| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
४. पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना
4. Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
५०३-५. तेन समयेनाति पुराणचीवरसिक्खापदं। तत्थ याव सत्तमा पितामहयुगाति पितुपिता पितामहो, पितामहस्स युगं पितामहयुगं। युगन्ति आयुप्पमाणं वुच्चति। अभिलाप मत्तमेव चेतं। अत्थतो पन पितामहोयेव पितामहयुगं। ततो उद्धं सब्बेपि पुब्बपुरिसा पितामहग्गहणेनेव गहिता। एवं याव सत्तमो पुरिसो ताव या असम्बद्धा सा याव सत्तमा पितामहयुगा असम्बद्धाति वुच्चति। देसनामुखमेव चेतं। ‘‘मातितो वा पितितो वा’’तिवचनतो पन पितामहयुगम्पि पितामहियुगम्पि मातामहयुगम्पि मातामहियुगम्पि तेसं भातुभगिनीभागिनेय्यपुत्तपपुत्तादयोपि सब्बे इध सङ्गहिता एवाति वेदितब्बा।
503-5.Tena samayenāti purāṇacīvarasikkhāpadaṃ. Tattha yāva sattamā pitāmahayugāti pitupitā pitāmaho, pitāmahassa yugaṃ pitāmahayugaṃ. Yuganti āyuppamāṇaṃ vuccati. Abhilāpa mattameva cetaṃ. Atthato pana pitāmahoyeva pitāmahayugaṃ. Tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo puriso tāva yā asambaddhā sā yāva sattamā pitāmahayugā asambaddhāti vuccati. Desanāmukhameva cetaṃ. ‘‘Mātito vā pitito vā’’tivacanato pana pitāmahayugampi pitāmahiyugampi mātāmahayugampi mātāmahiyugampi tesaṃ bhātubhaginībhāgineyyaputtapaputtādayopi sabbe idha saṅgahitā evāti veditabbā.
तत्रायं वित्थारनयो – पिता पितुपिता तस्स पिता तस्सापि पिताति एवं याव सत्तमा युगा, पिता पितुमाता तस्सा पिता च माता च भाता च भगिनी च पुत्ता च धीतरो चाति एवम्पि उद्धञ्च अधो च याव सत्तमा युगा, पिता पितुभाता पितुभगिनी पितुपुत्ता पितुधीतरो तेसम्पि पुत्तधीतुपरम्पराति एवम्पि याव सत्तमा युगा, माता मातुमाता तस्सा माता तस्सापि माताति एवम्पि याव सत्तमा युगा, माता मातुपिता तस्स माता च पिता च भाता च भगिनी च पुत्ता च धीतरो चाति, एवम्पि उद्धञ्च अधो च याव सत्तमा युगा, माता मातुभाता मातुभगिनी मातुपुत्ता मातुधीतरो तेसम्पि पुत्तधीतुपरम्पराति एवम्पि याव सत्तमा युगा, नेव मातुसम्बन्धेन न पितुसम्बन्धेन सम्बद्धा, अयं अञ्ञातिका नाम।
Tatrāyaṃ vitthāranayo – pitā pitupitā tassa pitā tassāpi pitāti evaṃ yāva sattamā yugā, pitā pitumātā tassā pitā ca mātā ca bhātā ca bhaginī ca puttā ca dhītaro cāti evampi uddhañca adho ca yāva sattamā yugā, pitā pitubhātā pitubhaginī pituputtā pitudhītaro tesampi puttadhītuparamparāti evampi yāva sattamā yugā, mātā mātumātā tassā mātā tassāpi mātāti evampi yāva sattamā yugā, mātā mātupitā tassa mātā ca pitā ca bhātā ca bhaginī ca puttā ca dhītaro cāti, evampi uddhañca adho ca yāva sattamā yugā, mātā mātubhātā mātubhaginī mātuputtā mātudhītaro tesampi puttadhītuparamparāti evampi yāva sattamā yugā, neva mātusambandhena na pitusambandhena sambaddhā, ayaṃ aññātikā nāma.
उभतो सङ्घेति भिक्खुनिसङ्घे ञत्तिचतुत्थेन भिक्खुसङ्घे ञत्तिचतुत्थेनाति अट्ठवाचिकविनयकम्मेन उपसम्पन्ना।
Ubhato saṅgheti bhikkhunisaṅghe ñatticatutthena bhikkhusaṅghe ñatticatutthenāti aṭṭhavācikavinayakammena upasampannā.
सकिं निवत्थम्पि सकिं पारुतम्पीति रजित्वा कप्पं कत्वा एकवारम्पि निवत्थं वा पारुतं वा। अन्तमसो परिभोगसीसेन अंसे वा मत्थके वा कत्वा मग्गं गतो होति, उस्सीसकं वा कत्वा निपन्नो होति, एतम्पि पुराणचीवरमेव। सचे पन पच्चत्थरणस्स हेट्ठा कत्वा निपज्जति, हत्थेहि वा उक्खिपित्वा आकासे वितानं कत्वा सीसेन अफुसन्तो गच्छति, अयं परिभोगो नाम न होतीति कुरुन्दियं वुत्तं।
Sakiṃ nivatthampi sakiṃ pārutampīti rajitvā kappaṃ katvā ekavārampi nivatthaṃ vā pārutaṃ vā. Antamaso paribhogasīsena aṃse vā matthake vā katvā maggaṃ gato hoti, ussīsakaṃ vā katvā nipanno hoti, etampi purāṇacīvarameva. Sace pana paccattharaṇassa heṭṭhā katvā nipajjati, hatthehi vā ukkhipitvā ākāse vitānaṃ katvā sīsena aphusanto gacchati, ayaṃ paribhogo nāma na hotīti kurundiyaṃ vuttaṃ.
धोतं निस्सग्गियन्ति एत्थ एवं आणत्ता भिक्खुनी धोवनत्थाय उद्धनं सज्जेति, दारूनि संहरति, अग्गिं करोति, उदकं आहरति याव नं धोवित्वा उक्खिपति, ताव भिक्खुनिया पयोगे पयोगे भिक्खुस्स दुक्कटं। धोवित्वा उक्खित्तमत्ते निस्सग्गियं होति। सचे दुद्धोतन्ति मञ्ञमाना पुन सिञ्चति वा धोवति वा याव निट्ठानं न गच्छति ताव पयोगे पयोगे दुक्कटं। एस नयो रजनाकोटनेसु। रजनदोणियञ्हि रजनं आकिरित्वा याव सकिं चीवरं रजति, ततो पुब्बे यंकिञ्चि रजनत्थाय करोति, पच्छा वा पटिरजति, सब्बत्थ पयोगे पयोगे भिक्खुस्स दुक्कटं। एवं आकोटनेपि पयोगो वेदितब्बो।
Dhotaṃ nissaggiyanti ettha evaṃ āṇattā bhikkhunī dhovanatthāya uddhanaṃ sajjeti, dārūni saṃharati, aggiṃ karoti, udakaṃ āharati yāva naṃ dhovitvā ukkhipati, tāva bhikkhuniyā payoge payoge bhikkhussa dukkaṭaṃ. Dhovitvā ukkhittamatte nissaggiyaṃ hoti. Sace duddhotanti maññamānā puna siñcati vā dhovati vā yāva niṭṭhānaṃ na gacchati tāva payoge payoge dukkaṭaṃ. Esa nayo rajanākoṭanesu. Rajanadoṇiyañhi rajanaṃ ākiritvā yāva sakiṃ cīvaraṃ rajati, tato pubbe yaṃkiñci rajanatthāya karoti, pacchā vā paṭirajati, sabbattha payoge payoge bhikkhussa dukkaṭaṃ. Evaṃ ākoṭanepi payogo veditabbo.
५०६. अञ्ञातिकाय अञ्ञातिकसञ्ञी पुराणचीवरं धोवापेतीति नो चेपि ‘‘इमं धोवा’’ति वदति, अथ खो धोवनत्थाय कायविकारं कत्वा हत्थेन वा हत्थे देति, पादमूले वा ठपेति, उपरि वा खिपति, सिक्खमानासामणेरीसामणेरउपासकतित्थियादीनं वा हत्थे पेसेति, नदीतित्थे धोवन्तिया उपचारे वा खिपति, अन्तोद्वादसहत्थे ओकासे ठत्वा, धोवापितंयेव होति। सचे पन उपचारं मुञ्चित्वा ओरतो ठपेति सा चे धोवित्वा आनेति, अनापत्ति। सिक्खमानाय वा सामणेरिया वा उपासिकाय वा हत्थे धोवनत्थाय देति, सा चे उपसम्पज्जित्वा धोवति, आपत्तियेव। उपासकस्स हत्थे देति, सो चे लिङ्गे परिवत्ते भिक्खुनीसु पब्बजित्वा उपसम्पज्जित्वा धोवति , आपत्तियेव। सामणेरस्स वा भिक्खुस्स वा हत्थे दिन्नेपि लिङ्गपरिवत्तने एसेव नयो।
506.Aññātikāya aññātikasaññī purāṇacīvaraṃ dhovāpetīti no cepi ‘‘imaṃ dhovā’’ti vadati, atha kho dhovanatthāya kāyavikāraṃ katvā hatthena vā hatthe deti, pādamūle vā ṭhapeti, upari vā khipati, sikkhamānāsāmaṇerīsāmaṇeraupāsakatitthiyādīnaṃ vā hatthe peseti, nadītitthe dhovantiyā upacāre vā khipati, antodvādasahatthe okāse ṭhatvā, dhovāpitaṃyeva hoti. Sace pana upacāraṃ muñcitvā orato ṭhapeti sā ce dhovitvā āneti, anāpatti. Sikkhamānāya vā sāmaṇeriyā vā upāsikāya vā hatthe dhovanatthāya deti, sā ce upasampajjitvā dhovati, āpattiyeva. Upāsakassa hatthe deti, so ce liṅge parivatte bhikkhunīsu pabbajitvā upasampajjitvā dhovati , āpattiyeva. Sāmaṇerassa vā bhikkhussa vā hatthe dinnepi liṅgaparivattane eseva nayo.
धोवापेति रजापेतीतिआदीसु एकेन वत्थुना निस्सग्गियं, दुतियेन दुक्कटं। तीणिपि कारापेन्तस्स एकेन निस्सग्गियं, सेसेहि द्वे दुक्कटानि। यस्मा पनेतानि धोवनादीनि पटिपाटिया वा उप्पटिपाटिया वा कारेन्तस्स मोक्खो नत्थि, तस्मा एत्थ तीणि चतुक्कानि वुत्तानि। सचेपि हि ‘‘इमं चीवरं रजित्वा धोवित्वा आनेही’’ति वुत्ते सा भिक्खुनी पठमं धोवित्वा पच्छा रजति, निस्सग्गियेन दुक्कटमेव। एवं सब्बेसु विपरीतवचनेसु नयो नेतब्बो। सचे पन ‘‘धोवित्वा आनेही’’ति वुत्ता धोवति चेव रजति च, धोवापनपच्चया एव आपत्ति, रजने अनापत्ति। एवं सब्बत्थ वुत्ताधिककरणे ‘‘अवुत्ता धोवती’’ति इमिना लक्खणेन अनापत्ति वेदितब्बा। ‘‘इमस्मिं चीवरे यं कातब्बं, सब्बं तं तुय्हं भारो’’ति वदन्तो पन एकवाचाय सम्बहुला आपत्तियो आपज्जतीति।
Dhovāpeti rajāpetītiādīsu ekena vatthunā nissaggiyaṃ, dutiyena dukkaṭaṃ. Tīṇipi kārāpentassa ekena nissaggiyaṃ, sesehi dve dukkaṭāni. Yasmā panetāni dhovanādīni paṭipāṭiyā vā uppaṭipāṭiyā vā kārentassa mokkho natthi, tasmā ettha tīṇi catukkāni vuttāni. Sacepi hi ‘‘imaṃ cīvaraṃ rajitvā dhovitvā ānehī’’ti vutte sā bhikkhunī paṭhamaṃ dhovitvā pacchā rajati, nissaggiyena dukkaṭameva. Evaṃ sabbesu viparītavacanesu nayo netabbo. Sace pana ‘‘dhovitvā ānehī’’ti vuttā dhovati ceva rajati ca, dhovāpanapaccayā eva āpatti, rajane anāpatti. Evaṃ sabbattha vuttādhikakaraṇe ‘‘avuttā dhovatī’’ti iminā lakkhaṇena anāpatti veditabbā. ‘‘Imasmiṃ cīvare yaṃ kātabbaṃ, sabbaṃ taṃ tuyhaṃ bhāro’’ti vadanto pana ekavācāya sambahulā āpattiyo āpajjatīti.
अञ्ञातिकाय वेमतिको अञ्ञातिकाय ञातिकसञ्ञीति इमानिपि पदानि वुत्तानंयेव तिण्णं चतुक्कानं वसेन वित्थारतो वेदितब्बानि।
Aññātikāya vematiko aññātikāya ñātikasaññīti imānipi padāni vuttānaṃyeva tiṇṇaṃ catukkānaṃ vasena vitthārato veditabbāni.
एकतो उपसम्पन्नायाति भिक्खुनीनं सन्तिके उपसम्पन्नाय धोवापेन्तस्स दुक्कटं। भिक्खूनं सन्तिके उपसम्पन्नाय पन यथावत्थुकमेव, भिक्खूनं सन्तिके उपसम्पन्ना नाम पञ्चसता साकियानियो।
Ekato upasampannāyāti bhikkhunīnaṃ santike upasampannāya dhovāpentassa dukkaṭaṃ. Bhikkhūnaṃ santike upasampannāya pana yathāvatthukameva, bhikkhūnaṃ santike upasampannā nāma pañcasatā sākiyāniyo.
५०७. अवुत्ता धोवतीति उद्देसाय वा ओवादाय वा आगता किलिन्नं चीवरं दिस्वा ठपितट्ठानतो गहेत्वा वा ‘‘देथ, अय्य, धोविस्सामी’’ति आहरापेत्वा वा धोवति चेव रजति च आकोटेति च, अयं अवुत्ता धोवति नाम। यापि ‘‘इमं चीवरं धोवा’’ति दहरं वा सामणेरं वा आणापेन्तस्स भिक्खुनो सुत्वा ‘‘आहरथय्य अहं धोविस्सामी’’ति धोवति, तावकालिकं वा गहेत्वा धोवित्वा रजित्वा देति, अयम्पि अवुत्ता धोवति नाम।
507.Avuttā dhovatīti uddesāya vā ovādāya vā āgatā kilinnaṃ cīvaraṃ disvā ṭhapitaṭṭhānato gahetvā vā ‘‘detha, ayya, dhovissāmī’’ti āharāpetvā vā dhovati ceva rajati ca ākoṭeti ca, ayaṃ avuttā dhovati nāma. Yāpi ‘‘imaṃ cīvaraṃ dhovā’’ti daharaṃ vā sāmaṇeraṃ vā āṇāpentassa bhikkhuno sutvā ‘‘āharathayya ahaṃ dhovissāmī’’ti dhovati, tāvakālikaṃ vā gahetvā dhovitvā rajitvā deti, ayampi avuttā dhovati nāma.
अञ्ञं परिक्खारन्ति उपाहनत्थविकपत्तत्थविकअंसबद्धककायबन्धनमञ्चपीठभिसितट्टिकादिं यंकिञ्चि धोवापेति, अनापत्ति। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव।
Aññaṃ parikkhāranti upāhanatthavikapattatthavikaaṃsabaddhakakāyabandhanamañcapīṭhabhisitaṭṭikādiṃ yaṃkiñci dhovāpeti, anāpatti. Sesamettha uttānatthameva.
समुट्ठानादीसु पन इदं सिक्खापदं छसमुट्ठानं, किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Samuṭṭhānādīsu pana idaṃ sikkhāpadaṃ chasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. पुराणचीवरसिक्खापदं • 4. Purāṇacīvarasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ४. पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना • 4. Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ४. पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना • 4. Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ४. पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना • 4. Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
