ္သ နတ္ထိ ပုရက္ခတန္တိ တသ္သ အရဟတော ဒ္ဝိန္နံ ပုရေက္ခာရာနံ အဘာဝာ အနာဂတေ အဒ္ဓနိ ပုရက္ခတမပိ နတ္ထိ, တံ ဗ္ရူမိ ဥပသန္တောတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

    Anupadavaṇṇanānayo – vītataṇho purābhedāti yo sarīrabhedā pubbameva pahīnataṇho. Pubbamantamanissitoti atītaddhādibhedaṃ pubbaantaṃ anissito. Vemajjhe nupasaṅkheyyoti paccuppannepi addhani ‘‘ratto’’tiādinā nayena na upasaṅkhātabbo . Tassa natthi purakkhatanti tassa arahato dvinnaṃ purekkhārānaṃ abhāvā anāgate addhani purakkhatamapi natthi, taṃ brūmi upasantoti evamettha yojanā veditabbā. Esa nayo sabbattha.

    ပုရာ ကာယသ္သ ဘေဒာတိ ကရဇကာယသ္သ ဘေဒတော ပုဗ္ဗေယေဝ။ အတ္တဘာဝသ္သာတိ သကလတ္တဘာဝသ္သ။ ကဠေဝရသ္သ နိက္ခေပာတိ ကဠေဝရသ္သ နိက္ခေပတော သရီရသ္သ ဌပနတော။ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပစ္ဆေဒာတိ ဒုဝိဓသ္သ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပစ္ဆေဒတော ပုဗ္ဗမေဝ။

    Purā kāyassa bhedāti karajakāyassa bhedato pubbeyeva. Attabhāvassāti sakalattabhāvassa. Kaḷevarassa nikkhepāti kaḷevarassa nikkhepato sarīrassa ṭhapanato. Jīvitindriyassa upacchedāti duvidhassa jīvitindriyassa upacchedato pubbameva.

    ပုဗ္ဗန္တော ဝုစ္စတိ အတီတော အဒ္ဓာတိ ပုဗ္ဗသင္ခာတော အန္တော ကောဋ္ဌာသော ‘‘အတီတော အဒ္ဓာတိ, အတိက္ကန္တော ကာလော’’တိ ကထီယတိ။ အတီတံ အဒ္ဓာနံ အာရဗ္ဘာတိ အတီတကာလံ ပဋိစ္စ တဏ္ဟာ ပဟီနာ။

    Pubbanto vuccati atīto addhāti pubbasaṅkhāto anto koṭṭhāso ‘‘atīto addhāti, atikkanto kālo’’ti kathīyati. Atītaṃ addhānaṃ ārabbhāti atītakālaṃ paṭicca taṇhā pahīnā.

    အပရမ္ပိ ဘဒ္ဒေကရတ္တပရိယာယံ (မ. နိ. ၃.၂၇၂ အာဒယော) ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံရူပော အဟောသိန္တိ ကာဠောပိ သမာနော ဣန္ဒနီလမဏိဝဏ္ဏော အဟောသိန္တိ ဧဝံ မနုညရူပဝသေနေဝ ဧဝံရူပော အဟောသိံ။ ကုသလသုခသောမနသ္သဝေဒနာဝသေနေဝ ဧဝံဝေဒနော။ တံ သမ္ပယုတ္တာနံယေဝ သညာဒီနံ ဝသေန ဧဝံသညော။ ဧဝံသင္ခာရော။ ဧဝံဝိညာဏော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓာနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမန္နာနေတီတိ တေသု ရူပာဒီသု တဏ္ဟံ ဝာ တဏ္ဟာသမ္ပယုတ္တဒိဋ္ဌိံ ဝာ နာနုပဝတ္တယတိ။ အပရေန ပရိယာယေန မဟာကစ္စာနဘဒ္ဒေကရတ္တပရိယာယံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ ဣတိ မေ စက္ခု အဟောသီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခူတိ စက္ခုပသာဒော။ ရူပာတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပာ။ ဣမိနာ နယေန သေသာယတနာနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝိညာဏန္တိ နိသ္သယဝိညာဏံ။ န တဒဘိနန္ဒတီတိ တံ စက္ခုဉ္စေဝ ရူပဉ္စ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန နာဘိနန္ဒတိ။ ဣတိ မေ မနော အဟောသိ ဣတိ ဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ပန မနောတိ ဘဝင္ဂစိတ္တံ။ ဓမ္မာတိ တေဘူမကဓမ္မာရမ္မဏံ။ ဟသိတလပိတကီဠိတာနီတိ ဒန္တဝိဒံသကဟသိတဉ္စ ဝာစာလပိတဉ္စ ကာယကီဠာဒိကီဠိတဉ္စာတိ ဟသိတလပိတကီဠိတာနိ။ န တဒသ္သာဒေတီတိ တာနိ ဟသိတာဒီနိ နာဘိနန္ဒတိ။ န တံ နိကာမေတီတိ ကန္တံ န ကရောတိ။ န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ တေန စ တုဋ္ဌိံ န ပာပုဏာတိ။

    Aparampi bhaddekarattapariyāyaṃ (ma. ni. 3.272 ādayo) dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tattha evaṃrūpo ahosinti kāḷopi samāno indanīlamaṇivaṇṇo ahosinti evaṃ manuññarūpavaseneva evaṃrūpo ahosiṃ. Kusalasukhasomanassavedanāvaseneva evaṃvedano. Taṃ sampayuttānaṃyeva saññādīnaṃ vasena evaṃsañño. Evaṃsaṅkhāro. Evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samannānetīti tesu rūpādīsu taṇhaṃ vā taṇhāsampayuttadiṭṭhiṃ vā nānupavattayati. Aparena pariyāyena mahākaccānabhaddekarattapariyāyaṃ dassento ‘‘atha vā iti me cakkhu ahosī’’tiādimāha. Tattha cakkhūti cakkhupasādo. Rūpāti catusamuṭṭhānikarūpā. Iminā nayena sesāyatanānipi veditabbāni. Viññāṇanti nissayaviññāṇaṃ. Na tadabhinandatīti taṃ cakkhuñceva rūpañca taṇhādiṭṭhivasena nābhinandati. Iti me mano ahosi iti dhammāti ettha pana manoti bhavaṅgacittaṃ. Dhammāti tebhūmakadhammārammaṇaṃ. Hasitalapitakīḷitānīti dantavidaṃsakahasitañca vācālapitañca kāyakīḷādikīḷitañcāti hasitalapitakīḷitāni. Na tadassādetīti tāni hasitādīni nābhinandati. Na taṃ nikāmetīti kantaṃ na karoti. Na ca tena vittiṃ āpajjatīti tena ca tuṭṭhiṃ na pāpuṇāti.

    တံ တံ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နောတိ ပစ္စုပ္ပန္နော။ ရတ္တောတိ နုပသင္ခေယ္ယောတိ ရာဂေန ရတ္တောတိ ဂဏနံ န ဥပနေတဗ္ဗော။ ဥပရိပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝရူပော သိယန္တိအာဒီသု ပဏီတမနုညရူပာဒိဝသေနေဝ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိပဝတ္တနသင္ခာတာ နန္ဒီ သမန္နာနယနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ပဏိဒဟတီတိ ပတ္ထနာဝသေန န ဌပေတိ။ အပ္ပဏိဓာနပစ္စယာတိ န ပတ္ထနာဌပနကာရဏေန။

    Taṃ taṃ paccayaṃ paṭicca uppannoti paccuppanno. Rattoti nupasaṅkheyyoti rāgena rattoti gaṇanaṃ na upanetabbo. Uparipi eseva nayo. Evarūpo siyantiādīsu paṇītamanuññarūpādivaseneva taṇhādiṭṭhipavattanasaṅkhātā nandī samannānayanā veditabbā. Na paṇidahatīti patthanāvasena na ṭhapeti. Appaṇidhānapaccayāti na patthanāṭhapanakāraṇena.

    ၈၅. အသန္တာသီတိ တေန တေန အလာဘတော အသန္တသန္တော။ အဝိကတ္ထီတိ သီလာဒီဟိ အဝိကတ္ထနသီလော။ အကုက္ကုစောတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒိဝိရဟိတော။ မန္တဘာဏီတိ မန္တာယ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝာစံ ဘာသိတာ။ အနုဒ္ဓတောတိ ဥဒ္ဓစ္စဝိရဟိတော။ သ ဝေ ဝာစာယတောတိ သော ဝာစာယ ယတော သံယတော စတုဒောသဝိရဟိတံ ဝာစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

    85.Asantāsīti tena tena alābhato asantasanto. Avikatthīti sīlādīhi avikatthanasīlo. Akukkucoti hatthakukkuccādivirahito. Mantabhāṇīti mantāya pariggahetvā vācaṃ bhāsitā. Anuddhatoti uddhaccavirahito. Sa ve vācāyatoti so vācāya yato saṃyato catudosavirahitaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.

    အက္ကောဓနောတိ ယဉ္ဟိ ခော ဝုတ္တန္တိ ‘‘န ကောဓနော အကောဓနော ကောဓဝိရဟိတော’’တိ ယံ ကထိတံ, တံ ပဌမံ တာဝ ကောဓံ ကထေတုကာမော ‘‘အပိစ ကောဓော တာဝ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ကောဓော တာဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပဌမံ ကောဓော ကထေတဗ္ဗော။ ဒသဟာကာရေဟိ ကောဓော ဇာယတီတိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနတ္ထံ မေ အစရီတိ အဝဍ္ဎိံ မေ အကာသိ, ဣမိနာ ဥပာယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌာနေ ဝာ ပန ကောဓော ဇာယတီတိ အကာရဏေ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ‘‘ဒေဝော အတိဝသ္သတီ’’တိ ကုပ္ပတိ, ‘‘န ဝသ္သတီ’’တိ ကုပ္ပတိ, ‘‘သူရိယော တပ္ပတီ’’တိ ကုပ္ပတိ, ‘‘န တပ္ပတီ’’တိ ကုပ္ပတိ, ဝာတေ ဝာယန္တေပိ ကုပ္ပတိ, အဝာယန္တေပိ ကုပ္ပတိ, သမ္မဇ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော ဗောဓိပဏ္ဏာနံ ကုပ္ပတိ, စီဝရံ ပာရုပိတုံ အသက္ကောန္တော ဝာတသ္သ ကုပ္ပတိ, ဥပက္ခလိတ္ဝာ ခာဏုကသ္သ ကုပ္ပတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အဋ္ဌာနေ ဝာ ပန ကောဓော ဇာယတီ’’တိ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ နဝသု ဌာနေသု သတ္တေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နတ္တာ ကမ္မပထဘေဒော ဟောတိ။

    Akkodhanoti yañhi kho vuttanti ‘‘na kodhano akodhano kodhavirahito’’ti yaṃ kathitaṃ, taṃ paṭhamaṃ tāva kodhaṃ kathetukāmo ‘‘apica kodho tāva vattabbo’’ti āha. Kodho tāva vattabboti paṭhamaṃ kodho kathetabbo. Dasahākārehi kodho jāyatīti dasahi kāraṇehi kodho uppajjati. Anatthaṃ me acarīti avaḍḍhiṃ me akāsi, iminā upāyena sabbapadesu attho veditabbo. Aṭṭhāne vā pana kodho jāyatīti akāraṇe kodho uppajjati. Ekacco hi ‘‘devo ativassatī’’ti kuppati, ‘‘na vassatī’’ti kuppati, ‘‘sūriyo tappatī’’ti kuppati, ‘‘na tappatī’’ti kuppati, vāte vāyantepi kuppati, avāyantepi kuppati, sammajjituṃ asakkonto bodhipaṇṇānaṃ kuppati, cīvaraṃ pārupituṃ asakkonto vātassa kuppati, upakkhalitvā khāṇukassa kuppati. Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘aṭṭhāne vā pana kodho jāyatī’’ti. Tattha heṭṭhā navasu ṭhānesu satte ārabbha uppannattā kammapathabhedo hoti.

    အဋ္ဌာနဃာတော ပန သင္ခာရေသု ဥပ္ပန္နော ကမ္မပထဘေဒံ န ကရောတိ။ စိတ္တံ အာဃာတေန္တော ဥပ္ပန္နောတိ စိတ္တသ္သ အာဃာတော။ တတော ဗလဝတရော ပဋိဃာတော။ ပဋိဟညနဝသေန ပဋိဃံ။ ပဋိဝိရုဇ္ဈတီတိ ပဋိဝိရောဓော။ ကုပ္ပနဝသေန ကောပော။ ပကောပော သမ္ပကောပောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဒုသ္သနဝသေန ဒောသော။ ပဒောသော သမ္ပဒောသောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ စိတ္တသ္သ ဗ္ယာပတ္တီတိ စိတ္တသ္သ ဝိပန္နတာ ဝိပရိဝတ္တနာကာရော။ မနံ ပဒူသယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ မနောပဒောသော။ ကုဇ္ဈနဝသေန ကောဓော။ ကုဇ္ဈနာကာရော ကုဇ္ဈနာ။ ကုဇ္ဈိတသ္သ ဘာဝော ကုဇ္ဈိတတ္တံ။ ဒုသ္သတီတိ ဒောသော။ ဒုသ္သနာတိ ဒုသ္သနာကာရော။ ဒုသ္သိတတ္တန္တိ ဒုသ္သိတဘာဝော။ ပကတိဘာဝဝိဇဟနဋ္ဌေန ဗ္ယာပဇ္ဇနံ ဗ္ယာပတ္တိ။ ဗ္ယာပဇ္ဇနာတိ ဗ္ယာပဇ္ဇနာကာရော။ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝိရောဓော။ ပုနပ္ပုနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ပဋိဝိရောဓော။ ဝိရုဒ္ဓာကာရပဋိဝိရုဒ္ဓာကာရဝသေန ဝာ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ စဏ္ဍိကော ဝုစ္စတိ စဏ္ဍော, ထဒ္ဓပုဂ္ဂလော, တသ္သ ဘာဝော စဏ္ဍိက္ကံ။ န ဧတေန သုရောပိတံ ဝစနံ ဟောတိ, ဒုရုတ္တံ အပရိပုဏ္ဏမေဝ ဟောတီတိ အသုရောပော။ ကုဒ္ဓကာလေ ဟိ ပရိပုဏ္ဏဝစနံ နာမ နတ္ထိ, သစေပိ ကသ္သစိ ဟောတိ, တံ အပ္ပမာဏံ။ အပရေ ပန ‘‘အသ္သုဇနနဋ္ဌေန အသ္သုရောပနတော အသ္သုရောပော’’တိ ဝဒန္တိ, တံ အကာရဏံ သောမနသ္သသ္သာပိ အသ္သုဇနနတော။ ဟေဋ္ဌာဝုတ္တအတ္တမနတာပဋိပက္ခတော န အတ္တမနတာတိ အနတ္တမနတာ။ သာ ပန ယသ္မာ စိတ္တသ္သေဝ, န သတ္တသ္သ, တသ္မာ ‘‘စိတ္တသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Aṭṭhānaghāto pana saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti. Cittaṃ āghātento uppannoti cittassa āghāto. Tato balavataro paṭighāto. Paṭihaññanavasena paṭighaṃ. Paṭivirujjhatīti paṭivirodho. Kuppanavasena kopo. Pakopo sampakopoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Cittassabyāpattīti cittassa vipannatā viparivattanākāro. Manaṃ padūsayamāno uppajjatīti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanākāro kujjhanā. Kujjhitassa bhāvo kujjhitattaṃ. Dussatīti doso. Dussanāti dussanākāro. Dussitattanti dussitabhāvo. Pakatibhāvavijahanaṭṭhena byāpajjanaṃ byāpatti. Byāpajjanāti byāpajjanākāro. Virujjhatīti virodho. Punappunaṃ virujjhatīti paṭivirodho. Viruddhākārapaṭiviruddhākāravasena vā idaṃ vuttaṃ. Caṇḍiko vuccati caṇḍo, thaddhapuggalo, tassa bhāvo caṇḍikkaṃ. Na etena suropitaṃ vacanaṃ hoti, duruttaṃ aparipuṇṇameva hotīti asuropo. Kuddhakāle hi paripuṇṇavacanaṃ nāma natthi, sacepi kassaci hoti, taṃ appamāṇaṃ. Apare pana ‘‘assujananaṭṭhena assuropanato assuropo’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ somanassassāpi assujananato. Heṭṭhāvuttaattamanatāpaṭipakkhato na attamanatāti anattamanatā. Sā pana yasmā cittasseva, na sattassa, tasmā ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.

    အဓိမတ္တပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အဓိမတ္တဘာဝော ပရိတ္တဘာဝော စ, ဗလဝဘာဝော မန္ဒဘာဝောတိ အတ္ထော။ ကဉ္စိ ကာလေတိ ဧကဒာ။ ‘‘ကဉ္စိ ကာလ’’န္တိပိ ပာဌော။ စိတ္တာဝိလကရဏမတ္တော ဟောတီတိ စိတ္တသ္သ အာဝိလကရဏပ္ပမာဏော, စိတ္တကိလိဋ္ဌကရဏပ္ပမာဏောတိ အတ္ထော။ ‘‘စိတ္တာလသကရဏမတ္တော’’တိပိ ပာဌော, တံ န သုန္ဒရံ။ တသ္သ စိတ္တကိလမထကရဏမတ္တောတိ အတ္ထော။ န စ တာဝ မုခကုလာနဝိကုလာနော ဟောတီတိ မုခသ္သ သင္ကောစနဝိသင္ကောစနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဟနုသဉ္စောပနော ဟောတီတိ ဒ္ဝိန္နံ ဟနူနံ အပရာပရံ စလနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဖရုသဝာစံ နိစ္ဆာရဏော ဟောတီတိ ပရေသံ မမ္မစ္ဆေဒကံ ဖရုသဝာစံ မုခတော နီဟရဏေန ဗဟိ နိက္ခမနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဒိသာဝိဒိသာနုဝိလောကနော ဟောတီတိ ပရသ္သ အဗ္ဘုက္ကိရဏတ္ထံ ဒဏ္ဍာဒိအတ္ထာယ ဒိသဉ္စ အနုဒိသဉ္စ ပုနပ္ပုနံ ဝိလောကနော န စ တာဝ ဟောတိ။

    Adhimattaparittatā veditabbāti adhimattabhāvo parittabhāvo ca, balavabhāvo mandabhāvoti attho. Kañci kāleti ekadā. ‘‘Kañci kāla’’ntipi pāṭho. Cittāvilakaraṇamatto hotīti cittassa āvilakaraṇappamāṇo, cittakiliṭṭhakaraṇappamāṇoti attho. ‘‘Cittālasakaraṇamatto’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ. Tassa cittakilamathakaraṇamattoti attho. Na ca tāva mukhakulānavikulāno hotīti mukhassa saṅkocanavisaṅkocano na ca tāva hoti. Na ca tāva hanusañcopano hotīti dvinnaṃ hanūnaṃ aparāparaṃ calano na ca tāva hoti. Na ca tāva pharusavācaṃ nicchāraṇo hotīti paresaṃ mammacchedakaṃ pharusavācaṃ mukhato nīharaṇena bahi nikkhamano na ca tāva hoti. Na ca tāva disāvidisānuvilokano hotīti parassa abbhukkiraṇatthaṃ daṇḍādiatthāya disañca anudisañca punappunaṃ vilokano na ca tāva hoti.

    န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနော ဟောတီတိ အာဃာတနတ္ထံ ဒဏ္ဍဉ္စ ဧကတောဓာရာဒိသတ္ထဉ္စ အာဒိယနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထအဗ္ဘုက္ကိရဏော ဟောတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဒဏ္ဍသတ္ထံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ပဟရဏော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထအဘိနိပာတနော ဟောတီတိ ဧတံ ဒုဝိဓံ ပရသ္သ ပဟရဏတ္ထံ န စ တာဝ ခိပနော ဟောတိ။ န စ တာဝ ဆိန္နဝိစ္ဆိန္နကရဏော ဟောတီတိ ဒဏ္ဍသတ္ထာဒိခိပနေန ပရသရီရံ ဒ္ဝိဓာကရဏော စ ဝိဝိဓာကာရေန ဝဏကရဏော စ န တာဝ ဟောတိ။ ‘‘ဆိဒ္ဒဝိစ္ဆိဒ္ဒကရဏော’’တိပိ ပာဌော။ န စ တာဝ သမ္ဘဉ္ဇနပလိဘဉ္ဇနော ဟောတီတိ သရီရံ ဘဉ္ဇိတ္ဝာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏကရဏော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ အင္ဂမင္ဂအပကဍ္ဎနော ဟောတီတိ အင္ဂပစ္စင္ဂံ သမ္ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ အပနေတ္ဝာ ကဍ္ဎနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ ဇီဝိတာ ဝောရောပနော ဟောတီတိ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယတော ဝောရောပနော န စ တာဝ ဟောတိ။ န စ တာဝ သဗ္ဗစာဂပရိစ္စာဂာယ သဏ္ဌိတော ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ပရသ္သ ဇီဝိတံ နာသေတ္ဝာ အတ္တနော ဇီဝိတနာသနတ္ထာယ သဏ္ဌိတော န စ တာဝ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒာ အညံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတ္ဝာ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝောရောပနတ္ထာယ ဌိတော, တဒာ သဗ္ဗစာဂပရိစ္စာဂာ နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ –

    Na ca tāva daṇḍasatthaparāmasano hotīti āghātanatthaṃ daṇḍañca ekatodhārādisatthañca ādiyano na ca tāva hoti. Na ca tāva daṇḍasatthaabbhukkiraṇo hotīti vuttappakāraṃ daṇḍasatthaṃ ukkhipitvā paharaṇo na ca tāva hoti. Na ca tāvadaṇḍasatthaabhinipātano hotīti etaṃ duvidhaṃ parassa paharaṇatthaṃ na ca tāva khipano hoti. Na ca tāva chinnavicchinnakaraṇo hotīti daṇḍasatthādikhipanena parasarīraṃ dvidhākaraṇo ca vividhākārena vaṇakaraṇo ca na tāva hoti. ‘‘Chiddavicchiddakaraṇo’’tipi pāṭho. Na ca tāva sambhañjanapalibhañjano hotīti sarīraṃ bhañjitvā cuṇṇavicuṇṇakaraṇo na ca tāva hoti. Na ca tāva aṅgamaṅgaapakaḍḍhano hotīti aṅgapaccaṅgaṃ sampaggahetvā apanetvā kaḍḍhano na ca tāva hoti. Na ca tāva jīvitā voropano hotīti jīvitindriyato voropano na ca tāva hoti. Na ca tāva sabbacāgapariccāgāya saṇṭhito hotīti sabbaṃ parassa jīvitaṃ nāsetvā attano jīvitanāsanatthāya saṇṭhito na ca tāva hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā aññaṃ jīvitā voropetvā attānaṃ jīvitā voropanatthāya ṭhito, tadā sabbacāgapariccāgā nāma hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ကောဓံ ဆေတ္ဝာ သုခံ သေတိ၊ ကောဓံ ဆေတ္ဝာ န သောစတိ။

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    ကောဓသ္သ ဝိသမူလသ္သ၊ မဓုရဂ္ဂသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏ။

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    ဝဓံ အရိယာ ပသံသန္တိ၊ တဉ္ဟိ ဆေတ္ဝာ န သောစတီ’’တိ။ (သံ. နိ. ၁.၁၈၇၊ ၂၆၇)။

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti. (saṃ. ni. 1.187, 267);

    ယတောတိ ယဒာ။ ပရပုဂ္ဂလံ ဃာဋေတ္ဝာတိ ပရပုဂ္ဂလံ နာသေတ္ဝာ။ အတ္တာနံ ဃာဋေတီတိ အတ္တာနံ မာရေတိ။ ပရမုသ္သဒဂတောတိ အတိဗလဝဘာဝံ ဂတော။ ပရမဝေပုလ္လပ္ပတ္တောတိ အတိဝိပုလဘာဝံ ပတ္တော။ ကောဓသ္သ ပဟီနတ္တာတိ အနာဂာမိမဂ္ဂေန ဝုတ္တပ္ပကာရသ္သ ကောဓသ္သ ပဟီနဘာဝေန။ ကောဓဝတ္ထုသ္သ ပရိညာတတ္တာတိ ကောဓသ္သ ပတိဋ္ဌာဘူတသ္သ ကာရဏဘူတသ္သ ပိယာပိယအဋ္ဌာနသင္ခာတသ္သ ဝတ္ထုသ္သ ဉာတတီရဏပရိညာဟိ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဉာတဘာဝေန။ ကောဓဟေတုသ္သ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာတိ ကောဓသ္သ ဇနကဟေတုနော ဒောမနသ္သသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒသ္သ ဥစ္ဆိန္နဘာဝေန။

    Yatoti yadā. Parapuggalaṃ ghāṭetvāti parapuggalaṃ nāsetvā. Attānaṃ ghāṭetīti attānaṃ māreti. Paramussadagatoti atibalavabhāvaṃ gato. Paramavepullappattoti ativipulabhāvaṃ patto. Kodhassa pahīnattāti anāgāmimaggena vuttappakārassa kodhassa pahīnabhāvena. Kodhavatthussa pariññātattāti kodhassa patiṭṭhābhūtassa kāraṇabhūtassa piyāpiyaaṭṭhānasaṅkhātassa vatthussa ñātatīraṇapariññāhi byāpetvā ñātabhāvena. Kodhahetussa upacchinnattāti kodhassa janakahetuno domanassasahagatacittuppādassa ucchinnabhāvena.

    တာသီတိ ဘာယနသီလော ဟောတိ။ ဥတ္တာသီတိ အတိဘာယနသီလော။ ပရိတ္တာသီတိ သမန္တတော ဘာယနသီလော။ ဘာယတီတိ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝိရူပဘာဝံ ပာပုဏာတိ။ ကတ္ထီ ဟောတီတိ အတ္တနော ဝဏ္ဏဘဏနသီလော ဟောတိ။ ဝိကတ္ထီတိ ဝိဝိဓာ နာနပ္ပကာရတော ဝဏ္ဏဘဏနသီလော။ ဇာတိယာ ဝာတိ ခတ္တိယဘာဝာဒိဇာတိသမ္ပတ္တိယာ ဝာ။ ဂောတ္တေန ဝာတိ ဂောတမဂောတ္တာဒိနာ ဥက္ကဋ္ဌဂောတ္တေန ဝာ။ ကောလပုတ္တိယေန ဝာတိ မဟာကုလဘာဝေန ဝာ။ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ ဝာတိ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နသရီရတာယ ဝာ။ သရီရဉ္ဟိ ‘‘ပောက္ခရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တသ္သ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ အဘိရူပဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဓနေန ဝာတိအာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

    Tāsīti bhāyanasīlo hoti. Uttāsīti atibhāyanasīlo. Parittāsīti samantato bhāyanasīlo. Bhāyatīti bhayaṃ uppajjati. Santāsaṃ āpajjatīti virūpabhāvaṃ pāpuṇāti. Katthīhotīti attano vaṇṇabhaṇanasīlo hoti. Vikatthīti vividhā nānappakārato vaṇṇabhaṇanasīlo. Jātiyā vāti khattiyabhāvādijātisampattiyā vā. Gottena vāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena vā. Kolaputtiyena vāti mahākulabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti vaṇṇasampannasarīratāya vā. Sarīrañhi ‘‘pokkhara’’nti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanena vātiādīni uttānatthāneva.

    ကုက္ကုစ္စန္တိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ တတ္ထ ကုက္ကုစ္စန္တိ ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတံ, တသ္သ ဘာဝော ကုက္ကုစ္စံ။ တံ ပစ္ဆာနုတာပလက္ခဏံ, ကတာကတာနုသောစနရသံ, ဝိပ္ပဋိသာရပစ္စုပဋ္ဌာနံ, ကတာကတပဒဋ္ဌာနံ, ဒာသဗ္ယံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စမ္ပီတိ ဟတ္ထေဟိ ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတံ, တသ္သ ဘာဝော ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ။ ပာဒကုက္ကုစ္စာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

    Kukkuccanti niddesassa uddesapadaṃ. Tattha kukkuccanti kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo kukkuccaṃ. Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ, katākatānusocanarasaṃ, vippaṭisārapaccupaṭṭhānaṃ, katākatapadaṭṭhānaṃ, dāsabyaṃ viya daṭṭhabbaṃ. Hatthakukkuccampīti hatthehi kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo hatthakukkuccaṃ. Pādakukkuccādīsupi eseva nayo.

    အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာတိ အစ္ဆမံသံ သူကရမံသန္တိ ခာဒတိ, ဒီပိမံသံ မိဂမံသန္တိ ခာဒတိ, အကပ္ပိယဘောဇနံ ကပ္ပိယဘောဇနန္တိ ဘုဉ္ဇတိ, ဝိကာလေ ကာလသညိတာယ ဘုဉ္ဇတိ, အကပ္ပိယပာနကံ ကပ္ပိယပာနကန္တိ ပိဝတိ။ အယံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ။ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာတိ သူကရမံသံ အစ္ဆမံသန္တိ ခာဒတိ, မိဂမံသံ ဒီပိမံသန္တိ ခာဒတိ, ကပ္ပိယဘောဇနံ အကပ္ပိယဘောဇနန္တိ ဘုဉ္ဇတိ, ကာလေ ဝိကာလသညိတာယ ဘုဉ္ဇတိ, ကပ္ပိယပာနကံ အကပ္ပိယပာနကန္တိ ပိဝတိ။ အယံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ။ အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇသညိတာတိ နိဒ္ဒောသေ ဒောသသညိတာ။ ဝဇ္ဇေ အဝဇ္ဇသညိတာတိ သဒောသေ နိဒ္ဒောသသညိတာ။ ကုက္ကုစ္စာယနာတိ ကုက္ကုစ္စာယနာကာရော။ ကုက္ကုစ္စာယိတတ္တန္တိ ကုက္ကုစ္စာယိတဘာဝော။ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရောတိ စိတ္တသ္သ ဝိရူပော ပဋိသရဏဘာဝော။ မနောဝိလေခောတိ စိတ္တသ္သ ဝိလေခော။

    Akappiyekappiyasaññitāti acchamaṃsaṃ sūkaramaṃsanti khādati, dīpimaṃsaṃ migamaṃsanti khādati, akappiyabhojanaṃ kappiyabhojananti bhuñjati, vikāle kālasaññitāya bhuñjati, akappiyapānakaṃ kappiyapānakanti pivati. Ayaṃ akappiye kappiyasaññitā. Kappiye akappiyasaññitāti sūkaramaṃsaṃ acchamaṃsanti khādati, migamaṃsaṃ dīpimaṃsanti khādati, kappiyabhojanaṃ akappiyabhojananti bhuñjati, kāle vikālasaññitāya bhuñjati, kappiyapānakaṃ akappiyapānakanti pivati. Ayaṃ kappiye akappiyasaññitā. Avajje vajjasaññitāti niddose dosasaññitā. Vajje avajjasaññitāti sadose niddosasaññitā. Kukkuccāyanāti kukkuccāyanākāro. Kukkuccāyitattanti kukkuccāyitabhāvo. Cetaso vippaṭisāroti cittassa virūpo paṭisaraṇabhāvo. Manovilekhoti cittassa vilekho.

    ကတတ္တာ စ အကတတ္တာ စာတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ကတဘာဝေန စ ကာယသုစရိတာဒီနံ အကတဘာဝေန စ။ ကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ မယာ ကာယေန ကိလေသပူတိကတ္တာ ဒုဋ္ဌု စရိတံ ကာယေန ကတံ။ အကတံ မေ ကာယသုစရိတန္တိ မယာ ကာယေန သုဋ္ဌု စရိတံ န ကတံ။ ဝစီဒုစ္စရိတဝစီသုစရိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော နိရောဓပရိယောသာနေသု ။

    Katattā ca akatattā cāti kāyaduccaritādīnaṃ katabhāvena ca kāyasucaritādīnaṃ akatabhāvena ca. Kataṃ me kāyaduccaritanti mayā kāyena kilesapūtikattā duṭṭhu caritaṃ kāyena kataṃ. Akataṃ me kāyasucaritanti mayā kāyena suṭṭhu caritaṃ na kataṃ. Vacīduccaritavacīsucaritādīsupi eseva nayo nirodhapariyosānesu .

    စိတ္တသ္သာတိ န သတ္တသ္သ န ပောသသ္သ။ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓတာကာရော။ အဝူပသမောတိ န ဝူပသမော။ စေတော ဝိက္ခိပတီတိ စေတသော ဝိက္ခေပော, ဘန္တတ္တံ စိတ္တသ္သာတိ စိတ္တသ္သ ဘန္တဘာဝော ဘန္တယာနဘန္တဂောဏာဒီနံ ဝိယ။ ဣမိနာ ဧကာရမ္မဏသ္မိံယေဝ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ကထိတံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္ဟိ ဧကာရမ္မဏေ ဝိပ္ဖန္ဒတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ နာနာရမ္မဏေတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ အယံ ဥဒ္ဓတဘာဝော ကထီယတိ။

    Cittassāti na sattassa na posassa. Uddhaccanti uddhatākāro. Avūpasamoti na vūpasamo. Ceto vikkhipatīti cetaso vikkhepo, bhantattaṃ cittassāti cittassa bhantabhāvo bhantayānabhantagoṇādīnaṃ viya. Iminā ekārammaṇasmiṃyeva vipphandanaṃ kathitaṃ. Uddhaccañhi ekārammaṇe vipphandati, vicikicchā nānārammaṇeti. Idaṃ vuccati uddhaccanti ayaṃ uddhatabhāvo kathīyati.

    မုသာဝာဒံ ပဟာယာတိ ဧတ္ထ မုသာတိ ဝိသံဝာဒနပုရေက္ခာရသ္သ အတ္ထဘဉ္ဇကော ဝစီပယောဂော ကာယပယောဂော ဝာ။ ဝိသံဝာဒနာဓိပ္ပာယေန ပနသ္သ ပရဝိသံဝာဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝာဒော။

    Musāvādaṃ pahāyāti ettha musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.

    အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝာဒောတိ တသ္သ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမသ္သ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝာဒော, တံ မုသာဝာဒံ။ ပဟာယာတိ ဣမံ မုသာဝာဒစေတနာသင္ခာတံ ဒုသ္သီလ္ယံ ပဇဟိတ္ဝာ ။ ပဋိဝိရတောတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ တတော ဒုသ္သီလ္ယတော ဩရတော ဝိရတောဝ။ နတ္ထိ တသ္သ ဝီတိက္ကမိသ္သာမီတိ စက္ခုသောတဝိညေယ္ယာ ဓမ္မာ, ပဂေဝ ကာယဝိညေယ္ယာတိ ဣမိနာ နယေန အညေသုပိ ဧဝရူပေသု ပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo, taṃ musāvādaṃ. Pahāyāti imaṃ musāvādacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā . Paṭiviratoti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova. Natthi tassa vītikkamissāmīti cakkhusotaviññeyyā dhammā, pageva kāyaviññeyyāti iminā nayena aññesupi evarūpesu padesu attho veditabbo.

    သစ္စံ ဝဒတီတိ သစ္စဝာဒီ။ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိ ဃဋေတီတိ သစ္စသန္ဓော, န အန္တရန္တရာ မုသာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပုရိသော ကဒာစိ မုသာ ဝဒတိ, ကဒာစိ သစ္စံ, တသ္သ မုသာဝာဒေန အန္တရိတတ္တာ သစ္စံ သစ္စေန န ဃဋိယတိ, တသ္မာ သော န သစ္စသန္ဓော, အယံ ပန န တာဒိသော, ဇီဝိတဟေတုပိ မုသာ အဝတ္ဝာ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိယေဝာတိ သစ္စသန္ဓော။

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭiyati, tasmā so na saccasandho, ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho.

    ထေတောတိ ထိရော, ထိရကထောတိ အတ္ထော။ ဧကော ဟိ ပုဂ္ဂလော ဟလိဒ္ဒိရာဂော ဝိယ, ထုသရာသိမ္ဟိ နိခာတခာဏု ဝိယ, အသ္သပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍမိဝ စ န ထိရကထော ဟောတိ, ဧကော ပာသာဏလေခာ ဝိယ, ဣန္ဒခီလာ ဝိယ စ ထိရကထော ဟောတိ, အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒန္တေပိ ဒ္ဝေ ကထာ န ကထေတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ထေတော။

    Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti, eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlā viya ca thirakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dve kathā na katheti, ayaṃ vuccati theto.

    ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗကော, သဒ္ဓာယိတဗ္ဗကောတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော န ပစ္စယိကော ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ, အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ တသ္သ ဝစနံ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကော ပစ္စယိကော ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ, အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ တေန ဝုတ္တံ, ဣဒမေဝ ပမာဏံ, ဣဒာနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ နတ္ထိ, ဧဝမေဝ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယိကော။

    Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko.

    အဝိသံဝာဒကော လောကသ္သာတိ တာယ သစ္စဝာဒိတာယ လောကံ န ဝိသံဝာဒေတီတိ အတ္ထော။

    Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ပိသုဏံ ဝာစံ ပဟာယာတိအာဒီသု ယာယ ဝာစာယ ယသ္သ တံ ဝာစံ ဘာသတိ, တသ္သ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ ပရသ္သ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ, သာ ပိသုဏာ ဝာစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ, ယာ ဝာစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ, နေဝ ကဏ္ဏသုခာ န ဟဒယင္ဂမာ, အယံ ဖရုသာ ဝာစာ။ ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ, သော သမ္ဖပ္ပလာပော။ ယာ တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏဝာစာဒိနာမမေဝ လဘတိ, သာ ဧဝ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

    Pisuṇaṃ vācaṃ pahāyātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Yā tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmameva labhati, sā eva ca idha adhippetā.

    ဣမေသံ ဘေဒာယာတိ ယေသံ ဣတော ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ, တေသံ ဘေဒာယ။ ဘိန္နာနံ ဝာ သန္ဓာတာတိ ဒ္ဝိန္နံ မိတ္တာနံ ဝာ သမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဝာ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဘိန္နာနံ ဧကမေကံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဤဒိသေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝံ ဗဟုသ္သုတာနံ ဣဒံ န ယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ သန္ဓာနံ ကတ္တာ အနုကတ္တာ။

    Imesaṃbhedāyāti yesaṃ ito vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā anukattā.

    အနုပ္ပဒာတာတိ သန္ဓာနာနုပ္ပဒာတာ။ ဒ္ဝေ ဇနေ သမဂ္ဂေ ဒိသ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဧဝရူပေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာနံ အနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ဒဠ္ဟီကမ္မံ ကတ္တာတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂော အာရာမော အသ္သာတိ သမဂ္ဂာရာမော, ယတ္ထ သမဂ္ဂာ နတ္ထိ, တတ္ထ ဝသိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမဂ္ဂရာမော’’တိပိ ပာဠိ, အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရတောတိ သမဂ္ဂေသု ရတော, တေ ပဟာယ အညတ္ရ ဂန္တုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေ ဒိသ္ဝာပိ သုတ္ဝာပိ နန္ဒတီတိ သမဂ္ဂနန္ဒီ။ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝာစံ ဘာသိတာတိ ယာ ဝာစာ သတ္တေ သမဂ္ဂေယေဝ ကရောတိ, တံ သာမဂ္ဂိဂုဏပရိဒီပိကမေဝ ဝာစံ ဘာသတိ, န ဣတရန္တိ။

    Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo, yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpikameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ပရသ္သ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသာ ဝာစာ, နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒောသော, နသ္သာ ဧလန္တိ နေလာ, နိဒ္ဒောသာတိ အတ္ထော ‘‘နေလင္ဂော သေတပစ္ဆာဒော’’တိ ဧတ္ထ (ဥဒာ. ၆၅; ပေဋကော. ၂၅) ဝုတ္တနေလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခာတိ ဗ္ယဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခာ, သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတ္ဝာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ အပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝာတိ ပောရီ, ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပောရီ, ပုရသ္သ ဧသာတိပိ ပောရီ, နဂရဝာသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝာသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ, ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနသ္သ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနသ္သ မနာပာ စိတ္တဝုဍ္ဎိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပာ။

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā, nelāti elaṃ vuccati doso, nassā elanti nelā, niddosāti attho ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti ettha (udā. 65; peṭako. 25) vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī, pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī, purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.

    အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပော။ ကာလေန ဝဒတီတိ ကာလဝာဒီ, ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တကာလံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ဘူတံ တထံ တစ္ဆံ သဘာဝမေဝ ဝဒတီတိ ဘူတဝာဒီ ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထသန္နိသ္သိတမေဝ ကတ္ဝာ ဝဒတီတိ အတ္ထဝာဒီ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မသန္နိသ္သိတံ ကတ္ဝာ ဝဒတီတိ ဓမ္မဝာဒီ။ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယသန္နိသ္သိတံ ကတ္ဝာ ဝဒတီတိ ဝိနယဝာဒီ။

    Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.

    နိဓာနံ ဝုစ္စတိ ဌပနောကာသော, နိဓာနမသ္သ အတ္ထီတိ နိဓာနဝတီ, ဟဒယေ နိဓာတဗ္ဗယုတ္တကံ ဝာစံ ဘာသိတာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ဧဝရူပိံ ဘာသမာနောပိ စ ‘‘အဟံ နိဓာနဝတိံ ဝာစံ ဘာသိသ္သာမီ’’တိ န အကာလေန ဘာသတိ, ယုတ္တကာလံ ပန အပေက္ခိတ္ဝာဝ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ သာပဒေသန္တိ သဥပမံ, သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ယထာသ္သာ ပရိစ္ဆေဒော ပညာယတိ, ဧဝံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသံဟိတန္တိ အနေကေဟိပိ နယေဟိ ဝိဘဇန္တေန ပရိယာဒာတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဘာသတိ။ ယံ ဝာ သော အတ္ထဝာဒီ အတ္ထံ ဝဒတိ, တေန အတ္ထေန သဟိတတ္တာ အတ္ထသံဟိတံ ဝာစံ ဘာသတိ, န အညံ နိက္ခိပိတ္ဝာ အညံ ဘာသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စတုဒ္ဒောသာပဂတံ ဝာစံ ဘာသတီတိ မုသာဝာဒာဒီဟိ စတူဟိ ဒောသေဟိ အပဂတံ ဝာစံ ဘာသတိ။ ဒ္ဝတ္တိံသာယ တိရစ္ဆာနကထာယာတိ ဒ္ဝတ္တိံသာယ သဂ္ဂမောက္ခာနံ တိရစ္ဆာနဘူတာယ ကထာယ။

    Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassa atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana apekkhitvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena sahitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti. Catuddosāpagataṃ vācaṃ bhāsatīti musāvādādīhi catūhi dosehi apagataṃ vācaṃ bhāsati. Dvattiṃsāya tiracchānakathāyāti dvattiṃsāya saggamokkhānaṃ tiracchānabhūtāya kathāya.

    ဒသ ကထာဝတ္ထူနီတိ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနိ ဒသ ဝိဝဋ္ဋနိသ္သိတာယ ကထာယ ဝတ္ထုဘူတာနိ ကာရဏာနိ။ အပ္ပိစ္ဆကထန္တိ ဧတ္ထ အပ္ပိစ္ဆောတိ ဣစ္ဆာဝိရဟိတော အနိစ္ဆော နိတ္တဏ္ဟော။ ဧတ္ထ ဟိ ဗ္ယဉ္ဇနံ သာဝသေသံ ဝိယ, အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ န ဟိ ခီဏာသဝသ္သ အဏုမတ္တာပိ ဣစ္ဆာ နာမ အတ္ထိ။

    Dasakathāvatthūnīti appicchatādīni dasa vivaṭṭanissitāya kathāya vatthubhūtāni kāraṇāni. Appicchakathanti ettha appicchoti icchāvirahito aniccho nittaṇho. Ettha hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravaseso. Na hi khīṇāsavassa aṇumattāpi icchā nāma atthi.

    အပိစေတ္ထ အတ္ရိစ္ဆတာ ပာပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာ အပ္ပိစ္ဆတာတိ အယံ ဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ သကလာဘေ အတိတ္တသ္သ ပရလာဘပတ္ထနာ အတ္ရိစ္ဆတာ နာမ, တာယ သမန္နာဂတသ္သ ဧကဘာဇနေ ပက္ကပူဝေပိ အတ္တနော ပတ္တေ ပတိတေ န သုပက္ကော ဝိယ ခုဒ္ဒကော ဝိယ စ ခာယတိ, သ္ဝေဝ ပန ပရသ္သ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော သုပက္ကော ဝိယ မဟန္တော ဝိယ စ ခာယတိ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ ပာပိစ္ဆတာ နာမ, သာ ‘‘ဣဓေကစ္စော အသဒ္ဓော သမာနော သဒ္ဓောတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ. ၈၅၁) နယေန အတ္ရေဝ အာဂတာယေဝ။ တာယ စ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကောဟညေ ပတိဋ္ဌာတိ။ သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ မဟိစ္ဆတာ နာမ, သာပိ ‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓော သမာနော သဒ္ဓောတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဣစ္ဆတိ, သီလဝာ သမာနော သီလဝာတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ (ဝိဘ. ၈၅၁) ဣမိနာ နယေန အာဂတာယေဝ။ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဒုသ္သန္တပ္ပယော ဟောတိ, ဝိဇာတမာတာပိသ္သ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

    Apicettha atricchatā pāpicchatā mahicchatā appicchatāti ayaṃ bhedo veditabbo – tattha sakalābhe atittassa paralābhapatthanā atricchatā nāma, tāya samannāgatassa ekabhājane pakkapūvepi attano patte patite na supakko viya khuddako viya ca khāyati, sveva pana parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khāyati. Asantaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā pāpicchatā nāma, sā ‘‘idhekacco asaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātū’’tiādinā (vibha. 851) nayena atreva āgatāyeva. Tāya ca samannāgato puggalo kohaññe patiṭṭhāti. Santaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā mahicchatā nāma, sāpi ‘‘idhekacco saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti icchati, sīlavā samāno sīlavāti maṃ jano jānātū’’ti (vibha. 851) iminā nayena āgatāyeva. Tāya samannāgato puggalo dussantappayo hoti, vijātamātāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒော စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော။

    ‘‘Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    သကဋေန ပစ္စယေ ဒေတု၊ တယောပေတေ အတပ္ပယာ’’တိ။ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၂၅၂; အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၆၃; ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၃၁)။

    Sakaṭena paccaye detu, tayopete atappayā’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.252; a. ni. aṭṭha. 1.1.63; udā. aṭṭha. 31);

    သန္တဂုဏနိဂူဟနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ မတ္တညုတာ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ, တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ သဒ္ဓော သမာနော ‘‘သဒ္ဓောတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။ သီလဝာ။ ပဝိဝိတ္တော။ ဗဟုသ္သုတော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော။ သမာဓိသမ္ပန္နော။ ပညဝာ။ ခီဏာသဝော သမာနော ‘‘ခီဏာသဝောတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ သေယ္ယထာပိ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော။ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော စ ပန ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ, ဥပ္ပန္နံ ထာဝရံ ကရောတိ, ဒာယကာနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ, ယထာ ယထာ ဟိ သော အတ္တနော အပ္ပိစ္ဆတာယ အပ္ပံ ဂဏ္ဟာတိ, တထာ တထာ တသ္သ ဝတ္တေ ပသန္နာ မနုသ္သာ ဗဟူ ဒေန္တိ။

    Santaguṇanigūhanatā pana paṭiggahaṇe ca mattaññutā appicchatā nāma, tāya samannāgato puggalo attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati. Sīlavā… pavivitto… bahussuto… āraddhavīriyo… samādhisampanno… paññavā… khīṇāsavo samāno ‘‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati seyyathāpi majjhantikatthero. Evaṃ appiccho ca pana bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti, yathā yathā hi so attano appicchatāya appaṃ gaṇhāti, tathā tathā tassa vatte pasannā manussā bahū denti.

    အပရောပိ စတုဗ္ဗိဓော အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော ဓုတင္ဂအပ္ပိစ္ဆော ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆောတိ ။ တတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော။ သော ဒာယကသ္သ ဝသံ ဇာနာတိ, ဒေယ္ယဓမ္မသ္သ ဝသံ ဇာနာတိ, အတ္တနော ထာမံ ဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဒေယ္ယဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ, ဒာယကော အပ္ပံ ဒာတုကာမော, ဒာယကသ္သ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏ္ဟာတိ။ ဒေယ္ယဓမ္မော အပ္ပော, ဒာယကော ဗဟုံ ဒာတုကာမော, ဒေယ္ယဓမ္မသ္သ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏ္ဟာတိ။ ဒေယ္ယဓမ္မောပိ ဗဟု, ဒာယကောပိ ဗဟုံ ဒာတုကာမော, အတ္တနော ထာမံ ဉတ္ဝာ ပမာဏေနေဝ ဂဏ္ဟာတိ။

    Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutaṅgaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti . Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayaappiccho. So dāyakassa vasaṃ jānāti, deyyadhammassa vasaṃ jānāti, attano thāmaṃ jānāti. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhāti.

    ဓုတင္ဂသမာဒာနသ္သ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာပေတုကာမော ဓုတင္ဂအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ယော ပန ဗဟုသ္သုတဘာဝံ န ဇာနာပေတုကာမော, အယံ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ယော ပန သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဟုတ္ဝာ သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ, အယံ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ခီဏာသဝော ပန အတ္ရိစ္ဆတံ ပာပိစ္ဆတံ မဟိစ္ဆတံ ပဟာယ သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဋိပက္ခဘူတာယ အလောဘသင္ခာတာယ ပရိသုဒ္ဓာယ အပ္ပိစ္ဆတာယ သမန္နာဂတတ္တာ အပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ‘‘အာဝုသော, အတ္ရိစ္ဆတာ ပာပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာတိ, ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာတိ, တေသု အာဒီနဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဧဝရူပံ အပ္ပိစ္ဆတံ သမာဒာယ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တော အပ္ပိစ္ဆကထံ ကထေတိ နာမ။

    Dhutaṅgasamādānassa attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgaappiccho nāma. Yo pana bahussutabhāvaṃ na jānāpetukāmo, ayaṃ pariyattiappiccho nāma. Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamaappiccho nāma. Khīṇāsavo pana atricchataṃ pāpicchataṃ mahicchataṃ pahāya sabbaso icchāpaṭipakkhabhūtāya alobhasaṅkhātāya parisuddhāya appicchatāya samannāgatattā appiccho nāma. ‘‘Āvuso, atricchatā pāpicchatā mahicchatāti, ime dhammā pahātabbāti, tesu ādīnavaṃ dassetvā evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabba’’nti vadanto appicchakathaṃ katheti nāma.

    သန္တုဋ္ဌီကထန္တိအာဒီသု ဝိသေသတ္ထမေဝ ဒီပယိသ္သာမ, ယောဇနာ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္တုဋ္ဌီကထန္တိ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသံ နိသ္သိတံ ကထံ။ သော ပနေသ သန္တောသော ဒ္ဝာဒသဝိဓော ဟောတိ။ သေယ္ယထိဒံ – စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပာတာဒီသုပိ။

    Santuṭṭhīkathantiādīsu visesatthameva dīpayissāma, yojanā pana vuttanayeneva veditabbā. Santuṭṭhīkathanti itarītarapaccayasantosaṃ nissitaṃ kathaṃ. So panesa santoso dvādasavidho hoti. Seyyathidaṃ – cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho. Evaṃ piṇḍapātādīsupi.

    တသ္သာယံ ပဘေဒဝဏ္ဏနာ – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝာ အသုန္ဒရံ ဝာ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏ္ဟာတိ။ အယမသ္သ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ယော ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝာ ဟောတိ, အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝာ, ဂရုစီဝရံ ပာရုပန္တော ကိလမတိ။ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ။ သော ပတ္တုဏ္ဏစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ, ဗဟူနိ ဝာ ပန စီဝရာနိ လဘိတ္ဝာ ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ, ဣဒံ ဗဟုသ္သုတာနံ အနုရူပံ, ဣဒံ ဂိလာနာနံ, ဣဒံ အပ္ပလာဘီနံ ဟောတူ’’တိ ဒတ္ဝာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝာ သင္ကာရကူဋာဒိတော ဝာ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတ္ဝာ တေဟိ သင္ဃာဋိံ ကတ္ဝာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

    Tassāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā. So teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa cīvare yathālābhasantoso. Atha pana yo pakatidubbalo vā hoti, ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati. So sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathābalasantoso. Aparo paṇītapaccayalābhī hoti. So pattuṇṇacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ, bahūni vā pana cīvarāni labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ hotū’’ti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.

    ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပာတံ လဘတိ လူခံ ဝာ ပဏီတံ ဝာ, သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏ္ဟာတိ။ အယမသ္သ ပိဏ္ဍပာတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝာ ဗ္ယာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝာ ပိဏ္ဍပာတံ လဘတိ, ယေနသ္သ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ, သော တံ သဘာဂသ္သ ဘိက္ခုနော ဒတ္ဝာ တသ္သ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ ပိဏ္ဍပာတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပာတံ လဘတိ, သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုသ္သုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတ္ဝာ တေသံ ဝာ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝာ စရိတ္ဝာ မိသ္သကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ ပိဏ္ဍပာတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

    Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso. Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.

    ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝာ အမနာပံ ဝာ, သော တေန နေဝ သောမနသ္သံ န ဒောမနသ္သံ ဥပ္ပာဒေတိ, အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနာပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုသ္သတိ။ အယမသ္သ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝာ ဗ္ယာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝာ သေနာသနံ လဘတိ, ယတ္ထသ္သ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ, သော တံ သဘာဂသ္သ ဘိက္ခုနော ဒတ္ဝာ တသ္သ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။

    Idha pana bhikkhu senāsanaṃ labhati manāpaṃ vā amanāpaṃ vā, so tena neva somanassaṃ na domanassaṃ uppādeti, antamaso tiṇasanthārakenāpi yathāladdheneva tussati. Ayamassa senāsane yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathābalasantoso.

    အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂာရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ, သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုသ္သုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတ္ဝာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ နိသိန္နသ္သ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ, နိဒ္ဒာဘိဘူတသ္သ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ပာပဝိတက္ကာ ပာတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတ္ဝာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ, သော တံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

    Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso. Yopi ‘‘uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato pāpavitakkā pātubhavantī’’ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.

    ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝာ ပဏီတံ ဝာ, သော ယံ လဘတိ, တေနေဝ တုသ္သတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏ္ဟာတိ။ အယမသ္သ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ, သော တံ သဘာဂသ္သ ဘိက္ခုနော ဒတ္ဝာ တသ္သ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတ္ဝာ အညဒေဝ ဝာ ပရိယေသိတ္ဝာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။

    Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so yaṃ labhati, teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso. Yo pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telaṃ gahetvā aññadeva vā pariyesitvā bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.

    အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ, သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုသ္သုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတ္ဝာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ စတုမဓုရံ ဌပေတ္ဝာ ဧကသ္မိံ မုတ္တဟရီတကံ ‘‘ဂဏ္ဟ, ဘန္တေ, ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘သစသ္သ တေသု အညတရေနပိ ရောဂော ဝူပသမ္မတိ, အထ မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ မုတ္တဟရီတကေန ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမသ္သ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ဣမေသံ ပန ပစ္စေကပစ္စယေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ သန္တောသာနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောဝ အဂ္ဂော။ အရဟာ ဧကေကသ္မိံ ပစ္စယေ ဣမေဟိ တီဟိပိ သန္တုဋ္ဌောဝ။

    Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti. Yo pana ekasmiṃ bhājane catumadhuraṃ ṭhapetvā ekasmiṃ muttaharītakaṃ ‘‘gaṇha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno ‘‘sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, atha muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇita’’nti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso. Imesaṃ pana paccekapaccayesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ santosānaṃ yathāsāruppasantosova aggo. Arahā ekekasmiṃ paccaye imehi tīhipi santuṭṭhova.

    ပဝိဝေကကထန္တိ ပဝိဝေကနိသ္သိတံ ကထံ။ တယော ဟိ ဝိဝေကာ ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကောတိ။ တတ္ထ ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယ္ယံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဂာမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, ဧကော ပဋိက္ကမတိ, ဧကော အဘိက္ကမတိ, ဧကော စင္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဧကော စရတိ, ဧကော ဝိဟရတီတိ အယံ ကာယဝိဝေကော နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန စိတ္တဝိဝေကော နာမ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိဝိဝေကော နာမ။

    Pavivekakathanti pavivekanissitaṃ kathaṃ. Tayo hi vivekā kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyaviveko nāma. Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma. Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.

    ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝောဒာနပ္ပတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင္ခာရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ. ၅၇)။

    Vuttampi hetaṃ – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57).

    အသံသဂ္ဂကထန္တိ ဧတ္ထ ပန သဝနသံသဂ္ဂော ဒသ္သနသံသဂ္ဂော သမုလ္လပနသံသဂ္ဂော သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂော ကာယသံသဂ္ဂောတိ ပဉ္စဝိဓော သံသဂ္ဂော။ တေသု ဣဓ ဘိက္ခု သုဏာတိ ‘‘အမုကသ္မိံ ဂာမေ ဝာ နိဂမေ ဝာ ဣတ္ထီ ဝာ ကုမာရီ ဝာ အဘိရူပာ ဒသ္သနီယာ ပာသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ’’တိ, သော တံ သုတ္ဝာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ, န သက္ကောတိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ, သိက္ခာဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ ဧဝံ ပရေဟိ ကထိယမာနရူပာဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝာ ဟသိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုဏန္တသ္သ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂော သဝနသံသဂ္ဂော နာမ။

    Asaṃsaggakathanti ettha pana savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañcavidho saṃsaggo. Tesu idha bhikkhu suṇāti ‘‘amukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ parehi kathiyamānarūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.

    ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု န ဟေဝ ခော သုဏာတိ, အပိ စ ခော သာမံ ပသ္သတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ကုမာရိံ ဝာ အဘိရူပံ ဒသ္သနီယံ ပာသာဒိကံ ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ, သော တံ ဒိသ္ဝာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ, န သက္ကောတိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ, သိက္ခာဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ ဧဝံ ဝိသဘာဂရူပံ ဩလောကေန္တသ္သ ပန စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂော ဒသ္သနသံသဂ္ဂော နာမ။

    ‘‘Idha bhikkhu na heva kho suṇāti, api ca kho sāmaṃ passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma.

    အညမညံ အလ္လာပသလ္လာပဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂော ပန သမုလ္လပနသံသဂ္ဂော နာမ။ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ ဘိက္ခုနိယာ ဝာ ဘိက္ခုသ္သ သန္တကံ ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘောဂကရဏဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂော သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂော နာမ။ ဟတ္ထဂ္ဂာဟာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂော ပန ကာယသံသဂ္ဂော နာမ။ အရဟာ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟိ စတူဟိပိ ပရိသာဟိ သဒ္ဓိံ အသံသဋ္ဌော, ဂာဟမုတ္တကော စေဝ သံသဂ္ဂမုတ္တကော စ။ အသံသဂ္ဂသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တော အသံသဂ္ဂကထံ ကထေတိ နာမ။

    Aññamaññaṃ allāpasallāpavasena uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma. Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ bhikkhuniyā vā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma. Hatthaggāhādivasena uppannarāgo pana kāyasaṃsaggo nāma. Arahā imehi pañcahi saṃsaggehi catūhipi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho, gāhamuttako ceva saṃsaggamuttako ca. Asaṃsaggassa vaṇṇaṃ bhaṇanto asaṃsaggakathaṃ katheti nāma.

    ဝီရိယာရမ္ဘကထန္တိ ဧတ္ထ ယော ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော ပရိပုဏ္ဏကာယိကစေတသိကဝီရိယော ဟောတိ, ဂမနေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ ဌာနံ ပာပုဏိတုံ န ဒေတိ, ဌာနေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ နိသဇ္ဇံ, နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ သယနံ ပာပုဏိတုံ န ဒေတိ, ဒဏ္ဍေန ကဏ္ဟသပ္ပံ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ အမိတ္တံ ဂီဝာယ အက္ကမန္တော ဝိယ စ ဝိစရတိ, တာဒိသသ္သ အာရဒ္ဓဝီရိယသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တော ဝီရိယာရမ္ဘကထံ ကထေတိ နာမ။

    Vīriyārambhakathanti ettha yo paggahitavīriyo paripuṇṇakāyikacetasikavīriyo hoti, gamane uppannaṃ kilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannaṃ kilesaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ kilesaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya amittaṃ gīvāya akkamanto viya ca vicarati, tādisassa āraddhavīriyassa vaṇṇaṃ bhaṇanto vīriyārambhakathaṃ katheti nāma.

    သီလကထန္တိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဓီတိ ဝိပသ္သနာပာဒကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ပညာတိ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ သီလာဒီနံ ဂုဏံ ပကာသေန္တော သီလာဒိကထံ ကထေတိ နာမ။

    Sīlakathantiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Samādhīti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo. Paññāti lokiyalokuttarañāṇaṃ. Vimuttīti arahattaphalavimutti. Vimuttiñāṇadassananti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. Sīlādīnaṃ guṇaṃ pakāsento sīlādikathaṃ katheti nāma.

    သတိပဋ္ဌာနကထန္တိအာဒီနိ သင္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနီတိပရိယောသာနာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

    Satipaṭṭhānakathantiādīni saṅgajālamaticca so munītipariyosānāni pubbe vuttānusārena veditabbāni.

    ၈၆. နိရာသတ္တီတိ နိတ္တဏ္ဟော။ ဝိဝေကဒသ္သီ ဖသ္သေသူတိ ပစ္စုပ္ပန္နေသု စက္ခုသမ္ဖသ္သာဒီသု အတ္တာဒိဘာဝဝိဝေကံ ပသ္သတိ။ ဒိဋ္ဌီသု စ န နီယတီတိ ဒ္ဝာသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု ကာယစိ ဒိဋ္ဌိယာ န နီယတိ။

    86.Nirāsattīti nittaṇho. Vivekadassī phassesūti paccuppannesu cakkhusamphassādīsu attādibhāvavivekaṃ passati. Diṭṭhīsu ca na nīyatīti dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu kāyaci diṭṭhiyā na nīyati.

    ဝိပရိဏတံ ဝာ ဝတ္ထုံ န သောစတီတိ ပကတိဘာဝံ ဇဟိတ္ဝာ နဋ္ဌေ ကိသ္မိဉ္စိ ဝတ္ထုသ္မိံ န သောကံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိပရိဏတသ္မိံ ဝာတိ ဝိနသ္သမာနေ ဝတ္ထုမ္ဟိ။

    Vipariṇataṃvā vatthuṃ na socatīti pakatibhāvaṃ jahitvā naṭṭhe kismiñci vatthusmiṃ na sokaṃ āpajjati. Vipariṇatasmiṃ vāti vinassamāne vatthumhi.

    စက္ခုသမ္ဖသ္သောတိ စက္ခုံ ဝတ္ထုံ ကတ္ဝာ စက္ခုဝိညာဏသဟဇာတော ဖသ္သော စက္ခုသမ္ဖသ္သော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ စက္ခုပသာဒာဒိဝတ္ထုကာဝ, မနောသမ္ဖသ္သော ဟဒယဝတ္ထုကောပိ အဝတ္ထုကောပိ သဗ္ဗော စတုဘူမကော ဖသ္သော။ အဓိဝစနသမ္ဖသ္သောတိ ပရိယာယေန ဧတသ္သ နာမံ ဟောတိယေဝ ။ တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ သယံ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာ ဟုတ္ဝာ အတ္တနော သဟဇာတသမ္ဖသ္သသ္သ အဓိဝစနသမ္ဖသ္သောတိ နာမံ ကရောန္တိ။ ပဋိဃသမ္ဖသ္သောတိ နိပ္ပရိယာယေန ပန ပဋိဃသမ္ဖသ္သော နာမ ပဉ္စဒ္ဝာရိကဖသ္သော။ အဓိဝစနသမ္ဖသ္သော နာမ မနောဒ္ဝာရိကဖသ္သော။ သုခဝေဒနီယော ဖသ္သောတိ သုခဝေဒနာယ ဟိတော ဥပ္ပာဒကော ဖသ္သော။ ဣတရဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ ကုသလော ဖသ္သောတိ ဧကဝီသတိကုသလစိတ္တသဟဇာတော ဖသ္သော။ အကုသလောတိ ဒ္ဝာဒသအကုသလသဟဇာတော ဖသ္သော။ အဗ္ယာကတောတိ ဆပ္ပညာသအဗ္ယာကတသဟဇာတော ဖသ္သော။ ကာမာဝစရောတိ စတုပညာသကာမာဝစရသဟဇာတော ဖသ္သော။ ရူပာဝစရောတိ ကုသလာဒိပဉ္စဒသရူပာဝစရသမ္ပယုတ္တော ။ အရူပာဝစရောတိ ကုသလာဗ္ယာကတဝသေန ဒ္ဝာဒသအရူပာဝစရသမ္ပယုတ္တော။

    Cakkhusamphassoti cakkhuṃ vatthuṃ katvā cakkhuviññāṇasahajāto phasso cakkhusamphasso. Sesesupi eseva nayo. Ettha ca purimā cakkhupasādādivatthukāva, manosamphasso hadayavatthukopi avatthukopi sabbo catubhūmako phasso. Adhivacanasamphassoti pariyāyena etassa nāmaṃ hotiyeva . Tayo hi arūpino khandhā sayaṃ piṭṭhivaṭṭakā hutvā attano sahajātasamphassassa adhivacanasamphassoti nāmaṃ karonti. Paṭighasamphassoti nippariyāyena pana paṭighasamphasso nāma pañcadvārikaphasso. Adhivacanasamphasso nāma manodvārikaphasso. Sukhavedanīyo phassoti sukhavedanāya hito uppādako phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Kusalo phassoti ekavīsatikusalacittasahajāto phasso. Akusaloti dvādasaakusalasahajāto phasso. Abyākatoti chappaññāsaabyākatasahajāto phasso. Kāmāvacaroti catupaññāsakāmāvacarasahajāto phasso. Rūpāvacaroti kusalādipañcadasarūpāvacarasampayutto . Arūpāvacaroti kusalābyākatavasena dvādasaarūpāvacarasampayutto.

    သုညတောတိ အနတ္တာနုပသ္သနာဝသေန ဝိပသ္သန္တသ္သ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂော သုညတော, တေန သဟဇာတော ဖသ္သော သုညတော ဖသ္သော။ ဣတရဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ အနိမိတ္တောတိ ဧတ္ထ အနိစ္စာနုပသ္သနာဝသေန ဝိပသ္သန္တသ္သ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂော အနိမိတ္တော။ အပ္ပဏိဟိတောတိ ဒုက္ခာနုပသ္သနာဝသေန ဝိပသ္သန္တသ္သ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂော အပ္ပဏိဟိတော။ လောကိယောတိ လောကော ဝုစ္စတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋော, တသ္မိံ ပရိယာပန္နဘာဝေန လောကေ နိယုတ္တောတိ လောကိယော, တေဘူမကော ဓမ္မော။ လောကုတ္တရောတိ လောကတော ဥတ္တရော ဥတ္တိဏ္ဏောတိ လောကုတ္တရော, လောကေ အပရိယာပန္နဘာဝေနပိ လောကုတ္တရော။ အတ္တေန ဝာတိ အတ္တဘာဝေန ဝာ။ အတ္တနိယေန ဝာတိ အတ္တာယတ္တေန ဝာ။

    Suññatoti anattānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo suññato, tena sahajāto phasso suññato phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Animittoti ettha aniccānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo animitto. Appaṇihitoti dukkhānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo appaṇihito. Lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanaṭṭhena vaṭṭo, tasmiṃ pariyāpannabhāvena loke niyuttoti lokiyo, tebhūmako dhammo. Lokuttaroti lokato uttaro uttiṇṇoti lokuttaro, loke apariyāpannabhāvenapi lokuttaro. Attena vāti attabhāvena vā. Attaniyena vāti attāyattena vā.

    ၈၇. ပတိလီနောတိ ရာဂာဒီနံ ပဟီနတ္တာ တတော အပဂတော။ အကုဟကောတိ အဝိမ္ဟာပကော တီဟိ ကုဟနဝတ္ထူဟိ။ အပိဟာလူတိ အပိဟနသီလော, ပတ္ထနာတဏ္ဟာယ ရဟိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အမစ္ဆရီတိ ပဉ္စမစ္ဆေရဝိရဟိတော။ အပ္ပဂဗ္ဘောတိ ကာယပာဂဗ္ဘိယာဒိဝိရဟိတော။ အဇေဂုစ္ဆောတိ သမ္ပန္နသီလာဒိတာယ အဇေဂုစ္ဆနီယော အသေစနကော မနာပော။ ပေသုဏေယ္ယေ စ နော ယုတောတိ ဒ္ဝီဟိ အာကာရေဟိ ဥပသံဟရိတဗ္ဗေ ပိသုဏကမ္မေ အယုတ္တော။

    87.Patilīnoti rāgādīnaṃ pahīnattā tato apagato. Akuhakoti avimhāpako tīhi kuhanavatthūhi. Apihālūti apihanasīlo, patthanātaṇhāya rahitoti vuttaṃ hoti. Amaccharīti pañcamaccheravirahito. Appagabbhoti kāyapāgabbhiyādivirahito. Ajegucchoti sampannasīlāditāya ajegucchanīyo asecanako manāpo. Pesuṇeyye ca no yutoti dvīhi ākārehi upasaṃharitabbe pisuṇakamme ayutto.

    ရာဂသ္သ ပဟီနတ္တာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ရာဂကိလေသသ္သ ပဟီနဘာဝေန။ အသ္မိမာနော ပဟီနော ဟောတီတိ အသ္မီတိ ဥန္နတိမာနော သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟီနော ဟောတိ။

    Rāgassa pahīnattāti arahattamaggena rāgakilesassa pahīnabhāvena. Asmimāno pahīno hotīti asmīti unnatimāno samucchedavasena pahīno hoti.

    တီဏိ ကုဟနဝတ္ထူနီတိ တီဏိ ဝိမ္ဟာပနကာရဏာနိ။ ပစ္စယပဋိသေဝနသင္ခာတံ ကုဟနဝတ္ထူတိအာဒီသု စီဝရာဒီဟိ နိမန္တိတသ္သ တဒတ္ထိကသ္သေဝ သတော ပာပိစ္ဆတံ နိသ္သာယ ပဋိက္ခိပနေန တေ စ ဂဟပတိကေ အတ္တနိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပသာဒေ ဉတ္ဝာ ပုန တေသံ ‘‘အဟော အယ္ယော အပ္ပိစ္ဆော, န ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတုံ ဣစ္ဆတိ, သုလဒ္ဓံ ဝတ နော အသ္သ, သစေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟေယ္ယာ’’တိ နာနာဝိဓေဟိ ဥပာယေဟိ ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိ ဥပနေန္တာနံ တဒနုဂ္ဂဟကာမတံယေဝ အဝိကတ္ဝာ ပဋိဂ္ဂဟဏေန စ တတော ပဘုတိ အပိ သကဋဘာရေဟိ ဥပနာမနဟေတုဘူတံ ဝိမ္ဟာပနံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင္ခာတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပာပိစ္ဆသ္သေဝ ပန သတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယေန ကတေန ဣရိယာပထေန ဝိမ္ဟာပနံ ဣရိယာပထသင္ခာတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပာပိစ္ဆသ္သေဝ ပန သတော ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာဓိဂမပရိဒီပနဝာစာယ တထာ တထာ ဝိမ္ဟာပနံ သာမန္တဇပ္ပနသင္ခာတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tīṇi kuhanavatthūnīti tīṇi vimhāpanakāraṇāni. Paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūtiādīsu cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitapasāde ñatvā puna tesaṃ ‘‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa, sace appamattakampi kiñci paṭiggaṇheyyā’’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva avikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti api sakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyena katena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.

    ကတမံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင္ခာတန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စယပဋိသေဝနန္တိ ဧဝံ သင္ခာတံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင္ခာတံ။ နိမန္တေန္တီတိ ဣဓ ဂဟပတိကာ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဘိက္ခူ နိမန္တေန္တိ။ အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ‘‘နိမန္တေတီ’’တိ ဝာ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိ ဝာ ကေစိ ပဌန္တိ။ တာဒိသေ နိမန္တာပေန္တိ။ နိမန္တေန္တီတိ ပာဌသ္သ သမ္ဘဝော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စီဝရံ ပစ္စက္ခာတီတိ စီဝရံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧတံ သာရုပ္ပံ, ယံ သမဏောတိ ယံ စီဝရဓာရဏံ သမဏော ကရောတိ, ဧတံ သာရုပ္ပံ အနုစ္ဆဝိကံ။ ပာပဏိကာ ဝာ နန္တကာနီတိ အာပဏဒ္ဝာရေ ပတိကာနိ အန္တဝိရဟိတာနိ ပိလောတိကာနိ။ ဥစ္စိနိတ္ဝာတိ သံကဍ္ဎိတ္ဝာ။ ဥဉ္ဆာစရိယာယာတိ ဘိက္ခာစရဏေန။ ပိဏ္ဍိယာလောပေနာတိ ပိဏ္ဍံ ကတ္ဝာ လဒ္ဓအာလောပေန။ ပူတိမုတ္တေန ဝာတိ ဂောမုတ္တေန ဝာ။ ဩသဓံ ကရေယ္ယာတိ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရေယ္ယ။ တဒုပာဒာယာတိ တတော ပဋ္ဌာယ။ ဓုတဝာဒောတိ ဓုတဂုဏဝာဒီ။ ဘိယ္ယော ဘိယ္ယော နိမန္တေန္တီတိ ဥပရူပရိ နိမန္တေန္တိ။ သမ္မုခီဘာဝာတိ သမ္မုခီဘာဝေန, ဝိဇ္ဇမာနတာယာတိ အတ္ထော။ ပသဝတီတိ ပဋိလဘတိ။ သဒ္ဓာယ သမ္မုခီဘာဝေန သက္ကာ ကာတုန္တိ ‘‘သဒ္ဓာယ သမ္မုခီဘာဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဒေယ္ယဓမ္မာ သုလဘာ ဒက္ခိဏေယ္ယာ စ, သဒ္ဓာ ပန ဒုလ္လဘာ။ ပုထုဇ္ဇနသ္သ ဟိ သဒ္ဓာ အထာဝရာ, ပဒဝာရေ ပဒဝာရေ နာနာ ဟောတိ။ တေနေဝသ္သ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသဒိသောပိ အဂ္ဂသာဝကော ပာဋိဘောဂော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တော အာဟ ‘‘ဒ္ဝိန္နံ ခော နေသံ အာဝုသော ဓမ္မာနံ ပာဋိဘောဂော ဘောဂာနဉ္စ ဇီဝိတသ္သ စ, သဒ္ဓာယ ပန တ္ဝံ ပာဋိဘောဂော’’တိ။

    Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātanti ettha paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ. Nimantentīti idha gahapatikā ‘‘bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhū nimantenti. Ayameva vā pāṭho. ‘‘Nimantetī’’ti vā ‘‘vadantī’’ti vā keci paṭhanti. Tādise nimantāpenti. Nimantentīti pāṭhassa sambhavo daṭṭhabbo. Cīvaraṃ paccakkhātīti cīvaraṃ paṭikkhipati. Etaṃ sāruppaṃ, yaṃ samaṇoti yaṃ cīvaradhāraṇaṃ samaṇo karoti, etaṃ sāruppaṃ anucchavikaṃ. Pāpaṇikā vā nantakānīti āpaṇadvāre patikāni antavirahitāni pilotikāni. Uccinitvāti saṃkaḍḍhitvā. Uñchācariyāyāti bhikkhācaraṇena. Piṇḍiyālopenāti piṇḍaṃ katvā laddhaālopena. Pūtimuttena vāti gomuttena vā. Osadhaṃ kareyyāti bhesajjakiccaṃ kareyya. Tadupādāyāti tato paṭṭhāya. Dhutavādoti dhutaguṇavādī. Bhiyyo bhiyyo nimantentīti uparūpari nimantenti. Sammukhībhāvāti sammukhībhāvena, vijjamānatāyāti attho. Pasavatīti paṭilabhati. Saddhāya sammukhībhāvena sakkā kātunti ‘‘saddhāya sammukhībhāvā’’tiādimāha. Deyyadhammā sulabhā dakkhiṇeyyā ca, saddhā pana dullabhā. Puthujjanassa hi saddhā athāvarā, padavāre padavāre nānā hoti. Tenevassa mahāmoggallānasadisopi aggasāvako pāṭibhogo bhavituṃ asakkonto āha ‘‘dvinnaṃ kho nesaṃ āvuso dhammānaṃ pāṭibhogo bhogānañca jīvitassa ca, saddhāya pana tvaṃ pāṭibhogo’’ti.

    ဧဝံ တုမ္ဟေ ပုညေန ပရိဗာဟိရာ ဘဝိသ္သထာတိ ဧတ္ထ ပုညေနာတိ နိသ္သက္ကတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ပုညတော ပရိဟီနာ ပရမ္မုခာ ဘဝိသ္သထ။ ဘာကုဋိကာတိ မုခာနံ ပဓာနပုရိမဋ္ဌိတဘာဝဒသ္သနေန ဘာကုဋိကရဏံ, မုခသင္ကောစောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာကုဋိကရဏံ သီလမသ္သာတိ ဘာကုဋိကော, ဘာကုဋိကသ္သ ဘာဝော ဘာကုဋိယံ။ ကုဟနာတိ ဝိမ္ဟာပနာ။ ကုဟသ္သ အာယနာ ကုဟာယနာ။ ကုဟိတသ္သ ဘာဝော ကုဟိတတ္တံ။

    Evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissathāti ettha puññenāti nissakkatthe karaṇavacanaṃ. Puññato parihīnā parammukhā bhavissatha. Bhākuṭikāti mukhānaṃ padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko, bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ. Kuhanāti vimhāpanā. Kuhassa āyanā kuhāyanā. Kuhitassa bhāvo kuhitattaṃ.

    ပာပိစ္ဆောတိ အသန္တဂုဏဒီပနကာမော။ ဣစ္ဆာပကတောတိ ဣစ္ဆာယ အပကတော, ဥပဒ္ဒုတောတိ အတ္ထော။ သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယောတိ ဗဟုမာနဇ္ဈာသယော။ ဂမနံ သဏ္ဌပေတီတိ အဘိက္ကမာဒိဂမနံ အဘိသင္ခရောတိ, ပာသာဒိကဘာဝံ ကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဏိဓာယ ဂစ္ဆတီတိ ပတ္ထနံ ဌပေတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမာဟိတော ဝိယ ဂစ္ဆတီတိ ဥပစာရပ္ပတ္တော ဝိယ ဂစ္ဆတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

    Pāpicchoti asantaguṇadīpanakāmo. Icchāpakatoti icchāya apakato, upaddutoti attho. Sambhāvanādhippāyoti bahumānajjhāsayo. Gamanaṃ saṇṭhapetīti abhikkamādigamanaṃ abhisaṅkharoti, pāsādikabhāvaṃ karotīti vuttaṃ hoti. Itaresupi eseva nayo. Paṇidhāya gacchatīti patthanaṃ ṭhapetvā gacchati. Sesesupi eseva nayo. Samāhito viya gacchatīti upacārappatto viya gacchati. Sesesupi eseva nayo.

    အာပာထကဇ္ဈာယီဝ ဟောတီတိ သမ္မုခာ အာဂတာနံ မနုသ္သာနံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇန္တော ဝိယ သန္တဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ဣရိယာပထသ္သာတိ စတုဣရိယာပထသ္သ။ အာဌပနာတိ အာဒိဋ္ဌပနာ, အာဒရေန ဝာ ဌပနာ။ ဌပနာတိ ဌပနာကာရော။ သဏ္ဌပနာတိ အဘိသင္ခရဏံ, ပာသာဒိကဘာဝကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အရိယဓမ္မသန္နိသ္သိတန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မပဋိဗဒ္ဓံ။ ကုဉ္စိကန္တိ အဝာပုရဏံ။ မိတ္တာတိ သိနေဟဝန္တော။ သန္ဒိဋ္ဌာတိ ဒိဋ္ဌမတ္တာ။ သမ္ဘတ္တာတိ ဒဠ္ဟမိတ္တာ။ ဥဒ္ဒဏ္ဍေတိ ဧကော ပတိသ္သယဝိသေသော။

    Āpāthakajjhāyīva hotīti sammukhā āgatānaṃ manussānaṃ jhānaṃ samāpajjanto viya santabhāvaṃ dasseti. Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa. Āṭhapanāti ādiṭṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā. Ṭhapanāti ṭhapanākāro. Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇaṃ, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti. Ariyadhammasannissitanti lokuttaradhammapaṭibaddhaṃ. Kuñcikanti avāpuraṇaṃ. Mittāti sinehavanto. Sandiṭṭhāti diṭṭhamattā. Sambhattāti daḷhamittā. Uddaṇḍeti eko patissayaviseso.

    ကောရဇိကကောရဇိကောတိ သင္ကောစသင္ကောစကော, အတိသင္ကောစကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ကောရစကကောရစကော’’တိ ဝာ ပာဌော။ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကောတိ အတိဝိယ မုခသင္ကောစနသီလော။ ကုဟကကုဟကောတိ အတိဝိယ ဝိမ္ဟာပကော။ လပကလပကောတိ အတိဝိယ သလ္လာပကော။ မုခသမ္ဘာဝိကောတိ အတ္တနော မုခဝသေန အညေဟိ သဟ သမ္ဘာဝိကော, အပ္ပိတစိတ္တောတိ ဧကေ။ သန္တာနန္တိ ကိလေသသန္တတာယ သန္တာနံ။ သမာပတ္တီနန္တိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနံ။ ဂမ္ဘီရန္တိ နိန္နပတိဋ္ဌာနံ။ ဂူဠ္ဟန္တိ ဒသ္သေတုံ ဒုက္ခံ။ နိပုဏန္တိ သုခုမံ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ပဒတ္ထေန ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာဓိပ္ပာယံ။ လောကုတ္တရန္တိ ဓမ္မဒီပကံ။ သုညတာပဋိသညုတ္တန္တိ နိဗ္ဗာနပဋိသညုတ္တံ။ အထ ဝာ လောကုတ္တရသုညတာပဋိသညုတ္တန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မဘူတနိဗ္ဗာနပဋိသညုတ္တံ။

    Korajikakorajikoti saṅkocasaṅkocako, atisaṅkocakoti vuttaṃ hoti. ‘‘Koracakakoracako’’ti vā pāṭho. Bhākuṭikabhākuṭikoti ativiya mukhasaṅkocanasīlo. Kuhakakuhakoti ativiya vimhāpako. Lapakalapakoti ativiya sallāpako. Mukhasambhāvikoti attano mukhavasena aññehi saha sambhāviko, appitacittoti eke. Santānanti kilesasantatāya santānaṃ. Samāpattīnanti samāpajjitabbānaṃ. Gambhīranti ninnapatiṭṭhānaṃ. Gūḷhanti dassetuṃ dukkhaṃ. Nipuṇanti sukhumaṃ. Paṭicchannanti padatthena duppaṭivijjhādhippāyaṃ. Lokuttaranti dhammadīpakaṃ. Suññatāpaṭisaññuttanti nibbānapaṭisaññuttaṃ. Atha vā lokuttarasuññatāpaṭisaññuttanti lokuttaradhammabhūtanibbānapaṭisaññuttaṃ.

    ကာယိကံ ပာဂဗ္ဘိယန္တိ ကာယေ ဘဝံ ကာယိကံ။ ဝာစသိကစေတသိကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အစိတ္တီကာရကတောတိ ဗဟုမာနကိရိယရဟိတော။ အနုပာဟနာနံ စင္ကမန္တာနန္တိ ဥပာဟနဝိရဟိတာနံ စင္ကမန္တာနံ သမီပေ, အနာဒရေ ဝာ သာမိဝစနံ။ သဥပာဟနောတိ ဥပာဟနာရူဠ္ဟော ဟုတ္ဝာ စင္ကမတိ။ နီစေ စင္ကမေ စင္ကမန္တာနန္တိ အကတပရိစ္ဆေဒာယ ဘူမိယာ စင္ကမန္တေ ပရိစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ ဝာလုကံ အာကိရိတ္ဝာ အာလမ္ဗနံ ယောဇေတ္ဝာ ကတစင္ကမေ နီစေပိ စင္ကမေ စင္ကမန္တေ။ ဥစ္စေ စင္ကမေ စင္ကမတီတိ ဣဋ္ဌကစယနသမ္ပန္နေ ဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တေ ဥစ္စေ စင္ကမေ စင္ကမတိ။ သစေ ပာကာရပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကယုတ္တော, ပဗ္ဗတန္တရဝနန္တရဘူမန္တရသ္သ ဝာ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော, တာဒိသေ စင္ကမေ စင္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နေပိ ဥပစာရံ မုဉ္စိတ္ဝာ ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋ္ဋယန္တောပိ တိဋ္ဌတီတိ အတိသမီပေ တိဋ္ဌတိ။ ပုရတောပိ တိဋ္ဌတီတိ ပုရတ္ထိမတောပိ တိဋ္ဌတိ။ ဌိတကောပိ ဘဏတီတိ ခာဏုကော ဝိယ အနောနမိတ္ဝာ ဘဏတိ။ ဗာဟာဝိက္ခေပကောတိ ဗာဟုံ ခိပိတ္ဝာ ခိပိတ္ဝာ ဘဏတိ။

    Kāyikaṃ pāgabbhiyanti kāye bhavaṃ kāyikaṃ. Vācasikacetasikesupi eseva nayo. Acittīkārakatoti bahumānakiriyarahito. Anupāhanānaṃ caṅkamantānanti upāhanavirahitānaṃ caṅkamantānaṃ samīpe, anādare vā sāmivacanaṃ. Saupāhanoti upāhanārūḷho hutvā caṅkamati. Nīce caṅkame caṅkamantānanti akataparicchedāya bhūmiyā caṅkamante paricchedaṃ katvā vālukaṃ ākiritvā ālambanaṃ yojetvā katacaṅkame nīcepi caṅkame caṅkamante. Ucce caṅkame caṅkamatīti iṭṭhakacayanasampanne vedikāparikkhitte ucce caṅkame caṅkamati. Sace pākāraparikkhitto hoti dvārakoṭṭhakayutto, pabbatantaravanantarabhūmantarassa vā suppaṭicchanno, tādise caṅkame caṅkamituṃ vaṭṭati, appaṭicchannepi upacāraṃ muñcitvā vaṭṭati. Ghaṭṭayantopi tiṭṭhatīti atisamīpe tiṭṭhati. Puratopitiṭṭhatīti puratthimatopi tiṭṭhati. Ṭhitakopi bhaṇatīti khāṇuko viya anonamitvā bhaṇati. Bāhāvikkhepakoti bāhuṃ khipitvā khipitvā bhaṇati.

    အနုပခဇ္ဇာတိ သဗ္ဗေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ပဝိသိတ္ဝာ။ နဝေပိ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟတီတိ အတ္တနော ပတ္တာသနေ အနိသီဒိတ္ဝာ ပုရေ ဝာ ပစ္ဆာ ဝာ ပဝိသန္တော အာသနေန ပဋိဗာဟတိ နာမ။

    Anupakhajjāti sabbesaṃ nisinnaṭṭhānaṃ pavisitvā. Navepi bhikkhū āsanena paṭibāhatīti attano pattāsane anisīditvā pure vā pacchā vā pavisanto āsanena paṭibāhati nāma.

    အနာပုစ္ဆမ္ပိ ကဋ္ဌံ ပက္ခိပတီတိ အနာပုစ္ဆိတ္ဝာ အနပလောကေတ္ဝာ အဂ္ဂိမ္ဟိ ဒာရုံ ခိပတိ။ ဒ္ဝာရံ ပိဒဟတီတိ ဇန္တာဃရေ ပိဒဟတိ။

    Anāpucchampi kaṭṭhaṃ pakkhipatīti anāpucchitvā anapaloketvā aggimhi dāruṃ khipati. Dvāraṃ pidahatīti jantāghare pidahati.

    ဩတရတီတိ ဥဒကတိတ္ထံ ပဝိသတိ။ န္ဟာယတီတိ သရီရံ သိနေဟေတိ။ ဥတ္တရတီတိ ဥဒကတိတ္ထတော တီရံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။

    Otaratīti udakatitthaṃ pavisati. Nhāyatīti sarīraṃ sineheti. Uttaratīti udakatitthato tīraṃ uggacchati.

    ဝောက္ကမ္မာပီတိ အတိက္ကမိတ္ဝာပိ။ ဩဝရကာနီတိ ဂဗ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတသယနဃရာနိ။

    Vokkammāpīti atikkamitvāpi. Ovarakānīti gabbhe patiṭṭhitasayanagharāni.

    ဂူဠ္ဟာနီတိ ပဋိစ္ဆန္နာနိ။ ပဋိစ္ဆန္နာနီတိ အညေဟိ ပဋိစ္ဆာဒိတာနိ။

    Gūḷhānīti paṭicchannāni. Paṭicchannānīti aññehi paṭicchāditāni.

    အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဝာတိ ထေရေဟိ ‘‘ဓမ္မံ ဘဏာဟီ’’တိ အနာဏတ္တော အနာယာစိတော စ။

    Anajjhiṭṭho vāti therehi ‘‘dhammaṃ bhaṇāhī’’ti anāṇatto anāyācito ca.

    ပာပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ အသုစိသင္ကသရသမာစာရောတိ အညေဟိ ‘‘အယံ ဒုသ္သီလော’’တိ သင္ကာယ သရိတဗ္ဗော အာစာရော သံယောဂော ဧတသ္သာတိ အသုစိသင္ကသရသမာစာရော။ သင္ကသ္သရသမာစာရောတိ သကာရံ သံယောဂံ ကတ္ဝာပိ ပဌန္တိ။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တောတိ ပဋိစ္ဆာဒိတကာယဝစီကမ္မန္တော။ အသ္သမဏောတိ န သမဏော။ သမဏပဋိညောတိ ‘‘အဟံ သမဏော’’တိ ပဋိဇာနန္တော။ အဗ္ရဟ္မစာရီတိ သေဋ္ဌစရိယာ ဝိရဟိတော။ ဗ္ရဟ္မစာရိပဋိညောတိ ဝုတ္တပဋိပက္ခော။ အန္တောပူတီတိ အဗ္ဘန္တရေ ကုသလဓမ္မဝိရဟိတတ္တာ အန္တောပူတိဘာဝမာပန္နော။ အဝသ္သုတောတိ ရာဂေန တိန္တော။ ကသမ္ဗုဇာတောတိ သင္ကာရသဘာဝော။ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နောတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခု သဂာရဝော သပ္ပတိသ္သော ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော သုနိဝတ္ထော သုပာရုတော ပာသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေန ပဋိက္ကန္တေန အာလောကိတေန ဝိလောကိတေန သမိဉ္ဇိတေန ပသာရိတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယမနုယုတ္တော သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော အာဘိသမာစာရိကေသု သက္ကစ္စကာရီ ဂရုစိတ္တီကာရဗဟုလော ဝိဟရတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရော။ ဧဝံ တာဝ အာစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Pāpadhammoti lāmakadhammo. Asucisaṅkasarasamācāroti aññehi ‘‘ayaṃ dussīlo’’ti saṅkāya saritabbo ācāro saṃyogo etassāti asucisaṅkasarasamācāro. Saṅkassarasamācāroti sakāraṃ saṃyogaṃ katvāpi paṭhanti. Paṭicchannakammantoti paṭicchāditakāyavacīkammanto. Assamaṇoti na samaṇo. Samaṇapaṭiññoti ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti paṭijānanto. Abrahmacārīti seṭṭhacariyā virahito. Brahmacāripaṭiññoti vuttapaṭipakkho. Antopūtīti abbhantare kusaladhammavirahitattā antopūtibhāvamāpanno. Avassutoti rāgena tinto. Kasambujātoti saṅkārasabhāvo. Ācāragocarasampannoti ettha bhikkhu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho āraddhavīriyo ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācāro. Evaṃ tāva ācāro veditabbo.

    ဂောစရော ပန တိဝိဓော ဥပနိသ္သယဂောစရော အာရက္ခဂောစရော ဥပနိဗန္ဓဂောစရောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဥပနိသ္သယဂောစရော? ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ကလ္ယာဏမိတ္တော, ယံ နိသ္သာယ အသ္သုတံ သုဏာတိ, သုတံ ပရိယောဒာပေတိ, ကင္ခံ ဝိတရတိ, ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ, စိတ္တံ ပသာဒေတိ; ယသ္သ ဝာ ပန အနုသိက္ခမာနော သဒ္ဓာယ ဝဍ္ဎတိ, သီလေန, သုတေန, စာဂေန, ပညာယ ဝဍ္ဎတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိသ္သယဂောစရော။

    Gocaro pana tividho upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti. Tattha katamo upanissayagocaro? Dasakathāvatthuguṇasamannāgato kalyāṇamitto, yaṃ nissāya assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti; yassa vā pana anusikkhamāno saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati. Ayaṃ vuccati upanissayagocaro.

    ကတမော အာရက္ခဂောစရော? ဣဓ ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော ဩက္ခိတ္တစက္ခု ယုဂမတ္တဒသ္သာဝီ သုသံဝုတော ဂစ္ဆတိ, န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော, န အသ္သံ, န ရထံ, န ပတ္တိံ, န ဣတ္ထိံ, န ပုရိသံ ဩလောကေန္တော, န ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေန္တော, န အဓော ဩလောကေန္တော, န ဒိသာဝိဒိသံ ပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ အာရက္ခဂောစရော။

    Katamo ārakkhagocaro? Idha bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī susaṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ ullokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati. Ayaṃ vuccati ārakkhagocaro.

    ကတမော ဥပနိဗန္ဓဂောစရော? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ယတ္ထ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၇၂), အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဗန္ဓဂောစရောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ စ အာစာရေန ဣမိနာ စ ဂောစရေန ဥပေတော။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေနပိ ဝုစ္စတိ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နောတိ။

    Katamo upanibandhagocaro? Cattāro satipaṭṭhānā yattha cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372), ayaṃ vuccati upanibandhagocaroti. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto…pe… samannāgato. Tenapi vuccati ācāragocarasampannoti.

    အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီတိ အဏုပ္ပမာဏေသု အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသေခိယအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒာဒိဘေဒေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သနသီလော။ သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ သမ္မာ အာဒာယ သိက္ခတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ ဧတ္တာဝတာ စ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဒသ္သိတံ။ ‘‘အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ ပန သဗ္ဗံ ယထာပဋိပန္နသ္သ တံ သီလံ သမ္ပဇ္ဇတိ, တံ ပဋိပတ္တိံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbaṃ sammā ādāya sikkhati. Ettha ca ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti ettāvatā ca puggalādhiṭṭhānāya desanāya pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dassitaṃ. ‘‘Ācāragocarasampanno’’tiādi pana sabbaṃ yathāpaṭipannassa taṃ sīlaṃ sampajjati, taṃ paṭipattiṃ dassetuṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ၈၈. သာတိယေသု အနသ္သာဝီတိ သာတဝတ္ထူသု ကာမဂုဏေသု တဏ္ဟာသန္ထဝဝိရဟိတော။ သဏ္ဟောတိ သဏ္ဟေဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ ပဋိဘာနဝာတိ ပရိယတ္တိပရိပုစ္ဆာဓိဂမပဋိဘာနေဟိ သမန္နာဂတော။ န သဒ္ဓောတိ သာမံ အဓိဂတဓမ္မံ န ကသ္သစိ သဒ္ဒဟတိ။ န ဝိရဇ္ဇတီတိ ခယာ ရာဂသ္သ ဝိရတ္တတ္တာ ဣဒာနိ န ဝိရဇ္ဇတိ။

    88.Sātiyesu anassāvīti sātavatthūsu kāmaguṇesu taṇhāsanthavavirahito. Saṇhoti saṇhehi kāyakammādīhi samannāgato. Paṭibhānavāti pariyattiparipucchādhigamapaṭibhānehi samannāgato. Na saddhoti sāmaṃ adhigatadhammaṃ na kassaci saddahati. Na virajjatīti khayā rāgassa virattattā idāni na virajjati.

    ယေသံ ဧသာတိ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သာတဝတ္ထူသု ကာမဂုဏေသု ဣစ္ဆာ တဏ္ဟာ။ အပ္ပဟီနာတိ သန္ထဝသမ္ပယုတ္တာ တဏ္ဟာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အပ္ပဟီနာ။ တေသံ စက္ခုတော ရူပတဏ္ဟာ သဝတီတိ ဧတေသံ စက္ခုဒ္ဝာရတော ပဝတ္တဇဝနဝီထိသမ္ပယုတ္တာ ရူပာရမ္မဏာ တဏ္ဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အာသဝတီတိ ဩကာသတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂာ ဓမ္မတော ယာဝ ဂောတ္ရဘူ သဝတိ။ သန္ဒတီတိ နဒီသောတံ ဝိယ အဓောမုခံ သန္ဒတိ။ ပဝတ္တတီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဝတ္တတိ။ သေသဒ္ဝာရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုက္ကပက္ခေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန တဏ္ဟာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သုပ္ပဟီနာ။ တေသံ စက္ခုတော ရူပတဏ္ဟာ န သဝတိ။

    Yesaṃ esāti yesaṃ puggalānaṃ sātavatthūsu kāmaguṇesu icchā taṇhā. Appahīnāti santhavasampayuttā taṇhā arahattamaggena appahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā savatīti etesaṃ cakkhudvārato pavattajavanavīthisampayuttā rūpārammaṇā taṇhā uppajjati. Āsavatīti okāsato yāva bhavaggā dhammato yāva gotrabhū savati. Sandatīti nadīsotaṃ viya adhomukhaṃ sandati. Pavattatīti punappunaṃ uppattivasena pavattati. Sesadvāresupi eseva nayo. Sukkapakkhe vuttavipariyāyena taṇhā arahattamaggena suppahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā na savati.

    သဏ္ဟေန ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတောတိ အဖရုသေန မုဒုနာ ကာယကမ္မေန သမင္ဂီဘူတော ဧကီဘူတော။ ဝစီကမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဏ္ဟေဟိ သတိပဋ္ဌာနေဟီတိအာဒီသု သတိပဋ္ဌာနာဒယော လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာ။ ပရိယာပုဏနအတ္ထာဒိပရိပုစ္ဆာလောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာဓိဂမဝသေန သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထာ တိသ္သော ပဋိဘာနပ္ပဘေဒသင္ခာတာ ပညာ ယသ္သ အတ္ထိ, သော ပဋိဘာနဝာ။ တသ္သ ပရိယတ္တိံ နိသ္သာယ ပဋိဘာယတီတိ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပရိယာပုဏနံ အလ္လီယိတ္ဝာ ဉာဏံ ဇာယတိ ဉာဏံ အဘိမုခံ ဟောတိ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကဝသေန ဝုတ္တာ။ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရဝသေန။ စတသ္သော ပဋိသမ္ဘိဒာယော ဆ စ အဘိညာယော ဝိမောက္ခန္တိကဝသေန ဝုတ္တာတိ ဉာတဗ္ဗာ။

    Saṇhenakāyakammena samannāgatoti apharusena mudunā kāyakammena samaṅgībhūto ekībhūto. Vacīkammādīsupi eseva nayo. Saṇhehi satipaṭṭhānehītiādīsu satipaṭṭhānādayo lokiyalokuttaramissakā. Pariyāpuṇanaatthādiparipucchālokiyalokuttaradhammādhigamavasena sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthā tisso paṭibhānappabhedasaṅkhātā paññā yassa atthi, so paṭibhānavā. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāyatīti tassa puggalassa pariyāpuṇanaṃ allīyitvā ñāṇaṃ jāyati ñāṇaṃ abhimukhaṃ hoti. Cattāro satipaṭṭhānāti sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttaramissakavasena vuttā. Maggaphalāni nibbattitalokuttaravasena. Catasso paṭisambhidāyo cha ca abhiññāyo vimokkhantikavasena vuttāti ñātabbā.

    တတ္ထ စတသ္သော ပဋိသမ္ဘိဒာယောတိ စတ္တာရော ဉာဏပ္ပဘေဒာတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိအာသဝက္ခယပရိယောသာနာနိ အဓိကာနိ ဆ ဉာဏာနိ။ တသ္သာတိ ပရသ္သ, အတ္ထော ပဋိဘာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အတ္ထောတိ သင္ခေပတော ဟေတုဖလံ။ တဉ္ဟိ ယသ္မာ ဟေတုအနုသာရေန အရီယတိ အဓိဂမီယတိ ပာပုဏီယတိ, တသ္မာ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယံကိဉ္စိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗာနံ ဘာသိတတ္ထော ဝိပာကော ကိရိယာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တံ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ သော အတ္ထော ပဘေဒတော ဉာတော ပာကဋော ဟောတိ။ ဓမ္မောတိ သင္ခေပတော ပစ္စယော။ သော ဟိ ယသ္မာ တံ တံ ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ စေဝ ပာပေတိ စ, တသ္မာ ဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယော ကောစိ ဖလနိဗ္ဗတ္တကော ဟေတု အရိယမဂ္ဂော ဘာသိတံ ကုသလံ အကုသလန္တိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဓမ္မောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ သော ဓမ္မော ပဘေဒတော ဉာတော ပာကဋော ဟောတိ, တသ္မိံ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ ယာ သဘာဝနိရုတ္တိ အဗ္ယဘိစာရီ ဝောဟာရော, တသ္သ အဘိလာပေ ဘာသနေ ဥဒီရဏေ တံ လပိတံ ဘာသိတံ ဥဒီရိတံ သဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ သာ နိရုတ္တိ ဉာတာ ပာကဋာ ဟောတိ။

    Tattha catasso paṭisambhidāyoti cattāro ñāṇappabhedāti attho. Iddhividhādiāsavakkhayapariyosānāni adhikāni cha ñāṇāni. Tassāti parassa, attho paṭibhāyatīti sambandho. Atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati pāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayuppannaṃ nibbānaṃ bhāsitattho vipāko kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā, taṃ atthaṃ paccavekkhantassa so attho pabhedato ñāto pākaṭo hoti. Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu ariyamaggo bhāsitaṃ kusalaṃ akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā, taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa so dhammo pabhedato ñāto pākaṭo hoti, tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti abyabhicārī vohāro, tassa abhilāpe bhāsane udīraṇe taṃ lapitaṃ bhāsitaṃ udīritaṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa sā nirutti ñātā pākaṭā hoti.

    ဧတ္ထ အတ္ထေ ဉာတေ အတ္ထော ပဋိဘာယတီတိ ဣဒာနိ တသ္သ သဒ္ဒံ အာဟရိတ္ဝာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေ အတ္ထေ ပာကဋီဘူတေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒော အတ္ထော တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပဋိဘာယတိ ဉာဏာဘိမုခော ဟောတိ။ ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မော ပဋိဘာယတီတိ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေ ဓမ္မေ ပာကဋီဘူတေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒော ဓမ္မော ပဋိဘာယတိ။ နိရုတ္တိယာ ဉာတာယ နိရုတ္တိ ပဋိဘာယတီတိ ဝုတ္တပ္ပဘေဒာယ နိရုတ္တိယာ ပာကဋာယ ဝုတ္တပ္ပဘေဒာ နိရုတ္တိ ပဋိဘာယတိ။ ဣမေသု တီသု ဉာဏေသု ဉာဏန္တိ အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု ဣမေသု တီသု သဗ္ဗတ္ထကဉာဏမာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ တေသု တီသု ဉာဏေသု ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ, ယထာဝုတ္တေသု ဝာ တေသု တီသု ဉာဏေသု ဂောစရကိစ္စာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒာ။ ဣမာယ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒာယာတိ ဣမာယ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ယထာဝုတ္တဝိတ္ထာရပညာယ ဥပေတော ဟောတိ။ သော ဝုစ္စတိ ပဋိဘာနဝာတိ နိဂမေန္တော အာဟ။ ယသ္သ ပရိယတ္တိ နတ္ထီတိ ပရိယတ္တိ နာမ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တဉ္ဟိ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တသ္သ ပဋိသမ္ဘိဒာ ဝိသဒာ ဟောန္တိ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဧဝရူပာ ပရိယတ္တိ နတ္ထိ။ ပရိပုစ္ဆာ နတ္ထီတိ ပရိပုစ္ဆာ နာမ ပာဠိအဋ္ဌကထာဒီသု ဂဏ္ဌိပဒအတ္ထပဒဝိနိစ္ဆယကထာ။ ဥဂ္ဂဟိတပာဠိအာဒီသု ဟိ အတ္ထံ ကထေန္တသ္သ ပဋိသမ္ဘိဒာ ဝိသဒာ ဟောန္တိ။ အဓိဂမော နတ္ထီတိ အဓိဂမော နာမ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ။ အရဟတ္တဉ္ဟိ ပတ္တသ္သ ပဋိသမ္ဘိဒာ ဝိသဒာ ဟောန္တိ။ ယသ္သ ဝုတ္တပ္ပကာရာ တိဝိဓာ သမ္ပတ္တိ နတ္ထိ။ ကိံ တသ္သ ပဋိဘာယိသ္သတီတိ ကေန ကာရဏေန တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဥပဋ္ဌဟိသ္သတိ။

    Ettha atthe ñāte attho paṭibhāyatīti idāni tassa saddaṃ āharitvā vuttappabhede atthe pākaṭībhūte vuttappabhedo attho tassa puggalassa paṭibhāyati ñāṇābhimukho hoti. Dhamme ñātedhammo paṭibhāyatīti vuttappabhede dhamme pākaṭībhūte vuttappabhedo dhammo paṭibhāyati. Niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāyatīti vuttappabhedāya niruttiyā pākaṭāya vuttappabhedā nirutti paṭibhāyati. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇanti atthadhammaniruttīsu imesu tīsu sabbatthakañāṇamārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tesu tīsu ñāṇesu pabhedagataṃ ñāṇaṃ, yathāvuttesu vā tesu tīsu ñāṇesu gocarakiccādivasena vitthāragataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Imāya paṭibhānapaṭisambhidāyāti imāya vuttappakārāya yathāvuttavitthārapaññāya upeto hoti. So vuccati paṭibhānavāti nigamento āha. Yassa pariyatti natthīti pariyatti nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa puggalassa evarūpā pariyatti natthi. Paripucchā natthīti paripucchā nāma pāḷiaṭṭhakathādīsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā. Uggahitapāḷiādīsu hi atthaṃ kathentassa paṭisambhidā visadā honti. Adhigamo natthīti adhigamo nāma arahattappatti. Arahattañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa vuttappakārā tividhā sampatti natthi. Kiṃ tassa paṭibhāyissatīti kena kāraṇena tassa puggalassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ upaṭṭhahissati.

    သာမန္တိ သယမေဝ။ သယံ အဘိညာတန္တိ သယမေဝ တေန ဉာဏေန အဝဂမိတံ။ အတ္တပစ္စက္ခံ ဓမ္မန္တိ အတ္တနာ ပဋိဝိဇ္ဈိတံ ပစ္စဝေက္ခိတံ ဓမ္မံ။ န ကသ္သစိ သဒ္ဒဟတီတိ အတ္တပစ္စက္ခတာယ ပရေသံ န သဒ္ဒဟတိ, သဒ္ဓာယ န ဂစ္ဆတိ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာတိအာဒိကံ ဒ္ဝာဒသပဒိကပစ္စယာကာရဒသ္သနဝသေန ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာတိအာဒယော သံသာရနိဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒိ သစ္စဒသ္သနဝသေန။ ဣမေ အာသဝာတိအာဒယော အပရေန ပရိယာယေန ကိလေသဝသေန ပစ္စယဒသ္သနဝသေန။ ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာတိအာဒယော အဘိညေယ္ယပရိညေယ္ယပဟာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဒသ္သနဝသေန။ ဆန္နံ ဖသ္သာယတနာနန္တိအာဒယော ဖသ္သာယတနာနံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ အတ္ထင္ဂမဉ္စ အသ္သာဒဉ္စ ဥပဒ္ဒဝဉ္စ နိသ္သရဏဉ္စ ဒသ္သနဝသေန။ ပဉ္စန္နံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ ပဉ္စဝီသတိဝိဓေန ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ, တေသု ဆန္ဒရာဂဝသေန အသ္သာဒဉ္စ, တေသံ ဝိပရိဏာမံ အာဒီနဝဉ္စ, နိသ္သရဏသင္ခာတံ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ အဝိဇ္ဇာဒိသမုဒယဉ္စ, အဝိဇ္ဇာဒိနိရောဓေ အတ္ထင္ဂမဉ္စ ဧဝမာဒိဒသ္သနဝသေန ဝုတ္တာ။ ဧတေ ဓမ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Sāmanti sayameva. Sayaṃ abhiññātanti sayameva tena ñāṇena avagamitaṃ. Attapaccakkhaṃ dhammanti attanā paṭivijjhitaṃ paccavekkhitaṃ dhammaṃ. Na kassaci saddahatīti attapaccakkhatāya paresaṃ na saddahati, saddhāya na gacchati. Avijjāpaccayā saṅkhārātiādikaṃ dvādasapadikapaccayākāradassanavasena vuttaṃ. Avijjānirodhātiādayo saṃsāranivattiṃ sandhāya vuttā. Idaṃ dukkhantiādi saccadassanavasena. Ime āsavātiādayo aparena pariyāyena kilesavasena paccayadassanavasena. Ime dhammā abhiññeyyātiādayo abhiññeyyapariññeyyapahātabbabhāvetabbasacchikātabbadhammānaṃ dassanavasena. Channaṃ phassāyatanānantiādayo phassāyatanānaṃ uppattiñca atthaṅgamañca assādañca upaddavañca nissaraṇañca dassanavasena. Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ pañcavīsatividhena udayañca vayañca, tesu chandarāgavasena assādañca, tesaṃ vipariṇāmaṃ ādīnavañca, nissaraṇasaṅkhātaṃ nibbānañca. Catunnaṃ mahābhūtānaṃ avijjādisamudayañca, avijjādinirodhe atthaṅgamañca evamādidassanavasena vuttā. Ete dhammā tattha tattha vuttanayena veditabbā.

    အမတောဂဓန္တိ နတ္ထိ ဧတသ္သ မရဏသင္ခာတံ မတန္တိ အမတံ။ ကိလေသဝိသပဋိပက္ခတ္တာ အဂဒန္တိပိ အမတံ။ တသ္မိံ နိန္နတာယ အမတောဂဓံ။ အမတပရာယနန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အမတံ ပရံ အယနံ ဂတိ ပတိဋ္ဌာ အသ္သာတိ အမတပရာယနံ။ အမတပရိယောသာနန္တိ တံ အမတံ သံသာရသ္သ နိဋ္ဌာဘူတတ္တာ ပရိယောသာနမသ္သာတိ အမတပရိယောသာနံ။

    Amatogadhanti natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Tasmiṃ ninnatāya amatogadhaṃ. Amataparāyananti vuttappakāraṃ amataṃ paraṃ ayanaṃ gati patiṭṭhā assāti amataparāyanaṃ. Amatapariyosānanti taṃ amataṃ saṃsārassa niṭṭhābhūtattā pariyosānamassāti amatapariyosānaṃ.

    ၈၉. လာဘကမ္ယာ န သိက္ခတီတိ လာဘပတ္ထနာယ သုတ္တန္တာဒီနိ န သိက္ခတိ။ အဝိရုဒ္ဓော စ တဏ္ဟာယ, ရသေသု နာနုဂိဇ္ဈတီတိ ဝိရောဓာဘာဝေန စ အဝိရုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ တဏ္ဟာယ မူလရသာဒီသု ဂေဓံ နာပဇ္ဇတိ။

    89.Lābhakamyā na sikkhatīti lābhapatthanāya suttantādīni na sikkhati. Aviruddho ca taṇhāya, rasesu nānugijjhatīti virodhābhāvena ca aviruddho hutvā taṇhāya mūlarasādīsu gedhaṃ nāpajjati.

    ကေန နု ခောတိ လာဘပတ္ထနာယ ကာရဏစိန္တေန ပိဟသ္သ ပရိယေသနေ နိပာတော။ လာဘာဘိနိဗ္ဗတ္တိယာတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဝိသေသေန ဥပ္ပတ္တိယာ။ လာဘံ ပရိပာစေန္တောတိ ပစ္စယေ ပရိပာစယန္တော။

    Kena nu khoti lābhapatthanāya kāraṇacintena pihassa pariyesane nipāto. Lābhābhinibbattiyāti catunnaṃ paccayānaṃ visesena uppattiyā. Lābhaṃ paripācentoti paccaye paripācayanto.

    အတ္တဒမတ္ထာယာတိ ဝိပသ္သနာသမ္ပယုတ္တာယ ပညာယ အတ္တနော ဒမနတ္ထာယ။ အတ္တသမတ္ထာယာတိ သမာဓိသမ္ပယုတ္တာယ ပညာယ အတ္တနော သမာဓာနတ္ထာယ။ အတ္တပရိနိဗ္ဗာပနတ္ထာယာတိ ဒုဝိဓေနာပိ ဉာဏေန အတ္တနော အနုပာဒာပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘အနုပာဒာပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခော အာဝုသော ဘဂဝတိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၂၅၉)။ အပ္ပိစ္ဆညေဝ နိသ္သာယာတိ ဧတ္ထ ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော ဓုတင္ဂအပ္ပိစ္ဆောတိ စတ္တာရော အပ္ပိစ္ဆာ, တေသံ နာနတ္ထံ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတံ ဧဝ, တံ အပ္ပိစ္ဆံ အလ္လီယိတ္ဝာ။ သန္တုဋ္ဌိညေဝာတိ စတူသု ပစ္စယေသု စ တိဝိဓံ သန္တောသံ အလ္လီယိတ္ဝာ, ဧတေသံ ဝိဘာဂော ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ သလ္လေခညေဝာတိ ကိလေသလေခနံ။ ဣဒမတ္ထိတညေဝာတိ ဣမေဟိ ကုသလဓမ္မေဟိ အတ္ထိ ဣဒမတ္ထိ, တသ္သ ဘာဝော ဣဒမတ္ထိတာ, တံ ဣဒမတ္ထိတံယေဝ နိသ္သာယ အလ္လီယိတ္ဝာ။

    Attadamatthāyāti vipassanāsampayuttāya paññāya attano damanatthāya. Attasamatthāyāti samādhisampayuttāya paññāya attano samādhānatthāya. Attaparinibbāpanatthāyāti duvidhenāpi ñāṇena attano anupādāparinibbānatthāya. Vuttañhetaṃ ‘‘anupādāparinibbānatthaṃ kho āvuso bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.259). Appicchaññeva nissāyāti ettha paccayaappiccho adhigamaappiccho pariyattiappiccho dhutaṅgaappicchoti cattāro appicchā, tesaṃ nānatthaṃ heṭṭhā vitthāritaṃ eva, taṃ appicchaṃ allīyitvā. Santuṭṭhiññevāti catūsu paccayesu ca tividhaṃ santosaṃ allīyitvā, etesaṃ vibhāgo heṭṭhā vitthāritoyeva. Sallekhaññevāti kilesalekhanaṃ. Idamatthitaññevāti imehi kusaladhammehi atthi idamatthi, tassa bhāvo idamatthitā, taṃ idamatthitaṃyeva nissāya allīyitvā.

    ရသောတိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ မူလရသောတိ ယံကိဉ္စိ မူလံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တရသော။ ခန္ဓရသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အမ္ဗိလန္တိ တက္ကမ္ဗိလာဒိ။ မဓုရန္တိ ဧကန္တတော ဂောသပ္ပိအာဒိ။ မဓု ပန ကသာဝယုတ္တံ စိရနိက္ခိတ္တံ ကသာဝံ ဟောတိ, ဖာဏိတံ ခာရိယုတ္တံ စိရနိက္ခိတ္တံ ခာရိယံ ဟောတိ။ သပ္ပိ ပန စိရနိက္ခိတ္တံ ဝဏ္ဏဂန္ဓေ ဇဟန္တမ္ပိ ရသံ န ဇဟတီတိ တဒေဝ ဧကန္တမဓုရံ။ တိတ္တကန္တိ နိမ္ဗပဏ္ဏာဒိ။ ကဋုကန္တိ သိင္ဂိဝေရမရိစာဒိ။ လောဏိကန္တိ သာမုဒ္ဒိကလောဏာဒိ။ ခာရိကန္တိ ဝာတိင္ဂဏကဠီရာဒိ။ လမ္ဗိကန္တိ ဗဒရာမလကကပိဋ္ဌသာလဝာဒိ။ ကသာဝန္တိ ဟရီတကာဒိ။ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ရသာ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တာ။ တံတံဝတ္ထုကော ပနေတ္ထ ရသော စ အမ္ဗိလာဒီနိ နာမေဟိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာဒူတိ ဣဋ္ဌရသော။ အသာဒူတိ အနိဋ္ဌရသော။ ဣမိနာ ပဒဒ္ဝယေန သဗ္ဗောပိ ရသော ပရိယာဒိန္နော။ သီတန္တိ သီတရသော။ ဥဏ္ဟန္တိ ဥဏ္ဟရသော။ ဧဝမယံ မူလရသာဒိနာ ဘေဒေန ဘိန္နောပိ ရသော လက္ခဏာဒီဟိ အဘိန္နောယေဝ။ သဗ္ဗောပိ ဟေသ ဇိဝ္ဟာပဋိဟနနလက္ခဏော, ဇိဝ္ဟာဝိညာဏသ္သ ဝိသယဘာဝရသော, တသ္သေဝ ဂောစရပစ္စုပဋ္ဌာနော။ တေ ဇိဝ္ဟဂ္ဂေန ရသဂ္ဂာနီတိ ဧတေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ပသာဒဇိဝ္ဟဂ္ဂေန ဥတ္တမရသာနိ။ ပရိယေသန္တာတိ ဂဝေသမာနာ။ အာဟိဏ္ဍန္တီတိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တိ။ တေ အမ္ဗိလံ လဘိတ္ဝာ အနမ္ဗိလံ ပရိယေသန္တီတိ တက္ကာဒိအမ္ဗိလံ လဒ္ဓာ အနမ္ဗိလံ ဂဝေသန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ယောဇိတံ။

    Rasoti niddesassa uddesapadaṃ. Mūlarasoti yaṃkiñci mūlaṃ paṭicca nibbattaraso. Khandharasādīsupi eseva nayo. Ambilanti takkambilādi. Madhuranti ekantato gosappiādi. Madhu pana kasāvayuttaṃ ciranikkhittaṃ kasāvaṃ hoti, phāṇitaṃ khāriyuttaṃ ciranikkhittaṃ khāriyaṃ hoti. Sappi pana ciranikkhittaṃ vaṇṇagandhe jahantampi rasaṃ na jahatīti tadeva ekantamadhuraṃ. Tittakanti nimbapaṇṇādi. Kaṭukanti siṅgiveramaricādi. Loṇikanti sāmuddikaloṇādi. Khārikanti vātiṅgaṇakaḷīrādi. Lambikanti badarāmalakakapiṭṭhasālavādi. Kasāvanti harītakādi. Ime sabbepi rasā vatthuvasena vuttā. Taṃtaṃvatthuko panettha raso ca ambilādīni nāmehi vuttoti veditabbo. Sādūti iṭṭharaso. Asādūti aniṭṭharaso. Iminā padadvayena sabbopi raso pariyādinno. Sītanti sītaraso. Uṇhanti uṇharaso. Evamayaṃ mūlarasādinā bhedena bhinnopi raso lakkhaṇādīhi abhinnoyeva. Sabbopi hesa jivhāpaṭihananalakkhaṇo, jivhāviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno. Te jivhaggena rasaggānīti ete samaṇabrāhmaṇā pasādajivhaggena uttamarasāni. Pariyesantāti gavesamānā. Āhiṇḍantīti tattha tattha vicaranti. Te ambilaṃ labhitvā anambilaṃ pariyesantīti takkādiambilaṃ laddhā anambilaṃ gavesanti. Evaṃ sabbaṃ parivattetvā parivattetvā yojitaṃ.

    ပဋိသင္ခာ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတီတိ ပဋိသင္ခာနပညာယ ဇာနိတ္ဝာ ဥပာယေန အာဟာရံ အာဟာရေတိ။ ဣဒာနိ ဥပာယံ ဒသ္သေတုံ ‘‘နေဝ ဒဝာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

    Paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretīti paṭisaṅkhānapaññāya jānitvā upāyena āhāraṃ āhāreti. Idāni upāyaṃ dassetuṃ ‘‘neva davāyā’’tiādi vuttaṃ.

    တတ္ထ နေဝ ဒဝာယာတိ ဒဝတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ နဋလင္ဃကာဒယော ဒဝတ္ထာယ အာဟာရေန္တိ နာမ။ ယဉ္ဟိ ဘောဇနံ ဘုတ္တသ္သ နစ္စဂီတကဗ္ဗသိလောကသင္ခာတော ဒဝော အတိရေကတရေန ပဋိဘာတိ, တံ ဘောဇနံ အဓမ္မေန ဝိသမေန ပရိယေသိတ္ဝာ တေ အာဟာရေန္တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု န ဧဝမာဟာရေတိ။

    Tattha neva davāyāti davatthāya na āhāreti. Tattha naṭalaṅghakādayo davatthāya āhārenti nāma. Yañhi bhojanaṃ bhuttassa naccagītakabbasilokasaṅkhāto davo atirekatarena paṭibhāti, taṃ bhojanaṃ adhammena visamena pariyesitvā te āhārenti. Ayaṃ pana bhikkhu na evamāhāreti.

    န မဒာယာတိ မာနမဒပုရိသမဒာနံ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ မဒတ္ထာယ အာဟာရေန္တိ နာမ။ တေ ဟိ အတ္တနော မာနမဒပုရိသမဒာနံ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ ပိဏ္ဍရသဘောဇနာဒီနိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ နာဟာရေတိ။

    Namadāyāti mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya na āhāreti. Tattha rājarājamahāmattā madatthāya āhārenti nāma. Te hi attano mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya piṇḍarasabhojanādīni paṇītabhojanāni bhuñjanti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ nāhāreti.

    န မဏ္ဍနာယာတိ သရီရမဏ္ဍနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ ရူပူပဇီဝိနိယော မာတုဂာမာ အန္တေပုရိကာဒယော စ သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ ပိဝန္တိ, သိနိဒ္ဓမုဒုမဒ္ဒဝဘောဇနံ အာဟာရေန္တိ။ ဧဝံ နော အင္ဂလဋ္ဌိ သုသဏ္ဌိတာ ဘဝိသ္သတိ, သရီရေ ဆဝိဝဏ္ဏော ပသန္နော ဘဝိသ္သတီတိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ န အာဟာရေတိ။

    Namaṇḍanāyāti sarīramaṇḍanatthāya na āhāreti. Tattha rūpūpajīviniyo mātugāmā antepurikādayo ca sappiphāṇitādīni pivanti, siniddhamudumaddavabhojanaṃ āhārenti. Evaṃ no aṅgalaṭṭhi susaṇṭhitā bhavissati, sarīre chavivaṇṇo pasanno bhavissatīti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.

    န ဝိဘူသနာယာတိ သရီရေ မံသဝိဘူသနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ နိဗ္ဗုဒ္ဓမလ္လမုဋ္ဌိကမလ္လစေဋကာဒယော သုသိနိဒ္ဓေဟိ မစ္ဆမံသာဒီဟိ သရီရံ ပီဏေန္တိ ‘‘ဧဝံ နော မံသံ ဥသ္သဒံ ဘဝိသ္သတိ ပဟာရသဟနတ္ထာယာ’’တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ သရီရေ မံသဝိဘူသနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။

    Na vibhūsanāyāti sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti. Tattha nibbuddhamallamuṭṭhikamallaceṭakādayo susiniddhehi macchamaṃsādīhi sarīraṃ pīṇenti ‘‘evaṃ no maṃsaṃ ussadaṃ bhavissati pahārasahanatthāyā’’ti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti.

    ယာဝဒေဝာတိ အာဟာရာဟရဏပယောဇနသ္သ ပရိစ္ဆေဒနိယမဒသ္သနံ။ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာတိ ဣမသ္သ စတုမဟာဘူတိကသ္သ ကရဇကာယသ္သ ဌပနတ္ထာယ အာဟာရေတိ, ဣဒမသ္သ အာဟာရာဟရဏေ ပယောဇနန္တိ အတ္ထော။ ယာပနာယာတိ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယယာပနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။ ဝိဟိံသူပရတိယာတိ ဝိဟိံသာ နာမ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကခုဒ္ဒာ, တသ္သာ ဥပရတိယာ ဝူပသမနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။ ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ နာမ တိသ္သော သိက္ခာ သကလသာသနံ, တသ္သ အနုဂ္ဂဏ္ဟတ္ထာယ အာဟာရေတိ။

    Yāvadevāti āhārāharaṇapayojanassa paricchedaniyamadassanaṃ. Imassa kāyassa ṭhitiyāti imassa catumahābhūtikassa karajakāyassa ṭhapanatthāya āhāreti, idamassa āhārāharaṇe payojananti attho. Yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāya āhāreti. Vihiṃsūparatiyāti vihiṃsā nāma abhuttapaccayā uppajjanakakhuddā, tassā uparatiyā vūpasamanatthāya āhāreti. Brahmacariyānuggahāyāti brahmacariyaṃ nāma tisso sikkhā sakalasāsanaṃ, tassa anuggaṇhatthāya āhāreti.

    ဣတီတိ ဥပာယနိဒသ္သနံ, ဣမိနာ ဥပာယေနာတိ အတ္ထော။ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမီတိ ပုရာဏဝေဒနံ နာမ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ, တံ ပဋိဟနိသ္သာမီတိ အာဟာရေတိ။ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမီတိ နဝဝေဒနာ နာမ အတိဘုတ္တပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ, န တံ ဥပ္ပာဒေသ္သာမီတိ အာဟာရေတိ။ အထ ဝာ နဝဝေဒနာ နာမ ဘုတ္တပစ္စယာ န ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ, တသ္သာ အနုပ္ပန္နာယ အနုပ္ပဇ္ဇနတ္ထမေဝ အာဟာရေတိ။

    Itīti upāyanidassanaṃ, iminā upāyenāti attho. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇavedanaṃ nāma abhuttapaccayā uppajjanakavedanā, taṃ paṭihanissāmīti āhāreti. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navavedanā nāma atibhuttapaccayena uppajjanakavedanā, na taṃ uppādessāmīti āhāreti. Atha vā navavedanā nāma bhuttapaccayā na uppajjanakavedanā, tassā anuppannāya anuppajjanatthameva āhāreti.

    ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတီတိ ယာပနာ စ မေ ဘဝိသ္သတိ။ အနဝဇ္ဇတာ စာတိ ဧတ္ထ အတ္ထိ သာဝဇ္ဇံ, အတ္ထိ အနဝဇ္ဇံ။ တတ္ထ အဓမ္မိကပရိယေသနာ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟဏံ အဓမ္မေန ပရိဘောဂောတိ ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ နာမ။ ဓမ္မေန ပန ပရိယေသိတ္ဝာ ဓမ္မေန ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇနံ အနဝဇ္ဇံ နာမ။ ဧကစ္စော အနဝဇ္ဇေယေဝ သာဝဇ္ဇံ ကရောတိ, ‘‘လဒ္ဓံ မေ’’တိ ကတ္ဝာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဘုဉ္ဇတိ, တံ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဥဒ္ဓံဝိရေစနအဓောဝိရေစနာဒီဟိ ကိလမတိ, သကလဝိဟာရေ ဘိက္ခူ တသ္သ သရီရပဋိဇဂ္ဂနဘေသဇ္ဇပရိယေသနာဒီသု ဥသ္သုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ, ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကသ္သ နာမ ဥဒရံ ဥဒ္ဓုမာတ’’န္တိအာဒိံ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဧသ နိစ္စကာလမ္ပိ ဧဝံ ပကတိကောယေဝ, အတ္တနော ကုစ္ဆိပ္ပမာဏံ နာမ န ဇာနာတီ’’တိ နိန္ဒန္တိ ဂရဟန္တိ။ အယံ အနဝဇ္ဇေယေဝ သာဝဇ္ဇံ ကရောတိ နာမ။ ဧဝံ အကတ္ဝာ ‘‘အနဝဇ္ဇတာ စ မေ ဘဝိသ္သတီ’’တိ အာဟာရေတိ။

    Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me bhavissati. Anavajjatā cāti ettha atthi sāvajjaṃ, atthi anavajjaṃ. Tattha adhammikapariyesanā adhammikapaṭiggahaṇaṃ adhammena paribhogoti idaṃ sāvajjaṃ nāma. Dhammena pana pariyesitvā dhammena paṭiggahetvā paccavekkhitvā paribhuñjanaṃ anavajjaṃ nāma. Ekacco anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti, ‘‘laddhaṃ me’’ti katvā pamāṇātikkantaṃ bhuñjati, taṃ jīrāpetuṃ asakkonto uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi kilamati, sakalavihāre bhikkhū tassa sarīrapaṭijagganabhesajjapariyesanādīsu ussukkaṃ āpajjanti, ‘‘kiṃ ida’’nti vutte ‘‘asukassa nāma udaraṃ uddhumāta’’ntiādiṃ vadanti. ‘‘Esa niccakālampi evaṃ pakatikoyeva, attano kucchippamāṇaṃ nāma na jānātī’’ti nindanti garahanti. Ayaṃ anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti nāma. Evaṃ akatvā ‘‘anavajjatā ca me bhavissatī’’ti āhāreti.

    ဖာသုဝိဟာရော စာတိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထိ ဖာသုဝိဟာရော, အတ္ထိ န ဖာသုဝိဟာရော။ တတ္ထ အာဟရဟတ္ထကော အလံသာဋကော တတ္ရဝဋ္ဋကော ကာကမာသကော ဘုတ္တဝမိတကောတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ ဘောဇနံ န ဖာသုဝိဟာရော နာမ။ ဧတေသု ဟိ အာဟရဟတ္ထကော နာမ ဗဟုံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အာဟရ ဟတ္ထ’’န္တိ ဝဒတိ။ အလံသာဋကော နာမ အစ္စုဒ္ဓုမာတကုစ္ဆိတာယ ဥဋ္ဌိတောပိ သာဋကံ နိဝာသေတုံ န သက္ကောတိ။ တတ္ရဝဋ္ဋကော နာမ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ရေဝ ပရိဝဋ္ဋတိ။ ကာကမာသကော နာမ ယထာ ကာကေဟိ အာမသိတုံ သက္ကောတိ, ဧဝံ ယာဝ မုခဒ္ဝာရာ အာဟာရေတိ။ ဘုတ္တဝမိတကော နာမ မုခေန သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ ဝမတိ။ ဧဝံ အကတ္ဝာ ‘‘ဖာသုဝိဟာရော စ မေ ဘဝိသ္သတီ’’တိ အာဟာရေတိ။ ဖာသုဝိဟာရော နာမ စတူဟိ ပဉ္စဟိ အာလောပေတိ ဦနူဒရတာ။ ဧတ္တကဉ္ဟိ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ပာနီယံ ပိဝတော စတ္တာရော ဣရိယာပထာ သုခေန ပဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ ဧဝမာဟ –

    Phāsuvihāro cāti etthāpi atthi phāsuvihāro, atthi na phāsuvihāro. Tattha āharahatthako alaṃsāṭako tatravaṭṭako kākamāsako bhuttavamitakoti imesaṃ pañcannaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanaṃ na phāsuvihāro nāma. Etesu hi āharahatthako nāma bahuṃ bhuñjitvā attano dhammatāya uṭṭhātuṃ asakkonto ‘‘āhara hattha’’nti vadati. Alaṃsāṭako nāma accuddhumātakucchitāya uṭṭhitopi sāṭakaṃ nivāsetuṃ na sakkoti. Tatravaṭṭako nāma uṭṭhātuṃ asakkonto tatreva parivaṭṭati. Kākamāsako nāma yathā kākehi āmasituṃ sakkoti, evaṃ yāva mukhadvārā āhāreti. Bhuttavamitako nāma mukhena sandhāretuṃ asakkonto tattheva vamati. Evaṃ akatvā ‘‘phāsuvihāro ca me bhavissatī’’ti āhāreti. Phāsuvihāro nāma catūhi pañcahi ālopeti ūnūdaratā. Ettakañhi bhuñjitvā pānīyaṃ pivato cattāro iriyāpathā sukhena pavattanti. Tasmā dhammasenāpati evamāha –

    ‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတ္ဝာ ဥဒကံ ပိဝေ။

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တသ္သ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂာ. ၉၈၃; မိ. ပ. ၆.၅.၁၀)။

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983; mi. pa. 6.5.10);

    ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ အင္ဂာနိ သမောဓာနေတဗ္ဗာနိ။ နေဝ ဒဝာယာတိ ဟိ ဧကံ အင္ဂံ, န မဒာယာတိ ဧကံ, န မဏ္ဍနာယာတိ ဧကံ, န ဝိဘူသနာယာတိ ဧကံ, ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာ ယာပနာယာတိ ဧကံ, ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ဧကံ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမိ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမီတိ ဧကံ, ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတီတိ ဧကံ အင္ဂံ, အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာတိ အယမေတ္ထ ဘောဇနာနိသံသော။

    Imasmiṃ pana ṭhāne aṅgāni samodhānetabbāni. Neva davāyāti hi ekaṃ aṅgaṃ, na madāyāti ekaṃ, na maṇḍanāyāti ekaṃ, na vibhūsanāyāti ekaṃ, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ aṅgaṃ, anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayamettha bhojanānisaṃso.

    မဟာသိဝတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရိ အင္ဂာနိ ပဋိက္ခေပော နာမ, ဥပရိ ပန အဋ္ဌင္ဂာနိ သမောဓာနေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ တတ္ထ ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာတိ ဧကံ အင္ဂံ, ယာပနာယာတိ ဧကံ, ဝိဟိံသူပရတိယာတိ ဧကံ, ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ဧကံ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမီတိ ဧကံ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမီတိ ဧကံ, ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတီတိ ဧကံ, အနဝဇ္ဇတာ စာတိ ဧကံ, ဖာသုဝိဟာရော ပန ဘောဇနာနိသံသောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေတိ။

    Mahāsivatthero panāha – ‘‘heṭṭhā cattāri aṅgāni paṭikkhepo nāma, upari pana aṭṭhaṅgāni samodhānetabbānī’’ti. Tattha yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyāti ekaṃ aṅgaṃ, yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyāti ekaṃ, brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti ekaṃ, navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ, anavajjatā cāti ekaṃ, phāsuvihāro pana bhojanānisaṃsoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti.

    ၉၀. ဥပေက္ခကောတိ ဆဠင္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတော။ သတောတိ ကာယာနုပသ္သနာဒိသတိယုတ္တော။

    90.Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato. Satoti kāyānupassanādisatiyutto.

    ဥပေက္ခကောတိ ဆဠင္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ ဆဠင္ဂုပေက္ခာဓမ္မော နာမ ကောတိ? ဉာဏာဒယော။ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ကိရိယတော စတ္တာရိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ, ‘‘သတတဝိဟာရော’’တိ ဝုတ္တေ အဋ္ဌ မဟာစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ, ‘‘ရဇ္ဇနဒုသ္သနံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒသ စိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သောမနသ္သံ အာသေဝနဝသေန လဗ္ဘတိ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာတိ ကာရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝောဟာရေန ရူပဒသ္သနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသ္ဝာ။ ပောရာဏာ ပနာဟု – စက္ခု ရူပံ န ပသ္သတိ အစိတ္တကတ္တာ, စိတ္တမ္ပိ န ပသ္သတိ အစက္ခုကတ္တာ။ ဒ္ဝာရာရမ္မဏသင္ဃဋ္ဋနေန ပန ပသာဒဝတ္ထုကေန စိတ္တေန ပသ္သတိ။ ဤဒိသေသု ပန ဌာနေသု ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရကထာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသ္ဝာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။

    Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgatoti ettha chaḷaṅgupekkhādhammo nāma koti? Ñāṇādayo. ‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttāni labbhanti, ‘‘satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni labbhanti, ‘‘rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti. Somanassaṃ āsevanavasena labbhati. Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu – cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittampi na passati acakkhukattā. Dvārārammaṇasaṅghaṭṭanena pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisesu pana ṭhānesu ‘‘dhanunā vijjhatī’’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti. Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamevettha attho.

    နေဝ သုမနော ဟောတီတိ လောဘုပ္ပတ္တိဝသေန ဆန္ဒရာဂုပ္ပတ္တိဝသေန သောမနသ္သော န ဟောတိ။ န ဒုမ္မနောတိ ပဋိဃုပ္ပတ္တိဝသေန ဒုဋ္ဌစိတ္တော န ဟောတိ။ ဥပေက္ခကောတိ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခကော ဟောတိ, အပက္ခပတိတော ဟုတ္ဝာ ဣရိယာပထံ ပဝတ္တေတိ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိမာ ဉာဏသမ္ပန္နော။ မနာပံ နာဘိဂိဇ္ဈတီတိ မနဝဍ္ဎနကံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ နာဘိဂိဇ္ဈတိ န ပတ္ထေတိ။ နာဘိဟံသတီတိ န တုသ္သတိ။ န ရာဂံ ဇနေတီတိ တတ္ထ တတ္ထ ရဉ္ဇနံ န ဥပ္ပာဒေတိ။ တသ္သ ဌိတောဝ ကာယော ဟောတီတိ တသ္သ ခီဏာသဝသ္သ စက္ခာဒိကာယော ကမ္ပာရဟိတတ္တာ ဌိတော နိစ္စလော ဟောတိ။ အမနာပန္တိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ။ န မင္ကု ဟောတီတိ ဒောမနသ္သိတော န ဟောတိ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ကောဓဝသေန ဌိတမနော န ဟောတိ။ အလီနမနသောတိ အလီနစိတ္တော။ အဗ္ယာပန္နစေတသောတိ ဗ္ယာပာဒရဟိတစိတ္တော။

    Neva sumano hotīti lobhuppattivasena chandarāguppattivasena somanasso na hoti. Na dummanoti paṭighuppattivasena duṭṭhacitto na hoti. Upekkhakoti upapattito ikkhako hoti, apakkhapatito hutvā iriyāpathaṃ pavatteti. Sato sampajānoti satimā ñāṇasampanno. Manāpaṃ nābhigijjhatīti manavaḍḍhanakaṃ iṭṭhārammaṇaṃ nābhigijjhati na pattheti. Nābhihaṃsatīti na tussati. Na rāgaṃ janetīti tattha tattha rañjanaṃ na uppādeti. Tassaṭhitova kāyo hotīti tassa khīṇāsavassa cakkhādikāyo kampārahitattā ṭhito niccalo hoti. Amanāpanti aniṭṭhārammaṇaṃ . Na maṅku hotīti domanassito na hoti. Appatiṭṭhitacittoti kodhavasena ṭhitamano na hoti. Alīnamanasoti alīnacitto. Abyāpannacetasoti byāpādarahitacitto.

    ရဇနီယေ န ရဇ္ဇတီတိ ရဇနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န ရာဂံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဒုသ္သနီယေ န ဒုသ္သတီတိ ဒောသုပ္ပာဒေ ဝတ္ထုသ္မိံ န ဒောသံ ဥပ္ပာဒေတိ။ မောဟနီယေ န မုယ္ဟတီတိ မောဟနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န မောဟံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ကောပနီယေ န ကုပ္ပတီတိ ကောဓနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န စလတိ။ မဒနီယေ န မဇ္ဇတီတိ မဒနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န သံသီဒတိ။ ကိလေသနီယေ န ကိလိသ္သတီတိ ဥပတပနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န ဥပတပ္ပတိ။ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တောတိ ရူပာရမ္မဏေ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တော။ သုတေ သုတမတ္တောတိ သဒ္ဒာယတနေ သောတဝိညာဏေန သုတေ သုတမတ္တော။ မုတေ မုတမတ္တောတိ ဃာနဇိဝ္ဟာကာယဝိညာဏေန ပာပုဏိတ္ဝာ ဂဟိတေ ဂဟိတမတ္တော။ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တောတိ မနောဝိညာဏေန ဉာတေ ဉာတမတ္တော။ ဒိဋ္ဌေ န လိမ္ပတီတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ ရူပာရမ္မဏေ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိလေပေန န လိမ္ပတိ။ ဒိဋ္ဌေ အနူပယောတိ ရူပာရမ္မဏေ နိတ္တဏ္ဟော ဟောတိ။ အနပာယောတိ အပဒုဋ္ဌစိတ္တော။

    Rajanīye na rajjatīti rajanīyasmiṃ vatthusmiṃ na rāgaṃ uppādeti. Dussanīye na dussatīti dosuppāde vatthusmiṃ na dosaṃ uppādeti. Mohanīye na muyhatīti mohanīyasmiṃ vatthusmiṃ na mohaṃ uppādeti. Kopanīye na kuppatīti kodhanīyasmiṃ vatthusmiṃ na calati. Madanīye na majjatīti madanīyasmiṃ vatthusmiṃ na saṃsīdati. Kilesanīye na kilissatīti upatapanīyasmiṃ vatthusmiṃ na upatappati. Diṭṭhe diṭṭhamattoti rūpārammaṇe cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamatto. Sute sutamattoti saddāyatane sotaviññāṇena sute sutamatto. Mute mutamattoti ghānajivhākāyaviññāṇena pāpuṇitvā gahite gahitamatto. Viññāte viññātamattoti manoviññāṇena ñāte ñātamatto. Diṭṭhe na limpatīti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rūpārammaṇe taṇhādiṭṭhilepena na limpati. Diṭṭhe anūpayoti rūpārammaṇe nittaṇho hoti. Anapāyoti apaduṭṭhacitto.

    သံဝိဇ္ဇတီတိ လဗ္ဘတိ။ ပသ္သတီတိ ဩလောကေတိ။ ဆန္ဒရာဂောတိ သိနေဟော။ ရူပာရာမန္တိ ရူပံ အာရာမံ အသ္သာတိ ရူပာရာမံ။ ရူပေ ရတန္တိ ရူပရတံ။ ရူပေ သန္တုဋ္ဌီတိ ရူပသမ္မုဒိတံ။

    Saṃvijjatīti labbhati. Passatīti oloketi. Chandarāgoti sineho. Rūpārāmanti rūpaṃ ārāmaṃ assāti rūpārāmaṃ. Rūpe ratanti rūparataṃ. Rūpe santuṭṭhīti rūpasammuditaṃ.

    ဒန္တံ နယန္တိ သမိတိန္တိ ဥယ္ယာနကီဠာမဏ္ဍလာဒီသု မဟာဇနမဇ္ဈံ ဂစ္ဆန္တာ ဒန္တမေဝ ဂောဏဇာတိံ ဝာ အသ္သဇာတိံ ဝာ ယာနေ ယောဇေတ္ဝာ နယန္တိ။ ရာဇာတိ တထာရူပာနေဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တော ရာဇာပိ ဒန္တမေဝ အဘိရုဟတိ။ မနုသ္သေသူတိ မနုသ္သေသုပိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနောဝ သေဋ္ဌော။ ယောတိဝာက္ယန္တိ ယော ဧဝရူပံ အတိက္ကမဝစနံ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနမ္ပိ တိတိက္ခတိ န ပဋိပ္ဖန္ဒတိ န ဝိဟညတိ, ဧဝရူပော ဒန္တော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။

    Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇajātiṃ vā assajātiṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti yo evarūpaṃ atikkamavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati na paṭipphandati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.

    အသ္သတရာတိ ဝဠဝာယ ဂဒ္ရဘေန ဇာတာ။ အာဇာနီယာတိ ယံ အသ္သဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေတိ, တသ္သ ခိပ္ပံ ဇာနနသမတ္ထာ။ သိန္ဓဝာတိ သိန္ဓဝရဋ္ဌေ ဇာတာ အသ္သာ။ မဟာနာဂာတိ ကုဉ္ဇရသင္ခာတာ မဟာဟတ္ထိနော။ အတ္တဒန္တောတိ ဧတေ အသ္သတရာ ဝာ အာဇာနီယာ ဝာ သိန္ဓဝာ ဝာ ကုဉ္ဇရာ ဝာ ဝရာ ဒန္တာ, န အဒန္တာ။ ယော ပန စတုမဂ္ဂသင္ခာတေန အတ္တဒန္တေန ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော, အယံ တတောပိ ဝရံ, သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေဟိ ဥတ္တရိတရောတိ အတ္ထော။

    Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā ājānīyā vā sindhavā vā kuñjarā vā varā dantā, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attadantena dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.

    န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟီတိ ယာနိ ဧတာနိ ဟတ္ထိယာနာဒိယာနာနိ, န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟိ ကောစိ ပုဂ္ဂလော သုပိနန္တေနပိ အဂတပုဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဂတ’’န္တိ သင္ခာတံ နိဗ္ဗာနဒိသံ, တံ ဌာနံ ဂစ္ဆေယ္ယ။ ယထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣန္ဒ္ရိယဒမေန ဒန္တေန အပရဘာဂေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ သုဒန္တေန ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော သပ္ပညော ပုဂ္ဂလော တံ အဂတပုဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ, ဒန္တဘူမိံ ပာပုဏာတိ။ တသ္မာ အတ္တဒမနမေဝ ဝရန္တိ အတ္ထော။

    Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādiyānāni, na hi etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ, taṃ ṭhānaṃ gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti. Tasmā attadamanameva varanti attho.

    ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပန္တီတိ သေယ္ယသ္သ သေယ္ယောဟမသ္မီတိအာဒီသု မာနဝိဓာသု န စလန္တိ နပ္ပဝေဓန္တိ။ ဝိပ္ပမုတ္တာ ပုနဗ္ဘဝာတိ ပုနဗ္ဘဝပဋိသန္ဓိယာ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိတော သုဋ္ဌု မုတ္တာ မုဉ္စိတ္ဝာ ဌိတာ။ ဒန္တဘူမိမနုပ္ပတ္တာတိ ဧကန္တဒမနံ အရဟတ္တဖလဘူမိံ ပာပုဏိတ္ဝာ ဌိတာ။ တေ လောကေ ဝိဇိတာဝိနောတိ တေ အရဟန္တော သတ္တလောကေ ဝိဇိတဝိဇယာ ဝိဇိတဝန္တော နာမ ဟောန္တိ။

    Vidhāsu na vikampantīti seyyassa seyyohamasmītiādīsu mānavidhāsu na calanti nappavedhanti. Vippamuttā punabbhavāti punabbhavapaṭisandhiyā punappunaṃ uppattito suṭṭhu muttā muñcitvā ṭhitā. Dantabhūmimanuppattāti ekantadamanaṃ arahattaphalabhūmiṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te arahanto sattaloke vijitavijayā vijitavanto nāma honti.

    ယသ္မာ စ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော နိဗ္ဘယော နိဗ္ဗိကာရော ဒန္တော ဟောတိ, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယသ္သိန္ဒ္ရိယာနီ’’တိ ဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယသ္သ စက္ခာဒီနိ ဆဠိန္ဒ္ရိယာနိ ဂောစရဘာဝနာယ အနိစ္စာဒိတိလက္ခဏံ အာရောပေတ္ဝာ ဝာသနာဘာဝနာယ သတိသမ္ပဇညဂန္ဓံ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဘာဝိတာနိ, တာနိ စ ခော အဇ္ဈတ္တဂောစရဘာဝနာယ, ဧဝံ ပန ဗဟိဒ္ဓာ စ သဗ္ဗလောကေတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဝေကလ္လတာ ဝေကလ္လတော ဝာ သမ္ဘဝော, တတ္ထ နာဘိဇ္ဈာဒိဝသေန ဘာဝိတာနီတိ ဧဝံ နိဗ္ဗိဇ္ဈ ဉတ္ဝာ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဣမံ ပရဉ္စ လောကံ သကသန္တတိခန္ဓလောကံ ပရသန္တတိခန္ဓလောကဉ္စ ဒန္တမရဏံ မရိတုကာမော ကာလံ ကင္ခတိ, ဇီဝိတက္ခယကာလံ အာဂမေတိ ပတိမာနေတိ, န ဘာယတိ မရဏသ္သ။ ယထာဟ –

    Yasmā ca bhāvitindriyo nibbhayo nibbikāro danto hoti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘yassindriyānī’’ti gāthamāha. Tassattho – yassa cakkhādīni chaḷindriyāni gocarabhāvanāya aniccāditilakkhaṇaṃ āropetvā vāsanābhāvanāya satisampajaññagandhaṃ gāhāpetvā bhāvitāni, tāni ca kho ajjhattagocarabhāvanāya, evaṃ pana bahiddhā ca sabbaloketi yattha yattha indriyānaṃ vekallatā vekallato vā sambhavo, tattha nābhijjhādivasena bhāvitānīti evaṃ nibbijjha ñatvā paṭivijjhitvā imaṃ parañca lokaṃ sakasantatikhandhalokaṃ parasantatikhandhalokañca dantamaraṇaṃ maritukāmo kālaṃ kaṅkhati, jīvitakkhayakālaṃ āgameti patimāneti, na bhāyati maraṇassa. Yathāha –

    ‘‘မရဏေ မေ ဘယံ နတ္ထိ၊ နိကန္တိ နတ္ထီ ဇီဝိတေ’’။ (ထေရဂာ. ၂၀)။

    ‘‘Maraṇe me bhayaṃ natthi, nikanti natthī jīvite’’. (theragā. 20);

    ‘‘နာဘိကင္ခာမိ မရဏံ၊ နာဘိကင္ခာမိ ဇီဝိတံ။

    ‘‘Nābhikaṅkhāmi maraṇaṃ, nābhikaṅkhāmi jīvitaṃ;

    ကာလဉ္စ ပတိမာနေမိ၊ နိဗ္ဗိသံ ဘတကော ယထာ’’တိ။ (ထေရဂာ. ၆၀၆၊ ၆၅၄၊ ၁၀၀၂; မိ. ပ. ၂.၂.၄ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။

    Kālañca patimānemi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606, 654, 1002; mi. pa. 2.2.4 thokaṃ visadisaṃ);

    ဘာဝိတော သ ဒန္တောတိ ဧဝံ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော သော ဒန္တော။

    Bhāvitosa dantoti evaṃ bhāvitindriyo so danto.

    ၉၁. နိသ္သယတာတိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိနိသ္သယာ။ ဉတ္ဝာ ဓမ္မန္တိ အနိစ္စာဒီဟိ အာကာရေဟိ ဓမ္မံ ဇာနိတ္ဝာ။ အနိသ္သိတောတိ ဧဝံ တေဟိ နိသ္သယေဟိ အနိသ္သိတော။ တေန အညတ္ရ ဓမ္မဉာဏာ နတ္ထိ နိသ္သယာနံ အဘာဝောတိ ဒီပေတိ။ ဘဝာယ ဝိဘဝာယ ဝာတိ သသ္သတာယ ဥစ္ဆေဒာယ ဝာ။ ဣမိသ္သာ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနော။

    91.Nissayatāti taṇhādiṭṭhinissayā. Ñatvā dhammanti aniccādīhi ākārehi dhammaṃ jānitvā. Anissitoti evaṃ tehi nissayehi anissito. Tena aññatra dhammañāṇā natthi nissayānaṃ abhāvoti dīpeti. Bhavāya vibhavāya vāti sassatāya ucchedāya vā. Imissā gāthāya niddeso uttāno.

    ၉၂. တံ ဗ္ရူမိ ဥပသန္တောတိ တံ ဧဝရူပံ ဧကေကဂာထာယ ဝုတ္တံ ဥပသန္တောတိ ကထေမိ။ အတရီ သော ဝိသတ္တိကန္တိ သော ဣမံ ဝိသတာဒိဘာဝေန ဝိသတ္တိကာသင္ခာတံ မဟာတဏ္ဟံ အတရိ။

    92.Taṃ brūmi upasantoti taṃ evarūpaṃ ekekagāthāya vuttaṃ upasantoti kathemi. Atarī so visattikanti so imaṃ visatādibhāvena visattikāsaṅkhātaṃ mahātaṇhaṃ atari.

    အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ ရာဂော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထောတိ သယံ ဂဟိတဒိဋ္ဌိယာ ရဉ္ဇနသင္ခာတော ရာဂော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော။ ပရဝာဒေသု အာဃာတော အပ္ပစ္စယောတိ ပရေသံ ဝာဒပဋိဝာဒေသု ကောပော စ အတုဋ္ဌာကာရော စ ဗ္ယာပာဒော ကာယဂန္ထော။ အတ္တနော သီလံ ဝာ ဝတံ ဝာတိ သယံ ဂဟိတမေထုနဝိရတိသင္ခာတံ သီလံ ဝာ ဂောဝတာဒိဝတံ ဝာ။ သီလဗ္ဗတံ ဝာတိ တဒုဘယံ ဝာ။ ပရာမာသောတိ ဣမိနာ သုဒ္ဓီတိအာဒိဝသေန ပရတော အာမသတိ။ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထောတိ သယံ ဂဟိတဒိဋ္ဌိံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ (ဥဒာ. ၅၄; မ. နိ. ၃.၂၇, ၃၀၁) အယောနိသော အဘိနိဝေသော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော။ ဂန္ထာ တသ္သ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ တသ္သ ခီဏာသဝသ္သ ဒ္ဝေ ဒိဋ္ဌိဂန္ထာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန န သန္တိ။ ဗ္ယာပာဒော ကာယဂန္ထော အနာဂာမိမဂ္ဂေန။ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော အရဟတ္တမဂ္ဂေန။

    Attano diṭṭhiyā rāgo abhijjhākāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiyā rañjanasaṅkhāto rāgo abhijjhākāyagantho. Paravādesu āghāto appaccayoti paresaṃ vādapaṭivādesu kopo ca atuṭṭhākāro ca byāpādo kāyagantho. Attano sīlaṃ vā vataṃ vāti sayaṃ gahitamethunaviratisaṅkhātaṃ sīlaṃ vā govatādivataṃ vā. Sīlabbataṃ vāti tadubhayaṃ vā. Parāmāsoti iminā suddhītiādivasena parato āmasati. Attano diṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti (udā. 54; ma. ni. 3.27, 301) ayoniso abhiniveso idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Ganthā tassa na vijjantīti tassa khīṇāsavassa dve diṭṭhiganthā sotāpattimaggena na santi. Byāpādo kāyagantho anāgāmimaggena. Abhijjhākāyagantho arahattamaggena.

    ၉၃. ဣဒာနိ တမေဝ ဥပသန္တံ ပသံသန္တော အာဟ ‘‘န တသ္သ ပုတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိ။ တတ္ထ ပုတ္တာ အတ္ရဇာဒယော စတ္တာရော။ ဧတ္ထ စ ပုတ္တပရိဂ္ဂဟာဒယော ပုတ္တာဒိနာမေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိသ္သ န ဝိဇ္ဇန္တိ, တေသံ ဝာ အဘာဝေန ပုတ္တာဒယော န ဝိဇ္ဇန္တီတိ။ အတ္တာတိ ‘‘အတ္တာ အတ္ထီ’’တိ ဂဟိတာ သသ္သတဒိဋ္ဌိံ နတ္ထိ။ နိရတ္တာတိ ‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဂဟိတာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။

    93. Idāni tameva upasantaṃ pasaṃsanto āha ‘‘na tassa puttā’’ti evamādi. Tattha puttā atrajādayo cattāro. Ettha ca puttapariggahādayo puttādināmena vuttāti veditabbā. Te hissa na vijjanti, tesaṃ vā abhāvena puttādayo na vijjantīti. Attāti ‘‘attā atthī’’ti gahitā sassatadiṭṭhiṃ natthi. Nirattāti ‘‘ucchijjatī’’ti gahitā ucchedadiṭṭhi.

    နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ မုဉ္စိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ မောစေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ယသ္သ နတ္ထိ ဂဟိတန္တိ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိဝသေန ဂဟိတံ န ဝိဇ္ဇတိ။ တသ္သ နတ္ထိ မုဉ္စိတဗ္ဗန္တိ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ မုဉ္စိတဗ္ဗံ န ဝိဇ္ဇတိ။ ဂာဟမုဉ္စနသမတိက္ကန္တောတိ ဂဟဏဉ္စ မောစနဉ္စ ဝီတိဝတ္တော။ ဝုဒ္ဓိပရိဟာနိဝီတိဝတ္တောတိ ဝုဍ္ဎိဉ္စ ဟာနိဉ္စ အတိက္ကန္တော။

    Natthīti gahetabbaṃ natthi. Muñcitabbaṃ natthīti mocetabbaṃ natthi. Yassa natthi gahitanti yassa puggalassa taṇhādiṭṭhivasena gahitaṃ na vijjati. Tassa natthi muñcitabbanti tassa puggalassa muñcitabbaṃ na vijjati. Gāhamuñcanasamatikkantoti gahaṇañca mocanañca vītivatto. Vuddhiparihānivītivattoti vuḍḍhiñca hāniñca atikkanto.

    ၉၄. ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ ပုထုဇ္ဇနာ, အထော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာတိ ယေန တံ ရာဂာဒိနာ ဝဇ္ဇေန ပုထုဇ္ဇနာ သဗ္ဗေပိ ဒေဝမနုသ္သာ ဣတောဝ ဗဟိဒ္ဓာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စ ရတ္တောတိ ဝာ ဒုဋ္ဌောတိ ဝာ ဝဒေယ္ယုံ။ တံ တသ္သ အပုရက္ခတန္တိ တံ ရာဂာဒိဝဇ္ဇံ တသ္သ အရဟတော အပုရက္ခတံ။ တသ္မာ ဝာဒေသု နေဇတီတိ တံကာရဏာ နိန္ဒာဝစနေသု န ကမ္ပတိ။

    94.Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇāti yena taṃ rāgādinā vajjena puthujjanā sabbepi devamanussā itova bahiddhā samaṇabrāhmaṇā ca rattoti vā duṭṭhoti vā vadeyyuṃ. Taṃ tassa apurakkhatanti taṃ rāgādivajjaṃ tassa arahato apurakkhataṃ. Tasmā vādesu nejatīti taṃkāraṇā nindāvacanesu na kampati.

    နေဇတီတိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ န ဣဉ္ဇတီတိ စလနံ န ကရောတိ။ န စလတီတိ န တတ္ထ နမတိ။ န ဝေဓတီတိ ကမ္ပေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ န ဖန္ဒတိ။ နပ္ပဝေဓတီတိ န ကမ္ပတိ။ န သမ္ပဝေဓတီတိ န ပရိဝတ္တတိ။

    Nejatīti niddesassa uddesapadaṃ. Na iñjatīti calanaṃ na karoti. Na calatīti na tattha namati. Na vedhatīti kampetuṃ asakkuṇeyyatāya na phandati. Nappavedhatīti na kampati. Na sampavedhatīti na parivattati.

    ၉၅. န ဥသ္သေသု ဝဒတေတိ ဝိသိဋ္ဌေသု အတ္တာနံ အန္တောကတ္ဝာ ‘‘အဟံ ဝိသိဋ္ဌော’’တိ အတိမာနဝသေန န ဝဒတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု ဒ္ဝီသု။ ကပ္ပံ နေတိ အကပ္ပိယောတိ သော ဧဝရူပော ဒုဝိဓမ္ပိ ကပ္ပံ န ဧတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အကပ္ပိယော, ပဟီနကပ္ပောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနောဝ။

    95.Na ussesu vadateti visiṭṭhesu attānaṃ antokatvā ‘‘ahaṃ visiṭṭho’’ti atimānavasena na vadati. Esa nayo itaresu dvīsu. Kappaṃ neti akappiyoti so evarūpo duvidhampi kappaṃ na eti. Kasmā? Yasmā akappiyo, pahīnakappoti vuttaṃ hoti. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.

    ၉၆. သကန္တိ မယ္ဟန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတံ။ အသတာ စ န သောစတီတိ အဝိဇ္ဇမာနာဒိနာ အသတာ စ န သောစတိ။ ဓမ္မေသု စ န ဂစ္ဆတီတိ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဆန္ဒာဒိဝသေန န ဂစ္ဆတိ။ သ ဝေ သန္တောတိ ဝုစ္စတီတိ သော ဧဝရူပော နရုတ္တမော ‘‘သန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနောဝ။ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဋိသတသဟသ္သဒေဝတာနံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ အဟောသိ, သောတာပန္နာဒီနံ ဂဏနာ နတ္ထီတိ။

    96.Sakanti mayhanti pariggahitaṃ. Asatā ca na socatīti avijjamānādinā asatā ca na socati. Dhammesu ca na gacchatīti sabbadhammesu chandādivasena na gacchati. Sa ve santoti vuccatīti so evarūpo naruttamo ‘‘santo’’ti vuccati. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova. Arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatānaṃ arahattappatti ahosi, sotāpannādīnaṃ gaṇanā natthīti.

    သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

    Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya

    ပုရာဘေဒသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ၁၁. ကလဟဝိဝာဒသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 11. Kalahavivādasuttaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / မဟာနိဒ္ဒေသပာဠိ • Mahāniddesapāḷi / ၁၀. ပုရာဘေဒသုတ္တနိဒ္ဒေသော • 10. Purābhedasuttaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact