Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā

    ੧੦. ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ

    10. Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā

    ੮੩. ਦਸਮੇ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਥਂਦਸ੍ਸੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਤੋ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਕਲਹવਿવਾਦਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਮਹਾਬ੍ਯੂਹਤੁવਟਕਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਪਰਿਬ੍ਬਾਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੬੨ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਯਥੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਸਮਯੇ ਰਾਗਚਰਿਤਦੇવਤਾਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾਪਰਿਬ੍ਬਾਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤ- (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੩੬੧ ਆਦਯੋ) ਮਭਾਸਿ, ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾਸਮਯੇ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਪੁਰਾ ਸਰੀਰਭੇਦਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਅਨੁਗ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਅਡ੍ਢਤੇਲ਼ਸਭਿਕ੍ਖੁਸਤਪਰਿવਾਰਂ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਂ ਆਕਾਸੇਨ ਆਨੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।

    83. Dasame purābhedasuttaniddese kathaṃdassīti imassa suttassa ito paresañca pañcannaṃ kalahavivādacūḷabyūhamahābyūhatuvaṭakaattadaṇḍasuttānaṃ sammāparibbājanīyasuttavaṇṇanāyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.362 ādayo) vuttanayeneva sāmaññato uppatti veditabbā. Visesato pana yatheva tasmiṃ mahāsamaye rāgacaritadevatānaṃ sappāyavasena dhammaṃ desetuṃ nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā sammāparibbājanīyasuttanta- (su. ni. 361 ādayo) mabhāsi, evaṃ tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘kiṃ nu kho purā sarīrabhedā kattabba’’nti uppannacittānaṃ devatānaṃ cittaṃ ñatvā tāsaṃ anuggahatthaṃ aḍḍhateḷasabhikkhusataparivāraṃ nimmitabuddhaṃ ākāsena ānetvā tena attānaṃ pucchāpetvā imaṃ suttamabhāsi.

    ਕਥਂ? ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਮਹਨ੍ਤਾ ਏਤੇ ਸਤ੍ਤવਿਸੇਸਾ, ਯਂ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਨੀਲਾਦਿવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ, ਭੇਰਿਸਦ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਸਦ੍ਦਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਂ ਏਤੇਸਂ ਞਾਣਮੁਖੇ ਆਪਾਥਂ ਨਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਾਮਿ ਤਮਹਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪)। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣੋ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਤਾ ਦੇવਤਾ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਕਾਸਿ। ‘‘ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ વਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੧੨) ਹਿ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਾਮ। ਤੇ ਏਕવਿਹਾਰੇ વਸਨ੍ਤੇਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ। વਿਪਰੀਤਾ ਪਨ ਭਬ੍ਬਾ ਨਾਮ। ਤੇ ਦੂਰੇ વਸਨ੍ਤੇਪਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੇવਤਾਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਯੇ ਅਭਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਪਹਾਯ ਭਬ੍ਬੇ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਏਤ੍ਥ ਰਾਗਚਰਿਤਾ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਦੋਸਾਦਿਚਰਿਤਾ’’ਤਿ ਚਰਿਯવਸੇਨ ਛ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਕਾਸਿ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਸਪ੍ਪਾਯਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਰਾਗਚਰਿਤਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਪਰਿਬ੍ਬਾਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੩੬੧ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੋਸਚਰਿਤਾਨਂ ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੮੬੮ ਆਦਯੋ), ਮੋਹਚਰਿਤਾਨਂ ਮਹਾਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੦੧ ਆਦਯੋ), વਿਤਕ੍ਕਚਰਿਤਾਨਂ ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੮੮੪ ਆਦਯੋ), ਸਦ੍ਧਾਚਰਿਤਾਨਂ ਤੁવਟਕਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੨੧ ਆਦਯੋ), ਬੁਦ੍ਧਿਚਰਿਤਾਨਂ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੮੫੪ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਂ વવਤ੍ਥਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਂ ਪਰਿਸਂ ਮਨਸਾਕਾਸਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੇਨ ਨੁ ਖੋ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੇਨ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੇਨ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਕੋਚਿ ਦੇવਤਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਰਿਯવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ‘‘ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸਤੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਏਕੋਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀ’’ਤਿ ਅਦ੍ਦਸ। ਤਤੋ ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕੇ, ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸੋਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਸਕ੍ਕਸੁਯਾਮਾਦੀਸੁ ਕੋਚਿ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਤੇਸੁ ਕੋਚਿ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਨ ਪਨ ਤੇਸੁਪਿ ਕੋਚਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਾਦਿਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋਯੇવ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਞ੍ਞੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਅਨਨ੍ਤਞਾਣਂ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਲੋਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਞ੍ਚੇਤਂ, ਇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਯੋ ਜਾਤਦਿવਸੇਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੭) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਗ੍ਗੋਹਮਸ੍ਮਿ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੧) ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿ। ਏવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮਂ ਅਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਸਚੇ ਅਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਹਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ, ਏવਂ ਤਾ ਦੇવਤਾ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧੇਯੇવ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਮਯਿ ਚ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਅਚ੍ਛੇਰਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚ ਦੇવਤਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਂ ਮਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਪਤ੍ਤਚੀવਰਗ੍ਗਹਣਂ ਆਲੋਕਿਤਂ વਿਲੋਕਿਤਂ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ ਪਸਾਰਿਤਞ੍ਚ ਮਮ ਸਦਿਸਂਯੇવ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਚੀਨਯੁਗਨ੍ਧਰਪਰਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਉਲ੍ਲਙ੍ਘਯਮਾਨਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ વਿਯ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਦੇવਸਙ੍ਘੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਨੁ ਖੋ ਭੋ, ਚਨ੍ਦੋ ਉਗ੍ਗਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਚਨ੍ਦਂ ਓਹਾਯ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਜਾਤੇ ‘‘ਨ ਚਨ੍ਦੋ, ਸੂਰਿਯੋ ਉਗ੍ਗਤੋ’’ਤਿ। ਪੁਨ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਜਾਤੇ ‘‘ਨ ਸੂਰਿਯੋ, ਦੇવવਿਮਾਨਂ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਨ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਜਾਤੇ ‘‘ਨ ਦੇવવਿਮਾਨਂ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਏਸੋ’’ਤਿ। ਪੁਨ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਜਾਤੇ ‘‘ਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ, ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਏਸੋ’’ਤਿ। ਪੁਨ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਜਾਤੇ ‘‘ਨ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ, ਅਪਰੋਪਿ ਭੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਆਹ।

    Kathaṃ? Buddhā nāma mahantā ete sattavisesā, yaṃ sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā na kiñci katthaci nīlādivasena vibhattarūpārammaṇesu vibhattarūpārammaṇaṃ vā, bherisaddādivasena vibhattasaddārammaṇādīsu saddādiārammaṇaṃ vā atthi, yaṃ etesaṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ nāgacchati. Yathāha – ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi tamahaṃ abbhaññāsi’’nti (a. ni. 4.24). Evaṃ sabbattha appaṭihatañāṇo bhagavā sabbāpi tā devatā bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. ‘‘Kammāvaraṇena vā samannāgatā’’tiādinā (pu. pa. 12) hi nayena vuttā sattā abhabbā nāma. Te ekavihāre vasantepi buddhā na olokenti. Viparītā pana bhabbā nāma. Te dūre vasantepi gantvā saṅgaṇhanti. Tasmiṃ devatāsannipāte ye abhabbā, te pahāya bhabbe pariggahesi. Pariggahetvā ‘‘ettakā ettha rāgacaritā, ettakā dosādicaritā’’ti cariyavasena cha koṭṭhāse akāsi. Atha nesaṃ sappāyadhammadesanaṃ upadhārento ‘‘rāgacaritānaṃ devānaṃ sammāparibbājanīyasuttaṃ (su. ni. 361 ādayo) kathessāmi, dosacaritānaṃ kalahavivādasuttaṃ (su. ni. 868 ādayo), mohacaritānaṃ mahābyūhasuttaṃ (su. ni. 901 ādayo), vitakkacaritānaṃ cūḷabyūhasuttaṃ (su. ni. 884 ādayo), saddhācaritānaṃ tuvaṭakasuttaṃ (su. ni. 921 ādayo), buddhicaritānaṃ purābhedasuttaṃ (su. ni. 854 ādayo) kathessāmī’’ti desanaṃ vavatthāpetvā puna taṃ parisaṃ manasākāsi ‘‘attajjhāsayena nu kho jāneyya, parajjhāsayena, aṭṭhuppattikena, pucchāvasenā’’ti. Tato ‘‘pucchāvasena jāneyyā’’ti ñatvā ‘‘atthi nu kho koci devatānaṃ ajjhāsayaṃ gahetvā cariyavasena pañhaṃ pucchituṃ samattho’’ti ‘‘tesu pañcasatesu bhikkhūsu ekopi na sakkotī’’ti addasa. Tato asītimahāsāvake, dve aggasāvake ca samannāharitvā ‘‘tepi na sakkontī’’ti disvā cintesi – ‘‘sace paccekabuddho bhaveyya, sakkuṇeyya nu kho’’ti. ‘‘Sopi na sakkuṇeyyo’’ti ñatvā ‘‘sakkasuyāmādīsu koci sakkuṇeyyā’’ti samannāhari. Sace hi tesu koci sakkuṇeyya, taṃ pucchāpetvā attanā vissajjeyya. Na pana tesupi koci sakkoti. Athassa etadahosi – ‘‘mādiso buddhoyeva sakkuṇeyya, atthi pana katthaci añño buddho’’ti anantāsu lokadhātūsu anantañāṇaṃ pattharitvā lokaṃ olokento na aññaṃ buddhaṃ addasa. Anacchariyañcetaṃ, idāni attanā samaṃ na passeyya, yo jātadivasepi brahmajālavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.7) vuttanayena attanā samaṃ apassanto ‘‘aggohamasmi lokassā’’ti (dī. ni. 2.31) appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadi. Evaṃ aññaṃ attanā samaṃ apassitvā cintesi ‘‘sace ahaṃ pucchitvā ahameva vissajjeyyaṃ, evaṃ tā devatā na sakkhissanti paṭivijjhituṃ. Aññasmiṃ pana buddheyeva pucchante mayi ca vissajjante accherakaṃ bhavissati, sakkhissanti ca devatā paṭivijjhituṃ, tasmā nimmitabuddhaṃ māpessāmī’’ti abhiññāpādakaṃ jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘pattacīvaraggahaṇaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritañca mama sadisaṃyeva hotū’’ti kāmāvacaracittehi parikammaṃ katvā ‘‘pācīnayugandharaparikkhepato ullaṅghayamānaṃ candamaṇḍalaṃ bhinditvā nikkhamanto viya āgacchatū’’ti rūpāvacaracittena adhiṭṭhāsi. Devasaṅgho taṃ disvā ‘‘aññopi nu kho bho, cando uggato’’ti āha. Atha candaṃ ohāya āsannatare jāte ‘‘na cando, sūriyo uggato’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na sūriyo, devavimānaṃ eta’’nti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devavimānaṃ, devaputto eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devaputto, mahābrahmā eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na mahābrahmā, aparopi bho buddho āgato’’ti āha.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਦੇવਤਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਏਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਾવ ਅਯਂ ਦੇવਤਾਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕੀવਮਹਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਰਿਯਦੇવਤਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦਿਸਂ ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨੀ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਦੇવਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਂ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਸਮਸਮਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਪਿਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਭਗવਤੋ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ, ਨਿਮ੍ਮਿਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਨਿਮ੍ਮਿਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਮ੍ਮਿਤਸਰੀਰੇ ਪਟਿਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨਿਮ੍ਮਿਤਸ੍ਸ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਭਗવਤੋ ਕਾਯੇ ਪਟਿਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਰੀਰਤੋ ਉਗ੍ਗਮ੍ਮ ਭવਗ੍ਗਂ ਆਹਚ੍ਚ ਤਤੋ ਤਤੋ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਦੇવਤਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕਮਤ੍ਥਕਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ ਸੁવਣ੍ਣਮਯવਙ੍ਕਗੋਪਾਨਸਿવਿਨਦ੍ਧਮਿવ ਚੇਤਿਯਘਰਂ વਿਰੋਚਿਤ੍ਥ। ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਰਾਸਿਭੂਤਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਰਸ੍ਮਿਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਨਿਮ੍ਮਿਤੋ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੋਯੇવ ‘‘ਕਥਂਦਸ੍ਸੀ ਕਥਂਸੀਲੋ, ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਦਿਕਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ।

    Tattha puthujjanadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekabuddhassa tāva ayaṃ devatāsannipāto. Dvinnaṃ kīvamahanto bhavissatī’’ti. Ariyadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekissā lokadhātuyā dve buddhā nāma natthi, addhā bhagavā attanā sadisaṃ aññaṃ ekaṃ buddhaṃ nimminī’’ti. Athassa devasaṅghassa passantasseva nimmitabuddho āgantvā dasabalaṃ avanditvāva sammukhaṭṭhāne samasamaṃ katvā māpite āsane nisīdi. Bhagavato bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, nimmitassāpi, bhagavato sarīrā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamanti, nimmitassāpi, bhagavato sarīrarasmiyo nimmitasarīre paṭihaññanti, nimmitassa rasmiyo bhagavato kāye paṭihaññanti. Tā dvinnampi buddhānaṃ sarīrato uggamma bhavaggaṃ āhacca tato tato paṭinivattitvā devatānaṃ matthakamatthakapariyantena otaritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ patiṭṭhahiṃsu. Sakalacakkavāḷagabbhaṃ suvaṇṇamayavaṅkagopānasivinaddhamiva cetiyagharaṃ virocittha. Dasasahassacakkavāḷadevatā ekacakkavāḷe rāsibhūtā dvinnaṃ buddhānaṃ rasmiabbhantaraṃ pavisitvā aṭṭhaṃsu. Nimmito nisīdantoyeva ‘‘kathaṃdassī kathaṃsīlo, upasantoti vuccatī’’tiādinā nayena adhipaññādikaṃ pucchanto gāthamāha.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਤਾવ ਸੋ ਨਿਮ੍ਮਿਤੋ ਕਥਂਦਸ੍ਸੀਤਿ ਅਧਿਪਞ੍ਞਂ, ਕਥਂਸੀਲੋਤਿ ਅਧਿਸੀਲਂ, ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।

    Tattha pucchāya tāva so nimmito kathaṃdassīti adhipaññaṃ, kathaṃsīloti adhisīlaṃ, upasantoti adhicittaṃ pucchati. Sesaṃ pākaṭameva.

    ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਾਦਿવਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਪੇਟਕੇ –

    Nimmitabuddhādivibhāvanatthaṃ peṭake –

    ‘‘ਉਪੇਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਮਾਨੋ, ਕੁਸਲਂ ਅਤ੍ਥੁਪਸਞ੍ਹਿਤਂ।

    ‘‘Upeti dhammaṃ paripucchamāno, kusalaṃ atthupasañhitaṃ;

    ਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਨ ਮਤੋ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਕਤਮਂ વਦਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾ॥ (ਪਰਿ॰ ੪੭੯)।

    Na jīvati na nibbuto na mato, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā. (pari. 479);

    ‘‘ਸਂਸਾਰਖੀਣੋ ਨ ਚ વਨ੍ਤਰਾਗੋ, ਨ ਚਾਪਿ ਸੇਕ੍ਖੋ ਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ।

    ‘‘Saṃsārakhīṇo na ca vantarāgo, na cāpi sekkho na ca diṭṭhadhammo;

    ਅਖੀਣਾਸવੋ ਅਨ੍ਤਿਮਦੇਹਧਾਰੀ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਕਤਮਂ વਦਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾ॥

    Akhīṇāsavo antimadehadhārī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘ਨ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚੇਨ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤੋ, ਨ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚੇਨ ਕੁਤੋ ਨਿਰੋਧੋ।

    ‘‘Na dukkhasaccena samaṅgibhūto, na maggasaccena kuto nirodho;

    ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਤੋ ਸੁવਿਦੂਰવਿਦੂਰੋ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਕਤਮਂ વਦਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾ॥

    Samudayasaccato suvidūravidūro, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘ਅਹੇਤੁਕੋ ਨੋਪਿ ਚ ਰੂਪਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਪਚ੍ਚਯੋ ਨੋਪਿ ਚ ਸੋ ਅਸਙ੍ਖਤੋ।

    ‘‘Ahetuko nopi ca rūpanissito, apaccayo nopi ca so asaṅkhato;

    ਅਸਙ੍ਖਤਾਰਮ੍ਮਣੋ ਨੋਪਿ ਚ ਰੂਪੀ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਕਤਮਂ વਦਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾ’’ਤਿ॥ –

    Asaṅkhatārammaṇo nopi ca rūpī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā’’ti. –

    વੁਤ੍ਤਂ।

    Vuttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਂ ਸਨ੍ਧਾਯ, ਦੁਤਿਯਗਾਥਾ ਪਚ੍ਛਿਮਭવਿਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ, ਤਤਿਯਗਾਥਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਟ੍ਠਂ ਸਨ੍ਧਾਯ, ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾ ਅਰੂਪੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਮਨੋਦ੍વਾਰਪੁਰੇਚਾਰਿਕਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਾ। ਕੀਦਿਸੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨਾਤਿ ਕੀਦਿਸવਸੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਕਿਂਸਣ੍ਠਿਤੇਨਾਤਿ ਕਿਂਸਰਿਕ੍ਖੇਨ। ਕਿਂਪਕਾਰੇਨਾਤਿ ਕਿਂવਿਧੇਨ। ਕਿਂਪਟਿਭਾਗੇਨਾਤਿ ਕਿਂਆਕਾਰੇਨ।

    Tattha paṭhamagāthā nimmitabuddhaṃ sandhāya, dutiyagāthā pacchimabhavikabodhisattaṃ sandhāya, tatiyagāthā arahattaphalaṭṭhaṃ sandhāya, catutthagāthā arūpe nibbānapaccavekkhaṇamanodvārapurecārikacittasamaṅgiṃ sandhāya vuttāti ñātabbā. Kīdisena dassanenāti kīdisavasena dassanena. Kiṃsaṇṭhitenāti kiṃsarikkhena. Kiṃpakārenāti kiṃvidhena. Kiṃpaṭibhāgenāti kiṃākārena.

    ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ, ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ વਿਯਾਕਰੋਹਿ। ਯਾਚਾਮੀਤਿ ਆਯਾਚਾਮਿ। ਅਜ੍ਝੇਸਾਮੀਤਿ ਆਣਾਪੇਮਿ। ਪਸਾਦੇਮੀਤਿ ਤવ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਮਿ। ਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਪਦਂ। ਆਚਿਕ੍ਖਾਤਿ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਨਾਮਾਨੀ’’ਤਿ ਨਾਮવਸੇਨ ਕਥੇਹਿ। ਦੇਸੇਹੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਹਿ । ਪਞ੍ਞਪੇਹੀਤਿ ਜਾਨਾਪੇਹਿ। ਞਾਣਮੁਖવਸੇਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਨਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਪੇਹੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਟ੍ਠਪੇਹੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਹਿ, ਪવਤ੍ਤਾਪੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਞਾਣਮੁਖੇ ਠਪੇਹੀਤਿ વਾ। વਿવਰਾਤਿ વਿવਟਂ ਕਰੋਹਿ, વਿવਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਭਜਾਤਿ વਿਭਾਗਕਿਰਿਯਾਯ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਦਸ੍ਸੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਹੀਤਿ ਪਾਕਟਭਾવਂ ਕਰੋਹਿ।

    Yaṃ pucchāmīti yaṃ puggalaṃ pucchāmi, taṃ mayhaṃ viyākarohi. Yācāmīti āyācāmi. Ajjhesāmīti āṇāpemi. Pasādemīti tava santāne somanassaṃ uppādemi. Brūhīti niddesassa uddesapadaṃ. Ācikkhāti desetabbānaṃ ‘‘imāni nāmānī’’ti nāmavasena kathehi. Desehīti dassehi . Paññapehīti jānāpehi. Ñāṇamukhavasena hi appanaṃ ṭhapento ‘‘paññapehī’’ti vuccati. Paṭṭhapehīti paññāpehi, pavattāpehīti attho. Ñāṇamukhe ṭhapehīti vā. Vivarāti vivaṭaṃ karohi, vivaritvā dassehīti attho. Vibhajāti vibhāgakiriyāya vibhāvento dassehīti attho. Uttānīkarohīti pākaṭabhāvaṃ karohi.

    ਅਥ વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਾਤਿ ਦੇਸਨਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਮੂਲਪਦਂ। ਦੇਸਨਾਦੀਨਿ ਛ ਪਦਾਨਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿવਰਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੇਸੇਹੀਤਿ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂਨਂ વਸੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਠਮਂ ਉਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਦੇਸੇਹਿ। ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ ਹਿ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਞਪੇਹੀਤਿ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂਨਂ વਸੇਨ ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਤੋਸਨੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿਨਿਸਾਨੇਨ ਚ ਪਠਮਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨੇવ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ। ਪਟ੍ਠਪੇਹੀਤਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤવਸੇਨ ਠਪੇਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਹਿ। વਿવਰਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸਪਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਚਨੇਨ વਿવਰਾਹਿ। વਿਭਜਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਿਭਾਗਕਰਣੇਨ વਿਭਜਾਹਿ। ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਹੀਤਿ વਿવਟਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਤਰવਚਨੇਨ વਿਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਚਨੇਨ ਉਤ੍ਤਾਨਿਂ ਕਰੋਹਿ। ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਨੇਯ੍ਯਾਨਮ੍ਪਿ ਪਟਿવੇਧਾਯ ਹੋਤੀਤਿ।

    Atha vā ācikkhāti desanādīnaṃ channaṃ padānaṃ mūlapadaṃ. Desanādīni cha padāni etassa atthassa vivaraṇatthaṃ vuttāni. Tattha desehīti ugghaṭitaññūnaṃ vasena saṅkhepato paṭhamaṃ uddesavasena desehi. Ugghaṭitaññū hi saṅkhepena vuttaṃ paṭhamaṃ vuttañca paṭivijjhanti. Paññapehīti vipañcitaññūnaṃ vasena tesaṃ cittatosanena buddhinisānena ca paṭhamaṃ saṃkhittassa vitthārato niddesavaseneva paññapehi. Paṭṭhapehīti tesaṃyeva niddiṭṭhassa niddesassa paṭiniddesavasena vitthāritavasena ṭhapeti paṭṭhapehi. Vivarāti niddiṭṭhassapi punappunaṃ vacanena vivarāhi. Vibhajāti punappunaṃ vuttassāpi vibhāgakaraṇena vibhajāhi. Uttānīkarohīti vivaṭassa vitthārataravacanena vibhattassa ca nidassanavacanena uttāniṃ karohi. Ayaṃ desanā neyyānampi paṭivedhāya hotīti.

    ੮੪. વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਨ ਭਗવਾ ਸਰੂਪੇਨ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਦੀਨਿ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾવ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਦਿਪ੍ਪਭਾવੇਨ ਯੇਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਉਪਸਮਾ ‘‘ਉਪਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਾਨਾਦੇવਤਾਨਂ ਆਸਯਾਨੁਲੋਮੇਨ ਤੇਸਂ ਉਪਸਮਮੇવ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘વੀਤਤਣ੍ਹੋ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਗਾਥਾਨਂ ‘‘ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਤੋ ਪਰਾਸਂ ‘‘ਸ વੇ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਦੇਨ।

    84. Vissajjane pana bhagavā sarūpena adhipaññādīni avissajjetvāva adhipaññādippabhāvena yesaṃ kilesānaṃ upasamā ‘‘upasanto’’ti vuccati, nānādevatānaṃ āsayānulomena tesaṃ upasamameva dīpento ‘‘vītataṇho’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha ādito aṭṭhannaṃ gāthānaṃ ‘‘taṃ brūmi upasanto’’ti imāya gāthāya sambandho veditabbo, tato parāsaṃ ‘‘sa ve santoti vuccatī’’ti iminā sabbapacchimena padena.

    ਅਨੁਪਦવਣ੍ਣਨਾਨਯੋ – વੀਤਤਣ੍ਹੋ ਪੁਰਾਭੇਦਾਤਿ ਯੋ ਸਰੀਰਭੇਦਾ ਪੁਬ੍ਬਮੇવ ਪਹੀਨਤਣ੍ਹੋ। ਪੁਬ੍ਬਮਨ੍ਤਮਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਅਤੀਤਦ੍ਧਾਦਿਭੇਦਂ ਪੁਬ੍ਬਅਨ੍ਤਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। વੇਮਜ੍ਝੇ ਨੁਪਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਅਦ੍ਧਨਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨ ਉਪਸਙ੍ਖਾਤਬ੍ਬੋ । ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਅਨਾਗਤੇ ਅਦ੍ਧਨਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤਮਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।

    Anupadavaṇṇanānayo – vītataṇho purābhedāti yo sarīrabhedā pubbameva pahīnataṇho. Pubbamantamanissitoti atītaddhādibhedaṃ pubbaantaṃ anissito. Vemajjhe nupasaṅkheyyoti paccuppannepi addhani ‘‘ratto’’tiādinā nayena na upasaṅkhātabbo . Tassa natthi purakkhatanti tassa arahato dvinnaṃ purekkhārānaṃ abhāvā anāgate addhani purakkhatamapi natthi, taṃ brūmi upasantoti evamettha yojanā veditabbā. Esa nayo sabbattha.

    ਪੁਰਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾਤਿ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਯੇવ। ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸਾਤਿ ਸਕਲਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ। ਕਲ਼ੇવਰਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪਾਤਿ ਕਲ਼ੇવਰਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਠਪਨਤੋ। ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦਾਤਿ ਦੁવਿਧਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪੁਬ੍ਬਮੇવ।

    Purā kāyassa bhedāti karajakāyassa bhedato pubbeyeva. Attabhāvassāti sakalattabhāvassa. Kaḷevarassa nikkhepāti kaḷevarassa nikkhepato sarīrassa ṭhapanato. Jīvitindriyassa upacchedāti duvidhassa jīvitindriyassa upacchedato pubbameva.

    ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਤੀਤੋ ਅਦ੍ਧਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਨ੍ਤੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ‘‘ਅਤੀਤੋ ਅਦ੍ਧਾਤਿ, ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਕਾਲੋ’’ਤਿ ਕਥੀਯਤਿ। ਅਤੀਤਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭਾਤਿ ਅਤੀਤਕਾਲਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਪਹੀਨਾ।

    Pubbanto vuccati atīto addhāti pubbasaṅkhāto anto koṭṭhāso ‘‘atīto addhāti, atikkanto kālo’’ti kathīyati. Atītaṃ addhānaṃ ārabbhāti atītakālaṃ paṭicca taṇhā pahīnā.

    ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭੨ ਆਦਯੋ) ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏવਂਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਕਾਲ਼ੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿવਣ੍ਣੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮਨੁਞ੍ਞਰੂਪવਸੇਨੇવ ਏવਂਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿਂ। ਕੁਸਲਸੁਖਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾવਸੇਨੇવ ਏવਂવੇਦਨੋ। ਤਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂਯੇવ ਸਞ੍ਞਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਏવਂਸਞ੍ਞੋ। ਏવਂਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਏવਂવਿਞ੍ਞਾਣੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਨਨ੍ਦਿਂ ਨ ਸਮਨ੍ਨਾਨੇਤੀਤਿ ਤੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਤਣ੍ਹਂ વਾ ਤਣ੍ਹਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਂ વਾ ਨਾਨੁਪવਤ੍ਤਯਤਿ। ਅਪਰੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ વਾ ਇਤਿ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੂਤਿ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦੋ। ਰੂਪਾਤਿ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਰੂਪਾ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਾਯਤਨਾਨਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਨ ਤਦਭਿਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਤਂ ਚਕ੍ਖੁਞ੍ਚੇવ ਰੂਪਞ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ। ਇਤਿ ਮੇ ਮਨੋ ਅਹੋਸਿ ਇਤਿ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਮਨੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਹਸਿਤਲਪਿਤਕੀਲ਼ਿਤਾਨੀਤਿ ਦਨ੍ਤવਿਦਂਸਕਹਸਿਤਞ੍ਚ વਾਚਾਲਪਿਤਞ੍ਚ ਕਾਯਕੀਲ਼ਾਦਿਕੀਲ਼ਿਤਞ੍ਚਾਤਿ ਹਸਿਤਲਪਿਤਕੀਲ਼ਿਤਾਨਿ। ਨ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਤਾਨਿ ਹਸਿਤਾਦੀਨਿ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ। ਨ ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤੀਤਿ ਕਨ੍ਤਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਚ ਤੇਨ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤੇਨ ਚ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Aparampi bhaddekarattapariyāyaṃ (ma. ni. 3.272 ādayo) dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tattha evaṃrūpo ahosinti kāḷopi samāno indanīlamaṇivaṇṇo ahosinti evaṃ manuññarūpavaseneva evaṃrūpo ahosiṃ. Kusalasukhasomanassavedanāvaseneva evaṃvedano. Taṃ sampayuttānaṃyeva saññādīnaṃ vasena evaṃsañño. Evaṃsaṅkhāro. Evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samannānetīti tesu rūpādīsu taṇhaṃ vā taṇhāsampayuttadiṭṭhiṃ vā nānupavattayati. Aparena pariyāyena mahākaccānabhaddekarattapariyāyaṃ dassento ‘‘atha vā iti me cakkhu ahosī’’tiādimāha. Tattha cakkhūti cakkhupasādo. Rūpāti catusamuṭṭhānikarūpā. Iminā nayena sesāyatanānipi veditabbāni. Viññāṇanti nissayaviññāṇaṃ. Na tadabhinandatīti taṃ cakkhuñceva rūpañca taṇhādiṭṭhivasena nābhinandati. Iti me mano ahosi iti dhammāti ettha pana manoti bhavaṅgacittaṃ. Dhammāti tebhūmakadhammārammaṇaṃ. Hasitalapitakīḷitānīti dantavidaṃsakahasitañca vācālapitañca kāyakīḷādikīḷitañcāti hasitalapitakīḷitāni. Na tadassādetīti tāni hasitādīni nābhinandati. Na taṃ nikāmetīti kantaṃ na karoti. Na ca tena vittiṃ āpajjatīti tena ca tuṭṭhiṃ na pāpuṇāti.

    ਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਰਤ੍ਤੋਤਿ ਨੁਪਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯੋਤਿ ਰਾਗੇਨ ਰਤ੍ਤੋਤਿ ਗਣਨਂ ਨ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਉਪਰਿਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਰੂਪੋ ਸਿਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਣੀਤਮਨੁਞ੍ਞਰੂਪਾਦਿવਸੇਨੇવ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪવਤ੍ਤਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਨਨ੍ਦੀ ਸਮਨ੍ਨਾਨਯਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਪਣਿਦਹਤੀਤਿ ਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਨ ਠਪੇਤਿ। ਅਪ੍ਪਣਿਧਾਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨ ਪਤ੍ਥਨਾਠਪਨਕਾਰਣੇਨ।

    Taṃ taṃ paccayaṃ paṭicca uppannoti paccuppanno. Rattoti nupasaṅkheyyoti rāgena rattoti gaṇanaṃ na upanetabbo. Uparipi eseva nayo. Evarūpo siyantiādīsu paṇītamanuññarūpādivaseneva taṇhādiṭṭhipavattanasaṅkhātā nandī samannānayanā veditabbā. Na paṇidahatīti patthanāvasena na ṭhapeti. Appaṇidhānapaccayāti na patthanāṭhapanakāraṇena.

    ੮੫. ਅਸਨ੍ਤਾਸੀਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਲਾਭਤੋ ਅਸਨ੍ਤਸਨ੍ਤੋ। ਅવਿਕਤ੍ਥੀਤਿ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਅવਿਕਤ੍ਥਨਸੀਲੋ। ਅਕੁਕ੍ਕੁਚੋਤਿ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਦਿવਿਰਹਿਤੋ। ਮਨ੍ਤਭਾਣੀਤਿ ਮਨ੍ਤਾਯ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ। ਅਨੁਦ੍ਧਤੋਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਰਹਿਤੋ। ਸ વੇ વਾਚਾਯਤੋਤਿ ਸੋ વਾਚਾਯ ਯਤੋ ਸਂਯਤੋ ਚਤੁਦੋਸવਿਰਹਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।

    85.Asantāsīti tena tena alābhato asantasanto. Avikatthīti sīlādīhi avikatthanasīlo. Akukkucoti hatthakukkuccādivirahito. Mantabhāṇīti mantāya pariggahetvā vācaṃ bhāsitā. Anuddhatoti uddhaccavirahito. Sa ve vācāyatoti so vācāya yato saṃyato catudosavirahitaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.

    ਅਕ੍ਕੋਧਨੋਤਿ ਯਞ੍ਹਿ ਖੋ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਨ ਕੋਧਨੋ ਅਕੋਧਨੋ ਕੋਧવਿਰਹਿਤੋ’’ਤਿ ਯਂ ਕਥਿਤਂ, ਤਂ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਕੋਧਂ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਅਪਿਚ ਕੋਧੋ ਤਾવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਕੋਧੋ ਤਾવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਠਮਂ ਕੋਧੋ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋ। ਦਸਹਾਕਾਰੇਹਿ ਕੋਧੋ ਜਾਯਤੀਤਿ ਦਸਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਕੋਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਨਤ੍ਥਂ ਮੇ ਅਚਰੀਤਿ ਅવਡ੍ਢਿਂ ਮੇ ਅਕਾਸਿ, ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਪਨ ਕੋਧੋ ਜਾਯਤੀਤਿ ਅਕਾਰਣੇ ਕੋਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ‘‘ਦੇવੋ ਅਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ‘‘ਨ વਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ‘‘ਸੂਰਿਯੋ ਤਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ‘‘ਨ ਤਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, વਾਤੇ વਾਯਨ੍ਤੇਪਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਅવਾਯਨ੍ਤੇਪਿ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਬੋਧਿਪਣ੍ਣਾਨਂ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ વਾਤਸ੍ਸ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਉਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ਖਾਣੁਕਸ੍ਸ ਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਪਨ ਕੋਧੋ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨવਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਹੋਤਿ।

    Akkodhanoti yañhi kho vuttanti ‘‘na kodhano akodhano kodhavirahito’’ti yaṃ kathitaṃ, taṃ paṭhamaṃ tāva kodhaṃ kathetukāmo ‘‘apica kodho tāva vattabbo’’ti āha. Kodho tāva vattabboti paṭhamaṃ kodho kathetabbo. Dasahākārehi kodho jāyatīti dasahi kāraṇehi kodho uppajjati. Anatthaṃ me acarīti avaḍḍhiṃ me akāsi, iminā upāyena sabbapadesu attho veditabbo. Aṭṭhāne vā pana kodho jāyatīti akāraṇe kodho uppajjati. Ekacco hi ‘‘devo ativassatī’’ti kuppati, ‘‘na vassatī’’ti kuppati, ‘‘sūriyo tappatī’’ti kuppati, ‘‘na tappatī’’ti kuppati, vāte vāyantepi kuppati, avāyantepi kuppati, sammajjituṃ asakkonto bodhipaṇṇānaṃ kuppati, cīvaraṃ pārupituṃ asakkonto vātassa kuppati, upakkhalitvā khāṇukassa kuppati. Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘aṭṭhāne vā pana kodho jāyatī’’ti. Tattha heṭṭhā navasu ṭhānesu satte ārabbha uppannattā kammapathabhedo hoti.

    ਅਟ੍ਠਾਨਘਾਤੋ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਘਾਤੇਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਘਾਤੋ। ਤਤੋ ਬਲવਤਰੋ ਪਟਿਘਾਤੋ। ਪਟਿਹਞ੍ਞਨવਸੇਨ ਪਟਿਘਂ। ਪਟਿવਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਪਟਿવਿਰੋਧੋ। ਕੁਪ੍ਪਨવਸੇਨ ਕੋਪੋ। ਪਕੋਪੋ ਸਮ੍ਪਕੋਪੋਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ। ਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦੋਸੋ। ਪਦੋਸੋ ਸਮ੍ਪਦੋਸੋਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪਨ੍ਨਤਾ વਿਪਰਿવਤ੍ਤਨਾਕਾਰੋ। ਮਨਂ ਪਦੂਸਯਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਮਨੋਪਦੋਸੋ। ਕੁਜ੍ਝਨવਸੇਨ ਕੋਧੋ। ਕੁਜ੍ਝਨਾਕਾਰੋ ਕੁਜ੍ਝਨਾ। ਕੁਜ੍ਝਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤਤ੍ਤਂ। ਦੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੋਸੋ। ਦੁਸ੍ਸਨਾਤਿ ਦੁਸ੍ਸਨਾਕਾਰੋ। ਦੁਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੁਸ੍ਸਿਤਭਾવੋ। ਪਕਤਿਭਾવવਿਜਹਨਟ੍ਠੇਨ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਂ ਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਾਤਿ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਾਕਾਰੋ। વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ વਿਰੋਧੋ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਪਟਿવਿਰੋਧੋ। વਿਰੁਦ੍ਧਾਕਾਰਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਾਕਾਰવਸੇਨ વਾ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਣ੍ਡਿਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਣ੍ਡੋ, ਥਦ੍ਧਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਚਣ੍ਡਿਕ੍ਕਂ। ਨ ਏਤੇਨ ਸੁਰੋਪਿਤਂ વਚਨਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਰੁਤ੍ਤਂ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਸੁਰੋਪੋ। ਕੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਚਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਚੇਪਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਅਸ੍ਸੁਜਨਨਟ੍ਠੇਨ ਅਸ੍ਸੁਰੋਪਨਤੋ ਅਸ੍ਸੁਰੋਪੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਅਕਾਰਣਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸਾਪਿ ਅਸ੍ਸੁਜਨਨਤੋ। ਹੇਟ੍ਠਾવੁਤ੍ਤਅਤ੍ਤਮਨਤਾਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾਤਿ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ। ਸਾ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ, ਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Aṭṭhānaghāto pana saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti. Cittaṃ āghātento uppannoti cittassa āghāto. Tato balavataro paṭighāto. Paṭihaññanavasena paṭighaṃ. Paṭivirujjhatīti paṭivirodho. Kuppanavasena kopo. Pakopo sampakopoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Cittassabyāpattīti cittassa vipannatā viparivattanākāro. Manaṃ padūsayamāno uppajjatīti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanākāro kujjhanā. Kujjhitassa bhāvo kujjhitattaṃ. Dussatīti doso. Dussanāti dussanākāro. Dussitattanti dussitabhāvo. Pakatibhāvavijahanaṭṭhena byāpajjanaṃ byāpatti. Byāpajjanāti byāpajjanākāro. Virujjhatīti virodho. Punappunaṃ virujjhatīti paṭivirodho. Viruddhākārapaṭiviruddhākāravasena vā idaṃ vuttaṃ. Caṇḍiko vuccati caṇḍo, thaddhapuggalo, tassa bhāvo caṇḍikkaṃ. Na etena suropitaṃ vacanaṃ hoti, duruttaṃ aparipuṇṇameva hotīti asuropo. Kuddhakāle hi paripuṇṇavacanaṃ nāma natthi, sacepi kassaci hoti, taṃ appamāṇaṃ. Apare pana ‘‘assujananaṭṭhena assuropanato assuropo’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ somanassassāpi assujananato. Heṭṭhāvuttaattamanatāpaṭipakkhato na attamanatāti anattamanatā. Sā pana yasmā cittasseva, na sattassa, tasmā ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.

    ਅਧਿਮਤ੍ਤਪਰਿਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਮਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭਾવੋ ਚ, ਬਲવਭਾવੋ ਮਨ੍ਦਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਞ੍ਚਿ ਕਾਲੇਤਿ ਏਕਦਾ। ‘‘ਕਞ੍ਚਿ ਕਾਲ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਚਿਤ੍ਤਾવਿਲਕਰਣਮਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਿਲਕਰਣਪ੍ਪਮਾਣੋ, ਚਿਤ੍ਤਕਿਲਿਟ੍ਠਕਰਣਪ੍ਪਮਾਣੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਚਿਤ੍ਤਾਲਸਕਰਣਮਤ੍ਤੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਿਲਮਥਕਰਣਮਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਚ ਤਾવ ਮੁਖਕੁਲਾਨવਿਕੁਲਾਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਮੁਖਸ੍ਸ ਸਙ੍ਕੋਚਨવਿਸਙ੍ਕੋਚਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਹਨੁਸਞ੍ਚੋਪਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਹਨੂਨਂ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਲਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਫਰੁਸવਾਚਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰਣੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰੇਸਂ ਮਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਕਂ ਫਰੁਸવਾਚਂ ਮੁਖਤੋ ਨੀਹਰਣੇਨ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਨੁવਿਲੋਕਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭੁਕ੍ਕਿਰਣਤ੍ਥਂ ਦਣ੍ਡਾਦਿਅਤ੍ਥਾਯ ਦਿਸਞ੍ਚ ਅਨੁਦਿਸਞ੍ਚ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਲੋਕਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ।

    Adhimattaparittatā veditabbāti adhimattabhāvo parittabhāvo ca, balavabhāvo mandabhāvoti attho. Kañci kāleti ekadā. ‘‘Kañci kāla’’ntipi pāṭho. Cittāvilakaraṇamatto hotīti cittassa āvilakaraṇappamāṇo, cittakiliṭṭhakaraṇappamāṇoti attho. ‘‘Cittālasakaraṇamatto’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ. Tassa cittakilamathakaraṇamattoti attho. Na ca tāva mukhakulānavikulāno hotīti mukhassa saṅkocanavisaṅkocano na ca tāva hoti. Na ca tāva hanusañcopano hotīti dvinnaṃ hanūnaṃ aparāparaṃ calano na ca tāva hoti. Na ca tāva pharusavācaṃ nicchāraṇo hotīti paresaṃ mammacchedakaṃ pharusavācaṃ mukhato nīharaṇena bahi nikkhamano na ca tāva hoti. Na ca tāva disāvidisānuvilokano hotīti parassa abbhukkiraṇatthaṃ daṇḍādiatthāya disañca anudisañca punappunaṃ vilokano na ca tāva hoti.

    ਨ ਚ ਤਾવ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਪਰਾਮਸਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਘਾਤਨਤ੍ਥਂ ਦਣ੍ਡਞ੍ਚ ਏਕਤੋਧਾਰਾਦਿਸਤ੍ਥਞ੍ਚ ਆਦਿਯਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਅਬ੍ਭੁਕ੍ਕਿਰਣੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਹਰਣੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਅਭਿਨਿਪਾਤਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤਂ ਦੁવਿਧਂ ਪਰਸ੍ਸ ਪਹਰਣਤ੍ਥਂ ਨ ਚ ਤਾવ ਖਿਪਨੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਛਿਨ੍ਨવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਰਣੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਾਦਿਖਿਪਨੇਨ ਪਰਸਰੀਰਂ ਦ੍વਿਧਾਕਰਣੋ ਚ વਿવਿਧਾਕਾਰੇਨ વਣਕਰਣੋ ਚ ਨ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ‘‘ਛਿਦ੍ਦવਿਚ੍ਛਿਦ੍ਦਕਰਣੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਨ ਚ ਤਾવ ਸਮ੍ਭਞ੍ਜਨਪਲਿਭਞ੍ਜਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਰੀਰਂ ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਕਰਣੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਅਪਕਡ੍ਢਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਕਡ੍ਢਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ વੋਰੋਪਨੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਤਾવ ਸਬ੍ਬਚਾਗਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾਯ ਸਣ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਨਾਸੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਨਾਸਨਤ੍ਥਾਯ ਸਣ੍ਠਿਤੋ ਨ ਚ ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਦਾ ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਨਤ੍ਥਾਯ ਠਿਤੋ, ਤਦਾ ਸਬ੍ਬਚਾਗਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –

    Na ca tāva daṇḍasatthaparāmasano hotīti āghātanatthaṃ daṇḍañca ekatodhārādisatthañca ādiyano na ca tāva hoti. Na ca tāva daṇḍasatthaabbhukkiraṇo hotīti vuttappakāraṃ daṇḍasatthaṃ ukkhipitvā paharaṇo na ca tāva hoti. Na ca tāvadaṇḍasatthaabhinipātano hotīti etaṃ duvidhaṃ parassa paharaṇatthaṃ na ca tāva khipano hoti. Na ca tāva chinnavicchinnakaraṇo hotīti daṇḍasatthādikhipanena parasarīraṃ dvidhākaraṇo ca vividhākārena vaṇakaraṇo ca na tāva hoti. ‘‘Chiddavicchiddakaraṇo’’tipi pāṭho. Na ca tāva sambhañjanapalibhañjano hotīti sarīraṃ bhañjitvā cuṇṇavicuṇṇakaraṇo na ca tāva hoti. Na ca tāva aṅgamaṅgaapakaḍḍhano hotīti aṅgapaccaṅgaṃ sampaggahetvā apanetvā kaḍḍhano na ca tāva hoti. Na ca tāva jīvitā voropano hotīti jīvitindriyato voropano na ca tāva hoti. Na ca tāva sabbacāgapariccāgāya saṇṭhito hotīti sabbaṃ parassa jīvitaṃ nāsetvā attano jīvitanāsanatthāya saṇṭhito na ca tāva hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā aññaṃ jīvitā voropetvā attānaṃ jīvitā voropanatthāya ṭhito, tadā sabbacāgapariccāgā nāma hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ਕੋਧਂ ਛੇਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਕੋਧਂ ਛੇਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤਿ।

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    ਕੋਧਸ੍ਸ વਿਸਮੂਲਸ੍ਸ, ਮਧੁਰਗ੍ਗਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ।

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    વਧਂ ਅਰਿਯਾ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ, ਤਞ੍ਹਿ ਛੇਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੭, ੨੬੭)।

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti. (saṃ. ni. 1.187, 267);

    ਯਤੋਤਿ ਯਦਾ। ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਘਾਟੇਤ੍વਾਤਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਾਸੇਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਘਾਟੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਾਰੇਤਿ। ਪਰਮੁਸ੍ਸਦਗਤੋਤਿ ਅਤਿਬਲવਭਾવਂ ਗਤੋ। ਪਰਮવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤਿવਿਪੁਲਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਕੋਧਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਕੋਧਸ੍ਸ ਪਹੀਨਭਾવੇਨ। ਕੋਧવਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾਤਿ ਕੋਧਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤਸ੍ਸ ਪਿਯਾਪਿਯਅਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਞਾਤਭਾવੇਨ। ਕੋਧਹੇਤੁਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਕੋਧਸ੍ਸ ਜਨਕਹੇਤੁਨੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭਾવੇਨ।

    Yatoti yadā. Parapuggalaṃ ghāṭetvāti parapuggalaṃ nāsetvā. Attānaṃ ghāṭetīti attānaṃ māreti. Paramussadagatoti atibalavabhāvaṃ gato. Paramavepullappattoti ativipulabhāvaṃ patto. Kodhassa pahīnattāti anāgāmimaggena vuttappakārassa kodhassa pahīnabhāvena. Kodhavatthussa pariññātattāti kodhassa patiṭṭhābhūtassa kāraṇabhūtassa piyāpiyaaṭṭhānasaṅkhātassa vatthussa ñātatīraṇapariññāhi byāpetvā ñātabhāvena. Kodhahetussa upacchinnattāti kodhassa janakahetuno domanassasahagatacittuppādassa ucchinnabhāvena.

    ਤਾਸੀਤਿ ਭਾਯਨਸੀਲੋ ਹੋਤਿ। ਉਤ੍ਤਾਸੀਤਿ ਅਤਿਭਾਯਨਸੀਲੋ। ਪਰਿਤ੍ਤਾਸੀਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਭਾਯਨਸੀਲੋ। ਭਾਯਤੀਤਿ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਨ੍ਤਾਸਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਿਰੂਪਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਕਤ੍ਥੀ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਣ੍ਣਭਣਨਸੀਲੋ ਹੋਤਿ। વਿਕਤ੍ਥੀਤਿ વਿવਿਧਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ વਣ੍ਣਭਣਨਸੀਲੋ। ਜਾਤਿਯਾ વਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਾਦਿਜਾਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ। ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾਤਿ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾਤਿ ਮਹਾਕੁਲਭਾવੇਨ વਾ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾਤਿ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਰੀਰਤਾਯ વਾ। ਸਰੀਰਞ੍ਹਿ ‘‘ਪੋਕ੍ਖਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਰੂਪਭਾવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਨੇਨ વਾਤਿਆਦੀਨਿ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਨੇવ।

    Tāsīti bhāyanasīlo hoti. Uttāsīti atibhāyanasīlo. Parittāsīti samantato bhāyanasīlo. Bhāyatīti bhayaṃ uppajjati. Santāsaṃ āpajjatīti virūpabhāvaṃ pāpuṇāti. Katthīhotīti attano vaṇṇabhaṇanasīlo hoti. Vikatthīti vividhā nānappakārato vaṇṇabhaṇanasīlo. Jātiyā vāti khattiyabhāvādijātisampattiyā vā. Gottena vāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena vā. Kolaputtiyena vāti mahākulabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti vaṇṇasampannasarīratāya vā. Sarīrañhi ‘‘pokkhara’’nti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanena vātiādīni uttānatthāneva.

    ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਪਦਂ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਕਤਂ ਕੁਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ। ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਨੁਤਾਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਕਤਾਕਤਾਨੁਸੋਚਨਰਸਂ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਕਤਾਕਤਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਦਾਸਬ੍ਯਂ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮ੍ਪੀਤਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਕਤਂ ਕੁਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ। ਪਾਦਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Kukkuccanti niddesassa uddesapadaṃ. Tattha kukkuccanti kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo kukkuccaṃ. Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ, katākatānusocanarasaṃ, vippaṭisārapaccupaṭṭhānaṃ, katākatapadaṭṭhānaṃ, dāsabyaṃ viya daṭṭhabbaṃ. Hatthakukkuccampīti hatthehi kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo hatthakukkuccaṃ. Pādakukkuccādīsupi eseva nayo.

    ਅਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਤਿ ਅਚ੍ਛਮਂਸਂ ਸੂਕਰਮਂਸਨ੍ਤਿ ਖਾਦਤਿ, ਦੀਪਿਮਂਸਂ ਮਿਗਮਂਸਨ੍ਤਿ ਖਾਦਤਿ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਭੋਜਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, વਿਕਾਲੇ ਕਾਲਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਪਾਨਕਂ ਕਪ੍ਪਿਯਪਾਨਕਨ੍ਤਿ ਪਿવਤਿ। ਅਯਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾ। ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਤਿ ਸੂਕਰਮਂਸਂ ਅਚ੍ਛਮਂਸਨ੍ਤਿ ਖਾਦਤਿ, ਮਿਗਮਂਸਂ ਦੀਪਿਮਂਸਨ੍ਤਿ ਖਾਦਤਿ, ਕਪ੍ਪਿਯਭੋਜਨਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਕਾਲੇ વਿਕਾਲਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਕਪ੍ਪਿਯਪਾਨਕਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਪਾਨਕਨ੍ਤਿ ਪਿવਤਿ। ਅਯਂ ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾ। ਅવਜ੍ਜੇ વਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇ ਦੋਸਸਞ੍ਞਿਤਾ। વਜ੍ਜੇ ਅવਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਤਿ ਸਦੋਸੇ ਨਿਦ੍ਦੋਸਸਞ੍ਞਿਤਾ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨਾਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨਾਕਾਰੋ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਭਾવੋ। ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਰੂਪੋ ਪਟਿਸਰਣਭਾવੋ। ਮਨੋવਿਲੇਖੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਲੇਖੋ।

    Akappiyekappiyasaññitāti acchamaṃsaṃ sūkaramaṃsanti khādati, dīpimaṃsaṃ migamaṃsanti khādati, akappiyabhojanaṃ kappiyabhojananti bhuñjati, vikāle kālasaññitāya bhuñjati, akappiyapānakaṃ kappiyapānakanti pivati. Ayaṃ akappiye kappiyasaññitā. Kappiye akappiyasaññitāti sūkaramaṃsaṃ acchamaṃsanti khādati, migamaṃsaṃ dīpimaṃsanti khādati, kappiyabhojanaṃ akappiyabhojananti bhuñjati, kāle vikālasaññitāya bhuñjati, kappiyapānakaṃ akappiyapānakanti pivati. Ayaṃ kappiye akappiyasaññitā. Avajje vajjasaññitāti niddose dosasaññitā. Vajje avajjasaññitāti sadose niddosasaññitā. Kukkuccāyanāti kukkuccāyanākāro. Kukkuccāyitattanti kukkuccāyitabhāvo. Cetaso vippaṭisāroti cittassa virūpo paṭisaraṇabhāvo. Manovilekhoti cittassa vilekho.

    ਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਂ ਕਤਭਾવੇਨ ਚ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦੀਨਂ ਅਕਤਭਾવੇਨ ਚ। ਕਤਂ ਮੇ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਮਯਾ ਕਾਯੇਨ ਕਿਲੇਸਪੂਤਿਕਤ੍ਤਾ ਦੁਟ੍ਠੁ ਚਰਿਤਂ ਕਾਯੇਨ ਕਤਂ। ਅਕਤਂ ਮੇ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਮਯਾ ਕਾਯੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਚਰਿਤਂ ਨ ਕਤਂ। વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤવਚੀਸੁਚਰਿਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ ਨਿਰੋਧਪਰਿਯੋਸਾਨੇਸੁ ।

    Katattā ca akatattā cāti kāyaduccaritādīnaṃ katabhāvena ca kāyasucaritādīnaṃ akatabhāvena ca. Kataṃ me kāyaduccaritanti mayā kāyena kilesapūtikattā duṭṭhu caritaṃ kāyena kataṃ. Akataṃ me kāyasucaritanti mayā kāyena suṭṭhu caritaṃ na kataṃ. Vacīduccaritavacīsucaritādīsupi eseva nayo nirodhapariyosānesu .

    ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਪੋਸਸ੍ਸ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਤਾਕਾਰੋ। ਅવੂਪਸਮੋਤਿ ਨ વੂਪਸਮੋ। ਚੇਤੋ વਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਚੇਤਸੋ વਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਭਨ੍ਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਨ੍ਤਭਾવੋ ਭਨ੍ਤਯਾਨਭਨ੍ਤਗੋਣਾਦੀਨਂ વਿਯ। ਇਮਿਨਾ ਏਕਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਂ ਕਥਿਤਂ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਞ੍ਹਿ ਏਕਾਰਮ੍ਮਣੇ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਤਿ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਉਦ੍ਧਤਭਾવੋ ਕਥੀਯਤਿ।

    Cittassāti na sattassa na posassa. Uddhaccanti uddhatākāro. Avūpasamoti na vūpasamo. Ceto vikkhipatīti cetaso vikkhepo, bhantattaṃ cittassāti cittassa bhantabhāvo bhantayānabhantagoṇādīnaṃ viya. Iminā ekārammaṇasmiṃyeva vipphandanaṃ kathitaṃ. Uddhaccañhi ekārammaṇe vipphandati, vicikicchā nānārammaṇeti. Idaṃ vuccati uddhaccanti ayaṃ uddhatabhāvo kathīyati.

    ਮੁਸਾવਾਦਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮੁਸਾਤਿ વਿਸਂવਾਦਨਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਭਞ੍ਜਕੋ વਚੀਪਯੋਗੋ ਕਾਯਪਯੋਗੋ વਾ। વਿਸਂવਾਦਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਪਰવਿਸਂવਾਦਕਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ।

    Musāvādaṃ pahāyāti ettha musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਮੁਸਾਤਿ ਅਭੂਤਂ ਅਤਚ੍ਛਂ વਤ੍ਥੁ। વਾਦੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭੂਤਤੋ ਤਚ੍ਛਤੋ વਿਞ੍ਞਾਪਨਂ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਅਤਥਂ વਤ੍ਥੁਂ ਤਥਤੋ ਪਰਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਤਥਾવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ, ਤਂ ਮੁਸਾવਾਦਂ। ਪਹਾਯਾਤਿ ਇਮਂ ਮੁਸਾવਾਦਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ । ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਪਹੀਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਤੋ ਓਰਤੋ વਿਰਤੋવ। ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ વੀਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਗੇવ ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਪਦੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo, taṃ musāvādaṃ. Pahāyāti imaṃ musāvādacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā . Paṭiviratoti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova. Natthi tassa vītikkamissāmīti cakkhusotaviññeyyā dhammā, pageva kāyaviññeyyāti iminā nayena aññesupi evarūpesu padesu attho veditabbo.

    ਸਚ੍ਚਂ વਦਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ। ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿ ਘਟੇਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ, ਨ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਮੁਸਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਕਦਾਚਿ ਮੁਸਾ વਦਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਸਚ੍ਚਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਅਨ੍ਤਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਚੇਨ ਨ ਘਟਿਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਨ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ, ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਮੁਸਾ ਅવਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿਯੇવਾਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ।

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭiyati, tasmā so na saccasandho, ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho.

    ਥੇਤੋਤਿ ਥਿਰੋ, ਥਿਰਕਥੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਲਿਦ੍ਦਿਰਾਗੋ વਿਯ, ਥੁਸਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਨਿਖਾਤਖਾਣੁ વਿਯ, ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠੇ ਠਪਿਤਕੁਮ੍ਭਣ੍ਡਮਿવ ਚ ਨ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ, ਏਕੋ ਪਾਸਾਣਲੇਖਾ વਿਯ, ਇਨ੍ਦਖੀਲਾ વਿਯ ਚ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ, ਅਸਿਨਾ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇਪਿ ਦ੍વੇ ਕਥਾ ਨ ਕਥੇਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਥੇਤੋ।

    Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti, eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlā viya ca thirakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dve kathā na katheti, ayaṃ vuccati theto.

    ਪਚ੍ਚਯਿਕੋਤਿ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਕੋ, ਸਦ੍ਧਾਯਿਤਬ੍ਬਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਕੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਦ੍ਦਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਕੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਯਦਿ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇવ ਪਮਾਣਂ, ਇਦਾਨਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਮੇવ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ।

    Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko.

    ਅવਿਸਂવਾਦਕੋ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਾਯ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਤਾਯ ਲੋਕਂ ਨ વਿਸਂવਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯਾਯ વਾਚਾਯ ਯਸ੍ਸ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਹਦਯੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਭਾવਂ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਸੁਞ੍ਞਭਾવਂ ਕਰੋਤਿ, ਸਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਯਾਯ ਪਨ ਅਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਮ੍ਪਿ ਫਰੁਸਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਾ વਾਚਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਫਰੁਸਾ, ਨੇવ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਨ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ, ਅਯਂ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ। ਯੇਨ ਸਮ੍ਫਂ ਪਲਪਤਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ, ਸੋ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ। ਯਾ ਤੇਸਂ ਮੂਲਭੂਤਾ ਚੇਤਨਾਪਿ ਪਿਸੁਣવਾਚਾਦਿਨਾਮਮੇવ ਲਭਤਿ, ਸਾ ਏવ ਚ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ।

    Pisuṇaṃ vācaṃ pahāyātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Yā tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmameva labhati, sā eva ca idha adhippetā.

    ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯਾਤਿ ਯੇਸਂ ਇਤੋ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸੁਤਂ, ਤੇਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਮਾਨੁਪਜ੍ਝਾਯਕਾਦੀਨਂ વਾ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ ਏਕਮੇਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਈਦਿਸੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ ਏવਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਇਦਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਸਨ੍ਧਾਨਂ ਕਤ੍ਤਾ ਅਨੁਕਤ੍ਤਾ।

    Imesaṃbhedāyāti yesaṃ ito vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā anukattā.

    ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾਤਿ ਸਨ੍ਧਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ। ਦ੍વੇ ਜਨੇ ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਰੂਪੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ ਏવਰੂਪੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੋ ਆਰਾਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮੋ, ਯਤ੍ਥ ਸਮਗ੍ਗਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ વਸਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਮਗ੍ਗਰਾਮੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਅਯਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗਰਤੋਤਿ ਸਮਗ੍ਗੇਸੁ ਰਤੋ, ਤੇ ਪਹਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਗਨ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਮਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ। ਸਮਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਯਾ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤੇ ਸਮਗ੍ਗੇਯੇવ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਸਾਮਗ੍ਗਿਗੁਣਪਰਿਦੀਪਿਕਮੇવ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਇਤਰਨ੍ਤਿ।

    Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo, yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpikameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ਪਰਸ੍ਸ ਮਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਕਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਏਕਨ੍ਤਫਰੁਸਚੇਤਨਾ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ, ਨੇਲਾਤਿ ਏਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੋਸੋ, ਨਸ੍ਸਾ ਏਲਨ੍ਤਿ ਨੇਲਾ, ਨਿਦ੍ਦੋਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ‘‘ਨੇਲਙ੍ਗੋ ਸੇਤਪਚ੍ਛਾਦੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ (ਉਦਾ॰ ੬੫; ਪੇਟਕੋ॰ ੨੫) વੁਤ੍ਤਨੇਲਂ વਿਯ। ਕਣ੍ਣਸੁਖਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਧੁਰਤਾਯ ਕਣ੍ਣਾਨਂ ਸੁਖਾ, ਸੂਚਿવਿਜ੍ਝਨਂ વਿਯ ਕਣ੍ਣਸੂਲਂ ਨ ਜਨੇਤਿ॥ ਅਤ੍ਥਮਧੁਰਤਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਕੋਪਂ ਅਜਨੇਤ੍વਾ ਪੇਮਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਪੇਮਨੀਯਾ। ਹਦਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਅਪਟਿਹਞ੍ਞਮਾਨਾ ਸੁਖੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਿਸਤੀਤਿ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ। ਗੁਣਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾਯ ਪੁਰੇ ਭવਾਤਿ ਪੋਰੀ, ਪੁਰੇ ਸਂવਡ੍ਢਨਾਰੀ વਿਯ ਸੁਕੁਮਾਰਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ, ਪੁਰਸ੍ਸ ਏਸਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ, ਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਕਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਹਿ ਯੁਤ੍ਤਕਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਿਤਿਮਤ੍ਤਂ ਪਿਤਾਤਿ ਭਾਤਿਮਤ੍ਤਂ ਭਾਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਰੂਪੀ ਕਥਾ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ। ਕਨ੍ਤਭਾવੇਨੇવ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਮਨਾਪਾ ਚਿਤ੍ਤવੁਡ੍ਢਿਕਰਾਤਿ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ।

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā, nelāti elaṃ vuccati doso, nassā elanti nelā, niddosāti attho ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti ettha (udā. 65; peṭako. 25) vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī, pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī, purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.

    ਅਨਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਪਿਕਾ ਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਅਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ। ਕਾਲੇਨ વਦਤੀਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ, વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੂਤਂ ਤਥਂ ਤਚ੍ਛਂ ਸਭਾવਮੇવ વਦਤੀਤਿ ਭੂਤવਾਦੀ । ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ। ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ। ਸਂવਰવਿਨਯਪਹਾਨવਿਨਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ વਿਨਯવਾਦੀ।

    Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.

    ਨਿਧਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਠਪਨੋਕਾਸੋ, ਨਿਧਾਨਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਧਾਨવਤੀ, ਹਦਯੇ ਨਿਧਾਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਏવਰੂਪਿਂ ਭਾਸਮਾਨੋਪਿ ਚ ‘‘ਅਹਂ ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਅਕਾਲੇਨ ਭਾਸਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਪਨ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾવ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਪਦੇਸਨ੍ਤਿ ਸਉਪਮਂ, ਸਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯਥਾਸ੍ਸਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕੇਹਿਪਿ ਨਯੇਹਿ વਿਭਜਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਭਾਸਤਿ। ਯਂ વਾ ਸੋ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਅਤ੍ਥਂ વਦਤਿ, ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਭਾਸਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਚਤੁਦ੍ਦੋਸਾਪਗਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਮੁਸਾવਾਦਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਦੋਸੇਹਿ ਅਪਗਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਾਯਾਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਸਗ੍ਗਮੋਕ੍ਖਾਨਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤਾਯ ਕਥਾਯ।

    Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassa atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana apekkhitvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena sahitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti. Catuddosāpagataṃ vācaṃ bhāsatīti musāvādādīhi catūhi dosehi apagataṃ vācaṃ bhāsati. Dvattiṃsāya tiracchānakathāyāti dvattiṃsāya saggamokkhānaṃ tiracchānabhūtāya kathāya.

    ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦੀਨਿ ਦਸ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਯ ਕਥਾਯ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨਿ। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋਤਿ ਇਚ੍ਛਾવਿਰਹਿਤੋ ਅਨਿਚ੍ਛੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਾવਸੇਸਂ વਿਯ, ਅਤ੍ਥੋ ਪਨ ਨਿਰવਸੇਸੋ। ਨ ਹਿ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਅਣੁਮਤ੍ਤਾਪਿ ਇਚ੍ਛਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ।

    Dasakathāvatthūnīti appicchatādīni dasa vivaṭṭanissitāya kathāya vatthubhūtāni kāraṇāni. Appicchakathanti ettha appicchoti icchāvirahito aniccho nittaṇho. Ettha hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravaseso. Na hi khīṇāsavassa aṇumattāpi icchā nāma atthi.

    ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਤਿ ਅਯਂ ਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਤਤ੍ਥ ਸਕਲਾਭੇ ਅਤਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਲਾਭਪਤ੍ਥਨਾ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ, ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਏਕਭਾਜਨੇ ਪਕ੍ਕਪੂવੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਤੇ ਨ ਸੁਪਕ੍ਕੋ વਿਯ ਖੁਦ੍ਦਕੋ વਿਯ ਚ ਖਾਯਤਿ, ਸ੍વੇવ ਪਨ ਪਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਸੁਪਕ੍ਕੋ વਿਯ ਮਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ਖਾਯਤਿ। ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਤਾ ਪਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ, ਸਾ ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਅਸਦ੍ਧੋ ਸਮਾਨੋ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੮੫੧) ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਰੇવ ਆਗਤਾਯੇવ। ਤਾਯ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਹਞ੍ਞੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਤਾ ਪਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ, ਸਾਪਿ ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਦ੍ਧੋ ਸਮਾਨੋ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੀਲવਾ ਸਮਾਨੋ ਸੀਲવਾਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੫੧) ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਗਤਾਯੇવ। ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਯੋ ਹੋਤਿ, વਿਜਾਤਮਾਤਾਪਿਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –

    Apicettha atricchatā pāpicchatā mahicchatā appicchatāti ayaṃ bhedo veditabbo – tattha sakalābhe atittassa paralābhapatthanā atricchatā nāma, tāya samannāgatassa ekabhājane pakkapūvepi attano patte patite na supakko viya khuddako viya ca khāyati, sveva pana parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khāyati. Asantaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā pāpicchatā nāma, sā ‘‘idhekacco asaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātū’’tiādinā (vibha. 851) nayena atreva āgatāyeva. Tāya ca samannāgato puggalo kohaññe patiṭṭhāti. Santaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā mahicchatā nāma, sāpi ‘‘idhekacco saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti icchati, sīlavā samāno sīlavāti maṃ jano jānātū’’ti (vibha. 851) iminā nayena āgatāyeva. Tāya samannāgato puggalo dussantappayo hoti, vijātamātāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਚ, ਮਹਿਚ੍ਛੋ ਚਾਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    ‘‘Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    ਸਕਟੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਦੇਤੁ, ਤਯੋਪੇਤੇ ਅਤਪ੍ਪਯਾ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੫੨; ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੬੩; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੧)।

    Sakaṭena paccaye detu, tayopete atappayā’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.252; a. ni. aṭṭha. 1.1.63; udā. aṭṭha. 31);

    ਸਨ੍ਤਗੁਣਨਿਗੂਹਨਤਾ ਪਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ, ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਮ੍ਪਿ ਗੁਣਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਸਦ੍ਧੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’’ਤਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਸੀਲવਾ… ਪવਿવਿਤ੍ਤੋ… ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ… ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ… ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ… ਪਞ੍ਞવਾ… ਖੀਣਾਸવੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਖੀਣਾਸવੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’’ਤਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿਕਤ੍ਥੇਰੋ। ਏવਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਚ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਥਾવਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਦਾਯਕਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਯਥਾ ਯਥਾ ਹਿ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਅਪ੍ਪਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤੇ ਪਸਨ੍ਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਬਹੂ ਦੇਨ੍ਤਿ।

    Santaguṇanigūhanatā pana paṭiggahaṇe ca mattaññutā appicchatā nāma, tāya samannāgato puggalo attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati. Sīlavā… pavivitto… bahussuto… āraddhavīriyo… samādhisampanno… paññavā… khīṇāsavo samāno ‘‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati seyyathāpi majjhantikatthero. Evaṃ appiccho ca pana bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti, yathā yathā hi so attano appicchatāya appaṃ gaṇhāti, tathā tathā tassa vatte pasannā manussā bahū denti.

    ਅਪਰੋਪਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਪਚ੍ਚਯਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਧੁਤਙ੍ਗਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਅਧਿਗਮਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋਤਿ । ਤਤ੍ਥ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਪਚ੍ਚਯਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ। ਸੋ ਦਾਯਕਸ੍ਸ વਸਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਯਦਿ ਹਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋ ਬਹੁ ਹੋਤਿ, ਦਾਯਕੋ ਅਪ੍ਪਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਦਾਯਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਪ੍ਪਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋ ਅਪ੍ਪੋ, ਦਾਯਕੋ ਬਹੁਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਪ੍ਪਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋਪਿ ਬਹੁ, ਦਾਯਕੋਪਿ ਬਹੁਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮਂ ਞਤ੍વਾ ਪਮਾਣੇਨੇવ ਗਣ੍ਹਾਤਿ।

    Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutaṅgaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti . Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayaappiccho. So dāyakassa vasaṃ jānāti, deyyadhammassa vasaṃ jānāti, attano thāmaṃ jānāti. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhāti.

    ਧੁਤਙ੍ਗਸਮਾਦਾਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਧੁਤਙ੍ਗਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਪੇਤੁਕਾਮੋ, ਅਯਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਅਧਿਗਮਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਨਾਮ। ਖੀਣਾਸવੋ ਪਨ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ ਮਹਿਚ੍ਛਤਂ ਪਹਾਯ ਸਬ੍ਬਸੋ ਇਚ੍ਛਾਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਯ ਅਲੋਭਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਯ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਨਾਮ। ‘‘ਆવੁਸੋ, ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾਤਿ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਤੇਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਏવਰੂਪਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਂ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਂ ਕਥੇਤਿ ਨਾਮ।

    Dhutaṅgasamādānassa attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgaappiccho nāma. Yo pana bahussutabhāvaṃ na jānāpetukāmo, ayaṃ pariyattiappiccho nāma. Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamaappiccho nāma. Khīṇāsavo pana atricchataṃ pāpicchataṃ mahicchataṃ pahāya sabbaso icchāpaṭipakkhabhūtāya alobhasaṅkhātāya parisuddhāya appicchatāya samannāgatattā appiccho nāma. ‘‘Āvuso, atricchatā pāpicchatā mahicchatāti, ime dhammā pahātabbāti, tesu ādīnavaṃ dassetvā evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabba’’nti vadanto appicchakathaṃ katheti nāma.

    ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੀਕਥਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਸੇਸਤ੍ਥਮੇવ ਦੀਪਯਿਸ੍ਸਾਮ, ਯੋਜਨਾ ਪਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੀਕਥਨ੍ਤਿ ਇਤਰੀਤਰਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਥਂ। ਸੋ ਪਨੇਸ ਸਨ੍ਤੋਸੋ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਚੀવਰੇ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋ, ਯਥਾਬਲਸਨ੍ਤੋਸੋ, ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋਤਿ ਤਿવਿਧੋ। ਏવਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦੀਸੁਪਿ।

    Santuṭṭhīkathantiādīsu visesatthameva dīpayissāma, yojanā pana vuttanayeneva veditabbā. Santuṭṭhīkathanti itarītarapaccayasantosaṃ nissitaṃ kathaṃ. So panesa santoso dvādasavidho hoti. Seyyathidaṃ – cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho. Evaṃ piṇḍapātādīsupi.

    ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਪਭੇਦવਣ੍ਣਨਾ – ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚੀવਰਂ ਲਭਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਂ વਾ ਅਸੁਨ੍ਦਰਂ વਾ। ਸੋ ਤੇਨੇવ ਯਾਪੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਚੀવਰੇ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਅਥ ਪਨ ਯੋ ਪਕਤਿਦੁਬ੍ਬਲੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਆਬਾਧਜਰਾਭਿਭੂਤੋ વਾ, ਗਰੁਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤੋ ਕਿਲਮਤਿ। ਸੋ ਸਭਾਗੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਲਹੁਕੇਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਚੀવਰੇ ਯਥਾਬਲਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਅਪਰੋ ਪਣੀਤਪਚ੍ਚਯਲਾਭੀ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਚੀવਰਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਮਹਗ੍ਘਚੀવਰਂ, ਬਹੂਨਿ વਾ ਪਨ ਚੀવਰਾਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਥੇਰਾਨਂ ਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ, ਇਦਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਅਨੁਰੂਪਂ, ਇਦਂ ਗਿਲਾਨਾਨਂ, ਇਦਂ ਅਪ੍ਪਲਾਭੀਨਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਦਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਪੁਰਾਣਚੀવਰਂ વਾ ਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟਾਦਿਤੋ વਾ ਨਨ੍ਤਕਾਨਿ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਕਤ੍વਾ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਚੀવਰੇ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ।

    Tassāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā. So teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa cīvare yathālābhasantoso. Atha pana yo pakatidubbalo vā hoti, ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati. So sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathābalasantoso. Aparo paṇītapaccayalābhī hoti. So pattuṇṇacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ, bahūni vā pana cīvarāni labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ hotū’’ti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.

    ਇਧ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਲਭਤਿ ਲੂਖਂ વਾ ਪਣੀਤਂ વਾ, ਸੋ ਤੇਨੇવ ਯਾਪੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਯੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਤਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ વਾ ਬ੍ਯਾਧਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਲਭਤਿ, ਯੇਨਸ੍ਸ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤੇਨ ਅਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਸਭਾਗਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ ਸਪ੍ਪਾਯਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਯਥਾਬਲਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਅਪਰੋ ਬਹੁਂ ਪਣੀਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਚੀવਰਂ વਿਯ ਥੇਰਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਬਹੁਸ੍ਸੁਤਅਪ੍ਪਲਾਭੀਗਿਲਾਨਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਾ ਸੇਸਕਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ વਾ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਿਸ੍ਸਕਾਹਾਰਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ।

    Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso. Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.

    ਇਧ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੇਨਾਸਨਂ ਲਭਤਿ ਮਨਾਪਂ વਾ ਅਮਨਾਪਂ વਾ, ਸੋ ਤੇਨ ਨੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਨ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰਕੇਨਾਪਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧੇਨੇવ ਤੁਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨੇ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਯੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਤਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ વਾ ਬ੍ਯਾਧਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ વਾ ਸੇਨਾਸਨਂ ਲਭਤਿ, ਯਤ੍ਥਸ੍ਸ વਸਤੋ ਅਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਸਭਾਗਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕੇ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇਨਾਸਨੇ વਸਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨੇ ਯਥਾਬਲਸਨ੍ਤੋਸੋ।

    Idha pana bhikkhu senāsanaṃ labhati manāpaṃ vā amanāpaṃ vā, so tena neva somanassaṃ na domanassaṃ uppādeti, antamaso tiṇasanthārakenāpi yathāladdheneva tussati. Ayamassa senāsane yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathābalasantoso.

    ਅਪਰੋ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਲੇਣਮਣ੍ਡਪਕੂਟਾਗਾਰਾਦੀਨਿ ਬਹੂਨਿ ਪਣੀਤਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਚੀવਰਂ વਿਯ ਥੇਰਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਬਹੁਸ੍ਸੁਤਅਪ੍ਪਲਾਭੀਗਿਲਾਨਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ વਸਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨੇ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਯੋਪਿ ‘‘ਉਤ੍ਤਮਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਨਿਦ੍ਦਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਤੋ ਪਾਪવਿਤਕ੍ਕਾ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਾਦਿਸਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਦੀਸੁ વਸਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨੇ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ।

    Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso. Yopi ‘‘uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato pāpavitakkā pātubhavantī’’ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.

    ਇਧ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਲਭਤਿ ਲੂਖਂ વਾ ਪਣੀਤਂ વਾ, ਸੋ ਯਂ ਲਭਤਿ, ਤੇਨੇવ ਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਯੋ ਪਨ ਤੇਲੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਫਾਣਿਤਂ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਸਭਾਗਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ ਤੇਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਦੇવ વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਯਥਾਬਲਸਨ੍ਤੋਸੋ।

    Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so yaṃ labhati, teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso. Yo pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telaṃ gahetvā aññadeva vā pariyesitvā bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.

    ਅਪਰੋ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਬਹੁਂ ਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦਿਪਣੀਤਭੇਸਜ੍ਜਂ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਚੀવਰਂ વਿਯ ਥੇਰਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਬਹੁਸ੍ਸੁਤਅਪ੍ਪਲਾਭੀਗਿਲਾਨਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਆਭਤੇਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭਾਜਨੇ ਚਤੁਮਧੁਰਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮੁਤ੍ਤਹਰੀਤਕਂ ‘‘ਗਣ੍ਹ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਿਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਸਚਸ੍ਸ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨਪਿ ਰੋਗੋ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਅਥ ਮੁਤ੍ਤਹਰੀਤਕਂ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ વਣ੍ਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚਤੁਮਧੁਰਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਹਰੀਤਕੇਨ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਰਮਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ। ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚੇਕਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤਿਣ੍ਣਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਨ੍ਤੋਸਾਨਂ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋવ ਅਗ੍ਗੋ। ਅਰਹਾ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ।

    Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti. Yo pana ekasmiṃ bhājane catumadhuraṃ ṭhapetvā ekasmiṃ muttaharītakaṃ ‘‘gaṇha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno ‘‘sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, atha muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇita’’nti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso. Imesaṃ pana paccekapaccayesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ santosānaṃ yathāsāruppasantosova aggo. Arahā ekekasmiṃ paccaye imehi tīhipi santuṭṭhova.

    ਪવਿવੇਕਕਥਨ੍ਤਿ ਪવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਥਂ। ਤਯੋ ਹਿ વਿવੇਕਾ ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਉਪਧਿવਿવੇਕੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਕੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏਕੋ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਏਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਏਕੋ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ, ਏਕੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਏਕੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਏਕੋ ਚਙ੍ਕਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਏਕੋ ਚਰਤਿ, ਏਕੋ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਯਂ ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਨਾਮ। ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਨਾਮ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਨਾਮ।

    Pavivekakathanti pavivekanissitaṃ kathaṃ. Tayo hi vivekā kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyaviveko nāma. Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma. Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.

    વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ – ‘‘ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਚ વਿવੇਕਟ੍ਠਕਾਯਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਰਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਮવੋਦਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ। ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਚ ਨਿਰੁਪਧੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੫੭)।

    Vuttampi hetaṃ – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57).

    ਅਸਂਸਗ੍ਗਕਥਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸવਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਦਸ੍ਸਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਸਮੁਲ੍ਲਪਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਸਮ੍ਭੋਗਸਂਸਗ੍ਗੋ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਸਂਸਗ੍ਗੋ। ਤੇਸੁ ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਣਾਤਿ ‘‘ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮੇ વਾ ਨਿਗਮੇ વਾ ਇਤ੍ਥੀ વਾ ਕੁਮਾਰੀ વਾ ਅਭਿਰੂਪਾ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ’’ਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ, ਸਿਕ੍ਖਾਦੁਬ੍ਬਲ੍ਯਂ ਅਨਾવਿਕਤ੍વਾ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਏવਂ ਪਰੇਹਿ ਕਥਿਯਮਾਨਰੂਪਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਤ੍ਤਨਾ વਾ ਹਸਿਤਲਪਿਤਗੀਤਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਰਾਗੋ ਸવਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਾਮ।

    Asaṃsaggakathanti ettha pana savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañcavidho saṃsaggo. Tesu idha bhikkhu suṇāti ‘‘amukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ parehi kathiyamānarūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.

    ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਹੇવ ਖੋ ਸੁਣਾਤਿ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਸਾਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਕੁਮਾਰਿਂ વਾ ਅਭਿਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਪਾਸਾਦਿਕਂ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ, ਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ, ਸਿਕ੍ਖਾਦੁਬ੍ਬਲ੍ਯਂ ਅਨਾવਿਕਤ੍વਾ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਏવਂ વਿਸਭਾਗਰੂਪਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗੋ ਦਸ੍ਸਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਾਮ।

    ‘‘Idha bhikkhu na heva kho suṇāti, api ca kho sāmaṃ passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma.

    ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਲ੍ਲਾਪਸਲ੍ਲਾਪવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗੋ ਪਨ ਸਮੁਲ੍ਲਪਨਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਾਮ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਸਨ੍ਤਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗਕਰਣવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗੋ ਸਮ੍ਭੋਗਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਾਮ। ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਾਹਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗੋ ਪਨ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਾਮ। ਅਰਹਾ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਂਸਗ੍ਗੇਹਿ ਚਤੂਹਿਪਿ ਪਰਿਸਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਸਂਸਟ੍ਠੋ, ਗਾਹਮੁਤ੍ਤਕੋ ਚੇવ ਸਂਸਗ੍ਗਮੁਤ੍ਤਕੋ ਚ। ਅਸਂਸਗ੍ਗਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਣਨ੍ਤੋ ਅਸਂਸਗ੍ਗਕਥਂ ਕਥੇਤਿ ਨਾਮ।

    Aññamaññaṃ allāpasallāpavasena uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma. Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ bhikkhuniyā vā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma. Hatthaggāhādivasena uppannarāgo pana kāyasaṃsaggo nāma. Arahā imehi pañcahi saṃsaggehi catūhipi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho, gāhamuttako ceva saṃsaggamuttako ca. Asaṃsaggassa vaṇṇaṃ bhaṇanto asaṃsaggakathaṃ katheti nāma.

    વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਕਥਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਪਗ੍ਗਹਿਤવੀਰਿਯੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਗਮਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਂ ਠਾਨਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਠਾਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਂ ਨਿਸਜ੍ਜਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਂ ਸਯਨਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਦਣ੍ਡੇਨ ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਮਿਤ੍ਤਂ ਗੀવਾਯ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ વਿਚਰਤਿ, ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਣਨ੍ਤੋ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਕਥਂ ਕਥੇਤਿ ਨਾਮ।

    Vīriyārambhakathanti ettha yo paggahitavīriyo paripuṇṇakāyikacetasikavīriyo hoti, gamane uppannaṃ kilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannaṃ kilesaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ kilesaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya amittaṃ gīvāya akkamanto viya ca vicarati, tādisassa āraddhavīriyassa vaṇṇaṃ bhaṇanto vīriyārambhakathaṃ katheti nāma.

    ਸੀਲਕਥਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। ਸਮਾਧੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ। ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞਾਣਂ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿવਿਧਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ। ਸੀਲਾਦੀਨਂ ਗੁਣਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸੀਲਾਦਿਕਥਂ ਕਥੇਤਿ ਨਾਮ।

    Sīlakathantiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Samādhīti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo. Paññāti lokiyalokuttarañāṇaṃ. Vimuttīti arahattaphalavimutti. Vimuttiñāṇadassananti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. Sīlādīnaṃ guṇaṃ pakāsento sīlādikathaṃ katheti nāma.

    ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਕਥਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਸਙ੍ਗਜਾਲਮਤਿਚ੍ਚ ਸੋ ਮੁਨੀਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।

    Satipaṭṭhānakathantiādīni saṅgajālamaticca so munītipariyosānāni pubbe vuttānusārena veditabbāni.

    ੮੬. ਨਿਰਾਸਤ੍ਤੀਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। વਿવੇਕਦਸ੍ਸੀ ਫਸ੍ਸੇਸੂਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਾਦਿਭਾવવਿવੇਕਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਚ ਨ ਨੀਯਤੀਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਕਾਯਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨ ਨੀਯਤਿ।

    86.Nirāsattīti nittaṇho. Vivekadassī phassesūti paccuppannesu cakkhusamphassādīsu attādibhāvavivekaṃ passati. Diṭṭhīsu ca na nīyatīti dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu kāyaci diṭṭhiyā na nīyati.

    વਿਪਰਿਣਤਂ વਾ વਤ੍ਥੁਂ ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਪਕਤਿਭਾવਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਨਟ੍ਠੇ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਸੋਕਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। વਿਪਰਿਣਤਸ੍ਮਿਂ વਾਤਿ વਿਨਸ੍ਸਮਾਨੇ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ।

    Vipariṇataṃvā vatthuṃ na socatīti pakatibhāvaṃ jahitvā naṭṭhe kismiñci vatthusmiṃ na sokaṃ āpajjati. Vipariṇatasmiṃ vāti vinassamāne vatthumhi.

    ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਚਕ੍ਖੁਂ વਤ੍ਥੁਂ ਕਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪੁਰਿਮਾ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਾવ, ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਹਦਯવਤ੍ਥੁਕੋਪਿ ਅવਤ੍ਥੁਕੋਪਿ ਸਬ੍ਬੋ ਚਤੁਭੂਮਕੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਅਧਿવਚਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਹੋਤਿਯੇવ । ਤਯੋ ਹਿ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਸਯਂ ਪਿਟ੍ਠਿવਟ੍ਟਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਜਾਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਧਿવਚਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਘਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਨ ਪਟਿਘਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਫਸ੍ਸੋ। ਅਧਿવਚਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਮਨੋਦ੍વਾਰਿਕਫਸ੍ਸੋ। ਸੁਖવੇਦਨੀਯੋ ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਹਿਤੋ ਉਪ੍ਪਾਦਕੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਇਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕੁਸਲੋ ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਅਕੁਸਲੋਤਿ ਦ੍વਾਦਸਅਕੁਸਲਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋਤਿ ਛਪ੍ਪਞ੍ਞਾਸਅਬ੍ਯਾਕਤਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਕਾਮਾવਚਰੋਤਿ ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸਕਾਮਾવਚਰਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਰੂਪਾવਚਰੋਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਪਞ੍ਚਦਸਰੂਪਾવਚਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ । ਅਰੂਪਾવਚਰੋਤਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨ ਦ੍વਾਦਸਅਰੂਪਾવਚਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ।

    Cakkhusamphassoti cakkhuṃ vatthuṃ katvā cakkhuviññāṇasahajāto phasso cakkhusamphasso. Sesesupi eseva nayo. Ettha ca purimā cakkhupasādādivatthukāva, manosamphasso hadayavatthukopi avatthukopi sabbo catubhūmako phasso. Adhivacanasamphassoti pariyāyena etassa nāmaṃ hotiyeva . Tayo hi arūpino khandhā sayaṃ piṭṭhivaṭṭakā hutvā attano sahajātasamphassassa adhivacanasamphassoti nāmaṃ karonti. Paṭighasamphassoti nippariyāyena pana paṭighasamphasso nāma pañcadvārikaphasso. Adhivacanasamphasso nāma manodvārikaphasso. Sukhavedanīyo phassoti sukhavedanāya hito uppādako phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Kusalo phassoti ekavīsatikusalacittasahajāto phasso. Akusaloti dvādasaakusalasahajāto phasso. Abyākatoti chappaññāsaabyākatasahajāto phasso. Kāmāvacaroti catupaññāsakāmāvacarasahajāto phasso. Rūpāvacaroti kusalādipañcadasarūpāvacarasampayutto . Arūpāvacaroti kusalābyākatavasena dvādasaarūpāvacarasampayutto.

    ਸੁਞ੍ਞਤੋਤਿ ਅਨਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਗ੍ਗੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ, ਤੇਨ ਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਇਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਗ੍ਗੋ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤੋ। ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਗ੍ਗੋ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤੋ। ਲੋਕਿਯੋਤਿ ਲੋਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ વਟ੍ਟੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਲੋਕੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਲੋਕਿਯੋ, ਤੇਭੂਮਕੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਲੋਕਤੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ, ਲੋਕੇ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਭਾવੇਨਪਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ। ਅਤ੍ਤੇਨ વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ વਾ। ਅਤ੍ਤਨਿਯੇਨ વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਯਤ੍ਤੇਨ વਾ।

    Suññatoti anattānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo suññato, tena sahajāto phasso suññato phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Animittoti ettha aniccānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo animitto. Appaṇihitoti dukkhānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo appaṇihito. Lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanaṭṭhena vaṭṭo, tasmiṃ pariyāpannabhāvena loke niyuttoti lokiyo, tebhūmako dhammo. Lokuttaroti lokato uttaro uttiṇṇoti lokuttaro, loke apariyāpannabhāvenapi lokuttaro. Attena vāti attabhāvena vā. Attaniyena vāti attāyattena vā.

    ੮੭. ਪਤਿਲੀਨੋਤਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਅਪਗਤੋ। ਅਕੁਹਕੋਤਿ ਅવਿਮ੍ਹਾਪਕੋ ਤੀਹਿ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਹਿ। ਅਪਿਹਾਲੂਤਿ ਅਪਿਹਨਸੀਲੋ, ਪਤ੍ਥਨਾਤਣ੍ਹਾਯ ਰਹਿਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਮਚ੍ਛਰੀਤਿ ਪਞ੍ਚਮਚ੍ਛੇਰવਿਰਹਿਤੋ। ਅਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋਤਿ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯਾਦਿવਿਰਹਿਤੋ। ਅਜੇਗੁਚ੍ਛੋਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਦਿਤਾਯ ਅਜੇਗੁਚ੍ਛਨੀਯੋ ਅਸੇਚਨਕੋ ਮਨਾਪੋ। ਪੇਸੁਣੇਯ੍ਯੇ ਚ ਨੋ ਯੁਤੋਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਉਪਸਂਹਰਿਤਬ੍ਬੇ ਪਿਸੁਣਕਮ੍ਮੇ ਅਯੁਤ੍ਤੋ।

    87.Patilīnoti rāgādīnaṃ pahīnattā tato apagato. Akuhakoti avimhāpako tīhi kuhanavatthūhi. Apihālūti apihanasīlo, patthanātaṇhāya rahitoti vuttaṃ hoti. Amaccharīti pañcamaccheravirahito. Appagabbhoti kāyapāgabbhiyādivirahito. Ajegucchoti sampannasīlāditāya ajegucchanīyo asecanako manāpo. Pesuṇeyye ca no yutoti dvīhi ākārehi upasaṃharitabbe pisuṇakamme ayutto.

    ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਰਾਗਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਪਹੀਨਭਾવੇਨ। ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਉਨ੍ਨਤਿਮਾਨੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ।

    Rāgassa pahīnattāti arahattamaggena rāgakilesassa pahīnabhāvena. Asmimāno pahīno hotīti asmīti unnatimāno samucchedavasena pahīno hoti.

    ਤੀਣਿ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਤੀਣਿ વਿਮ੍ਹਾਪਨਕਾਰਣਾਨਿ। ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿਆਦੀਸੁ ਚੀવਰਾਦੀਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥਿਕਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨੇਨ ਤੇ ਚ ਗਹਪਤਿਕੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਸਾਦੇ ਞਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤੇਸਂ ‘‘ਅਹੋ ਅਯ੍ਯੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਨੋ ਅਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਣੀਤਾਨਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਉਪਨੇਨ੍ਤਾਨਂ ਤਦਨੁਗ੍ਗਹਕਾਮਤਂਯੇવ ਅવਿਕਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਪਿ ਸਕਟਭਾਰੇਹਿ ਉਪਨਾਮਨਹੇਤੁਭੂਤਂ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਸਤੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਕਤੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਸਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਧਿਗਮਪਰਿਦੀਪਨવਾਚਾਯ ਤਥਾ ਤਥਾ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tīṇi kuhanavatthūnīti tīṇi vimhāpanakāraṇāni. Paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūtiādīsu cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitapasāde ñatvā puna tesaṃ ‘‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa, sace appamattakampi kiñci paṭiggaṇheyyā’’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva avikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti api sakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyena katena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.

    ਕਤਮਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ। ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਇਧ ਗਹਪਤਿਕਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ‘‘ਨਿਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਾ ਕੇਚਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤਾਦਿਸੇ ਨਿਮਨ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪਾਠਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਚੀવਰਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤੀਤਿ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ, ਯਂ ਸਮਣੋਤਿ ਯਂ ਚੀવਰਧਾਰਣਂ ਸਮਣੋ ਕਰੋਤਿ, ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ। ਪਾਪਣਿਕਾ વਾ ਨਨ੍ਤਕਾਨੀਤਿ ਆਪਣਦ੍વਾਰੇ ਪਤਿਕਾਨਿ ਅਨ੍ਤવਿਰਹਿਤਾਨਿ ਪਿਲੋਤਿਕਾਨਿ। ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਸਂਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ। ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਾਯਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਣੇਨ। ਪਿਣ੍ਡਿਯਾਲੋਪੇਨਾਤਿ ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਆਲੋਪੇਨ। ਪੂਤਿਮੁਤ੍ਤੇਨ વਾਤਿ ਗੋਮੁਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਓਸਧਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਭੇਸਜ੍ਜਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਤਦੁਪਾਦਾਯਾਤਿ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਧੁਤવਾਦੋਤਿ ਧੁਤਗੁਣવਾਦੀ। ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવੇਨ, વਿਜ੍ਜਮਾਨਤਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਸવਤੀਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਾ ਸੁਲਭਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ ਚ, ਸਦ੍ਧਾ ਪਨ ਦੁਲ੍ਲਭਾ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਹਿ ਸਦ੍ਧਾ ਅਥਾવਰਾ, ਪਦવਾਰੇ ਪਦવਾਰੇ ਨਾਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવਸ੍ਸ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸਦਿਸੋਪਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੋ ਪਾਟਿਭੋਗੋ ਭવਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਨੇਸਂ ਆવੁਸੋ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਾਟਿਭੋਗੋ ਭੋਗਾਨਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਸ੍ਸ ਚ, ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਨ ਤ੍વਂ ਪਾਟਿਭੋਗੋ’’ਤਿ।

    Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātanti ettha paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ. Nimantentīti idha gahapatikā ‘‘bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhū nimantenti. Ayameva vā pāṭho. ‘‘Nimantetī’’ti vā ‘‘vadantī’’ti vā keci paṭhanti. Tādise nimantāpenti. Nimantentīti pāṭhassa sambhavo daṭṭhabbo. Cīvaraṃ paccakkhātīti cīvaraṃ paṭikkhipati. Etaṃ sāruppaṃ, yaṃ samaṇoti yaṃ cīvaradhāraṇaṃ samaṇo karoti, etaṃ sāruppaṃ anucchavikaṃ. Pāpaṇikā vā nantakānīti āpaṇadvāre patikāni antavirahitāni pilotikāni. Uccinitvāti saṃkaḍḍhitvā. Uñchācariyāyāti bhikkhācaraṇena. Piṇḍiyālopenāti piṇḍaṃ katvā laddhaālopena. Pūtimuttena vāti gomuttena vā. Osadhaṃ kareyyāti bhesajjakiccaṃ kareyya. Tadupādāyāti tato paṭṭhāya. Dhutavādoti dhutaguṇavādī. Bhiyyo bhiyyo nimantentīti uparūpari nimantenti. Sammukhībhāvāti sammukhībhāvena, vijjamānatāyāti attho. Pasavatīti paṭilabhati. Saddhāya sammukhībhāvena sakkā kātunti ‘‘saddhāya sammukhībhāvā’’tiādimāha. Deyyadhammā sulabhā dakkhiṇeyyā ca, saddhā pana dullabhā. Puthujjanassa hi saddhā athāvarā, padavāre padavāre nānā hoti. Tenevassa mahāmoggallānasadisopi aggasāvako pāṭibhogo bhavituṃ asakkonto āha ‘‘dvinnaṃ kho nesaṃ āvuso dhammānaṃ pāṭibhogo bhogānañca jīvitassa ca, saddhāya pana tvaṃ pāṭibhogo’’ti.

    ਏવਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਬਾਹਿਰਾ ਭવਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ। ਪੁਞ੍ਞਤੋ ਪਰਿਹੀਨਾ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਭવਿਸ੍ਸਥ। ਭਾਕੁਟਿਕਾਤਿ ਮੁਖਾਨਂ ਪਧਾਨਪੁਰਿਮਟ੍ਠਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਭਾਕੁਟਿਕਰਣਂ, ਮੁਖਸਙ੍ਕੋਚੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਭਾਕੁਟਿਕਰਣਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਭਾਕੁਟਿਕੋ, ਭਾਕੁਟਿਕਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਭਾਕੁਟਿਯਂ। ਕੁਹਨਾਤਿ વਿਮ੍ਹਾਪਨਾ। ਕੁਹਸ੍ਸ ਆਯਨਾ ਕੁਹਾਯਨਾ। ਕੁਹਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੁਹਿਤਤ੍ਤਂ।

    Evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissathāti ettha puññenāti nissakkatthe karaṇavacanaṃ. Puññato parihīnā parammukhā bhavissatha. Bhākuṭikāti mukhānaṃ padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko, bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ. Kuhanāti vimhāpanā. Kuhassa āyanā kuhāyanā. Kuhitassa bhāvo kuhitattaṃ.

    ਪਾਪਿਚ੍ਛੋਤਿ ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਦੀਪਨਕਾਮੋ। ਇਚ੍ਛਾਪਕਤੋਤਿ ਇਚ੍ਛਾਯ ਅਪਕਤੋ, ਉਪਦ੍ਦੁਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ ਬਹੁਮਾਨਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਗਮਨਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤੀਤਿ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦਿਗਮਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਪਾਸਾਦਿਕਭਾવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਣਿਧਾਯ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਮਾਹਿਤੋ વਿਯ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਯ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Pāpicchoti asantaguṇadīpanakāmo. Icchāpakatoti icchāya apakato, upaddutoti attho. Sambhāvanādhippāyoti bahumānajjhāsayo. Gamanaṃ saṇṭhapetīti abhikkamādigamanaṃ abhisaṅkharoti, pāsādikabhāvaṃ karotīti vuttaṃ hoti. Itaresupi eseva nayo. Paṇidhāya gacchatīti patthanaṃ ṭhapetvā gacchati. Sesesupi eseva nayo. Samāhito viya gacchatīti upacārappatto viya gacchati. Sesesupi eseva nayo.

    ਆਪਾਥਕਜ੍ਝਾਯੀવ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਆਗਤਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ વਿਯ ਸਨ੍ਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਸ। ਆਠਪਨਾਤਿ ਆਦਿਟ੍ਠਪਨਾ, ਆਦਰੇਨ વਾ ਠਪਨਾ। ਠਪਨਾਤਿ ਠਪਨਾਕਾਰੋ। ਸਣ੍ਠਪਨਾਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਂ, ਪਾਸਾਦਿਕਭਾવਕਰਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਪਟਿਬਦ੍ਧਂ। ਕੁਞ੍ਚਿਕਨ੍ਤਿ ਅવਾਪੁਰਣਂ। ਮਿਤ੍ਤਾਤਿ ਸਿਨੇਹવਨ੍ਤੋ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਾ। ਸਮ੍ਭਤ੍ਤਾਤਿ ਦਲ਼੍ਹਮਿਤ੍ਤਾ। ਉਦ੍ਦਣ੍ਡੇਤਿ ਏਕੋ ਪਤਿਸ੍ਸਯવਿਸੇਸੋ।

    Āpāthakajjhāyīva hotīti sammukhā āgatānaṃ manussānaṃ jhānaṃ samāpajjanto viya santabhāvaṃ dasseti. Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa. Āṭhapanāti ādiṭṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā. Ṭhapanāti ṭhapanākāro. Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇaṃ, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti. Ariyadhammasannissitanti lokuttaradhammapaṭibaddhaṃ. Kuñcikanti avāpuraṇaṃ. Mittāti sinehavanto. Sandiṭṭhāti diṭṭhamattā. Sambhattāti daḷhamittā. Uddaṇḍeti eko patissayaviseso.

    ਕੋਰਜਿਕਕੋਰਜਿਕੋਤਿ ਸਙ੍ਕੋਚਸਙ੍ਕੋਚਕੋ, ਅਤਿਸਙ੍ਕੋਚਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਕੋਰਚਕਕੋਰਚਕੋ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ। ਭਾਕੁਟਿਕਭਾਕੁਟਿਕੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਮੁਖਸਙ੍ਕੋਚਨਸੀਲੋ। ਕੁਹਕਕੁਹਕੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ વਿਮ੍ਹਾਪਕੋ। ਲਪਕਲਪਕੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਸਲ੍ਲਾਪਕੋ। ਮੁਖਸਮ੍ਭਾવਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖવਸੇਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਹ ਸਮ੍ਭਾવਿਕੋ, ਅਪ੍ਪਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਏਕੇ। ਸਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਤਾਯ ਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਨ੍ਤਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾਨਂ। ਗਮ੍ਭੀਰਨ੍ਤਿ ਨਿਨ੍ਨਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਗੂਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਨਿਪੁਣਨ੍ਤਿ ਸੁਖੁਮਂ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਦਤ੍ਥੇਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਧਿਪ੍ਪਾਯਂ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਦੀਪਕਂ। ਸੁਞ੍ਞਤਾਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸੁਞ੍ਞਤਾਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਭੂਤਨਿਬ੍ਬਾਨਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਂ।

    Korajikakorajikoti saṅkocasaṅkocako, atisaṅkocakoti vuttaṃ hoti. ‘‘Koracakakoracako’’ti vā pāṭho. Bhākuṭikabhākuṭikoti ativiya mukhasaṅkocanasīlo. Kuhakakuhakoti ativiya vimhāpako. Lapakalapakoti ativiya sallāpako. Mukhasambhāvikoti attano mukhavasena aññehi saha sambhāviko, appitacittoti eke. Santānanti kilesasantatāya santānaṃ. Samāpattīnanti samāpajjitabbānaṃ. Gambhīranti ninnapatiṭṭhānaṃ. Gūḷhanti dassetuṃ dukkhaṃ. Nipuṇanti sukhumaṃ. Paṭicchannanti padatthena duppaṭivijjhādhippāyaṃ. Lokuttaranti dhammadīpakaṃ. Suññatāpaṭisaññuttanti nibbānapaṭisaññuttaṃ. Atha vā lokuttarasuññatāpaṭisaññuttanti lokuttaradhammabhūtanibbānapaṭisaññuttaṃ.

    ਕਾਯਿਕਂ ਪਾਗਬ੍ਭਿਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯੇ ਭવਂ ਕਾਯਿਕਂ। વਾਚਸਿਕਚੇਤਸਿਕੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਕਤੋਤਿ ਬਹੁਮਾਨਕਿਰਿਯਰਹਿਤੋ। ਅਨੁਪਾਹਨਾਨਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਉਪਾਹਨવਿਰਹਿਤਾਨਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਮੀਪੇ, ਅਨਾਦਰੇ વਾ ਸਾਮਿવਚਨਂ। ਸਉਪਾਹਨੋਤਿ ਉਪਾਹਨਾਰੂਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਤਿ। ਨੀਚੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਕਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ વਾਲੁਕਂ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਆਲਮ੍ਬਨਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਤਚਙ੍ਕਮੇ ਨੀਚੇਪਿ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ। ਉਚ੍ਚੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਤੀਤਿ ਇਟ੍ਠਕਚਯਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ વੇਦਿਕਾਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਉਚ੍ਚੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਤਿ। ਸਚੇ ਪਾਕਾਰਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਯੁਤ੍ਤੋ, ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰવਨਨ੍ਤਰਭੂਮਨ੍ਤਰਸ੍ਸ વਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ, ਤਾਦਿਸੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇਪਿ ਉਪਚਾਰਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤੋਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਅਤਿਸਮੀਪੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪੁਰਤੋਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਤੋਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਠਿਤਕੋਪਿ ਭਣਤੀਤਿ ਖਾਣੁਕੋ વਿਯ ਅਨੋਨਮਿਤ੍વਾ ਭਣਤਿ। ਬਾਹਾવਿਕ੍ਖੇਪਕੋਤਿ ਬਾਹੁਂ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਭਣਤਿ।

    Kāyikaṃ pāgabbhiyanti kāye bhavaṃ kāyikaṃ. Vācasikacetasikesupi eseva nayo. Acittīkārakatoti bahumānakiriyarahito. Anupāhanānaṃ caṅkamantānanti upāhanavirahitānaṃ caṅkamantānaṃ samīpe, anādare vā sāmivacanaṃ. Saupāhanoti upāhanārūḷho hutvā caṅkamati. Nīce caṅkame caṅkamantānanti akataparicchedāya bhūmiyā caṅkamante paricchedaṃ katvā vālukaṃ ākiritvā ālambanaṃ yojetvā katacaṅkame nīcepi caṅkame caṅkamante. Ucce caṅkame caṅkamatīti iṭṭhakacayanasampanne vedikāparikkhitte ucce caṅkame caṅkamati. Sace pākāraparikkhitto hoti dvārakoṭṭhakayutto, pabbatantaravanantarabhūmantarassa vā suppaṭicchanno, tādise caṅkame caṅkamituṃ vaṭṭati, appaṭicchannepi upacāraṃ muñcitvā vaṭṭati. Ghaṭṭayantopi tiṭṭhatīti atisamīpe tiṭṭhati. Puratopitiṭṭhatīti puratthimatopi tiṭṭhati. Ṭhitakopi bhaṇatīti khāṇuko viya anonamitvā bhaṇati. Bāhāvikkhepakoti bāhuṃ khipitvā khipitvā bhaṇati.

    ਅਨੁਪਖਜ੍ਜਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ। ਨવੇਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਸਨੇਨ ਪਟਿਬਾਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਾਸਨੇ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪੁਰੇ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਆਸਨੇਨ ਪਟਿਬਾਹਤਿ ਨਾਮ।

    Anupakhajjāti sabbesaṃ nisinnaṭṭhānaṃ pavisitvā. Navepi bhikkhū āsanena paṭibāhatīti attano pattāsane anisīditvā pure vā pacchā vā pavisanto āsanena paṭibāhati nāma.

    ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਮ੍ਪਿ ਕਟ੍ਠਂ ਪਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਨਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਦਾਰੁਂ ਖਿਪਤਿ। ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਤੀਤਿ ਜਨ੍ਤਾਘਰੇ ਪਿਦਹਤਿ।

    Anāpucchampi kaṭṭhaṃ pakkhipatīti anāpucchitvā anapaloketvā aggimhi dāruṃ khipati. Dvāraṃ pidahatīti jantāghare pidahati.

    ਓਤਰਤੀਤਿ ਉਦਕਤਿਤ੍ਥਂ ਪવਿਸਤਿ। ਨ੍ਹਾਯਤੀਤਿ ਸਰੀਰਂ ਸਿਨੇਹੇਤਿ। ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ ਉਦਕਤਿਤ੍ਥਤੋ ਤੀਰਂ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Otaratīti udakatitthaṃ pavisati. Nhāyatīti sarīraṃ sineheti. Uttaratīti udakatitthato tīraṃ uggacchati.

    વੋਕ੍ਕਮ੍ਮਾਪੀਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਪਿ। ਓવਰਕਾਨੀਤਿ ਗਬ੍ਭੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਯਨਘਰਾਨਿ।

    Vokkammāpīti atikkamitvāpi. Ovarakānīti gabbhe patiṭṭhitasayanagharāni.

    ਗੂਲ਼੍ਹਾਨੀਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨੀਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤਾਨਿ।

    Gūḷhānīti paṭicchannāni. Paṭicchannānīti aññehi paṭicchāditāni.

    ਅਨਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ વਾਤਿ ਥੇਰੇਹਿ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਭਣਾਹੀ’’ਤਿ ਅਨਾਣਤ੍ਤੋ ਅਨਾਯਾਚਿਤੋ ਚ।

    Anajjhiṭṭho vāti therehi ‘‘dhammaṃ bhaṇāhī’’ti anāṇatto anāyācito ca.

    ਪਾਪਧਮ੍ਮੋਤਿ ਲਾਮਕਧਮ੍ਮੋ। ਅਸੁਚਿਸਙ੍ਕਸਰਸਮਾਚਾਰੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ‘‘ਅਯਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕਾਯ ਸਰਿਤਬ੍ਬੋ ਆਚਾਰੋ ਸਂਯੋਗੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸੁਚਿਸਙ੍ਕਸਰਸਮਾਚਾਰੋ। ਸਙ੍ਕਸ੍ਸਰਸਮਾਚਾਰੋਤਿ ਸਕਾਰਂ ਸਂਯੋਗਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ। ਅਸ੍ਸਮਣੋਤਿ ਨ ਸਮਣੋ। ਸਮਣਪਟਿਞ੍ਞੋਤਿ ‘‘ਅਹਂ ਸਮਣੋ’’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ। ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ ਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯਾ વਿਰਹਿਤੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਪਟਿਞ੍ਞੋਤਿ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖੋ। ਅਨ੍ਤੋਪੂਤੀਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤੋਪੂਤਿਭਾવਮਾਪਨ੍ਨੋ। ਅવਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਰਾਗੇਨ ਤਿਨ੍ਤੋ। ਕਸਮ੍ਬੁਜਾਤੋਤਿ ਸਙ੍ਕਾਰਸਭਾવੋ। ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਗਾਰવੋ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸੋ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਨਿવਤ੍ਥੋ ਸੁਪਾਰੁਤੋ ਪਾਸਾਦਿਕੇਨ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ ਆਲੋਕਿਤੇਨ વਿਲੋਕਿਤੇਨ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤੇਨ ਪਸਾਰਿਤੇਨ ਓਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਕ੍ਖੁ ਇਰਿਯਾਪਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਜਾਗਰਿਯਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਆਭਿਸਮਾਚਾਰਿਕੇਸੁ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਾਰੀ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਬਹੁਲੋ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਆਚਾਰੋ। ਏવਂ ਤਾવ ਆਚਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Pāpadhammoti lāmakadhammo. Asucisaṅkasarasamācāroti aññehi ‘‘ayaṃ dussīlo’’ti saṅkāya saritabbo ācāro saṃyogo etassāti asucisaṅkasarasamācāro. Saṅkassarasamācāroti sakāraṃ saṃyogaṃ katvāpi paṭhanti. Paṭicchannakammantoti paṭicchāditakāyavacīkammanto. Assamaṇoti na samaṇo. Samaṇapaṭiññoti ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti paṭijānanto. Abrahmacārīti seṭṭhacariyā virahito. Brahmacāripaṭiññoti vuttapaṭipakkho. Antopūtīti abbhantare kusaladhammavirahitattā antopūtibhāvamāpanno. Avassutoti rāgena tinto. Kasambujātoti saṅkārasabhāvo. Ācāragocarasampannoti ettha bhikkhu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho āraddhavīriyo ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācāro. Evaṃ tāva ācāro veditabbo.

    ਗੋਚਰੋ ਪਨ ਤਿવਿਧੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਗੋਚਰੋ ਆਰਕ੍ਖਗੋਚਰੋ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਗੋਚਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਗੋਚਰੋ? ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋ, ਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਸ੍ਸੁਤਂ ਸੁਣਾਤਿ, ਸੁਤਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤਿ, ਕਙ੍ਖਂ વਿਤਰਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਜੁਂ ਕਰੋਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤਿ; ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਅਨੁਸਿਕ੍ਖਮਾਨੋ ਸਦ੍ਧਾਯ વਡ੍ਢਤਿ, ਸੀਲੇਨ, ਸੁਤੇਨ, ਚਾਗੇਨ, ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਗੋਚਰੋ।

    Gocaro pana tividho upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti. Tattha katamo upanissayagocaro? Dasakathāvatthuguṇasamannāgato kalyāṇamitto, yaṃ nissāya assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti; yassa vā pana anusikkhamāno saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati. Ayaṃ vuccati upanissayagocaro.

    ਕਤਮੋ ਆਰਕ੍ਖਗੋਚਰੋ? ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨ੍ਤਰਘਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ વੀਥਿਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਓਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਕ੍ਖੁ ਯੁਗਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਾવੀ ਸੁਸਂવੁਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਹਤ੍ਥਿਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ, ਨ ਅਸ੍ਸਂ, ਨ ਰਥਂ, ਨ ਪਤ੍ਤਿਂ, ਨ ਇਤ੍ਥਿਂ, ਨ ਪੁਰਿਸਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ, ਨ ਉਦ੍ਧਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਨ੍ਤੋ, ਨ ਅਧੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ, ਨ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਆਰਕ੍ਖਗੋਚਰੋ।

    Katamo ārakkhagocaro? Idha bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī susaṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ ullokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati. Ayaṃ vuccati ārakkhagocaro.

    ਕਤਮੋ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਗੋਚਰੋ? ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਗੋਚਰੋ ਸਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿਕੋ વਿਸਯੋ? ਯਦਿਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੨), ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਗੋਚਰੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚ ਆਚਾਰੇਨ ਇਮਿਨਾ ਚ ਗੋਚਰੇਨ ਉਪੇਤੋ…ਪੇ॰… ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ।

    Katamo upanibandhagocaro? Cattāro satipaṭṭhānā yattha cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372), ayaṃ vuccati upanibandhagocaroti. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto…pe… samannāgato. Tenapi vuccati ācāragocarasampannoti.

    ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਅਣੁਪ੍ਪਮਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਆਪਨ੍ਨਸੇਖਿਯਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਭੇਦੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਨਸੀਲੋ। ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੂਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ‘‘ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬਂ ਯਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤਂ ਸੀਲਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbaṃ sammā ādāya sikkhati. Ettha ca ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti ettāvatā ca puggalādhiṭṭhānāya desanāya pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dassitaṃ. ‘‘Ācāragocarasampanno’’tiādi pana sabbaṃ yathāpaṭipannassa taṃ sīlaṃ sampajjati, taṃ paṭipattiṃ dassetuṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ੮੮. ਸਾਤਿਯੇਸੁ ਅਨਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਸਾਤવਤ੍ਥੂਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਸਨ੍ਥવવਿਰਹਿਤੋ। ਸਣ੍ਹੋਤਿ ਸਣ੍ਹੇਹਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਪਟਿਭਾਨવਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਧਿਗਮਪਟਿਭਾਨੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਨ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਸਾਮਂ ਅਧਿਗਤਧਮ੍ਮਂ ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਦ੍ਦਹਤਿ। ਨ વਿਰਜ੍ਜਤੀਤਿ ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વਿਰਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਦਾਨਿ ਨ વਿਰਜ੍ਜਤਿ।

    88.Sātiyesu anassāvīti sātavatthūsu kāmaguṇesu taṇhāsanthavavirahito. Saṇhoti saṇhehi kāyakammādīhi samannāgato. Paṭibhānavāti pariyattiparipucchādhigamapaṭibhānehi samannāgato. Na saddhoti sāmaṃ adhigatadhammaṃ na kassaci saddahati. Na virajjatīti khayā rāgassa virattattā idāni na virajjati.

    ਯੇਸਂ ਏਸਾਤਿ ਯੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਾਤવਤ੍ਥੂਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਇਚ੍ਛਾ ਤਣ੍ਹਾ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਤਿ ਸਨ੍ਥવਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ। ਤੇਸਂ ਚਕ੍ਖੁਤੋ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਸવਤੀਤਿ ਏਤੇਸਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਜવਨવੀਥਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਆਸવਤੀਤਿ ਓਕਾਸਤੋ ਯਾવ ਭવਗ੍ਗਾ ਧਮ੍ਮਤੋ ਯਾવ ਗੋਤ੍ਰਭੂ ਸવਤਿ। ਸਨ੍ਦਤੀਤਿ ਨਦੀਸੋਤਂ વਿਯ ਅਧੋਮੁਖਂ ਸਨ੍ਦਤਿ। ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਸਦ੍વਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਤਣ੍ਹਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਾ। ਤੇਸਂ ਚਕ੍ਖੁਤੋ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਨ ਸવਤਿ।

    Yesaṃ esāti yesaṃ puggalānaṃ sātavatthūsu kāmaguṇesu icchā taṇhā. Appahīnāti santhavasampayuttā taṇhā arahattamaggena appahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā savatīti etesaṃ cakkhudvārato pavattajavanavīthisampayuttā rūpārammaṇā taṇhā uppajjati. Āsavatīti okāsato yāva bhavaggā dhammato yāva gotrabhū savati. Sandatīti nadīsotaṃ viya adhomukhaṃ sandati. Pavattatīti punappunaṃ uppattivasena pavattati. Sesadvāresupi eseva nayo. Sukkapakkhe vuttavipariyāyena taṇhā arahattamaggena suppahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā na savati.

    ਸਣ੍ਹੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਅਫਰੁਸੇਨ ਮੁਦੁਨਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ ਏਕੀਭੂਤੋ। વਚੀਕਮ੍ਮਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਣ੍ਹੇਹਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਹੀਤਿਆਦੀਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾ। ਪਰਿਯਾਪੁਣਨਅਤ੍ਥਾਦਿਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾਧਿਗਮવਸੇਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣવਿਭਾવਨવવਤ੍ਥਾਨਕਰਣਸਮਤ੍ਥਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਟਿਭਾਨਪ੍ਪਭੇਦਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪਟਿਭਾਨવਾ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਭਾਯਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ ਞਾਣਂ ਜਾਯਤਿ ਞਾਣਂ ਅਭਿਮੁਖਂ ਹੋਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਸੇਨ। ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯੋ ਛ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ વਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਾ।

    Saṇhenakāyakammena samannāgatoti apharusena mudunā kāyakammena samaṅgībhūto ekībhūto. Vacīkammādīsupi eseva nayo. Saṇhehi satipaṭṭhānehītiādīsu satipaṭṭhānādayo lokiyalokuttaramissakā. Pariyāpuṇanaatthādiparipucchālokiyalokuttaradhammādhigamavasena sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthā tisso paṭibhānappabhedasaṅkhātā paññā yassa atthi, so paṭibhānavā. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāyatīti tassa puggalassa pariyāpuṇanaṃ allīyitvā ñāṇaṃ jāyati ñāṇaṃ abhimukhaṃ hoti. Cattāro satipaṭṭhānāti sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttaramissakavasena vuttā. Maggaphalāni nibbattitalokuttaravasena. Catasso paṭisambhidāyo cha ca abhiññāyo vimokkhantikavasena vuttāti ñātabbā.

    ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਞਾਣਪ੍ਪਭੇਦਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਦਿਆਸવਕ੍ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਿ ਅਧਿਕਾਨਿ ਛ ਞਾਣਾਨਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਸ੍ਸ, ਅਤ੍ਥੋ ਪਟਿਭਾਯਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਹੇਤੁਫਲਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੇਤੁਅਨੁਸਾਰੇਨ ਅਰੀਯਤਿ ਅਧਿਗਮੀਯਤਿ ਪਾਪੁਣੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਭੇਦਤੋ ਪਨ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭਾਸਿਤਤ੍ਥੋ વਿਪਾਕੋ ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪਭੇਦਤੋ ਞਾਤੋ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤਂ વਿਦਹਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਚੇવ ਪਾਪੇਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਭੇਦਤੋ ਪਨ ਯੋ ਕੋਚਿ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ ਹੇਤੁ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਭਾਸਿਤਂ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਭੇਦਤੋ ਞਾਤੋ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਯਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਭਿਚਾਰੀ વੋਹਾਰੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਲਾਪੇ ਭਾਸਨੇ ਉਦੀਰਣੇ ਤਂ ਲਪਿਤਂ ਭਾਸਿਤਂ ਉਦੀਰਿਤਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਞਾਤਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ।

    Tattha catasso paṭisambhidāyoti cattāro ñāṇappabhedāti attho. Iddhividhādiāsavakkhayapariyosānāni adhikāni cha ñāṇāni. Tassāti parassa, attho paṭibhāyatīti sambandho. Atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati pāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayuppannaṃ nibbānaṃ bhāsitattho vipāko kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā, taṃ atthaṃ paccavekkhantassa so attho pabhedato ñāto pākaṭo hoti. Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu ariyamaggo bhāsitaṃ kusalaṃ akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā, taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa so dhammo pabhedato ñāto pākaṭo hoti, tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti abyabhicārī vohāro, tassa abhilāpe bhāsane udīraṇe taṃ lapitaṃ bhāsitaṃ udīritaṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa sā nirutti ñātā pākaṭā hoti.

    ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੇ ਞਾਤੇ ਅਤ੍ਥੋ ਪਟਿਭਾਯਤੀਤਿ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੇ ਅਤ੍ਥੇ ਪਾਕਟੀਭੂਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੋ ਅਤ੍ਥੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਟਿਭਾਯਤਿ ਞਾਣਾਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮੇ ਞਾਤੇ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਭਾਯਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਾਕਟੀਭੂਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਭਾਯਤਿ। ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਞਾਤਾਯ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਪਟਿਭਾਯਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦਾਯ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਾਕਟਾਯ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਪਟਿਭਾਯਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਞਾਣੇਸੁ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਞਾਣਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਞਾਣੇਸੁ ਪਭੇਦਗਤਂ ਞਾਣਂ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ વਾ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਞਾਣੇਸੁ ਗੋਚਰਕਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਗਤਂ ਞਾਣਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ। ਇਮਾਯ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਾਤਿ ਇਮਾਯ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવਿਤ੍ਥਾਰਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਟਿਭਾਨવਾਤਿ ਨਿਗਮੇਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਯਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ વਿਸਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਨਾਮ ਪਾਲ਼ਿਅਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ ਗਣ੍ਠਿਪਦਅਤ੍ਥਪਦવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ। ਉਗ੍ਗਹਿਤਪਾਲ਼ਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਅਤ੍ਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ વਿਸਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਧਿਗਮੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਗਮੋ ਨਾਮ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ વਿਸਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਤਿવਿਧਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਭਾਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਭੇਦਗਤਂ ਞਾਣਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤਿ।

    Ettha atthe ñāte attho paṭibhāyatīti idāni tassa saddaṃ āharitvā vuttappabhede atthe pākaṭībhūte vuttappabhedo attho tassa puggalassa paṭibhāyati ñāṇābhimukho hoti. Dhamme ñātedhammo paṭibhāyatīti vuttappabhede dhamme pākaṭībhūte vuttappabhedo dhammo paṭibhāyati. Niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāyatīti vuttappabhedāya niruttiyā pākaṭāya vuttappabhedā nirutti paṭibhāyati. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇanti atthadhammaniruttīsu imesu tīsu sabbatthakañāṇamārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tesu tīsu ñāṇesu pabhedagataṃ ñāṇaṃ, yathāvuttesu vā tesu tīsu ñāṇesu gocarakiccādivasena vitthāragataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Imāya paṭibhānapaṭisambhidāyāti imāya vuttappakārāya yathāvuttavitthārapaññāya upeto hoti. So vuccati paṭibhānavāti nigamento āha. Yassa pariyatti natthīti pariyatti nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa puggalassa evarūpā pariyatti natthi. Paripucchā natthīti paripucchā nāma pāḷiaṭṭhakathādīsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā. Uggahitapāḷiādīsu hi atthaṃ kathentassa paṭisambhidā visadā honti. Adhigamo natthīti adhigamo nāma arahattappatti. Arahattañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa vuttappakārā tividhā sampatti natthi. Kiṃ tassa paṭibhāyissatīti kena kāraṇena tassa puggalassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ upaṭṭhahissati.

    ਸਾਮਨ੍ਤਿ ਸਯਮੇવ। ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਸਯਮੇવ ਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਅવਗਮਿਤਂ। ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਦ੍ਦਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤਾਯ ਪਰੇਸਂ ਨ ਸਦ੍ਦਹਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਯ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿਆਦਿਕਂ ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾਤਿਆਦਯੋ ਸਂਸਾਰਨਿવਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿਆਦਿ ਸਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਇਮੇ ਆਸવਾਤਿਆਦਯੋ ਅਪਰੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿਆਦਯੋ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾવੇਤਬ੍ਬਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਛਨ੍ਨਂ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਾਨਨ੍ਤਿਆਦਯੋ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਞ੍ਚ ਅਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ ਉਪਦ੍ਦવਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿવਿਧੇਨ ਉਦਯਞ੍ਚ વਯਞ੍ਚ, ਤੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ, ਤੇਸਂ વਿਪਰਿਣਾਮਂ ਆਦੀਨવਞ੍ਚ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਸਮੁਦਯਞ੍ਚ, ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਨਿਰੋਧੇ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਞ੍ਚ ਏવਮਾਦਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Sāmanti sayameva. Sayaṃ abhiññātanti sayameva tena ñāṇena avagamitaṃ. Attapaccakkhaṃ dhammanti attanā paṭivijjhitaṃ paccavekkhitaṃ dhammaṃ. Na kassaci saddahatīti attapaccakkhatāya paresaṃ na saddahati, saddhāya na gacchati. Avijjāpaccayā saṅkhārātiādikaṃ dvādasapadikapaccayākāradassanavasena vuttaṃ. Avijjānirodhātiādayo saṃsāranivattiṃ sandhāya vuttā. Idaṃ dukkhantiādi saccadassanavasena. Ime āsavātiādayo aparena pariyāyena kilesavasena paccayadassanavasena. Ime dhammā abhiññeyyātiādayo abhiññeyyapariññeyyapahātabbabhāvetabbasacchikātabbadhammānaṃ dassanavasena. Channaṃ phassāyatanānantiādayo phassāyatanānaṃ uppattiñca atthaṅgamañca assādañca upaddavañca nissaraṇañca dassanavasena. Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ pañcavīsatividhena udayañca vayañca, tesu chandarāgavasena assādañca, tesaṃ vipariṇāmaṃ ādīnavañca, nissaraṇasaṅkhātaṃ nibbānañca. Catunnaṃ mahābhūtānaṃ avijjādisamudayañca, avijjādinirodhe atthaṅgamañca evamādidassanavasena vuttā. Ete dhammā tattha tattha vuttanayena veditabbā.

    ਅਮਤੋਗਧਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਮਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਤਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ। ਕਿਲੇਸવਿਸਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਗਦਨ੍ਤਿਪਿ ਅਮਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਨ੍ਨਤਾਯ ਅਮਤੋਗਧਂ। ਅਮਤਪਰਾਯਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਅਮਤਂ ਪਰਂ ਅਯਨਂ ਗਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਮਤਪਰਾਯਨਂ। ਅਮਤਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਮਤਂ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਨਿਟ੍ਠਾਭੂਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਮਤਪਰਿਯੋਸਾਨਂ।

    Amatogadhanti natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Tasmiṃ ninnatāya amatogadhaṃ. Amataparāyananti vuttappakāraṃ amataṃ paraṃ ayanaṃ gati patiṭṭhā assāti amataparāyanaṃ. Amatapariyosānanti taṃ amataṃ saṃsārassa niṭṭhābhūtattā pariyosānamassāti amatapariyosānaṃ.

    ੮੯. ਲਾਭਕਮ੍ਯਾ ਨ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਲਾਭਪਤ੍ਥਨਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਦੀਨਿ ਨ ਸਿਕ੍ਖਤਿ। ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ, ਰਸੇਸੁ ਨਾਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀਤਿ વਿਰੋਧਾਭਾવੇਨ ਚ ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਮੂਲਰਸਾਦੀਸੁ ਗੇਧਂ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ।

    89.Lābhakamyā na sikkhatīti lābhapatthanāya suttantādīni na sikkhati. Aviruddho ca taṇhāya, rasesu nānugijjhatīti virodhābhāvena ca aviruddho hutvā taṇhāya mūlarasādīsu gedhaṃ nāpajjati.

    ਕੇਨ ਨੁ ਖੋਤਿ ਲਾਭਪਤ੍ਥਨਾਯ ਕਾਰਣਚਿਨ੍ਤੇਨ ਪਿਹਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਨੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਲਾਭਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਿਸੇਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਲਾਭਂ ਪਰਿਪਾਚੇਨ੍ਤੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਪਾਚਯਨ੍ਤੋ।

    Kena nu khoti lābhapatthanāya kāraṇacintena pihassa pariyesane nipāto. Lābhābhinibbattiyāti catunnaṃ paccayānaṃ visesena uppattiyā. Lābhaṃ paripācentoti paccaye paripācayanto.

    ਅਤ੍ਤਦਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਮਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਤ੍ਤਸਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਾਧਾਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਤ੍ਤਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਪਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨਾਪਿ ਞਾਣੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤ੍ਥਾਯ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤ੍ਥਂ ਖੋ ਆવੁਸੋ ਭਗવਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੯)। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਅਧਿਗਮਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਧੁਤਙ੍ਗਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ, ਤੇਸਂ ਨਾਨਤ੍ਥਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ ਏવ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ। ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਞ੍ਞੇવਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਚ ਤਿવਿਧਂ ਸਨ੍ਤੋਸਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ, ਏਤੇਸਂ વਿਭਾਗੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋਯੇવ। ਸਲ੍ਲੇਖਞ੍ਞੇવਾਤਿ ਕਿਲੇਸਲੇਖਨਂ। ਇਦਮਤ੍ਥਿਤਞ੍ਞੇવਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਇਦਮਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਇਦਮਤ੍ਥਿਤਾ, ਤਂ ਇਦਮਤ੍ਥਿਤਂਯੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ।

    Attadamatthāyāti vipassanāsampayuttāya paññāya attano damanatthāya. Attasamatthāyāti samādhisampayuttāya paññāya attano samādhānatthāya. Attaparinibbāpanatthāyāti duvidhenāpi ñāṇena attano anupādāparinibbānatthāya. Vuttañhetaṃ ‘‘anupādāparinibbānatthaṃ kho āvuso bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.259). Appicchaññeva nissāyāti ettha paccayaappiccho adhigamaappiccho pariyattiappiccho dhutaṅgaappicchoti cattāro appicchā, tesaṃ nānatthaṃ heṭṭhā vitthāritaṃ eva, taṃ appicchaṃ allīyitvā. Santuṭṭhiññevāti catūsu paccayesu ca tividhaṃ santosaṃ allīyitvā, etesaṃ vibhāgo heṭṭhā vitthāritoyeva. Sallekhaññevāti kilesalekhanaṃ. Idamatthitaññevāti imehi kusaladhammehi atthi idamatthi, tassa bhāvo idamatthitā, taṃ idamatthitaṃyeva nissāya allīyitvā.

    ਰਸੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਪਦਂ। ਮੂਲਰਸੋਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਮੂਲਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਰਸੋ। ਖਨ੍ਧਰਸਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਮ੍ਬਿਲਨ੍ਤਿ ਤਕ੍ਕਮ੍ਬਿਲਾਦਿ। ਮਧੁਰਨ੍ਤਿ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਗੋਸਪ੍ਪਿਆਦਿ। ਮਧੁ ਪਨ ਕਸਾવਯੁਤ੍ਤਂ ਚਿਰਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਕਸਾવਂ ਹੋਤਿ, ਫਾਣਿਤਂ ਖਾਰਿਯੁਤ੍ਤਂ ਚਿਰਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਖਾਰਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਸਪ੍ਪਿ ਪਨ ਚਿਰਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧੇ ਜਹਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਰਸਂ ਨ ਜਹਤੀਤਿ ਤਦੇવ ਏਕਨ੍ਤਮਧੁਰਂ। ਤਿਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਨਿਮ੍ਬਪਣ੍ਣਾਦਿ। ਕਟੁਕਨ੍ਤਿ ਸਿਙ੍ਗਿવੇਰਮਰਿਚਾਦਿ। ਲੋਣਿਕਨ੍ਤਿ ਸਾਮੁਦ੍ਦਿਕਲੋਣਾਦਿ। ਖਾਰਿਕਨ੍ਤਿ વਾਤਿਙ੍ਗਣਕਲ਼ੀਰਾਦਿ। ਲਮ੍ਬਿਕਨ੍ਤਿ ਬਦਰਾਮਲਕਕਪਿਟ੍ਠਸਾਲવਾਦਿ। ਕਸਾવਨ੍ਤਿ ਹਰੀਤਕਾਦਿ। ਇਮੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਰਸਾ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਂਤਂવਤ੍ਥੁਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਰਸੋ ਚ ਅਮ੍ਬਿਲਾਦੀਨਿ ਨਾਮੇਹਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਾਦੂਤਿ ਇਟ੍ਠਰਸੋ। ਅਸਾਦੂਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਰਸੋ। ਇਮਿਨਾ ਪਦਦ੍વਯੇਨ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਰਸੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨੋ। ਸੀਤਨ੍ਤਿ ਸੀਤਰਸੋ। ਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਉਣ੍ਹਰਸੋ। ਏવਮਯਂ ਮੂਲਰਸਾਦਿਨਾ ਭੇਦੇਨ ਭਿਨ੍ਨੋਪਿ ਰਸੋ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ ਅਭਿਨ੍ਨੋਯੇવ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਹੇਸ ਜਿવ੍ਹਾਪਟਿਹਨਨਲਕ੍ਖਣੋ, ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਭਾવਰਸੋ, ਤਸ੍ਸੇવ ਗੋਚਰਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ। ਤੇ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇਨ ਰਸਗ੍ਗਾਨੀਤਿ ਏਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਸਾਦਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇਨ ਉਤ੍ਤਮਰਸਾਨਿ। ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਾਤਿ ਗવੇਸਮਾਨਾ। ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਅਮ੍ਬਿਲਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਨਮ੍ਬਿਲਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤਕ੍ਕਾਦਿਅਮ੍ਬਿਲਂ ਲਦ੍ਧਾ ਅਨਮ੍ਬਿਲਂ ਗવੇਸਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਯੋਜਿਤਂ।

    Rasoti niddesassa uddesapadaṃ. Mūlarasoti yaṃkiñci mūlaṃ paṭicca nibbattaraso. Khandharasādīsupi eseva nayo. Ambilanti takkambilādi. Madhuranti ekantato gosappiādi. Madhu pana kasāvayuttaṃ ciranikkhittaṃ kasāvaṃ hoti, phāṇitaṃ khāriyuttaṃ ciranikkhittaṃ khāriyaṃ hoti. Sappi pana ciranikkhittaṃ vaṇṇagandhe jahantampi rasaṃ na jahatīti tadeva ekantamadhuraṃ. Tittakanti nimbapaṇṇādi. Kaṭukanti siṅgiveramaricādi. Loṇikanti sāmuddikaloṇādi. Khārikanti vātiṅgaṇakaḷīrādi. Lambikanti badarāmalakakapiṭṭhasālavādi. Kasāvanti harītakādi. Ime sabbepi rasā vatthuvasena vuttā. Taṃtaṃvatthuko panettha raso ca ambilādīni nāmehi vuttoti veditabbo. Sādūti iṭṭharaso. Asādūti aniṭṭharaso. Iminā padadvayena sabbopi raso pariyādinno. Sītanti sītaraso. Uṇhanti uṇharaso. Evamayaṃ mūlarasādinā bhedena bhinnopi raso lakkhaṇādīhi abhinnoyeva. Sabbopi hesa jivhāpaṭihananalakkhaṇo, jivhāviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno. Te jivhaggena rasaggānīti ete samaṇabrāhmaṇā pasādajivhaggena uttamarasāni. Pariyesantāti gavesamānā. Āhiṇḍantīti tattha tattha vicaranti. Te ambilaṃ labhitvā anambilaṃ pariyesantīti takkādiambilaṃ laddhā anambilaṃ gavesanti. Evaṃ sabbaṃ parivattetvā parivattetvā yojitaṃ.

    ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤੀਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਪਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਉਪਾਯੇਨ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਉਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨੇવ ਦવਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretīti paṭisaṅkhānapaññāya jānitvā upāyena āhāraṃ āhāreti. Idāni upāyaṃ dassetuṃ ‘‘neva davāyā’’tiādi vuttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਨੇવ ਦવਾਯਾਤਿ ਦવਤ੍ਥਾਯ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਟਲਙ੍ਘਕਾਦਯੋ ਦવਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਯਞ੍ਹਿ ਭੋਜਨਂ ਭੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਚ੍ਚਗੀਤਕਬ੍ਬਸਿਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤੋ ਦવੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰੇਨ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਤਂ ਭੋਜਨਂ ਅਧਮ੍ਮੇਨ વਿਸਮੇਨ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਤੇ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਏવਮਾਹਾਰੇਤਿ।

    Tattha neva davāyāti davatthāya na āhāreti. Tattha naṭalaṅghakādayo davatthāya āhārenti nāma. Yañhi bhojanaṃ bhuttassa naccagītakabbasilokasaṅkhāto davo atirekatarena paṭibhāti, taṃ bhojanaṃ adhammena visamena pariyesitvā te āhārenti. Ayaṃ pana bhikkhu na evamāhāreti.

    ਨ ਮਦਾਯਾਤਿ ਮਾਨਮਦਪੁਰਿਸਮਦਾਨਂ વਡ੍ਢਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਮਦਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤੇ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਾਨਮਦਪੁਰਿਸਮਦਾਨਂ વਡ੍ਢਨਤ੍ਥਾਯ ਪਿਣ੍ਡਰਸਭੋਜਨਾਦੀਨਿ ਪਣੀਤਭੋਜਨਾਨਿ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਨਾਹਾਰੇਤਿ।

    Namadāyāti mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya na āhāreti. Tattha rājarājamahāmattā madatthāya āhārenti nāma. Te hi attano mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya piṇḍarasabhojanādīni paṇītabhojanāni bhuñjanti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ nāhāreti.

    ਨ ਮਣ੍ਡਨਾਯਾਤਿ ਸਰੀਰਮਣ੍ਡਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਰੂਪੂਪਜੀવਿਨਿਯੋ ਮਾਤੁਗਾਮਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਿਕਾਦਯੋ ਚ ਸਪ੍ਪਿਫਾਣਿਤਾਦੀਨਿ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਮੁਦੁਮਦ੍ਦવਭੋਜਨਂ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਨੋ ਅਙ੍ਗਲਟ੍ਠਿ ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਰੀਰੇ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Namaṇḍanāyāti sarīramaṇḍanatthāya na āhāreti. Tattha rūpūpajīviniyo mātugāmā antepurikādayo ca sappiphāṇitādīni pivanti, siniddhamudumaddavabhojanaṃ āhārenti. Evaṃ no aṅgalaṭṭhi susaṇṭhitā bhavissati, sarīre chavivaṇṇo pasanno bhavissatīti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.

    ਨ વਿਭੂਸਨਾਯਾਤਿ ਸਰੀਰੇ ਮਂਸવਿਭੂਸਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬੁਦ੍ਧਮਲ੍ਲਮੁਟ੍ਠਿਕਮਲ੍ਲਚੇਟਕਾਦਯੋ ਸੁਸਿਨਿਦ੍ਧੇਹਿ ਮਚ੍ਛਮਂਸਾਦੀਹਿ ਸਰੀਰਂ ਪੀਣੇਨ੍ਤਿ ‘‘ਏવਂ ਨੋ ਮਂਸਂ ਉਸ੍ਸਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਪਹਾਰਸਹਨਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਸਰੀਰੇ ਮਂਸવਿਭੂਸਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Na vibhūsanāyāti sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti. Tattha nibbuddhamallamuṭṭhikamallaceṭakādayo susiniddhehi macchamaṃsādīhi sarīraṃ pīṇenti ‘‘evaṃ no maṃsaṃ ussadaṃ bhavissati pahārasahanatthāyā’’ti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti.

    ਯਾવਦੇવਾਤਿ ਆਹਾਰਾਹਰਣਪਯੋਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਿਯਮਦਸ੍ਸਨਂ। ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਚਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਸ੍ਸ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਠਪਨਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਤਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਆਹਾਰਾਹਰਣੇ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਾਪਨਾਯਾਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਾਪਨਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਤਿ। વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾਤਿ વਿਹਿਂਸਾ ਨਾਮ ਅਭੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਖੁਦ੍ਦਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਉਪਰਤਿਯਾ વੂਪਸਮਨਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨਾਮ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਕਲਸਾਸਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਤ੍ਥਾਯ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Yāvadevāti āhārāharaṇapayojanassa paricchedaniyamadassanaṃ. Imassa kāyassa ṭhitiyāti imassa catumahābhūtikassa karajakāyassa ṭhapanatthāya āhāreti, idamassa āhārāharaṇe payojananti attho. Yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāya āhāreti. Vihiṃsūparatiyāti vihiṃsā nāma abhuttapaccayā uppajjanakakhuddā, tassā uparatiyā vūpasamanatthāya āhāreti. Brahmacariyānuggahāyāti brahmacariyaṃ nāma tisso sikkhā sakalasāsanaṃ, tassa anuggaṇhatthāya āhāreti.

    ਇਤੀਤਿ ਉਪਾਯਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮੀਤਿ ਪੁਰਾਣવੇਦਨਂ ਨਾਮ ਅਭੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕવੇਦਨਾ, ਤਂ ਪਟਿਹਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨવવੇਦਨਾ ਨਾਮ ਅਤਿਭੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕવੇਦਨਾ, ਨ ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਅਥ વਾ ਨવવੇਦਨਾ ਨਾਮ ਭੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕવੇਦਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤ੍ਥਮੇવ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Itīti upāyanidassanaṃ, iminā upāyenāti attho. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇavedanaṃ nāma abhuttapaccayā uppajjanakavedanā, taṃ paṭihanissāmīti āhāreti. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navavedanā nāma atibhuttapaccayena uppajjanakavedanā, na taṃ uppādessāmīti āhāreti. Atha vā navavedanā nāma bhuttapaccayā na uppajjanakavedanā, tassā anuppannāya anuppajjanatthameva āhāreti.

    ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਾਪਨਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਸਾવਜ੍ਜਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨવਜ੍ਜਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਧਮ੍ਮਿਕਪਰਿਯੇਸਨਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਪਰਿਭੋਗੋਤਿ ਇਦਂ ਸਾવਜ੍ਜਂ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਨ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ ਨਾਮ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਨવਜ੍ਜੇਯੇવ ਸਾવਜ੍ਜਂ ਕਰੋਤਿ, ‘‘ਲਦ੍ਧਂ ਮੇ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਜੀਰਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਂવਿਰੇਚਨਅਧੋવਿਰੇਚਨਾਦੀਹਿ ਕਿਲਮਤਿ, ਸਕਲવਿਹਾਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਯੇਸਨਾਦੀਸੁ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ‘‘ਕਿਂ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਨਾਮ ਉਦਰਂ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏਸ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਪਕਤਿਕੋਯੇવ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਚ੍ਛਿਪ੍ਪਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਨਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਗਰਹਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਅਨવਜ੍ਜੇਯੇવ ਸਾવਜ੍ਜਂ ਕਰੋਤਿ ਨਾਮ। ਏવਂ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me bhavissati. Anavajjatā cāti ettha atthi sāvajjaṃ, atthi anavajjaṃ. Tattha adhammikapariyesanā adhammikapaṭiggahaṇaṃ adhammena paribhogoti idaṃ sāvajjaṃ nāma. Dhammena pana pariyesitvā dhammena paṭiggahetvā paccavekkhitvā paribhuñjanaṃ anavajjaṃ nāma. Ekacco anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti, ‘‘laddhaṃ me’’ti katvā pamāṇātikkantaṃ bhuñjati, taṃ jīrāpetuṃ asakkonto uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi kilamati, sakalavihāre bhikkhū tassa sarīrapaṭijagganabhesajjapariyesanādīsu ussukkaṃ āpajjanti, ‘‘kiṃ ida’’nti vutte ‘‘asukassa nāma udaraṃ uddhumāta’’ntiādiṃ vadanti. ‘‘Esa niccakālampi evaṃ pakatikoyeva, attano kucchippamāṇaṃ nāma na jānātī’’ti nindanti garahanti. Ayaṃ anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti nāma. Evaṃ akatvā ‘‘anavajjatā ca me bhavissatī’’ti āhāreti.

    ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ। ਤਤ੍ਥ ਆਹਰਹਤ੍ਥਕੋ ਅਲਂਸਾਟਕੋ ਤਤ੍ਰવਟ੍ਟਕੋ ਕਾਕਮਾਸਕੋ ਭੁਤ੍ਤવਮਿਤਕੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਭੋਜਨਂ ਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਨਾਮ। ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਆਹਰਹਤ੍ਥਕੋ ਨਾਮ ਬਹੁਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਉਟ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਹਰ ਹਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਅਲਂਸਾਟਕੋ ਨਾਮ ਅਚ੍ਚੁਦ੍ਧੁਮਾਤਕੁਚ੍ਛਿਤਾਯ ਉਟ੍ਠਿਤੋਪਿ ਸਾਟਕਂ ਨਿવਾਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਤ੍ਰવਟ੍ਟਕੋ ਨਾਮ ਉਟ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਰੇવ ਪਰਿવਟ੍ਟਤਿ। ਕਾਕਮਾਸਕੋ ਨਾਮ ਯਥਾ ਕਾਕੇਹਿ ਆਮਸਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਏવਂ ਯਾવ ਮੁਖਦ੍વਾਰਾ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਭੁਤ੍ਤવਮਿਤਕੋ ਨਾਮ ਮੁਖੇਨ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ વਮਤਿ। ਏવਂ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹਾਰੇਤਿ। ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਨਾਮ ਚਤੂਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਆਲੋਪੇਤਿ ਊਨੂਦਰਤਾ। ਏਤ੍ਤਕਞ੍ਹਿ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਰਿਯਾਪਥਾ ਸੁਖੇਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਏવਮਾਹ –

    Phāsuvihāro cāti etthāpi atthi phāsuvihāro, atthi na phāsuvihāro. Tattha āharahatthako alaṃsāṭako tatravaṭṭako kākamāsako bhuttavamitakoti imesaṃ pañcannaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanaṃ na phāsuvihāro nāma. Etesu hi āharahatthako nāma bahuṃ bhuñjitvā attano dhammatāya uṭṭhātuṃ asakkonto ‘‘āhara hattha’’nti vadati. Alaṃsāṭako nāma accuddhumātakucchitāya uṭṭhitopi sāṭakaṃ nivāsetuṃ na sakkoti. Tatravaṭṭako nāma uṭṭhātuṃ asakkonto tatreva parivaṭṭati. Kākamāsako nāma yathā kākehi āmasituṃ sakkoti, evaṃ yāva mukhadvārā āhāreti. Bhuttavamitako nāma mukhena sandhāretuṃ asakkonto tattheva vamati. Evaṃ akatvā ‘‘phāsuvihāro ca me bhavissatī’’ti āhāreti. Phāsuvihāro nāma catūhi pañcahi ālopeti ūnūdaratā. Ettakañhi bhuñjitvā pānīyaṃ pivato cattāro iriyāpathā sukhena pavattanti. Tasmā dhammasenāpati evamāha –

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਆਲੋਪੇ, ਅਭੁਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਿવੇ।

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    ਅਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੯੮੩; ਮਿ॰ ਪ॰ ੬.੫.੧੦)।

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983; mi. pa. 6.5.10);

    ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮੋਧਾਨੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਨੇવ ਦવਾਯਾਤਿ ਹਿ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ, ਨ ਮਦਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਨ ਮਣ੍ਡਨਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਨ વਿਭੂਸਨਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਯਾવਦੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਯਾਪਨਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਇਤਿ ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮਿ ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਕਂ, ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ, ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਭੋਜਨਾਨਿਸਂਸੋ।

    Imasmiṃ pana ṭhāne aṅgāni samodhānetabbāni. Neva davāyāti hi ekaṃ aṅgaṃ, na madāyāti ekaṃ, na maṇḍanāyāti ekaṃ, na vibhūsanāyāti ekaṃ, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ aṅgaṃ, anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayamettha bhojanānisaṃso.

    ਮਹਾਸਿવਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨਾਹ – ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਨਾਮ, ਉਪਰਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮੋਧਾਨੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਾવਦੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾਤਿ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ, ਯਾਪਨਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਏਕਂ, ਇਤਿ ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮੀਤਿ ਏਕਂ, ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਕਂ, ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਕਂ, ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚਾਤਿ ਏਕਂ, ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਪਨ ਭੋਜਨਾਨਿਸਂਸੋਤਿ। ਏવਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ।

    Mahāsivatthero panāha – ‘‘heṭṭhā cattāri aṅgāni paṭikkhepo nāma, upari pana aṭṭhaṅgāni samodhānetabbānī’’ti. Tattha yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyāti ekaṃ aṅgaṃ, yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyāti ekaṃ, brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti ekaṃ, navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ, anavajjatā cāti ekaṃ, phāsuvihāro pana bhojanānisaṃsoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti.

    ੯੦. ਉਪੇਕ੍ਖਕੋਤਿ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਤੋਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਸਤਿਯੁਤ੍ਤੋ।

    90.Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato. Satoti kāyānupassanādisatiyutto.

    ਉਪੇਕ੍ਖਕੋਤਿ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਕੋਤਿ? ਞਾਣਾਦਯੋ। ‘‘ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਰਿਯਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ‘‘ਸਤਤવਿਹਾਰੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਟ੍ਠ ਮਹਾਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ‘‘ਰਜ੍ਜਨਦੁਸ੍ਸਨਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਦਸ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਆਸੇવਨવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਕਾਰਣવਸੇਨ ਚਕ੍ਖੂਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੇਨ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥੇਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ – ਚਕ੍ਖੁ ਰੂਪਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਚਿਤ੍ਤਕਤ੍ਤਾ, ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਚਕ੍ਖੁਕਤ੍ਤਾ। ਦ੍વਾਰਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨੇਨ ਪਨ ਪਸਾਦવਤ੍ਥੁਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਈਦਿਸੇਸੁ ਪਨ ਠਾਨੇਸੁ ‘‘ਧਨੁਨਾ વਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਸਸਮ੍ਭਾਰਕਥਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।

    Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgatoti ettha chaḷaṅgupekkhādhammo nāma koti? Ñāṇādayo. ‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttāni labbhanti, ‘‘satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni labbhanti, ‘‘rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti. Somanassaṃ āsevanavasena labbhati. Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu – cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittampi na passati acakkhukattā. Dvārārammaṇasaṅghaṭṭanena pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisesu pana ṭhānesu ‘‘dhanunā vijjhatī’’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti. Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamevettha attho.

    ਨੇવ ਸੁਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਲੋਭੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਛਨ੍ਦਰਾਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਦੁਮ੍ਮਨੋਤਿ ਪਟਿਘੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਉਪੇਕ੍ਖਕੋਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਤੋ ਇਕ੍ਖਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਪਕ੍ਖਪਤਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿ ਸਤਿਮਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਮਨਾਪਂ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਮਨવਡ੍ਢਨਕਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝਤਿ ਨ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਨਾਭਿਹਂਸਤੀਤਿ ਨ ਤੁਸ੍ਸਤਿ। ਨ ਰਾਗਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਜਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਠਿਤੋવ ਕਾਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖਾਦਿਕਾਯੋ ਕਮ੍ਪਾਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੋ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਹੋਤਿ। ਅਮਨਾਪਨ੍ਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ । ਨ ਮਙ੍ਕੁ ਹੋਤੀਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਕੋਧવਸੇਨ ਠਿਤਮਨੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਲੀਨਮਨਸੋਤਿ ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤੋ। ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚੇਤਸੋਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦਰਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋ।

    Neva sumano hotīti lobhuppattivasena chandarāguppattivasena somanasso na hoti. Na dummanoti paṭighuppattivasena duṭṭhacitto na hoti. Upekkhakoti upapattito ikkhako hoti, apakkhapatito hutvā iriyāpathaṃ pavatteti. Sato sampajānoti satimā ñāṇasampanno. Manāpaṃ nābhigijjhatīti manavaḍḍhanakaṃ iṭṭhārammaṇaṃ nābhigijjhati na pattheti. Nābhihaṃsatīti na tussati. Na rāgaṃ janetīti tattha tattha rañjanaṃ na uppādeti. Tassaṭhitova kāyo hotīti tassa khīṇāsavassa cakkhādikāyo kampārahitattā ṭhito niccalo hoti. Amanāpanti aniṭṭhārammaṇaṃ . Na maṅku hotīti domanassito na hoti. Appatiṭṭhitacittoti kodhavasena ṭhitamano na hoti. Alīnamanasoti alīnacitto. Abyāpannacetasoti byāpādarahitacitto.

    ਰਜਨੀਯੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤੀਤਿ ਰਜਨੀਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਰਾਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਦੁਸ੍ਸਨੀਯੇ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੋਸੁਪ੍ਪਾਦੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਦੋਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਮੋਹਨੀਯੇ ਨ ਮੁਯ੍ਹਤੀਤਿ ਮੋਹਨੀਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਮੋਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਕੋਪਨੀਯੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਕੋਧਨੀਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਚਲਤਿ। ਮਦਨੀਯੇ ਨ ਮਜ੍ਜਤੀਤਿ ਮਦਨੀਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ। ਕਿਲੇਸਨੀਯੇ ਨ ਕਿਲਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਉਪਤਪਨੀਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨ ਉਪਤਪ੍ਪਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋ। ਸੁਤੇ ਸੁਤਮਤ੍ਤੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨੇ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸੁਤੇ ਸੁਤਮਤ੍ਤੋ। ਮੁਤੇ ਮੁਤਮਤ੍ਤੋਤਿ ਘਾਨਜਿવ੍ਹਾਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤੇ ਗਹਿਤਮਤ੍ਤੋ। વਿਞ੍ਞਾਤੇ વਿਞ੍ਞਾਤਮਤ੍ਤੋਤਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਞਾਤੇ ਞਾਤਮਤ੍ਤੋ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਲੇਪੇਨ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਅਨੂਪਯੋਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ ਹੋਤਿ। ਅਨਪਾਯੋਤਿ ਅਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ।

    Rajanīye na rajjatīti rajanīyasmiṃ vatthusmiṃ na rāgaṃ uppādeti. Dussanīye na dussatīti dosuppāde vatthusmiṃ na dosaṃ uppādeti. Mohanīye na muyhatīti mohanīyasmiṃ vatthusmiṃ na mohaṃ uppādeti. Kopanīye na kuppatīti kodhanīyasmiṃ vatthusmiṃ na calati. Madanīye na majjatīti madanīyasmiṃ vatthusmiṃ na saṃsīdati. Kilesanīye na kilissatīti upatapanīyasmiṃ vatthusmiṃ na upatappati. Diṭṭhe diṭṭhamattoti rūpārammaṇe cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamatto. Sute sutamattoti saddāyatane sotaviññāṇena sute sutamatto. Mute mutamattoti ghānajivhākāyaviññāṇena pāpuṇitvā gahite gahitamatto. Viññāte viññātamattoti manoviññāṇena ñāte ñātamatto. Diṭṭhe na limpatīti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rūpārammaṇe taṇhādiṭṭhilepena na limpati. Diṭṭhe anūpayoti rūpārammaṇe nittaṇho hoti. Anapāyoti apaduṭṭhacitto.

    ਸਂવਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਛਨ੍ਦਰਾਗੋਤਿ ਸਿਨੇਹੋ। ਰੂਪਾਰਾਮਨ੍ਤਿ ਰੂਪਂ ਆਰਾਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪਾਰਾਮਂ। ਰੂਪੇ ਰਤਨ੍ਤਿ ਰੂਪਰਤਂ। ਰੂਪੇ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੀਤਿ ਰੂਪਸਮ੍ਮੁਦਿਤਂ।

    Saṃvijjatīti labbhati. Passatīti oloketi. Chandarāgoti sineho. Rūpārāmanti rūpaṃ ārāmaṃ assāti rūpārāmaṃ. Rūpe ratanti rūparataṃ. Rūpe santuṭṭhīti rūpasammuditaṃ.

    ਦਨ੍ਤਂ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸਮਿਤਿਨ੍ਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਾਮਣ੍ਡਲਾਦੀਸੁ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਦਨ੍ਤਮੇવ ਗੋਣਜਾਤਿਂ વਾ ਅਸ੍ਸਜਾਤਿਂ વਾ ਯਾਨੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਯਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾਤਿ ਤਥਾਰੂਪਾਨੇવ ਠਾਨਾਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਪਿ ਦਨ੍ਤਮੇવ ਅਭਿਰੁਹਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੂਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁਪਿ ਚਤੂਹਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਹਿ ਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ। ਯੋਤਿવਾਕ੍ਯਨ੍ਤਿ ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮવਚਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਮ੍ਪਿ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ ਨ ਪਟਿਪ੍ਫਨ੍ਦਤਿ ਨ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਦਨ੍ਤੋ ਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇajātiṃ vā assajātiṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti yo evarūpaṃ atikkamavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati na paṭipphandati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.

    ਅਸ੍ਸਤਰਾਤਿ વਲ਼વਾਯ ਗਦ੍ਰਭੇਨ ਜਾਤਾ। ਆਜਾਨੀਯਾਤਿ ਯਂ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਕਾਰਣਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜਾਨਨਸਮਤ੍ਥਾ। ਸਿਨ੍ਧવਾਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਰਟ੍ਠੇ ਜਾਤਾ ਅਸ੍ਸਾ। ਮਹਾਨਾਗਾਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਸਙ੍ਖਾਤਾ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਨੋ। ਅਤ੍ਤਦਨ੍ਤੋਤਿ ਏਤੇ ਅਸ੍ਸਤਰਾ વਾ ਆਜਾਨੀਯਾ વਾ ਸਿਨ੍ਧવਾ વਾ ਕੁਞ੍ਜਰਾ વਾ વਰਾ ਦਨ੍ਤਾ, ਨ ਅਦਨ੍ਤਾ। ਯੋ ਪਨ ਚਤੁਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਤ੍ਤਦਨ੍ਤੇਨ ਦਨ੍ਤਤਾਯ ਅਤ੍ਤਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ, ਅਯਂ ਤਤੋਪਿ વਰਂ, ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਏਤੇਹਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā ājānīyā vā sindhavā vā kuñjarā vā varā dantā, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attadantena dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.

    ਨ ਹਿ ਏਤੇਹਿ ਯਾਨੇਹੀਤਿ ਯਾਨਿ ਏਤਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਯਾਨਾਦਿਯਾਨਾਨਿ, ਨ ਹਿ ਏਤੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਕੋਚਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨਪਿ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਿਸਂ, ਤਂ ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮੇਨ ਦਨ੍ਤੇਨ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਸੁਦਨ੍ਤੇਨ ਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਂ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਂ ਦਿਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਦਮਨਮੇવ વਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādiyānāni, na hi etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ, taṃ ṭhānaṃ gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti. Tasmā attadamanameva varanti attho.

    વਿਧਾਸੁ ਨ વਿਕਮ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿਆਦੀਸੁ ਮਾਨવਿਧਾਸੁ ਨ ਚਲਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪવੇਧਨ੍ਤਿ। વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਾ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਮੁਤ੍ਤਾ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਮਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤਦਮਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਤੇ ਲੋਕੇ વਿਜਿਤਾવਿਨੋਤਿ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ વਿਜਿਤવਿਜਯਾ વਿਜਿਤવਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Vidhāsu na vikampantīti seyyassa seyyohamasmītiādīsu mānavidhāsu na calanti nappavedhanti. Vippamuttā punabbhavāti punabbhavapaṭisandhiyā punappunaṃ uppattito suṭṭhu muttā muñcitvā ṭhitā. Dantabhūmimanuppattāti ekantadamanaṃ arahattaphalabhūmiṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te arahanto sattaloke vijitavijayā vijitavanto nāma honti.

    ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਨਿਬ੍ਬਿਕਾਰੋ ਦਨ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਛਲ਼ਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਗੋਚਰਭਾવਨਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ વਾਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਗਨ੍ਧਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਭਾવਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਚ ਖੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਗੋਚਰਭਾવਨਾਯ, ਏવਂ ਪਨ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਤਿ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વੇਕਲ੍ਲਤਾ વੇਕਲ੍ਲਤੋ વਾ ਸਮ੍ਭવੋ, ਤਤ੍ਥ ਨਾਭਿਜ੍ਝਾਦਿવਸੇਨ ਭਾવਿਤਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝ ਞਤ੍વਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਇਮਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਕਸਨ੍ਤਤਿਖਨ੍ਧਲੋਕਂ ਪਰਸਨ੍ਤਤਿਖਨ੍ਧਲੋਕਞ੍ਚ ਦਨ੍ਤਮਰਣਂ ਮਰਿਤੁਕਾਮੋ ਕਾਲਂ ਕਙ੍ਖਤਿ, ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਕਾਲਂ ਆਗਮੇਤਿ ਪਤਿਮਾਨੇਤਿ, ਨ ਭਾਯਤਿ ਮਰਣਸ੍ਸ। ਯਥਾਹ –

    Yasmā ca bhāvitindriyo nibbhayo nibbikāro danto hoti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘yassindriyānī’’ti gāthamāha. Tassattho – yassa cakkhādīni chaḷindriyāni gocarabhāvanāya aniccāditilakkhaṇaṃ āropetvā vāsanābhāvanāya satisampajaññagandhaṃ gāhāpetvā bhāvitāni, tāni ca kho ajjhattagocarabhāvanāya, evaṃ pana bahiddhā ca sabbaloketi yattha yattha indriyānaṃ vekallatā vekallato vā sambhavo, tattha nābhijjhādivasena bhāvitānīti evaṃ nibbijjha ñatvā paṭivijjhitvā imaṃ parañca lokaṃ sakasantatikhandhalokaṃ parasantatikhandhalokañca dantamaraṇaṃ maritukāmo kālaṃ kaṅkhati, jīvitakkhayakālaṃ āgameti patimāneti, na bhāyati maraṇassa. Yathāha –

    ‘‘ਮਰਣੇ ਮੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥੀ ਜੀવਿਤੇ’’॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੨੦)।

    ‘‘Maraṇe me bhayaṃ natthi, nikanti natthī jīvite’’. (theragā. 20);

    ‘‘ਨਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਮਰਣਂ, ਨਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਜੀવਿਤਂ।

    ‘‘Nābhikaṅkhāmi maraṇaṃ, nābhikaṅkhāmi jīvitaṃ;

    ਕਾਲਞ੍ਚ ਪਤਿਮਾਨੇਮਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਸਂ ਭਤਕੋ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੬੦੬, ੬੫੪, ੧੦੦੨; ਮਿ॰ ਪ॰ ੨.੨.੪ ਥੋਕਂ વਿਸਦਿਸਂ)।

    Kālañca patimānemi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606, 654, 1002; mi. pa. 2.2.4 thokaṃ visadisaṃ);

    ਭਾવਿਤੋ ਸ ਦਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ ਭਾવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਸੋ ਦਨ੍ਤੋ।

    Bhāvitosa dantoti evaṃ bhāvitindriyo so danto.

    ੯੧. ਨਿਸ੍ਸਯਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਞਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਤੇਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਞਾਣਾ ਨਤ੍ਥਿ ਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਅਭਾવੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਭવਾਯ વਿਭવਾਯ વਾਤਿ ਸਸ੍ਸਤਾਯ ਉਚ੍ਛੇਦਾਯ વਾ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ।

    91.Nissayatāti taṇhādiṭṭhinissayā. Ñatvā dhammanti aniccādīhi ākārehi dhammaṃ jānitvā. Anissitoti evaṃ tehi nissayehi anissito. Tena aññatra dhammañāṇā natthi nissayānaṃ abhāvoti dīpeti. Bhavāya vibhavāya vāti sassatāya ucchedāya vā. Imissā gāthāya niddeso uttāno.

    ੯੨. ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਏਕੇਕਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਕਥੇਮਿ। ਅਤਰੀ ਸੋ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਸੋ ਇਮਂ વਿਸਤਾਦਿਭਾવੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਹਾਤਣ੍ਹਂ ਅਤਰਿ।

    92.Taṃ brūmi upasantoti taṃ evarūpaṃ ekekagāthāya vuttaṃ upasantoti kathemi. Atarī so visattikanti so imaṃ visatādibhāvena visattikāsaṅkhātaṃ mahātaṇhaṃ atari.

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਰਾਗੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥੋਤਿ ਸਯਂ ਗਹਿਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਰਞ੍ਜਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਰਾਗੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥੋ। ਪਰવਾਦੇਸੁ ਆਘਾਤੋ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਪਰੇਸਂ વਾਦਪਟਿવਾਦੇਸੁ ਕੋਪੋ ਚ ਅਤੁਟ੍ਠਾਕਾਰੋ ਚ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਕਾਯਗਨ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ વਾ વਤਂ વਾਤਿ ਸਯਂ ਗਹਿਤਮੇਥੁਨવਿਰਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੀਲਂ વਾ ਗੋવਤਾਦਿવਤਂ વਾ। ਸੀਲਬ੍ਬਤਂ વਾਤਿ ਤਦੁਭਯਂ વਾ। ਪਰਾਮਾਸੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਪਰਤੋ ਆਮਸਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿવੇਸੋ ਕਾਯਗਨ੍ਥੋਤਿ ਸਯਂ ਗਹਿਤਦਿਟ੍ਠਿਂ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੫੪; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭, ੩੦੧) ਅਯੋਨਿਸੋ ਅਭਿਨਿવੇਸੋ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿવੇਸੋ ਕਾਯਗਨ੍ਥੋ। ਗਨ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਨ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਨ੍ਥਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਕਾਯਗਨ੍ਥੋ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ।

    Attano diṭṭhiyā rāgo abhijjhākāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiyā rañjanasaṅkhāto rāgo abhijjhākāyagantho. Paravādesu āghāto appaccayoti paresaṃ vādapaṭivādesu kopo ca atuṭṭhākāro ca byāpādo kāyagantho. Attano sīlaṃ vā vataṃ vāti sayaṃ gahitamethunaviratisaṅkhātaṃ sīlaṃ vā govatādivataṃ vā. Sīlabbataṃ vāti tadubhayaṃ vā. Parāmāsoti iminā suddhītiādivasena parato āmasati. Attano diṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti (udā. 54; ma. ni. 3.27, 301) ayoniso abhiniveso idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Ganthā tassa na vijjantīti tassa khīṇāsavassa dve diṭṭhiganthā sotāpattimaggena na santi. Byāpādo kāyagantho anāgāmimaggena. Abhijjhākāyagantho arahattamaggena.

    ੯੩. ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવ ਉਪਸਨ੍ਤਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਰਜਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪੁਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਯੋ ਪੁਤ੍ਤਾਦਿਨਾਮੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇ ਹਿਸ੍ਸ ਨ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਾ ਅਭਾવੇਨ ਪੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਨ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਗਹਿਤਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਨਿਰਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਗਹਿਤਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ।

    93. Idāni tameva upasantaṃ pasaṃsanto āha ‘‘na tassa puttā’’ti evamādi. Tattha puttā atrajādayo cattāro. Ettha ca puttapariggahādayo puttādināmena vuttāti veditabbā. Te hissa na vijjanti, tesaṃ vā abhāvena puttādayo na vijjantīti. Attāti ‘‘attā atthī’’ti gahitā sassatadiṭṭhiṃ natthi. Nirattāti ‘‘ucchijjatī’’ti gahitā ucchedadiṭṭhi.

    ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਮੋਚੇਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਗਹਿਤਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਗਾਹਮੁਞ੍ਚਨਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਗਹਣਞ੍ਚ ਮੋਚਨਞ੍ਚ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ। વੁਦ੍ਧਿਪਰਿਹਾਨਿવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ વੁਡ੍ਢਿਞ੍ਚ ਹਾਨਿਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ।

    Natthīti gahetabbaṃ natthi. Muñcitabbaṃ natthīti mocetabbaṃ natthi. Yassa natthi gahitanti yassa puggalassa taṇhādiṭṭhivasena gahitaṃ na vijjati. Tassa natthi muñcitabbanti tassa puggalassa muñcitabbaṃ na vijjati. Gāhamuñcanasamatikkantoti gahaṇañca mocanañca vītivatto. Vuddhiparihānivītivattoti vuḍḍhiñca hāniñca atikkanto.

    ੯੪. ਯੇਨ ਨਂ વਜ੍ਜੁਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ, ਅਥੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਯੇਨ ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਨਾ વਜ੍ਜੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਤੋવ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ ਰਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਦੁਟ੍ਠੋਤਿ વਾ વਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਪੁਰਕ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰਾਗਾਦਿવਜ੍ਜਂ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਅਪੁਰਕ੍ਖਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ વਾਦੇਸੁ ਨੇਜਤੀਤਿ ਤਂਕਾਰਣਾ ਨਿਨ੍ਦਾવਚਨੇਸੁ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ।

    94.Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇāti yena taṃ rāgādinā vajjena puthujjanā sabbepi devamanussā itova bahiddhā samaṇabrāhmaṇā ca rattoti vā duṭṭhoti vā vadeyyuṃ. Taṃ tassa apurakkhatanti taṃ rāgādivajjaṃ tassa arahato apurakkhataṃ. Tasmā vādesu nejatīti taṃkāraṇā nindāvacanesu na kampati.

    ਨੇਜਤੀਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਪਦਂ। ਨ ਇਞ੍ਜਤੀਤਿ ਚਲਨਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਚਲਤੀਤਿ ਨ ਤਤ੍ਥ ਨਮਤਿ। ਨ વੇਧਤੀਤਿ ਕਮ੍ਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਨ ਫਨ੍ਦਤਿ। ਨਪ੍ਪવੇਧਤੀਤਿ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਨ ਸਮ੍ਪવੇਧਤੀਤਿ ਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ।

    Nejatīti niddesassa uddesapadaṃ. Na iñjatīti calanaṃ na karoti. Na calatīti na tattha namati. Na vedhatīti kampetuṃ asakkuṇeyyatāya na phandati. Nappavedhatīti na kampati. Na sampavedhatīti na parivattati.

    ੯੫. ਨ ਉਸ੍ਸੇਸੁ વਦਤੇਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ વਿਸਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਅਤਿਮਾਨવਸੇਨ ਨ વਦਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ। ਕਪ੍ਪਂ ਨੇਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯੋਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਂ ਨ ਏਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯੋ, ਪਹੀਨਕਪ੍ਪੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋવ।

    95.Na ussesu vadateti visiṭṭhesu attānaṃ antokatvā ‘‘ahaṃ visiṭṭho’’ti atimānavasena na vadati. Esa nayo itaresu dvīsu. Kappaṃ neti akappiyoti so evarūpo duvidhampi kappaṃ na eti. Kasmā? Yasmā akappiyo, pahīnakappoti vuttaṃ hoti. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.

    ੯੬. ਸਕਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ। ਅਸਤਾ ਚ ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਾਦਿਨਾ ਅਸਤਾ ਚ ਨ ਸੋਚਤਿ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸ વੇ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਨਰੁਤ੍ਤਮੋ ‘‘ਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋવ। ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਦੇવਤਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ਗਣਨਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।

    96.Sakanti mayhanti pariggahitaṃ. Asatā ca na socatīti avijjamānādinā asatā ca na socati. Dhammesu ca na gacchatīti sabbadhammesu chandādivasena na gacchati. Sa ve santoti vuccatīti so evarūpo naruttamo ‘‘santo’’ti vuccati. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova. Arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatānaṃ arahattappatti ahosi, sotāpannādīnaṃ gaṇanā natthīti.

    ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya

    ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੧੧. ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 11. Kalahavivādasuttaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੧੦. ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 10. Purābhedasuttaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact